| Library / Tipiṭaka / ತಿಪಿಟಕ • Tipiṭaka / ಅಪದಾನ-ಅಟ್ಠಕಥಾ • Apadāna-aṭṭhakathā |
॥ ನಮೋ ತಸ್ಸ ಭಗವತೋ ಅರಹತೋ ಸಮ್ಮಾಸಮ್ಬುದ್ಧಸ್ಸ॥
Namo tassa bhagavato arahato sammāsambuddhassa
ಖುದ್ದಕನಿಕಾಯೇ
Khuddakanikāye
ಅಪದಾನ-ಅಟ್ಠಕಥಾ
Apadāna-aṭṭhakathā
(ಪಠಮೋ ಭಾಗೋ)
(Paṭhamo bhāgo)
ಗನ್ಥಾರಮ್ಭಕಥಾ
Ganthārambhakathā
ವನ್ದಿತ್ವಾ ಸಿರಸಾ ಸೇಟ್ಠಂ, ಬುದ್ಧಮಪ್ಪಟಿಪುಗ್ಗಲಂ।
Vanditvā sirasā seṭṭhaṃ, buddhamappaṭipuggalaṃ;
ಞೇಯ್ಯಸಾಗರಮುತ್ತಿಣ್ಣಂ, ತಿಣ್ಣಂ ಸಂಸಾರಸಾಗರಂ॥
Ñeyyasāgaramuttiṇṇaṃ, tiṇṇaṃ saṃsārasāgaraṃ.
ತಥೇವ ಪರಮಂ ಸನ್ತಂ, ಗಮ್ಭೀರಂ ದುದ್ದಸಂ ಅಣುಂ।
Tatheva paramaṃ santaṃ, gambhīraṃ duddasaṃ aṇuṃ;
ಭವಾಭವಕರಂ ಸುದ್ಧಂ, ಧಮ್ಮಂ ಸಮ್ಬುದ್ಧಪೂಜಿತಂ॥
Bhavābhavakaraṃ suddhaṃ, dhammaṃ sambuddhapūjitaṃ.
ತಥೇವ ಅನಘಂ ಸಙ್ಘಂ, ಅಸಙ್ಗಂ ಸಙ್ಘಮುತ್ತಮಂ।
Tatheva anaghaṃ saṅghaṃ, asaṅgaṃ saṅghamuttamaṃ;
ಉತ್ತಮಂ ದಕ್ಖಿಣೇಯ್ಯಾನಂ, ಸನ್ತಿನ್ದ್ರಿಯಮನಾಸವಂ॥
Uttamaṃ dakkhiṇeyyānaṃ, santindriyamanāsavaṃ.
ಕತೇನ ತಸ್ಸ ಏತಸ್ಸ, ಪಣಾಮೇನ ವಿಸೇಸತೋ।
Katena tassa etassa, paṇāmena visesato;
ರತನತ್ತಯೇ ವಿಸೇಸೇನ, ವಿಸೇಸಸ್ಸಾದರೇನ ಮೇ॥
Ratanattaye visesena, visesassādarena me.
ಥೇರೇಹಿ ಧೀರಧೀರೇಹಿ, ಆಗಮಞ್ಞೂಹಿ ವಿಞ್ಞುಭಿ।
Therehi dhīradhīrehi, āgamaññūhi viññubhi;
‘‘ಅಪದಾನಟ್ಠಕಥಾ ಭನ್ತೇ, ಕಾತಬ್ಬಾ’’ತಿ ವಿಸೇಸತೋ॥
‘‘Apadānaṭṭhakathā bhante, kātabbā’’ti visesato.
ಪುನಪ್ಪುನಾದರೇನೇವ, ಯಾಚಿತೋಹಂ ಯಸಸ್ಸಿಭಿ।
Punappunādareneva, yācitohaṃ yasassibhi;
ತಸ್ಮಾಹಂ ಸಾಪದಾನಸ್ಸ, ಅಪದಾನಸ್ಸಸೇಸತೋ॥
Tasmāhaṃ sāpadānassa, apadānassasesato.
ವಿಸೇಸನಯದೀಪಸ್ಸ, ದೀಪಿಸ್ಸಂ ಪಿಟಕತ್ತಯೇ।
Visesanayadīpassa, dīpissaṃ piṭakattaye;
ಯಥಾ ಪಾಳಿನಯೇನೇವ, ಅತ್ಥಸಂವಣ್ಣನಂ ಸುಭಂ॥
Yathā pāḷinayeneva, atthasaṃvaṇṇanaṃ subhaṃ.
ಕೇನ ಕತ್ಥ ಕದಾ ಚೇತಂ, ಭಾಸಿತಂ ಧಮ್ಮಮುತ್ತಮಂ।
Kena kattha kadā cetaṃ, bhāsitaṃ dhammamuttamaṃ;
ಕಿಮತ್ಥಂ ಭಾಸಿತಞ್ಚೇತಂ, ಏತಂ ವತ್ವಾ ವಿಧಿಂ ತತೋ॥
Kimatthaṃ bhāsitañcetaṃ, etaṃ vatvā vidhiṃ tato.
ನಿದಾನೇಸು ಕೋಸಲ್ಲತ್ಥಂ, ಸುಖುಗ್ಗಹಣಧಾರಣಂ।
Nidānesu kosallatthaṃ, sukhuggahaṇadhāraṇaṃ;
ತಸ್ಮಾ ತಂ ತಂ ವಿಧಿಂ ವತ್ವಾ, ಪುಬ್ಬಾಪರವಿಸೇಸಿತಂ॥
Tasmā taṃ taṃ vidhiṃ vatvā, pubbāparavisesitaṃ.
ಪುರಾ ಸೀಹಳಭಾಸಾಯ, ಪೋರಾಣಟ್ಠಕಥಾಯ ಚ।
Purā sīhaḷabhāsāya, porāṇaṭṭhakathāya ca;
ಠಪಿತಂ ತಂ ನ ಸಾಧೇತಿ, ಸಾಧೂನಂ ಇಚ್ಛಿತಿಚ್ಛಿತಂ॥
Ṭhapitaṃ taṃ na sādheti, sādhūnaṃ icchiticchitaṃ.
ತಸ್ಮಾ ತಮುಪನಿಸ್ಸಾಯ, ಪೋರಾಣಟ್ಠಕಥಾನಯಂ।
Tasmā tamupanissāya, porāṇaṭṭhakathānayaṃ;
ವಿವಜ್ಜೇತ್ವಾ ವಿರುದ್ಧತ್ಥಂ, ವಿಸೇಸತ್ಥಂ ಪಕಾಸಯಂ।
Vivajjetvā viruddhatthaṃ, visesatthaṃ pakāsayaṃ;
ವಿಸೇಸವಣ್ಣನಂ ಸೇಟ್ಠಂ, ಕರಿಸ್ಸಾಮತ್ಥವಣ್ಣನನ್ತಿ॥
Visesavaṇṇanaṃ seṭṭhaṃ, karissāmatthavaṇṇananti.
ನಿದಾನಕಥಾ
Nidānakathā
‘‘ಕೇನ ಕತ್ಥ ಕದಾ ಚೇತಂ, ಭಾಸಿತಂ ಧಮ್ಮಮುತ್ತಮ’’ನ್ತಿ ಚ, ‘‘ಕರಿಸ್ಸಾಮತ್ಥವಣ್ಣನ’’ನ್ತಿ ಚ ಪಟಿಞ್ಞಾತತ್ತಾ ಸಾ ಪನಾಯಂ ಅಪದಾನಸ್ಸತ್ಥವಣ್ಣನಾ ದೂರೇನಿದಾನಂ, ಅವಿದೂರೇನಿದಾನಂ, ಸನ್ತಿಕೇನಿದಾನನ್ತಿ ಇಮಾನಿ ತೀಣಿ ನಿದಾನಾನಿ ದಸ್ಸೇತ್ವಾ ವಣ್ಣಿಯಮಾನಾ ಯೇ ನಂ ಸುಣನ್ತಿ, ತೇಹಿ ಸಮುದಾಗಮತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ವಿಞ್ಞಾತತ್ತಾ ಯಸ್ಮಾ ಸುಟ್ಠು ವಿಞ್ಞಾತಾ ನಾಮ ಹೋತಿ, ತಸ್ಮಾ ನಂ ತಾನಿ ನಿದಾನಾನಿ ದಸ್ಸೇತ್ವಾವ ವಣ್ಣಯಿಸ್ಸಾಮ।
‘‘Kenakattha kadā cetaṃ, bhāsitaṃ dhammamuttama’’nti ca, ‘‘karissāmatthavaṇṇana’’nti ca paṭiññātattā sā panāyaṃ apadānassatthavaṇṇanā dūrenidānaṃ, avidūrenidānaṃ, santikenidānanti imāni tīṇi nidānāni dassetvā vaṇṇiyamānā ye naṃ suṇanti, tehi samudāgamato paṭṭhāya viññātattā yasmā suṭṭhu viññātā nāma hoti, tasmā naṃ tāni nidānāni dassetvāva vaṇṇayissāma.
ತತ್ಥ ಆದಿತೋ ತಾವ ತೇಸಂ ನಿದಾನಾನಂ ಪರಿಚ್ಛೇದೋ ವೇದಿತಬ್ಬೋ। ದೀಪಙ್ಕರಪಾದಮೂಲಸ್ಮಿಞ್ಹಿ ಕತಾಭಿನೀಹಾರಸ್ಸ ಮಹಾಸತ್ತಸ್ಸ ಯಾವ ವೇಸ್ಸನ್ತರತ್ತಭಾವಾ ಚವಿತ್ವಾ ತುಸಿತಪುರೇ ನಿಬ್ಬತ್ತಿ, ತಾವ ಪವತ್ತೋ ಕಥಾಮಗ್ಗೋ ದೂರೇನಿದಾನಂ ನಾಮ। ತುಸಿತಭವನತೋ ಪನ ಚವಿತ್ವಾ ಯಾವ ಬೋಧಿಮಣ್ಡೇ ಸಬ್ಬಞ್ಞುತಪ್ಪತ್ತಿ, ತಾವ ಪವತ್ತೋ ಕಥಾಮಗ್ಗೋ ಅವಿದೂರೇನಿದಾನಂ ನಾಮ। ಸನ್ತಿಕೇನಿದಾನಂ ಪನ ತೇಸು ತೇಸು ಠಾನೇಸು ವಿಹರತೋ ತಸ್ಮಿಂ ತಸ್ಮಿಂಯೇವ ಠಾನೇ ಲಬ್ಭತೀತಿ।
Tattha ādito tāva tesaṃ nidānānaṃ paricchedo veditabbo. Dīpaṅkarapādamūlasmiñhi katābhinīhārassa mahāsattassa yāva vessantarattabhāvā cavitvā tusitapure nibbatti, tāva pavatto kathāmaggo dūrenidānaṃ nāma. Tusitabhavanato pana cavitvā yāva bodhimaṇḍe sabbaññutappatti, tāva pavatto kathāmaggo avidūrenidānaṃ nāma. Santikenidānaṃ pana tesu tesu ṭhānesu viharato tasmiṃ tasmiṃyeva ṭhāne labbhatīti.
೧. ದೂರೇನಿದಾನಕಥಾ
1. Dūrenidānakathā
ತತ್ರಿದಂ ದೂರೇನಿದಾನಂ ನಾಮ – ಇತೋ ಕಿರ ಕಪ್ಪಸತಸಹಸ್ಸಾಧಿಕಾನಂ ಚತುನ್ನಂ ಅಸಙ್ಖ್ಯೇಯ್ಯಾನಂ ಮತ್ಥಕೇ ಅಮರವತೀ ನಾಮ ನಗರಂ ಅಹೋಸಿ। ತತ್ಥ ಸುಮೇಧೋ ನಾಮ ಬ್ರಾಹ್ಮಣೋ ಪಟಿವಸತಿ, ಉಭತೋ ಸುಜಾತೋ ಮಾತಿತೋ ಚ ಪಿತಿತೋ ಚ, ಸಂಸುದ್ಧಗಹಣಿಕೋ ಯಾವ ಸತ್ತಮಾ ಕುಲಪರಿವಟ್ಟಾ, ಅಕ್ಖಿತ್ತೋ ಅನುಪಕುಟ್ಠೋ ಜಾತಿವಾದೇನ, ಅಭಿರೂಪೋ ದಸ್ಸನೀಯೋ ಪಾಸಾದಿಕೋ ಪರಮಾಯ ವಣ್ಣಪೋಕ್ಖರತಾಯ ಸಮನ್ನಾಗತೋ। ಸೋ ಅಞ್ಞಂ ಕಮ್ಮಂ ಅಕತ್ವಾ ಬ್ರಾಹ್ಮಣಸಿಪ್ಪಮೇವ ಉಗ್ಗಣ್ಹಿ। ತಸ್ಸ ದಹರಕಾಲೇಯೇವ ಮಾತಾಪಿತರೋ ಕಾಲಮಕಂಸು। ಅಥಸ್ಸ ರಾಸಿವಡ್ಢಕೋ ಅಮಚ್ಚೋ ಆಯಪೋತ್ಥಕಂ ಆಹರಿತ್ವಾ ಸುವಣ್ಣರಜತಮಣಿಮುತ್ತಾದಿಭರಿತೇ ಗಬ್ಭೇ ವಿವರಿತ್ವಾ ‘‘ಏತ್ತಕಂ ತೇ, ಕುಮಾರ, ಮಾತು ಸನ್ತಕಂ, ಏತ್ತಕಂ ಪಿತು ಸನ್ತಕಂ, ಏತ್ತಕಂ ಅಯ್ಯಕಪಯ್ಯಕಾನ’’ನ್ತಿ ಯಾವ ಸತ್ತಮಾ ಕುಲಪರಿವಟ್ಟಾ ಧನಂ ಆಚಿಕ್ಖಿತ್ವಾ ‘‘ಏತಂ ಪಟಿಪಜ್ಜಾಹೀ’’ತಿ ಆಹ। ಸುಮೇಧಪಣ್ಡಿತೋ ಚಿನ್ತೇಸಿ – ‘‘ಇಮಂ ಧನಂ ಸಂಹರಿತ್ವಾ ಮಯ್ಹಂ ಪಿತುಪಿತಾಮಹಾದಯೋ ಪರಲೋಕಂ ಗಚ್ಛನ್ತಾ ಏಕಕಹಾಪಣಮ್ಪಿ ಗಹೇತ್ವಾ ನ ಗತಾ, ಮಯಾ ಪನ ಗಹೇತ್ವಾ ಗಮನಕಾರಣಂ ಕಾತುಂ ವಟ್ಟತೀ’’ತಿ, ಸೋ ರಞ್ಞೋ ಆರೋಚೇತ್ವಾ ನಗರೇ ಭೇರಿಂ ಚರಾಪೇತ್ವಾ ಮಹಾಜನಸ್ಸ ದಾನಂ ದತ್ವಾ ತಾಪಸಪಬ್ಬಜ್ಜಂ ಪಬ್ಬಜಿ। ಇಮಸ್ಸ ಪನತ್ಥಸ್ಸ ಆವಿಭಾವತ್ಥಂ ಇಮಸ್ಮಿಂ ಠಾನೇ ಸುಮೇಧಕಥಾ ಕಥೇತಬ್ಬಾ । ಸಾ ಪನೇಸಾ ಕಿಞ್ಚಾಪಿ ಬುದ್ಧವಂಸೇ ನಿರನ್ತರಂ ಆಗತಾಯೇವ, ಗಾಥಾಬನ್ಧೇನ ಪನ ಆಗತತ್ತಾ ನ ಸುಟ್ಠು ಪಾಕಟಾ, ತಸ್ಮಾ ತಂ ಅನ್ತರನ್ತರಾ ಗಾಥಾಸಮ್ಬನ್ಧದೀಪಕೇಹಿ ವಚನೇಹಿ ಸದ್ಧಿಂ ಕಥೇಸ್ಸಾಮ।
Tatridaṃ dūrenidānaṃ nāma – ito kira kappasatasahassādhikānaṃ catunnaṃ asaṅkhyeyyānaṃ matthake amaravatī nāma nagaraṃ ahosi. Tattha sumedho nāma brāhmaṇo paṭivasati, ubhato sujāto mātito ca pitito ca, saṃsuddhagahaṇiko yāva sattamā kulaparivaṭṭā, akkhitto anupakuṭṭho jātivādena, abhirūpo dassanīyo pāsādiko paramāya vaṇṇapokkharatāya samannāgato. So aññaṃ kammaṃ akatvā brāhmaṇasippameva uggaṇhi. Tassa daharakāleyeva mātāpitaro kālamakaṃsu. Athassa rāsivaḍḍhako amacco āyapotthakaṃ āharitvā suvaṇṇarajatamaṇimuttādibharite gabbhe vivaritvā ‘‘ettakaṃ te, kumāra, mātu santakaṃ, ettakaṃ pitu santakaṃ, ettakaṃ ayyakapayyakāna’’nti yāva sattamā kulaparivaṭṭā dhanaṃ ācikkhitvā ‘‘etaṃ paṭipajjāhī’’ti āha. Sumedhapaṇḍito cintesi – ‘‘imaṃ dhanaṃ saṃharitvā mayhaṃ pitupitāmahādayo paralokaṃ gacchantā ekakahāpaṇampi gahetvā na gatā, mayā pana gahetvā gamanakāraṇaṃ kātuṃ vaṭṭatī’’ti, so rañño ārocetvā nagare bheriṃ carāpetvā mahājanassa dānaṃ datvā tāpasapabbajjaṃ pabbaji. Imassa panatthassa āvibhāvatthaṃ imasmiṃ ṭhāne sumedhakathā kathetabbā . Sā panesā kiñcāpi buddhavaṃse nirantaraṃ āgatāyeva, gāthābandhena pana āgatattā na suṭṭhu pākaṭā, tasmā taṃ antarantarā gāthāsambandhadīpakehi vacanehi saddhiṃ kathessāma.
