Library / Tipiṭaka / తిపిటక • Tipiṭaka / అపదాన-అట్ఠకథా • Apadāna-aṭṭhakathā |
నమో తస్స భగవతో అరహతో సమ్మాసమ్బుద్ధస్స
Namo tassa bhagavato arahato sammāsambuddhassa
ఖుద్దకనికాయే
Khuddakanikāye
అపదాన-అట్ఠకథా
Apadāna-aṭṭhakathā
(పఠమో భాగో)
(Paṭhamo bhāgo)
గన్థారమ్భకథా
Ganthārambhakathā
వన్దిత్వా సిరసా సేట్ఠం, బుద్ధమప్పటిపుగ్గలం;
Vanditvā sirasā seṭṭhaṃ, buddhamappaṭipuggalaṃ;
ఞేయ్యసాగరముత్తిణ్ణం, తిణ్ణం సంసారసాగరం.
Ñeyyasāgaramuttiṇṇaṃ, tiṇṇaṃ saṃsārasāgaraṃ.
తథేవ పరమం సన్తం, గమ్భీరం దుద్దసం అణుం;
Tatheva paramaṃ santaṃ, gambhīraṃ duddasaṃ aṇuṃ;
భవాభవకరం సుద్ధం, ధమ్మం సమ్బుద్ధపూజితం.
Bhavābhavakaraṃ suddhaṃ, dhammaṃ sambuddhapūjitaṃ.
తథేవ అనఘం సఙ్ఘం, అసఙ్గం సఙ్ఘముత్తమం;
Tatheva anaghaṃ saṅghaṃ, asaṅgaṃ saṅghamuttamaṃ;
ఉత్తమం దక్ఖిణేయ్యానం, సన్తిన్ద్రియమనాసవం.
Uttamaṃ dakkhiṇeyyānaṃ, santindriyamanāsavaṃ.
కతేన తస్స ఏతస్స, పణామేన విసేసతో;
Katena tassa etassa, paṇāmena visesato;
రతనత్తయే విసేసేన, విసేసస్సాదరేన మే.
Ratanattaye visesena, visesassādarena me.
థేరేహి ధీరధీరేహి, ఆగమఞ్ఞూహి విఞ్ఞుభి;
Therehi dhīradhīrehi, āgamaññūhi viññubhi;
‘‘అపదానట్ఠకథా భన్తే, కాతబ్బా’’తి విసేసతో.
‘‘Apadānaṭṭhakathā bhante, kātabbā’’ti visesato.
పునప్పునాదరేనేవ, యాచితోహం యసస్సిభి;
Punappunādareneva, yācitohaṃ yasassibhi;
తస్మాహం సాపదానస్స, అపదానస్ససేసతో.
Tasmāhaṃ sāpadānassa, apadānassasesato.
విసేసనయదీపస్స, దీపిస్సం పిటకత్తయే;
Visesanayadīpassa, dīpissaṃ piṭakattaye;
యథా పాళినయేనేవ, అత్థసంవణ్ణనం సుభం.
Yathā pāḷinayeneva, atthasaṃvaṇṇanaṃ subhaṃ.
కేన కత్థ కదా చేతం, భాసితం ధమ్మముత్తమం;
Kena kattha kadā cetaṃ, bhāsitaṃ dhammamuttamaṃ;
కిమత్థం భాసితఞ్చేతం, ఏతం వత్వా విధిం తతో.
Kimatthaṃ bhāsitañcetaṃ, etaṃ vatvā vidhiṃ tato.
నిదానేసు కోసల్లత్థం, సుఖుగ్గహణధారణం;
Nidānesu kosallatthaṃ, sukhuggahaṇadhāraṇaṃ;
తస్మా తం తం విధిం వత్వా, పుబ్బాపరవిసేసితం.
Tasmā taṃ taṃ vidhiṃ vatvā, pubbāparavisesitaṃ.
పురా సీహళభాసాయ, పోరాణట్ఠకథాయ చ;
Purā sīhaḷabhāsāya, porāṇaṭṭhakathāya ca;
ఠపితం తం న సాధేతి, సాధూనం ఇచ్ఛితిచ్ఛితం.
Ṭhapitaṃ taṃ na sādheti, sādhūnaṃ icchiticchitaṃ.
తస్మా తముపనిస్సాయ, పోరాణట్ఠకథానయం;
Tasmā tamupanissāya, porāṇaṭṭhakathānayaṃ;
వివజ్జేత్వా విరుద్ధత్థం, విసేసత్థం పకాసయం;
Vivajjetvā viruddhatthaṃ, visesatthaṃ pakāsayaṃ;
విసేసవణ్ణనం సేట్ఠం, కరిస్సామత్థవణ్ణనన్తి.
Visesavaṇṇanaṃ seṭṭhaṃ, karissāmatthavaṇṇananti.
నిదానకథా
Nidānakathā
‘‘కేన కత్థ కదా చేతం, భాసితం ధమ్మముత్తమ’’న్తి చ, ‘‘కరిస్సామత్థవణ్ణన’’న్తి చ పటిఞ్ఞాతత్తా సా పనాయం అపదానస్సత్థవణ్ణనా దూరేనిదానం, అవిదూరేనిదానం, సన్తికేనిదానన్తి ఇమాని తీణి నిదానాని దస్సేత్వా వణ్ణియమానా యే నం సుణన్తి, తేహి సముదాగమతో పట్ఠాయ విఞ్ఞాతత్తా యస్మా సుట్ఠు విఞ్ఞాతా నామ హోతి, తస్మా నం తాని నిదానాని దస్సేత్వావ వణ్ణయిస్సామ.
‘‘Kenakattha kadā cetaṃ, bhāsitaṃ dhammamuttama’’nti ca, ‘‘karissāmatthavaṇṇana’’nti ca paṭiññātattā sā panāyaṃ apadānassatthavaṇṇanā dūrenidānaṃ, avidūrenidānaṃ, santikenidānanti imāni tīṇi nidānāni dassetvā vaṇṇiyamānā ye naṃ suṇanti, tehi samudāgamato paṭṭhāya viññātattā yasmā suṭṭhu viññātā nāma hoti, tasmā naṃ tāni nidānāni dassetvāva vaṇṇayissāma.
తత్థ ఆదితో తావ తేసం నిదానానం పరిచ్ఛేదో వేదితబ్బో. దీపఙ్కరపాదమూలస్మిఞ్హి కతాభినీహారస్స మహాసత్తస్స యావ వేస్సన్తరత్తభావా చవిత్వా తుసితపురే నిబ్బత్తి, తావ పవత్తో కథామగ్గో దూరేనిదానం నామ. తుసితభవనతో పన చవిత్వా యావ బోధిమణ్డే సబ్బఞ్ఞుతప్పత్తి, తావ పవత్తో కథామగ్గో అవిదూరేనిదానం నామ. సన్తికేనిదానం పన తేసు తేసు ఠానేసు విహరతో తస్మిం తస్మింయేవ ఠానే లబ్భతీతి.
Tattha ādito tāva tesaṃ nidānānaṃ paricchedo veditabbo. Dīpaṅkarapādamūlasmiñhi katābhinīhārassa mahāsattassa yāva vessantarattabhāvā cavitvā tusitapure nibbatti, tāva pavatto kathāmaggo dūrenidānaṃ nāma. Tusitabhavanato pana cavitvā yāva bodhimaṇḍe sabbaññutappatti, tāva pavatto kathāmaggo avidūrenidānaṃ nāma. Santikenidānaṃ pana tesu tesu ṭhānesu viharato tasmiṃ tasmiṃyeva ṭhāne labbhatīti.
౧. దూరేనిదానకథా
1. Dūrenidānakathā
తత్రిదం దూరేనిదానం నామ – ఇతో కిర కప్పసతసహస్సాధికానం చతున్నం అసఙ్ఖ్యేయ్యానం మత్థకే అమరవతీ నామ నగరం అహోసి. తత్థ సుమేధో నామ బ్రాహ్మణో పటివసతి, ఉభతో సుజాతో మాతితో చ పితితో చ, సంసుద్ధగహణికో యావ సత్తమా కులపరివట్టా, అక్ఖిత్తో అనుపకుట్ఠో జాతివాదేన, అభిరూపో దస్సనీయో పాసాదికో పరమాయ వణ్ణపోక్ఖరతాయ సమన్నాగతో. సో అఞ్ఞం కమ్మం అకత్వా బ్రాహ్మణసిప్పమేవ ఉగ్గణ్హి. తస్స దహరకాలేయేవ మాతాపితరో కాలమకంసు. అథస్స రాసివడ్ఢకో అమచ్చో ఆయపోత్థకం ఆహరిత్వా సువణ్ణరజతమణిముత్తాదిభరితే గబ్భే వివరిత్వా ‘‘ఏత్తకం తే, కుమార, మాతు సన్తకం, ఏత్తకం పితు సన్తకం, ఏత్తకం అయ్యకపయ్యకాన’’న్తి యావ సత్తమా కులపరివట్టా ధనం ఆచిక్ఖిత్వా ‘‘ఏతం పటిపజ్జాహీ’’తి ఆహ. సుమేధపణ్డితో చిన్తేసి – ‘‘ఇమం ధనం సంహరిత్వా మయ్హం పితుపితామహాదయో పరలోకం గచ్ఛన్తా ఏకకహాపణమ్పి గహేత్వా న గతా, మయా పన గహేత్వా గమనకారణం కాతుం వట్టతీ’’తి, సో రఞ్ఞో ఆరోచేత్వా నగరే భేరిం చరాపేత్వా మహాజనస్స దానం దత్వా తాపసపబ్బజ్జం పబ్బజి. ఇమస్స పనత్థస్స ఆవిభావత్థం ఇమస్మిం ఠానే సుమేధకథా కథేతబ్బా . సా పనేసా కిఞ్చాపి బుద్ధవంసే నిరన్తరం ఆగతాయేవ, గాథాబన్ధేన పన ఆగతత్తా న సుట్ఠు పాకటా, తస్మా తం అన్తరన్తరా గాథాసమ్బన్ధదీపకేహి వచనేహి సద్ధిం కథేస్సామ.
Tatridaṃ dūrenidānaṃ nāma – ito kira kappasatasahassādhikānaṃ catunnaṃ asaṅkhyeyyānaṃ matthake amaravatī nāma nagaraṃ ahosi. Tattha sumedho nāma brāhmaṇo paṭivasati, ubhato sujāto mātito ca pitito ca, saṃsuddhagahaṇiko yāva sattamā kulaparivaṭṭā, akkhitto anupakuṭṭho jātivādena, abhirūpo dassanīyo pāsādiko paramāya vaṇṇapokkharatāya samannāgato. So aññaṃ kammaṃ akatvā brāhmaṇasippameva uggaṇhi. Tassa daharakāleyeva mātāpitaro kālamakaṃsu. Athassa rāsivaḍḍhako amacco āyapotthakaṃ āharitvā suvaṇṇarajatamaṇimuttādibharite gabbhe vivaritvā ‘‘ettakaṃ te, kumāra, mātu santakaṃ, ettakaṃ pitu santakaṃ, ettakaṃ ayyakapayyakāna’’nti yāva sattamā kulaparivaṭṭā dhanaṃ ācikkhitvā ‘‘etaṃ paṭipajjāhī’’ti āha. Sumedhapaṇḍito cintesi – ‘‘imaṃ dhanaṃ saṃharitvā mayhaṃ pitupitāmahādayo paralokaṃ gacchantā ekakahāpaṇampi gahetvā na gatā, mayā pana gahetvā gamanakāraṇaṃ kātuṃ vaṭṭatī’’ti, so rañño ārocetvā nagare bheriṃ carāpetvā mahājanassa dānaṃ datvā tāpasapabbajjaṃ pabbaji. Imassa panatthassa āvibhāvatthaṃ imasmiṃ ṭhāne sumedhakathā kathetabbā . Sā panesā kiñcāpi buddhavaṃse nirantaraṃ āgatāyeva, gāthābandhena pana āgatattā na suṭṭhu pākaṭā, tasmā taṃ antarantarā gāthāsambandhadīpakehi vacanehi saddhiṃ kathessāma.