Library / Tipiṭaka / ਤਿਪਿਟਕ • Tipiṭaka / ਧਮ੍ਮਸਙ੍ਗਣਿ-ਅਟ੍ਠਕਥਾ • Dhammasaṅgaṇi-aṭṭhakathā

    ਨਿਦਾਨਕਥਾ

    Nidānakathā

    ਤਤ੍ਥ ਕੇਨਟ੍ਠੇਨ ਅਭਿਧਮ੍ਮੋ? ਧਮ੍ਮਾਤਿਰੇਕਧਮ੍ਮવਿਸੇਸਟ੍ਠੇਨ। ਅਤਿਰੇਕવਿਸੇਸਤ੍ਥਦੀਪਕੋ ਹੇਤ੍ਥ ‘ਅਭਿ’-ਸਦ੍ਦੋ। ‘‘ਬਾਲ਼੍ਹਾ ਮੇ ਦੁਕ੍ਖਾ વੇਦਨਾ ਅਭਿਕ੍ਕਮਨ੍ਤਿ ਨੋ ਪਟਿਕ੍ਕਮਨ੍ਤਿ’’ (ਮ॰ ਨਿ॰ ੩.੩੮੪; ਸਂ॰ ਨਿ॰ ੫.੧੯੫) ‘‘ਅਭਿਕ੍ਕਨ੍ਤવਣ੍ਣਾ’’ਤਿਆਦੀਸੁ (ਸਂ॰ ਨਿ॰ ੧.੧-੨) વਿਯ। ਤਸ੍ਮਾ ਯਥਾ ਸਮੁਸ੍ਸਿਤੇਸੁ ਬਹੂਸੁ ਛਤ੍ਤੇਸੁ ਚੇવ ਧਜੇਸੁ ਚ ਯਂ ਅਤਿਰੇਕਪ੍ਪਮਾਣਂ વਿਸੇਸવਣ੍ਣਸਣ੍ਠਾਨਞ੍ਚ ਛਤ੍ਤਂ, ਤਂ ‘ਅਤਿਚ੍ਛਤ੍ਤ’ਨ੍ਤਿ વੁਚ੍ਚਤਿ, ਯੋ ਅਤਿਰੇਕਪ੍ਪਮਾਣੋ ਨਾਨਾવਿਰਾਗવਣ੍ਣવਿਸੇਸਸਮ੍ਪਨ੍ਨੋ ਚ ਧਜੋ ਸੋ ‘ਅਤਿਧਜੋ’ਤਿ વੁਚ੍ਚਤਿ, ਯਥਾ ਚ ਏਕਤੋ ਸਨ੍ਨਿਪਤਿਤੇਸੁ ਬਹੂਸੁ ਰਾਜਕੁਮਾਰੇਸੁ ਚੇવ ਦੇવੇਸੁ ਚ ਯੋ ਜਾਤਿਭੋਗਯਸਇਸ੍ਸਰਿਯਾਦਿਸਮ੍ਪਤ੍ਤੀਹਿ ਅਤਿਰੇਕਤਰੋ ਚੇવ વਿਸੇਸવਨ੍ਤਤਰੋ ਚ ਰਾਜਕੁਮਾਰੋ ਸੋ ‘ਅਤਿਰਾਜਕੁਮਾਰੋ’ਤਿ વੁਚ੍ਚਤਿ, ਯੋ ਆਯੁવਣ੍ਣਇਸ੍ਸਰਿਯਯਸਸਮ੍ਪਤ੍ਤਿਆਦੀਹਿ ਅਤਿਰੇਕਤਰੋ ਚੇવ વਿਸੇਸવਨ੍ਤਤਰੋ ਚ ਦੇવੋ ਸੋ ‘ਅਤਿਦੇવੋ’ਤਿ વੁਚ੍ਚਤਿ, ਤਥਾਰੂਪੋ ਬ੍ਰਹ੍ਮਾਪਿ ‘ਅਤਿਬ੍ਰਹ੍ਮਾ’ਤਿ વੁਚ੍ਚਤਿ, ਏવਮੇવ ਅਯਮ੍ਪਿ ਧਮ੍ਮੋ ਧਮ੍ਮਾਤਿਰੇਕਧਮ੍ਮવਿਸੇਸਟ੍ਠੇਨ ‘ਅਭਿਧਮ੍ਮੋ’ਤਿ વੁਚ੍ਚਤਿ।

    Tattha kenaṭṭhena abhidhammo? Dhammātirekadhammavisesaṭṭhena. Atirekavisesatthadīpako hettha ‘abhi’-saddo. ‘‘Bāḷhā me dukkhā vedanā abhikkamanti no paṭikkamanti’’ (ma. ni. 3.384; saṃ. ni. 5.195) ‘‘abhikkantavaṇṇā’’tiādīsu (saṃ. ni. 1.1-2) viya. Tasmā yathā samussitesu bahūsu chattesu ceva dhajesu ca yaṃ atirekappamāṇaṃ visesavaṇṇasaṇṭhānañca chattaṃ, taṃ ‘aticchatta’nti vuccati, yo atirekappamāṇo nānāvirāgavaṇṇavisesasampanno ca dhajo so ‘atidhajo’ti vuccati, yathā ca ekato sannipatitesu bahūsu rājakumāresu ceva devesu ca yo jātibhogayasaissariyādisampattīhi atirekataro ceva visesavantataro ca rājakumāro so ‘atirājakumāro’ti vuccati, yo āyuvaṇṇaissariyayasasampattiādīhi atirekataro ceva visesavantataro ca devo so ‘atidevo’ti vuccati, tathārūpo brahmāpi ‘atibrahmā’ti vuccati, evameva ayampi dhammo dhammātirekadhammavisesaṭṭhena ‘abhidhammo’ti vuccati.

    ਸੁਤ੍ਤਨ੍ਤਞ੍ਹਿ ਪਤ੍વਾ ਪਞ੍ਚਕ੍ਖਨ੍ਧਾ ਏਕਦੇਸੇਨੇવ વਿਭਤ੍ਤਾ, ਨ ਨਿਪ੍ਪਦੇਸੇਨ; ਅਭਿਧਮ੍ਮਂ ਪਤ੍વਾ ਪਨ ਸੁਤ੍ਤਨ੍ਤਭਾਜਨੀਯਅਭਿਧਮ੍ਮਭਾਜਨੀਯਪਞ੍ਹਪੁਚ੍ਛਕਨਯਾਨਂ વਸੇਨ ਨਿਪ੍ਪਦੇਸਤੋ વਿਭਤ੍ਤਾ। ਤਥਾ ਦ੍વਾਦਸਾਯਤਨਾਨਿ, ਅਟ੍ਠਾਰਸ ਧਾਤੁਯੋ, ਚਤ੍ਤਾਰਿ ਸਚ੍ਚਾਨਿ, ਬਾવੀਸਤਿਨ੍ਦ੍ਰਿਯਾਨਿ, ਦ੍વਾਦਸਪਦਿਕੋ ਪਚ੍ਚਯਾਕਾਰੋ। ਕੇવਲਞ੍ਹਿ ਇਨ੍ਦ੍ਰਿਯવਿਭਙ੍ਗੇ ਸੁਤ੍ਤਨ੍ਤਭਾਜਨੀਯਂ ਨਤ੍ਥਿ, ਪਚ੍ਚਯਾਕਾਰੇ ਚ ਪਞ੍ਹਪੁਚ੍ਛਕਂ ਨਤ੍ਥਿ। ਸੁਤ੍ਤਨ੍ਤਞ੍ਚ ਪਤ੍વਾ ਚਤ੍ਤਾਰੋ ਸਤਿਪਟ੍ਠਾਨਾ ਏਕਦੇਸੇਨੇવ વਿਭਤ੍ਤਾ, ਨ ਨਿਪ੍ਪਦੇਸੇਨ; ਅਭਿਧਮ੍ਮਂ ਪਤ੍વਾ ਪਨ ਤਿਣ੍ਣਮ੍ਪਿ ਨਯਾਨਂ વਸੇਨ ਨਿਪ੍ਪਦੇਸਤੋવ વਿਭਤ੍ਤਾ। ਤਥਾ ਚਤ੍ਤਾਰਿ ਸਮ੍ਮਪ੍ਪਧਾਨਾਨਿ, ਚਤ੍ਤਾਰੋ ਇਦ੍ਧਿਪਾਦਾ, ਸਤ੍ਤ ਬੋਜ੍ਝਙ੍ਗਾ, ਅਰਿਯੋ ਅਟ੍ਠਙ੍ਗਿਕੋ ਮਗ੍ਗੋ, ਚਤ੍ਤਾਰਿ ਝਾਨਾਨਿ, ਚਤਸ੍ਸੋ ਅਪ੍ਪਮਞ੍ਞਾਯੋ, ਪਞ੍ਚ ਸਿਕ੍ਖਾਪਦਾਨਿ, ਚਤਸ੍ਸੋ ਪਟਿਸਮ੍ਭਿਦਾ। ਕੇવਲਞ੍ਹੇਤ੍ਥ ਸਿਕ੍ਖਾਪਦવਿਭਙ੍ਗੇ ਸੁਤ੍ਤਨ੍ਤਭਾਜਨੀਯਂ ਨਤ੍ਥਿ। ਸੁਤ੍ਤਨ੍ਤਂ ਪਤ੍વਾ ਚ ਞਾਣਂ ਏਕਦੇਸੇਨੇવ વਿਭਤ੍ਤਂ ਨ ਨਿਪ੍ਪਦੇਸੇਨ; ਤਥਾ ਕਿਲੇਸਾ। ਅਭਿਧਮ੍ਮਂ ਪਤ੍વਾ ਪਨ ‘‘ਏਕવਿਧੇਨ ਞਾਣવਤ੍ਥੂ’’ਤਿਆਦਿਨਾ (વਿਭ॰ ੭੫੧) ਨਯੇਨ ਮਾਤਿਕਂ ਠਪੇਤ੍વਾ ਨਿਪ੍ਪਦੇਸਤੋવ વਿਭਤ੍ਤਂ। ਤਥਾ ਏਕਕਤੋ ਪਟ੍ਠਾਯ ਅਨੇਕੇਹਿ ਨਯੇਹਿ ਕਿਲੇਸਾ। ਸੁਤ੍ਤਨ੍ਤਂ ਪਤ੍વਾ ਚ ਭੂਮਨ੍ਤਰਪਰਿਚ੍ਛੇਦੋ ਏਕਦੇਸੇਨੇવ વਿਭਤ੍ਤੋ, ਨ ਨਿਪ੍ਪਦੇਸੇਨ; ਅਭਿਧਮ੍ਮਂ ਪਨ ਪਤ੍વਾ ਤਿਣ੍ਣਮ੍ਪਿ ਨਯਾਨਂ વਸੇਨ ਭੂਮਨ੍ਤਰਪਰਿਚ੍ਛੇਦੋ ਨਿਪ੍ਪਦੇਸਤੋવ વਿਭਤ੍ਤੋ। ਏવਂ ਧਮ੍ਮਾਤਿਰੇਕਧਮ੍ਮવਿਸੇਸਟ੍ਠੇਨ ਅਭਿਧਮ੍ਮੋਤਿ વੇਦਿਤਬ੍ਬੋ।

    Suttantañhi patvā pañcakkhandhā ekadeseneva vibhattā, na nippadesena; abhidhammaṃ patvā pana suttantabhājanīyaabhidhammabhājanīyapañhapucchakanayānaṃ vasena nippadesato vibhattā. Tathā dvādasāyatanāni, aṭṭhārasa dhātuyo, cattāri saccāni, bāvīsatindriyāni, dvādasapadiko paccayākāro. Kevalañhi indriyavibhaṅge suttantabhājanīyaṃ natthi, paccayākāre ca pañhapucchakaṃ natthi. Suttantañca patvā cattāro satipaṭṭhānā ekadeseneva vibhattā, na nippadesena; abhidhammaṃ patvā pana tiṇṇampi nayānaṃ vasena nippadesatova vibhattā. Tathā cattāri sammappadhānāni, cattāro iddhipādā, satta bojjhaṅgā, ariyo aṭṭhaṅgiko maggo, cattāri jhānāni, catasso appamaññāyo, pañca sikkhāpadāni, catasso paṭisambhidā. Kevalañhettha sikkhāpadavibhaṅge suttantabhājanīyaṃ natthi. Suttantaṃ patvā ca ñāṇaṃ ekadeseneva vibhattaṃ na nippadesena; tathā kilesā. Abhidhammaṃ patvā pana ‘‘ekavidhena ñāṇavatthū’’tiādinā (vibha. 751) nayena mātikaṃ ṭhapetvā nippadesatova vibhattaṃ. Tathā ekakato paṭṭhāya anekehi nayehi kilesā. Suttantaṃ patvā ca bhūmantaraparicchedo ekadeseneva vibhatto, na nippadesena; abhidhammaṃ pana patvā tiṇṇampi nayānaṃ vasena bhūmantaraparicchedo nippadesatova vibhatto. Evaṃ dhammātirekadhammavisesaṭṭhena abhidhammoti veditabbo.

    ਪਕਰਣਪਰਿਚ੍ਛੇਦਤੋ ਪਨੇਸ ਧਮ੍ਮਸਙ੍ਗਣੀવਿਭਙ੍ਗਧਾਤੁਕਥਾਪੁਗ੍ਗਲਪਞ੍ਞਤ੍ਤਿਕਥਾવਤ੍ਥੁਯਮਕਪਟ੍ਠਾਨਾਨਂ ਸਤ੍ਤਨ੍ਨਂ ਪਕਰਣਾਨਂ વਸੇਨ ਠਿਤੋ। ਅਯਮੇਤ੍ਥ ਆਚਰਿਯਾਨਂ ਸਮਾਨਕਥਾ। વਿਤਣ੍ਡવਾਦੀ ਪਨਾਹ – ‘ਕਥਾવਤ੍ਥੁ ਕਸ੍ਮਾ ਗਹਿਤਂ? ਨਨੁ ਸਮ੍ਮਾਸਮ੍ਬੁਦ੍ਧਸ੍ਸ ਪਰਿਨਿਬ੍ਬਾਨਤੋ ਅਟ੍ਠਾਰਸવਸ੍ਸਾਧਿਕਾਨਿ ਦ੍વੇ વਸ੍ਸਸਤਾਨਿ ਅਤਿਕ੍ਕਮਿਤ੍વਾ ਮੋਗ੍ਗਲਿਪੁਤ੍ਤਤਿਸ੍ਸਤ੍ਥੇਰੇਨੇਤਂ ਠਪਿਤਂ? ਤਸ੍ਮਾ ਸਾવਕਭਾਸਿਤਤ੍ਤਾ ਛਡ੍ਡੇਥ ਨ’ਨ੍ਤਿ। ‘ਕਿਂ ਪਨ ਛਪ੍ਪਕਰਣਾਨਿ ਅਭਿਧਮ੍ਮੋ’ਤਿ? ‘ਏવਂ ਨ વਦਾਮੀ’ਤਿ। ‘ਅਥ ਕਿਂ વਦੇਸੀ’ਤਿ। ‘ਸਤ੍ਤਪ੍ਪਕਰਣਾਨੀ’ਤਿ। ‘ਕਤਰਂ ਗਹੇਤ੍વਾ ਸਤ੍ਤ ਕਰੋਸੀ’ਤਿ? ‘ਮਹਾਧਮ੍ਮਹਦਯਂ ਨਾਮ ਅਤ੍ਥਿ, ਏਤੇਨ ਸਹ ਸਤ੍ਤਾ’ਤਿ। ‘ਮਹਾਧਮ੍ਮਹਦਯੇ ਅਪੁਬ੍ਬਂ ਨਤ੍ਥਿ, ਕਤਿਪਯਾવ ਪਞ੍ਹਾવਾਰਾ ਅવਸੇਸਾ, ਕਥਾવਤ੍ਥੁਨਾવ ਸਦ੍ਧਿਂ ਸਤ੍ਤਾ’ਤਿ। ‘ਨੋ ਕਥਾવਤ੍ਥੁਨਾ, ਮਹਾਧਾਤੁਕਥਾ ਨਾਮ ਅਤ੍ਥਿ, ਤਾਯ ਸਦ੍ਧਿਂ ਸਤ੍ਤਾ’ਤਿ। ‘ਮਹਾਧਾਤੁਕਥਾਯਂ ਅਪੁਬ੍ਬਂ ਨਤ੍ਥਿ, ਅਪ੍ਪਮਤ੍ਤਿਕਾવ ਤਨ੍ਤਿ ਅવਸੇਸਾ। ਕਥਾવਤ੍ਥੁਨਾવ ਸਦ੍ਧਿਂ ਸਤ੍ਤਾ’ਤਿ।

    Pakaraṇaparicchedato panesa dhammasaṅgaṇīvibhaṅgadhātukathāpuggalapaññattikathāvatthuyamakapaṭṭhānānaṃ sattannaṃ pakaraṇānaṃ vasena ṭhito. Ayamettha ācariyānaṃ samānakathā. Vitaṇḍavādī panāha – ‘kathāvatthu kasmā gahitaṃ? Nanu sammāsambuddhassa parinibbānato aṭṭhārasavassādhikāni dve vassasatāni atikkamitvā moggaliputtatissattherenetaṃ ṭhapitaṃ? Tasmā sāvakabhāsitattā chaḍḍetha na’nti. ‘Kiṃ pana chappakaraṇāni abhidhammo’ti? ‘Evaṃ na vadāmī’ti. ‘Atha kiṃ vadesī’ti. ‘Sattappakaraṇānī’ti. ‘Kataraṃ gahetvā satta karosī’ti? ‘Mahādhammahadayaṃ nāma atthi, etena saha sattā’ti. ‘Mahādhammahadaye apubbaṃ natthi, katipayāva pañhāvārā avasesā, kathāvatthunāva saddhiṃ sattā’ti. ‘No kathāvatthunā, mahādhātukathā nāma atthi, tāya saddhiṃ sattā’ti. ‘Mahādhātukathāyaṃ apubbaṃ natthi, appamattikāva tanti avasesā. Kathāvatthunāva saddhiṃ sattā’ti.

    ਸਮ੍ਮਾਸਮ੍ਬੁਦ੍ਧੋ ਹਿ ਸਤ੍ਤਪ੍ਪਕਰਣਾਨਿ ਦੇਸੇਨ੍ਤੋ ਕਥਾવਤ੍ਥੁਂ ਪਤ੍વਾ ਯਾ ਏਸਾ ਪੁਗ੍ਗਲવਾਰੇ ਤਾવ ਚਤੂਸੁ ਪਞ੍ਹੇਸੁ ਦ੍વਿਨ੍ਨਂ ਪਞ੍ਚਕਾਨਂ વਸੇਨ ਅਟ੍ਠਮੁਖਾ વਾਦਯੁਤ੍ਤਿ ਤਂ ਆਦਿਂ ਕਤ੍વਾ ਸਬ੍ਬਕਥਾਮਗ੍ਗੇਸੁ ਅਸਮ੍ਪੁਣ੍ਣਭਾਣવਾਰਮਤ੍ਤਾਯ ਪਾਲ਼ਿਯਾ ਮਾਤਿਕਂ ਠਪੇਸਿ। ਸਾ ਪਨੇਸਾ ‘‘ਪੁਗ੍ਗਲੋ ਉਪਲਬ੍ਭਤਿ ਸਚ੍ਚਿਕਟ੍ਠਪਰਮਤ੍ਥੇਨਾਤਿ। ਆਮਨ੍ਤਾ। ਯੋ ਸਚ੍ਚਿਕਟ੍ਠੋ ਪਰਮਤ੍ਥੋ ਤਤੋ ਸੋ ਪੁਗ੍ਗਲੋ ਉਪਲਬ੍ਭਤਿ ਸਚ੍ਚਿਕਟ੍ਠਪਰਮਤ੍ਥੇਨਾਤਿ। ਨਹੇવਂ વਤ੍ਤਬ੍ਬੇ। ਆਜਾਨਾਹਿ ਨਿਗ੍ਗਹਂ…ਪੇ॰… ਪੁਗ੍ਗਲੋ ਨੁਪਲਬ੍ਭਤਿ ਸਚ੍ਚਿਕਟ੍ਠਪਰਮਤ੍ਥੇਨਾਤਿ। ਆਮਨ੍ਤਾ। ਯੋ ਸਚ੍ਚਿਕਟ੍ਠੋ ਪਰਮਤ੍ਥੋ ਤਤੋ ਸੋ ਪੁਗ੍ਗਲੋ ਨੁਪਲਬ੍ਭਤਿ ਸਚ੍ਚਿਕਟ੍ਠਪਰਮਤ੍ਥੇਨਾਤਿ। ਨਹੇવਂ વਤ੍ਤਬ੍ਬੇ। ਆਜਾਨਾਹਿ ਨਿਗ੍ਗਹਂ…ਪੇ॰…। ਸਬ੍ਬਤ੍ਥ ਪੁਗ੍ਗਲੋ ਉਪਲਬ੍ਭਤਿ ਸਬ੍ਬਤ੍ਥ ਪੁਗ੍ਗਲੋ ਨੁਪਲਬ੍ਭਤਿ, ਸਬ੍ਬਦਾ ਪੁਗ੍ਗਲੋ ਉਪਲਬ੍ਭਤਿ ਸਬ੍ਬਦਾ ਪੁਗ੍ਗਲੋ ਨੁਪਲਬ੍ਭਤਿ, ਸਬ੍ਬੇਸੁ ਪੁਗ੍ਗਲੋ ਉਪਲਬ੍ਭਤਿ ਸਬ੍ਬੇਸੁ ਪੁਗ੍ਗਲੋ ਨੁਪਲਬ੍ਭਤਿ ਸਚ੍ਚਿਕਟ੍ਠਪਰਮਤ੍ਥੇਨਾ’’ਤਿ (ਕਥਾ॰ ੧੫-੧੬) ਏવਂ ਪਠਮਂ વਾਦਂ ਨਿਸ੍ਸਾਯ ਪਠਮਂ ਨਿਗ੍ਗਹਂ, ਦੁਤਿਯਂ ਨਿਸ੍ਸਾਯ ਦੁਤਿਯਂ …ਪੇ॰… ਅਟ੍ਠਮਂ ਨਿਸ੍ਸਾਯ ਅਟ੍ਠਮਂ ਨਿਗ੍ਗਹਂ ਦਸ੍ਸੇਨ੍ਤੇਨ ਸਤ੍ਥਾਰਾ ਠਪਿਤਾ। ਇਮਿਨਾ ਨਯੇਨ ਸਬ੍ਬਤ੍ਥ ਮਾਤਿਕਾਠਪਨਂ વੇਦਿਤਬ੍ਬਂ। ਤਂ ਪਨੇਤਂ ਮਾਤਿਕਂ ਠਪੇਨ੍ਤੋ ਇਮਂ ਦਿਸ੍વਾ ਠਪੇਸਿ – ਮਮ ਪਰਿਨਿਬ੍ਬਾਨਤੋ ਅਟ੍ਠਾਰਸવਸ੍ਸਾਧਿਕਾਨਂ ਦ੍વਿਨ੍ਨਂ વਸ੍ਸਸਤਾਨਂ ਮਤ੍ਥਕੇ ਮੋਗ੍ਗਲਿਪੁਤ੍ਤਤਿਸ੍ਸਤ੍ਥੇਰੋ ਨਾਮ ਭਿਕ੍ਖੁ ਭਿਕ੍ਖੁਸਹਸ੍ਸਮਜ੍ਝੇ ਨਿਸਿਨ੍ਨੋ ਸਕવਾਦੇ ਪਞ੍ਚ ਸੁਤ੍ਤਸਤਾਨਿ ਪਰવਾਦੇ ਪਞ੍ਚਾਤਿ ਸੁਤ੍ਤਸਹਸ੍ਸਂ ਸਮੋਧਾਨੇਤ੍વਾ ਦੀਘਨਿਕਾਯਪ੍ਪਮਾਣਂ ਕਥਾવਤ੍ਥੁਪ੍ਪਕਰਣਂ ਭਾਜੇਸ੍ਸਤੀਤਿ।

    Sammāsambuddho hi sattappakaraṇāni desento kathāvatthuṃ patvā yā esā puggalavāre tāva catūsu pañhesu dvinnaṃ pañcakānaṃ vasena aṭṭhamukhā vādayutti taṃ ādiṃ katvā sabbakathāmaggesu asampuṇṇabhāṇavāramattāya pāḷiyā mātikaṃ ṭhapesi. Sā panesā ‘‘puggalo upalabbhati saccikaṭṭhaparamatthenāti. Āmantā. Yo saccikaṭṭho paramattho tato so puggalo upalabbhati saccikaṭṭhaparamatthenāti. Nahevaṃ vattabbe. Ājānāhi niggahaṃ…pe… puggalo nupalabbhati saccikaṭṭhaparamatthenāti. Āmantā. Yo saccikaṭṭho paramattho tato so puggalo nupalabbhati saccikaṭṭhaparamatthenāti. Nahevaṃ vattabbe. Ājānāhi niggahaṃ…pe…. Sabbattha puggalo upalabbhati sabbattha puggalo nupalabbhati, sabbadā puggalo upalabbhati sabbadā puggalo nupalabbhati, sabbesu puggalo upalabbhati sabbesu puggalo nupalabbhati saccikaṭṭhaparamatthenā’’ti (kathā. 15-16) evaṃ paṭhamaṃ vādaṃ nissāya paṭhamaṃ niggahaṃ, dutiyaṃ nissāya dutiyaṃ …pe… aṭṭhamaṃ nissāya aṭṭhamaṃ niggahaṃ dassentena satthārā ṭhapitā. Iminā nayena sabbattha mātikāṭhapanaṃ veditabbaṃ. Taṃ panetaṃ mātikaṃ ṭhapento imaṃ disvā ṭhapesi – mama parinibbānato aṭṭhārasavassādhikānaṃ dvinnaṃ vassasatānaṃ matthake moggaliputtatissatthero nāma bhikkhu bhikkhusahassamajjhe nisinno sakavāde pañca suttasatāni paravāde pañcāti suttasahassaṃ samodhānetvā dīghanikāyappamāṇaṃ kathāvatthuppakaraṇaṃ bhājessatīti.

    ਮੋਗ੍ਗਲਿਪੁਤ੍ਤਤਿਸ੍ਸਤ੍ਥੇਰੋਪਿ ਇਦਂ ਪਕਰਣਂ ਦੇਸੇਨ੍ਤੋ ਨ ਅਤ੍ਤਨੋ ਞਾਣੇਨ ਦੇਸੇਸਿ, ਸਤ੍ਥਾਰਾ ਪਨ ਦਿਨ੍ਨਨਯੇਨ ਠਪਿਤਮਾਤਿਕਾਯ ਦੇਸੇਸਿ। ਇਤਿ ਸਤ੍ਥਾਰਾ ਦਿਨ੍ਨਨਯੇਨ ਠਪਿਤਮਾਤਿਕਾਯ ਦੇਸਿਤਤ੍ਤਾ ਸਕਲਮ੍ਪੇਤਂ ਪਕਰਣਂ ਬੁਦ੍ਧਭਾਸਿਤਮੇવ ਨਾਮ ਜਾਤਂ। ਯਥਾ ਕਿਂ? ਯਥਾ ਮਧੁਪਿਣ੍ਡਿਕਸੁਤ੍ਤਨ੍ਤਾਦੀਨਿ । ਮਧੁਪਿਣ੍ਡਿਕਸੁਤ੍ਤਨ੍ਤਸ੍ਮਿਞ੍ਹਿ ਭਗવਾ ‘‘ਯਤੋਨਿਦਾਨਂ ਭਿਕ੍ਖੁ ਪੁਰਿਸਂ ਪਪਞ੍ਚਸਞ੍ਞਾਸਙ੍ਖਾ ਸਮੁਦਾਚਰਨ੍ਤਿ, ਏਤ੍ਥ ਚੇ ਨਤ੍ਥਿ ਅਭਿਨਨ੍ਦਿਤਬ੍ਬਂ ਅਭਿવਦਿਤਬ੍ਬਂ ਅਜ੍ਝੋਸਿਤਬ੍ਬਂ, ਏਸੇવਨ੍ਤੋ ਰਾਗਾਨੁਸਯਾਨ’’ਨ੍ਤਿ (ਮ॰ ਨਿ॰ ੧.੨੦੨) ਮਾਤਿਕਂ ਠਪੇਤ੍વਾ ਉਟ੍ਠਾਯਾਸਨਾ વਿਹਾਰਂ ਪਾવਿਸਿ।

    Moggaliputtatissattheropi idaṃ pakaraṇaṃ desento na attano ñāṇena desesi, satthārā pana dinnanayena ṭhapitamātikāya desesi. Iti satthārā dinnanayena ṭhapitamātikāya desitattā sakalampetaṃ pakaraṇaṃ buddhabhāsitameva nāma jātaṃ. Yathā kiṃ? Yathā madhupiṇḍikasuttantādīni . Madhupiṇḍikasuttantasmiñhi bhagavā ‘‘yatonidānaṃ bhikkhu purisaṃ papañcasaññāsaṅkhā samudācaranti, ettha ce natthi abhinanditabbaṃ abhivaditabbaṃ ajjhositabbaṃ, esevanto rāgānusayāna’’nti (ma. ni. 1.202) mātikaṃ ṭhapetvā uṭṭhāyāsanā vihāraṃ pāvisi.

    ਧਮ੍ਮਪ੍ਪਟਿਗ੍ਗਾਹਕਾ ਭਿਕ੍ਖੂ ਮਹਾਕਚ੍ਚਾਨਤ੍ਥੇਰਂ ਉਪਸਙ੍ਕਮਿਤ੍વਾ ਦਸਬਲੇਨ ਠਪਿਤਮਾਤਿਕਾਯ ਅਤ੍ਥਂ ਪੁਚ੍ਛਿਂਸੁ। ਥੇਰੋ ਪੁਚ੍ਛਿਤਮਤ੍ਤਕੇਨੇવ ਅਕਥੇਤ੍વਾ ਦਸਬਲਸ੍ਸ ਅਪਚਿਤਿਦਸ੍ਸਨਤ੍ਥਂ ‘‘ਸੇਯ੍ਯਥਾਪਿ ਆવੁਸੋ ਪੁਰਿਸੋ ਸਾਰਤ੍ਥਿਕੋ ਸਾਰਗવੇਸੀ’’ਤਿ (ਮ॰ ਨਿ॰ ੧.੨੦੩) ਸਾਰੋਪਮਂ ਆਹਰਿਤ੍વਾ ਸਾਰਰੁਕ੍ਖੋ વਿਯ ਭਗવਾ ਸਾਖਾਪਲਾਸਸਦਿਸਾ ਸਾવਕਾ, ‘‘ਸੋ ਹਾવੁਸੋ ਭਗવਾ ਜਾਨਂ ਜਾਨਾਤਿ, ਪਸ੍ਸਂ ਪਸ੍ਸਤਿ ਚਕ੍ਖੁਭੂਤੋ ਞਾਣਭੂਤੋ ਧਮ੍ਮਭੂਤੋ ਬ੍ਰਹ੍ਮਭੂਤੋ વਤ੍ਤਾ ਪવਤ੍ਤਾ ਅਤ੍ਥਸ੍ਸ ਨਿਨ੍ਨੇਤਾ ਅਮਤਸ੍ਸ ਦਾਤਾ ਧਮ੍ਮਸ੍ਸਾਮੀ ਤਥਾਗਤੋ’’ਤਿ ਸਤ੍ਥਾਰਂ ਥੋਮੇਤ੍વਾ ਪੁਨਪ੍ਪੁਨਂ ਥੇਰੇਹਿ ਯਾਚਿਤੋ ਸਤ੍ਥਾਰਾ ਠਪਿਤਮਾਤਿਕਾਯ ਅਤ੍ਥਂ વਿਭਜਿਤ੍વਾ ‘‘ਆਕਙ੍ਖਮਾਨਾ ਚ ਪਨ ਤੁਮ੍ਹੇ ਆਯਸ੍ਮਨ੍ਤੋ ਭਗવਨ੍ਤਂਯੇવ ਉਪਸਙ੍ਕਮਿਤ੍વਾ ਏਤਮਤ੍ਥਂ ਪਟਿਪੁਚ੍ਛੇਯ੍ਯਾਥ ਸਚੇ ਸਬ੍ਬਞ੍ਞੁਤਞ੍ਞਾਣੇਨ ਸਦ੍ਧਿਂ ਸਂਸਨ੍ਦਿਯਮਾਨਂ ਸਮੇਤਿ ਗਣ੍ਹੇਯ੍ਯਾਥ, ਨੋ ਚੇ ਮਾ ਗਣ੍ਹਿਤ੍ਥਾ’’ਤਿ ਇਮਿਨਾ ਅਧਿਪ੍ਪਾਯੇਨ ‘‘ਯਥਾ વੋ ਭਗવਾ ਬ੍ਯਾਕਰੋਤਿ ਤਥਾ ਨਂ ਧਾਰੇਯ੍ਯਾਥਾ’’ਤਿ વਤ੍વਾ ਉਯ੍ਯੋਜੇਸਿ।

    Dhammappaṭiggāhakā bhikkhū mahākaccānattheraṃ upasaṅkamitvā dasabalena ṭhapitamātikāya atthaṃ pucchiṃsu. Thero pucchitamattakeneva akathetvā dasabalassa apacitidassanatthaṃ ‘‘seyyathāpi āvuso puriso sāratthiko sāragavesī’’ti (ma. ni. 1.203) sāropamaṃ āharitvā sārarukkho viya bhagavā sākhāpalāsasadisā sāvakā, ‘‘so hāvuso bhagavā jānaṃ jānāti, passaṃ passati cakkhubhūto ñāṇabhūto dhammabhūto brahmabhūto vattā pavattā atthassa ninnetā amatassa dātā dhammassāmī tathāgato’’ti satthāraṃ thometvā punappunaṃ therehi yācito satthārā ṭhapitamātikāya atthaṃ vibhajitvā ‘‘ākaṅkhamānā ca pana tumhe āyasmanto bhagavantaṃyeva upasaṅkamitvā etamatthaṃ paṭipuccheyyātha sace sabbaññutaññāṇena saddhiṃ saṃsandiyamānaṃ sameti gaṇheyyātha, no ce mā gaṇhitthā’’ti iminā adhippāyena ‘‘yathā vo bhagavā byākaroti tathā naṃ dhāreyyāthā’’ti vatvā uyyojesi.

    ਤੇ ਸਤ੍ਥਾਰਂ ਉਪਸਙ੍ਕਮਿਤ੍વਾ ਪੁਚ੍ਛਿਂਸੁ। ਸਤ੍ਥਾ ਦੁਕ੍ਕਥਿਤਂ ਕਚ੍ਚਾਨੇਨਾਤਿ ਅવਤ੍વਾ ਸੁવਣ੍ਣਾਲਿਙ੍ਗਂ ਉਸ੍ਸਾਪੇਨ੍ਤੋ વਿਯ ਗੀવਂ ਉਨ੍ਨਾਮੇਤ੍વਾ ਸੁਪੁਪ੍ਫਿਤਸਤਪਤ੍ਤਸਸ੍ਸਿਰਿਕਂ ਮਹਾਮੁਖਂ ਪੂਰੇਨ੍ਤੋ ਬ੍ਰਹ੍ਮਸ੍ਸਰਂ ਨਿਚ੍ਛਾਰੇਤ੍વਾ ਸਾਧੁ ਸਾਧੂਤਿ ਥੇਰਸ੍ਸ ਸਾਧੁਕਾਰਂ ਦਤ੍વਾ ‘‘ਪਣ੍ਡਿਤੋ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਮਹਾਕਚ੍ਚਾਨੋ, ਮਹਾਪਞ੍ਞੋ ਭਿਕ੍ਖવੇ ਮਹਾਕਚ੍ਚਾਨੋ, ਮਂ ਚੇਪਿ ਤੁਮ੍ਹੇ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਏਤਮਤ੍ਥਂ ਪਟਿਪੁਚ੍ਛੇਯ੍ਯਾਥ, ਅਹਮ੍ਪਿ ਤਂ ਏવਮੇવਂ ਬ੍ਯਾਕਰੇਯ੍ਯਂ ਯਥਾ ਤਂ ਮਹਾਕਚ੍ਚਾਨੇਨ ਬ੍ਯਾਕਤ’’ਨ੍ਤਿ (ਮ॰ ਨਿ॰ ੧.੨੦੫) ਆਹ।

    Te satthāraṃ upasaṅkamitvā pucchiṃsu. Satthā dukkathitaṃ kaccānenāti avatvā suvaṇṇāliṅgaṃ ussāpento viya gīvaṃ unnāmetvā supupphitasatapattasassirikaṃ mahāmukhaṃ pūrento brahmassaraṃ nicchāretvā sādhu sādhūti therassa sādhukāraṃ datvā ‘‘paṇḍito, bhikkhave, mahākaccāno, mahāpañño bhikkhave mahākaccāno, maṃ cepi tumhe, bhikkhave, etamatthaṃ paṭipuccheyyātha, ahampi taṃ evamevaṃ byākareyyaṃ yathā taṃ mahākaccānena byākata’’nti (ma. ni. 1.205) āha.

    ਏવਂ ਸਤ੍ਥਾਰਾ ਅਨੁਮੋਦਿਤਕਾਲਤੋ ਪਟ੍ਠਾਯ ਚ ਪਨ ਸਕਲਂ ਸੁਤ੍ਤਂ ਬੁਦ੍ਧਭਾਸਿਤਂ ਨਾਮ ਜਾਤਂ। ਆਨਨ੍ਦਤ੍ਥੇਰਾਦੀਹਿ વਿਤ੍ਥਾਰਿਤਸੁਤ੍ਤੇਸੁਪਿ ਏਸੇવ ਨਯੋ। ਏવਮੇવ ਸਮ੍ਮਾਸਮ੍ਬੁਦ੍ਧੋ ਸਤ੍ਤਪ੍ਪਕਰਣਾਨਿ ਦੇਸੇਨ੍ਤੋ ਕਥਾવਤ੍ਥੁਂ ਪਤ੍વਾ વੁਤ੍ਤਨਯੇਨ ਮਾਤਿਕਂ ਠਪੇਸਿ। ਠਪੇਨ੍ਤੋ ਚ ਪਨ ਇਮਂ ਅਦ੍ਦਸ –

    Evaṃ satthārā anumoditakālato paṭṭhāya ca pana sakalaṃ suttaṃ buddhabhāsitaṃ nāma jātaṃ. Ānandattherādīhi vitthāritasuttesupi eseva nayo. Evameva sammāsambuddho sattappakaraṇāni desento kathāvatthuṃ patvā vuttanayena mātikaṃ ṭhapesi. Ṭhapento ca pana imaṃ addasa –

    ਮਮ ਪਰਿਨਿਬ੍ਬਾਨਤੋ ਅਟ੍ਠਾਰਸવਸ੍ਸਾਧਿਕਾਨਂ ਦ੍વਿਨ੍ਨਂ વਸ੍ਸਸਤਾਨਂ ਮਤ੍ਥਕੇ ਮੋਗ੍ਗਲਿਪੁਤ੍ਤਤਿਸ੍ਸਤ੍ਥੇਰੋ ਨਾਮ ਭਿਕ੍ਖੁ ਭਿਕ੍ਖੁਸਹਸ੍ਸਮਜ੍ਝੇ ਨਿਸਿਨ੍ਨੋ ਸਕવਾਦੇ ਪਞ੍ਚ ਸੁਤ੍ਤਸਤਾਨਿ ਪਰવਾਦੇ ਪਞ੍ਚਾਤਿ ਸੁਤ੍ਤਸਹਸ੍ਸਂ ਸਮੋਧਾਨੇਤ੍વਾ ਦੀਘਨਿਕਾਯਪ੍ਪਮਾਣਂ ਕਥਾવਤ੍ਥੁਪ੍ਪਕਰਣਂ ਭਾਜੇਸ੍ਸਤੀਤਿ।

    Mama parinibbānato aṭṭhārasavassādhikānaṃ dvinnaṃ vassasatānaṃ matthake moggaliputtatissatthero nāma bhikkhu bhikkhusahassamajjhe nisinno sakavāde pañca suttasatāni paravāde pañcāti suttasahassaṃ samodhānetvā dīghanikāyappamāṇaṃ kathāvatthuppakaraṇaṃ bhājessatīti.

    ਮੋਗ੍ਗਲਿਪੁਤ੍ਤਤਿਸ੍ਸਤ੍ਥੇਰੋਪਿ ਇਮਂ ਪਕਰਣਂ ਦੇਸੇਨ੍ਤੋ ਨ ਅਤ੍ਤਨੋ ਞਾਣੇਨ ਦੇਸੇਸਿ, ਸਤ੍ਥਾਰਾ ਪਨ ਦਿਨ੍ਨਨਯੇਨ ਠਪਿਤਮਾਤਿਕਾਯ ਦੇਸੇਸਿ। ਇਤਿ ਸਤ੍ਥਾਰਾ ਦਿਨ੍ਨਨਯੇਨ ਠਪਿਤਮਾਤਿਕਾਯ ਦੇਸਿਤਤ੍ਤਾ ਸਕਲਮ੍ਪੇਤਂ ਪਕਰਣਂ ਬੁਦ੍ਧਭਾਸਿਤਮੇવ ਜਾਤਂ। ਏવਂ ਕਥਾવਤ੍ਥੁਨਾવ ਸਦ੍ਧਿਂ ਸਤ੍ਤ ਪਕਰਣਾਨਿ ਅਭਿਧਮ੍ਮੋ ਨਾਮ।

    Moggaliputtatissattheropi imaṃ pakaraṇaṃ desento na attano ñāṇena desesi, satthārā pana dinnanayena ṭhapitamātikāya desesi. Iti satthārā dinnanayena ṭhapitamātikāya desitattā sakalampetaṃ pakaraṇaṃ buddhabhāsitameva jātaṃ. Evaṃ kathāvatthunāva saddhiṃ satta pakaraṇāni abhidhammo nāma.

    ਤਤ੍ਥ ਧਮ੍ਮਸਙ੍ਗਣੀਪਕਰਣੇ ਚਤਸ੍ਸੋ વਿਭਤ੍ਤਿਯੋ – ਚਿਤ੍ਤવਿਭਤ੍ਤਿ ਰੂਪવਿਭਤ੍ਤਿ ਨਿਕ੍ਖੇਪਰਾਸਿ ਅਤ੍ਥੁਦ੍ਧਾਰੋਤਿ। ਤਤ੍ਥ ਕਾਮਾવਚਰਕੁਸਲਤੋ ਅਟ੍ਠ, ਅਕੁਸਲਤੋ ਦ੍વਾਦਸ, ਕੁਸਲવਿਪਾਕਤੋ ਸੋਲ਼ਸ, ਅਕੁਸਲવਿਪਾਕਤੋ ਸਤ੍ਤ, ਕਿਰਿਯਤੋ ਏਕਾਦਸ; ਰੂਪਾવਚਰਕੁਸਲਤੋ ਪਞ੍ਚ, વਿਪਾਕਤੋ ਪਞ੍ਚ, ਕਿਰਿਯਤੋ ਪਞ੍ਚ; ਅਰੂਪਾવਚਰਕੁਸਲਤੋ ਚਤ੍ਤਾਰਿ, વਿਪਾਕਤੋ ਚਤ੍ਤਾਰਿ, ਕਿਰਿਯਤੋ ਚਤ੍ਤਾਰਿ; ਲੋਕੁਤ੍ਤਰਕੁਸਲਤੋ ਚਤ੍ਤਾਰਿ, વਿਪਾਕਤੋ ਚਤ੍ਤਾਰੀਤਿ ਏਕੂਨਨવੁਤਿ ਚਿਤ੍ਤਾਨਿ ਚਿਤ੍ਤવਿਭਤ੍ਤਿ ਨਾਮ। ਚਿਤ੍ਤੁਪ੍ਪਾਦਕਣ੍ਡਨ੍ਤਿਪਿ ਏਤਸ੍ਸੇવ ਨਾਮਂ। ਤਂ વਾਚਨਾਮਗ੍ਗਤੋ ਅਤਿਰੇਕਛਭਾਣવਾਰਂ, વਿਤ੍ਥਾਰਿਯਮਾਨਂ ਪਨ ਅਨਨ੍ਤਮਪਰਿਮਾਣਂ ਹੋਤਿ।

    Tattha dhammasaṅgaṇīpakaraṇe catasso vibhattiyo – cittavibhatti rūpavibhatti nikkheparāsi atthuddhāroti. Tattha kāmāvacarakusalato aṭṭha, akusalato dvādasa, kusalavipākato soḷasa, akusalavipākato satta, kiriyato ekādasa; rūpāvacarakusalato pañca, vipākato pañca, kiriyato pañca; arūpāvacarakusalato cattāri, vipākato cattāri, kiriyato cattāri; lokuttarakusalato cattāri, vipākato cattārīti ekūnanavuti cittāni cittavibhatti nāma. Cittuppādakaṇḍantipi etasseva nāmaṃ. Taṃ vācanāmaggato atirekachabhāṇavāraṃ, vitthāriyamānaṃ pana anantamaparimāṇaṃ hoti.

    ਤਦਨਨ੍ਤਰਂ ਏਕવਿਧੇਨ ਦੁવਿਧੇਨਾਤਿਆਦਿਨਾ ਨਯੇਨ ਮਾਤਿਕਂ ਠਪੇਤ੍વਾ વਿਤ੍ਥਾਰੇਨ વਿਭਜਿਤ੍વਾ ਦਸ੍ਸਿਤਾ ਰੂਪવਿਭਤ੍ਤਿ ਨਾਮ। ਰੂਪਕਣ੍ਡਨ੍ਤਿਪਿ ਏਤਸ੍ਸੇવ ਨਾਮਂ। ਤਂ વਾਚਨਾਮਗ੍ਗਤੋ ਅਤਿਰੇਕਦ੍વਿਭਾਣવਾਰਂ। વਿਤ੍ਥਾਰਿਯਮਾਨਂ ਪਨ ਅਨਨ੍ਤਮਪਰਿਮਾਣਂ ਹੋਤਿ।

    Tadanantaraṃ ekavidhena duvidhenātiādinā nayena mātikaṃ ṭhapetvā vitthārena vibhajitvā dassitā rūpavibhatti nāma. Rūpakaṇḍantipi etasseva nāmaṃ. Taṃ vācanāmaggato atirekadvibhāṇavāraṃ. Vitthāriyamānaṃ pana anantamaparimāṇaṃ hoti.

    ਤਦਨਨ੍ਤਰਂ ਮੂਲਤੋ ਖਨ੍ਧਤੋ ਦ੍વਾਰਤੋ ਭੂਮਿਤੋ ਅਤ੍ਥਤੋ ਧਮ੍ਮਤੋ ਨਾਮਤੋ ਲਿਙ੍ਗਤੋਤਿ ਏવਂ ਮੂਲਾਦੀਹਿ ਨਿਕ੍ਖਿਪਿਤ੍વਾ ਦੇਸਿਤੋ ਨਿਕ੍ਖੇਪਰਾਸਿ ਨਾਮ। ਸੋ –

    Tadanantaraṃ mūlato khandhato dvārato bhūmito atthato dhammato nāmato liṅgatoti evaṃ mūlādīhi nikkhipitvā desito nikkheparāsi nāma. So –

    ਮੂਲਤੋ ਖਨ੍ਧਤੋ ਚਾਪਿ, ਦ੍વਾਰਤੋ ਚਾਪਿ ਭੂਮਿਤੋ।

    Mūlato khandhato cāpi, dvārato cāpi bhūmito;

    ਅਤ੍ਥਤੋ ਧਮ੍ਮਤੋ ਚਾਪਿ, ਨਾਮਤੋ ਚਾਪਿ ਲਿਙ੍ਗਤੋ।

    Atthato dhammato cāpi, nāmato cāpi liṅgato;

    ਨਿਕ੍ਖਿਪਿਤ੍વਾ ਦੇਸਿਤਤ੍ਤਾ, ਨਿਕ੍ਖੇਪੋਤਿ ਪવੁਚ੍ਚਤਿ॥

    Nikkhipitvā desitattā, nikkhepoti pavuccati.

    ਨਿਕ੍ਖੇਪਕਣ੍ਡਨ੍ਤਿਪਿ ਤਸ੍ਸੇવ ਨਾਮਂ। ਤਂ વਾਚਨਾਮਗ੍ਗਤੋ ਤਿਮਤ੍ਤਭਾਣવਾਰਂ। વਿਤ੍ਥਾਰਿਯਮਾਨਂ ਪਨ ਅਨਨ੍ਤਮਪਰਿਮਾਣਂ ਹੋਤਿ।

    Nikkhepakaṇḍantipi tasseva nāmaṃ. Taṃ vācanāmaggato timattabhāṇavāraṃ. Vitthāriyamānaṃ pana anantamaparimāṇaṃ hoti.

    ਤਦਨਨ੍ਤਰਂ ਪਨ ਤੇਪਿਟਕਸ੍ਸ ਬੁਦ੍ਧવਚਨਸ੍ਸ ਅਤ੍ਥੁਦ੍ਧਾਰਭੂਤਂ ਯਾવ ਸਰਣਦੁਕਾ ਨਿਕ੍ਖਿਤ੍ਤਂ ਅਟ੍ਠਕਥਾਕਣ੍ਡਂ ਨਾਮ। ਯਤੋ ਮਹਾਪਕਰਣਿਯਾ ਭਿਕ੍ਖੂ ਮਹਾਪਕਰਣੇ ਗਣਨਚਾਰਂ ਅਸਲ੍ਲਕ੍ਖੇਨ੍ਤਾ ਗਣਨਚਾਰਂ ਸਮਾਨੇਨ੍ਤਿ। ਤਂ વਾਚਨਾਮਗ੍ਗਤੋ ਦ੍વਿਮਤ੍ਤਭਾਣવਾਰਂ। વਿਤ੍ਥਾਰਿਯਮਾਨਂ ਪਨ ਅਨਨ੍ਤਮਪਰਿਮਾਣਂ ਹੋਤਿ।

    Tadanantaraṃ pana tepiṭakassa buddhavacanassa atthuddhārabhūtaṃ yāva saraṇadukā nikkhittaṃ aṭṭhakathākaṇḍaṃ nāma. Yato mahāpakaraṇiyā bhikkhū mahāpakaraṇe gaṇanacāraṃ asallakkhentā gaṇanacāraṃ samānenti. Taṃ vācanāmaggato dvimattabhāṇavāraṃ. Vitthāriyamānaṃ pana anantamaparimāṇaṃ hoti.

    ਇਤਿ ਸਕਲਮ੍ਪਿ ਧਮ੍ਮਸਙ੍ਗਣੀਪਕਰਣਂ વਾਚਨਾਮਗ੍ਗਤੋ ਅਤਿਰੇਕਤੇਰਸਮਤ੍ਤਭਾਣવਾਰਂ। વਿਤ੍ਥਾਰਿਯਮਾਨਂ ਪਨ ਅਨਨ੍ਤਮਪਰਿਮਾਣਂ ਹੋਤਿ। ਏવਮੇਤਂ –

    Iti sakalampi dhammasaṅgaṇīpakaraṇaṃ vācanāmaggato atirekaterasamattabhāṇavāraṃ. Vitthāriyamānaṃ pana anantamaparimāṇaṃ hoti. Evametaṃ –

    ਚਿਤ੍ਤવਿਭਤ੍ਤਿ ਰੂਪਞ੍ਚ, ਨਿਕ੍ਖੇਪੋ ਅਤ੍ਥਜੋਤਨਾ।

    Cittavibhatti rūpañca, nikkhepo atthajotanā;

    ਗਮ੍ਭੀਰਂ ਨਿਪੁਣਂ ਠਾਨਂ, ਤਮ੍ਪਿ ਬੁਦ੍ਧੇਨ ਦੇਸਿਤਂ॥

    Gambhīraṃ nipuṇaṃ ṭhānaṃ, tampi buddhena desitaṃ.

    ਤਦਨਨ੍ਤਰਂ વਿਭਙ੍ਗਪ੍ਪਕਰਣਂ ਨਾਮ। ਤਂ ਖਨ੍ਧવਿਭਙ੍ਗੋ ਆਯਤਨવਿਭਙ੍ਗੋ ਧਾਤੁવਿਭਙ੍ਗੋ ਸਚ੍ਚવਿਭਙ੍ਗੋ ਇਦ੍ਰਿਯવਿਭਙ੍ਗੋ ਪਚ੍ਚਯਾਕਾਰવਿਭਙ੍ਗੋ ਸਤਿਪਟ੍ਠਾਨવਿਭਙ੍ਗੋ ਸਮ੍ਮਪ੍ਪਧਾਨવਿਭਙ੍ਗੋ ਇਦ੍ਧਿਪਾਦવਿਭਙ੍ਗੋ ਬੋਜ੍ਝਙ੍ਗવਿਭਙ੍ਗੋ ਮਗ੍ਗਙ੍ਗવਿਭਙ੍ਗੋ ਝਾਨવਿਭਙ੍ਗੋ ਅਪ੍ਪਮਞ੍ਞਾવਿਭਙ੍ਗੋ ਸਿਕ੍ਖਾਪਦવਿਭਙ੍ਗੋ ਪਟਿਸਮ੍ਭਿਦਾવਿਭਙ੍ਗੋ ਞਾਣવਿਭਙ੍ਗੋ ਖੁਦ੍ਦਕવਤ੍ਥੁવਿਭਙ੍ਗੋ ਧਮ੍ਮਹਦਯવਿਭਙ੍ਗੋਤਿ ਅਟ੍ਠਾਰਸવਿਧੇਨ વਿਭਤ੍ਤਂ।

    Tadanantaraṃ vibhaṅgappakaraṇaṃ nāma. Taṃ khandhavibhaṅgo āyatanavibhaṅgo dhātuvibhaṅgo saccavibhaṅgo idriyavibhaṅgo paccayākāravibhaṅgo satipaṭṭhānavibhaṅgo sammappadhānavibhaṅgo iddhipādavibhaṅgo bojjhaṅgavibhaṅgo maggaṅgavibhaṅgo jhānavibhaṅgo appamaññāvibhaṅgo sikkhāpadavibhaṅgo paṭisambhidāvibhaṅgo ñāṇavibhaṅgo khuddakavatthuvibhaṅgo dhammahadayavibhaṅgoti aṭṭhārasavidhena vibhattaṃ.

    ਤਤ੍ਥ ਖਨ੍ਧવਿਭਙ੍ਗੋ ਸੁਤ੍ਤਨ੍ਤਭਾਜਨੀਯਅਭਿਧਮ੍ਮਭਾਜਨੀਯਪਞ੍ਹਪੁਚ੍ਛਕਾਨਂ વਸੇਨ ਤਿਧਾ વਿਭਤ੍ਤੋ। ਸੋ વਾਚਨਾਮਗ੍ਗਤੋ ਪਞ੍ਚਮਤ੍ਤਭਾਣવਾਰੋ, વਿਤ੍ਥਾਰਿਯਮਾਨੋ ਪਨ ਅਨਨ੍ਤੋ ਅਪਰਿਮਾਣੋ ਹੋਤਿ। ਤਤੋ ਪਰਂ ਆਯਤਨવਿਭਙ੍ਗਾਦਯੋਪਿ ਏਤੇਹੇવ ਤੀਹਿ ਨਯੇਹਿ વਿਭਤ੍ਤਾ। ਤੇਸੁ ਆਯਤਨવਿਭਙ੍ਗੋ વਾਚਨਾਮਗ੍ਗਤੋ ਅਤਿਰੇਕਭਾਣવਾਰੋ, ਧਾਤੁવਿਭਙ੍ਗੋ ਦ੍વਿਮਤ੍ਤਭਾਣવਾਰੋ। ਤਥਾ ਸਚ੍ਚવਿਭਙ੍ਗੋ। ਇਨ੍ਦ੍ਰਿਯવਿਭਙ੍ਗੇ ਸੁਤ੍ਤਨ੍ਤਭਾਜਨੀਯਂ ਨਤ੍ਥਿ; વਾਚਨਾਮਗ੍ਗਤੋ ਪਨੇਸ ਅਤਿਰੇਕਭਾਣવਾਰਮਤ੍ਤੋ। ਪਚ੍ਚਯਾਕਾਰવਿਭਙ੍ਗੋ ਛਮਤ੍ਤਭਾਣવਾਰੋ, ਪਞ੍ਹਪੁਚ੍ਛਕਂ ਪਨੇਤ੍ਥ ਨਤ੍ਥਿ। ਸਤਿਪਟ੍ਠਾਨવਿਭਙ੍ਗੋ ਅਤਿਰੇਕਭਾਣવਾਰਮਤ੍ਤੋ; ਤਥਾ ਸਮ੍ਮਪ੍ਪਧਾਨ ਇਦ੍ਧਿਪਾਦਬੋਜ੍ਝਙ੍ਗਮਗ੍ਗਙ੍ਗવਿਭਙ੍ਗਾ। ਝਾਨવਿਭਙ੍ਗੋ ਦ੍વਿਭਾਣવਾਰਮਤ੍ਤੋ, ਅਪ੍ਪਮਞ੍ਞਾવਿਭਙ੍ਗੋ ਅਤਿਰੇਕਭਾਣવਾਰਮਤ੍ਤੋ। ਸਿਕ੍ਖਾਪਦવਿਭਙ੍ਗੇਪਿ ਸੁਤ੍ਤਨ੍ਤਭਾਜਨੀਯਂ ਨਤ੍ਥਿ; વਾਚਨਾਮਗ੍ਗਤੋ ਪਨੇਸ ਅਤਿਰੇਕਭਾਣવਾਰਮਤ੍ਤੋ; ਤਥਾ ਪਟਿਸਮ੍ਭਿਦਾવਿਭਙ੍ਗੋ। ਞਾਣવਿਭਙ੍ਗੋ ਦਸવਿਧੇਨ વਿਭਤ੍ਤੋ; વਾਚਨਾਮਗ੍ਗਤੋ ਪਨੇਸ ਤਿਮਤ੍ਤਭਾਣવਾਰੋ। ਖੁਦ੍ਦਕવਤ੍ਥੁવਿਭਙ੍ਗੋਪਿ ਦਸવਿਧੇਨ વਿਭਤ੍ਤੋ; વਾਚਨਾਮਗ੍ਗਤੋ ਪਨੇਸ ਤਿਮਤ੍ਤਭਾਣવਾਰੋ। ਧਮ੍ਮਹਦਯવਿਭਙ੍ਗੋ ਤਿવਿਧੇਨ વਿਭਤ੍ਤੋ; વਾਚਨਾਮਗ੍ਗਤੋ ਪਨੇਸ ਅਤਿਰੇਕਦ੍વਿਭਾਣવਾਰਮਤ੍ਤੋ। ਸਬ੍ਬੇਪਿ વਿਤ੍ਥਾਰਿਯਮਾਨਾ ਅਨਨ੍ਤਾ ਅਪਰਿਮਾਣਾ ਹੋਨ੍ਤਿ। ਏવਮੇਤਂ વਿਭਙ੍ਗਪ੍ਪਕਰਣਂ વਾਚਨਾਮਗ੍ਗਤੋ ਪਞ੍ਚਤਿਂਸਮਤ੍ਤਭਾਣવਾਰਂ; વਿਤ੍ਥਾਰਤੋ ਪਨ ਅਨਨ੍ਤਮਪਰਿਮਾਣਂ ਹੋਤਿ।

    Tattha khandhavibhaṅgo suttantabhājanīyaabhidhammabhājanīyapañhapucchakānaṃ vasena tidhā vibhatto. So vācanāmaggato pañcamattabhāṇavāro, vitthāriyamāno pana ananto aparimāṇo hoti. Tato paraṃ āyatanavibhaṅgādayopi eteheva tīhi nayehi vibhattā. Tesu āyatanavibhaṅgo vācanāmaggato atirekabhāṇavāro, dhātuvibhaṅgo dvimattabhāṇavāro. Tathā saccavibhaṅgo. Indriyavibhaṅge suttantabhājanīyaṃ natthi; vācanāmaggato panesa atirekabhāṇavāramatto. Paccayākāravibhaṅgo chamattabhāṇavāro, pañhapucchakaṃ panettha natthi. Satipaṭṭhānavibhaṅgo atirekabhāṇavāramatto; tathā sammappadhāna iddhipādabojjhaṅgamaggaṅgavibhaṅgā. Jhānavibhaṅgo dvibhāṇavāramatto, appamaññāvibhaṅgo atirekabhāṇavāramatto. Sikkhāpadavibhaṅgepi suttantabhājanīyaṃ natthi; vācanāmaggato panesa atirekabhāṇavāramatto; tathā paṭisambhidāvibhaṅgo. Ñāṇavibhaṅgo dasavidhena vibhatto; vācanāmaggato panesa timattabhāṇavāro. Khuddakavatthuvibhaṅgopi dasavidhena vibhatto; vācanāmaggato panesa timattabhāṇavāro. Dhammahadayavibhaṅgo tividhena vibhatto; vācanāmaggato panesa atirekadvibhāṇavāramatto. Sabbepi vitthāriyamānā anantā aparimāṇā honti. Evametaṃ vibhaṅgappakaraṇaṃ vācanāmaggato pañcatiṃsamattabhāṇavāraṃ; vitthārato pana anantamaparimāṇaṃ hoti.

    ਤਦਨਨ੍ਤਰਂ ਧਾਤੁਕਥਾਪਕਰਣਂ ਨਾਮ। ਤਂ ਸਙ੍ਗਹੋ ਅਸਙ੍ਗਹੋ, ਸਙ੍ਗਹਿਤੇਨ ਅਸਙ੍ਗਹਿਤਂ, ਅਸਙ੍ਗਹਿਤੇਨ ਸਙ੍ਗਹਿਤਂ, ਸਙ੍ਗਹਿਤੇਨ ਸਙ੍ਗਹਿਤਂ, ਅਸਙ੍ਗਹਿਤੇਨ ਅਸਙ੍ਗਹਿਤਂ; ਸਮ੍ਪਯੋਗੋ વਿਪ੍ਪਯੋਗੋ, ਸਮ੍ਪਯੁਤ੍ਤੇਨ વਿਪ੍ਪਯੁਤ੍ਤਂ, વਿਪ੍ਪਯੁਤ੍ਤੇਨ ਸਮ੍ਪਯੁਤ੍ਤਂ, ਸਮ੍ਪਯੁਤ੍ਤੇਨ ਸਮ੍ਪਯੁਤ੍ਤਂ, વਿਪ੍ਪਯੁਤ੍ਤੇਨ વਿਪ੍ਪਯੁਤ੍ਤਂ; ਸਙ੍ਗਹਿਤੇਨ ਸਮ੍ਪਯੁਤ੍ਤਂ વਿਪ੍ਪਯੁਤ੍ਤਂ; ਸਮ੍ਪਯੁਤ੍ਤੇਨ ਸਙ੍ਗਹਿਤਂ ਅਸਙ੍ਗਹਿਤਂ, ਅਸਙ੍ਗਹਿਤੇਨ ਸਮ੍ਪਯੁਤ੍ਤਂ વਿਪ੍ਪਯੁਤ੍ਤਂ, વਿਪ੍ਪਯੁਤ੍ਤੇਨ ਸਙ੍ਗਹਿਤਂ ਅਸਙ੍ਗਹਿਤਨ੍ਤਿ ਚੁਦ੍ਦਸવਿਧੇਨ વਿਭਤ੍ਤਂ। ਤਂ વਾਚਨਾਮਗ੍ਗਤੋ ਅਤਿਰੇਕਛਭਾਣવਾਰਮਤ੍ਤਂ, વਿਤ੍ਥਾਰਿਯਮਾਨਂ ਪਨ ਅਨਨ੍ਤਮਪਰਿਮਾਣਂ ਹੋਤਿ।

    Tadanantaraṃ dhātukathāpakaraṇaṃ nāma. Taṃ saṅgaho asaṅgaho, saṅgahitena asaṅgahitaṃ, asaṅgahitena saṅgahitaṃ, saṅgahitena saṅgahitaṃ, asaṅgahitena asaṅgahitaṃ; sampayogo vippayogo, sampayuttena vippayuttaṃ, vippayuttena sampayuttaṃ, sampayuttena sampayuttaṃ, vippayuttena vippayuttaṃ; saṅgahitena sampayuttaṃ vippayuttaṃ; sampayuttena saṅgahitaṃ asaṅgahitaṃ, asaṅgahitena sampayuttaṃ vippayuttaṃ, vippayuttena saṅgahitaṃ asaṅgahitanti cuddasavidhena vibhattaṃ. Taṃ vācanāmaggato atirekachabhāṇavāramattaṃ, vitthāriyamānaṃ pana anantamaparimāṇaṃ hoti.

    ਤਦਨਨ੍ਤਰਂ ਪੁਗ੍ਗਲਪਞ੍ਞਤ੍ਤਿ ਨਾਮ। ਸਾ ‘‘ਖਨ੍ਧਪਞ੍ਞਤ੍ਤਿ ਆਯਤਨਪਞ੍ਞਤ੍ਤਿ ਧਾਤੁਪਞ੍ਞਤ੍ਤਿ ਸਚ੍ਚਪਞ੍ਞਤ੍ਤਿ ਇਨ੍ਦ੍ਰਿਯਪਞ੍ਞਤ੍ਤਿ ਪੁਗ੍ਗਲਪਞ੍ਞਤ੍ਤੀ’’ਤਿ ਛਬ੍ਬਿਧੇਨ વਿਭਤ੍ਤਾ। ਸਾ વਾਚਨਾਮਗ੍ਗਤੋ ਅਤਿਰੇਕਪਞ੍ਚਭਾਣવਾਰਾ; વਿਤ੍ਥਾਰਿਯਮਾਨਾ ਪਨ ਅਨਨ੍ਤਾ ਅਪਰਿਮਾਣਾવ ਹੋਤਿ।

    Tadanantaraṃ puggalapaññatti nāma. Sā ‘‘khandhapaññatti āyatanapaññatti dhātupaññatti saccapaññatti indriyapaññatti puggalapaññattī’’ti chabbidhena vibhattā. Sā vācanāmaggato atirekapañcabhāṇavārā; vitthāriyamānā pana anantā aparimāṇāva hoti.

    ਤਦਨਨ੍ਤਰਂ ਕਥਾવਤ੍ਥੁਪ੍ਪਕਰਣਂ ਨਾਮ। ਤਂ ਸਕવਾਦੇ ਪਞ੍ਚ ਸੁਤ੍ਤਸਤਾਨਿ ਪਰવਾਦੇ ਪਞ੍ਚਾਤਿ ਸੁਤ੍ਤਸਹਸ੍ਸਂ ਸਮੋਧਾਨੇਤ੍વਾ વਿਭਤ੍ਤਂ। ਤਂ વਾਚਨਾਮਗ੍ਗਤੋ ਇਦਾਨਿ ਪੋਤ੍ਥਕੇ ਲਿਖਿਤਂ ਅਗ੍ਗਹੇਤ੍વਾ ਸਙ੍ਗੀਤਿਆਰੋਪਿਤਨਯੇਨ ਦੀਘਨਿਕਾਯਪ੍ਪਮਾਣਂ, વਿਤ੍ਥਾਰਿਯਮਾਨਂ ਪਨ ਅਨਨ੍ਤਮਪਰਿਮਾਣਂ ਹੋਤਿ।

    Tadanantaraṃ kathāvatthuppakaraṇaṃ nāma. Taṃ sakavāde pañca suttasatāni paravāde pañcāti suttasahassaṃ samodhānetvā vibhattaṃ. Taṃ vācanāmaggato idāni potthake likhitaṃ aggahetvā saṅgītiāropitanayena dīghanikāyappamāṇaṃ, vitthāriyamānaṃ pana anantamaparimāṇaṃ hoti.

    ਤਦਨਨ੍ਤਰਂ ਯਮਕਂ ਨਾਮ। ਤਂ ਮੂਲਯਮਕਂ ਖਨ੍ਧਯਮਕਂ ਆਯਤਨਯਮਕਂ ਧਾਤੁਯਮਕਂ ਸਚ੍ਚਯਮਕਂ ਸਙ੍ਖਾਰਯਮਕਂ ਅਨੁਸਯਯਮਕਂ ਚਿਤ੍ਤਯਮਕਂ ਧਮ੍ਮਯਮਕਂ ਇਨ੍ਦ੍ਰਿਯਯਮਕਨ੍ਤਿ ਦਸવਿਧੇਨ વਿਭਤ੍ਤਂ। ਤਂ વਾਚਨਾਮਗ੍ਗਤੋ વੀਸਭਾਣવਾਰਸਤਂ, વਿਤ੍ਥਾਰਤੋ ਪਨ ਅਨਨ੍ਤਮਪਰਿਮਾਣਂ ਹੋਤਿ।

    Tadanantaraṃ yamakaṃ nāma. Taṃ mūlayamakaṃ khandhayamakaṃ āyatanayamakaṃ dhātuyamakaṃ saccayamakaṃ saṅkhārayamakaṃ anusayayamakaṃ cittayamakaṃ dhammayamakaṃ indriyayamakanti dasavidhena vibhattaṃ. Taṃ vācanāmaggato vīsabhāṇavārasataṃ, vitthārato pana anantamaparimāṇaṃ hoti.

    ਤਦਨਨ੍ਤਰਂ ਮਹਾਪਕਰਣਂ ਨਾਮ। ਪਟ੍ਠਾਨਨ੍ਤਿਪਿ ਤਸ੍ਸੇવ ਨਾਮਂ। ਤਂ ਹੇਤੁਪਚ੍ਚਯੋ ਆਰਮ੍ਮਣਪਚ੍ਚਯੋ ਅਧਿਪਤਿਪਚ੍ਚਯੋ ਅਨਨ੍ਤਰਪਚ੍ਚਯੋ ਸਮਨਨ੍ਤਰਪਚ੍ਚਯੋ ਸਹਜਾਤਪਚ੍ਚਯੋ ਅਞ੍ਞਮਞ੍ਞਪਚ੍ਚਯੋ ਨਿਸ੍ਸਯਪਚ੍ਚਯੋ ਉਪਨਿਸ੍ਸਯਪਚ੍ਚਯੋ ਪੁਰੇਜਾਤਪਚ੍ਚਯੋ ਪਚ੍ਛਾਜਾਤਪਚ੍ਚਯੋ ਆਸੇવਨਪਚ੍ਚਯੋ ਕਮ੍ਮਪਚ੍ਚਯੋ વਿਪਾਕਪਚ੍ਚਯੋ ਆਹਾਰਪਚ੍ਚਯੋ ਇਨ੍ਦ੍ਰਿਯਪਚ੍ਚਯੋ ਝਾਨਪਚ੍ਚਯੋ ਮਗ੍ਗਪਚ੍ਚਯੋ ਸਮ੍ਪਯੁਤ੍ਤਪਚ੍ਚਯੋ વਿਪ੍ਪਯੁਤ੍ਤਪਚ੍ਚਯੋ ਅਤ੍ਥਿਪਚ੍ਚਯੋ ਨਤ੍ਥਿਪਚ੍ਚਯੋ વਿਗਤਪਚ੍ਚਯੋ ਅવਿਗਤਪਚ੍ਚਯੋਤਿ। ਪਚ੍ਚਯવਸੇਨ ਤਾવ ਚਤੁવੀਸਤਿવਿਧੇਨ વਿਭਤ੍ਤਂ।

    Tadanantaraṃ mahāpakaraṇaṃ nāma. Paṭṭhānantipi tasseva nāmaṃ. Taṃ hetupaccayo ārammaṇapaccayo adhipatipaccayo anantarapaccayo samanantarapaccayo sahajātapaccayo aññamaññapaccayo nissayapaccayo upanissayapaccayo purejātapaccayo pacchājātapaccayo āsevanapaccayo kammapaccayo vipākapaccayo āhārapaccayo indriyapaccayo jhānapaccayo maggapaccayo sampayuttapaccayo vippayuttapaccayo atthipaccayo natthipaccayo vigatapaccayo avigatapaccayoti. Paccayavasena tāva catuvīsatividhena vibhattaṃ.

    ਇਮਸ੍ਮਿਂ ਪਨ ਠਾਨੇ ਪਟ੍ਠਾਨਂ ਸਮਾਨੇਤਬ੍ਬਂ। ਕੁਸਲਤ੍ਤਿਕਾਦਯੋ ਹਿ ਦ੍વਾવੀਸਤਿ ਤਿਕਾ, ਨਾਮ ਹੇਤੂ ਧਮ੍ਮਾ ਨਹੇਤੂ ਧਮ੍ਮਾ…ਪੇ॰… ਸਰਣਾ ਧਮ੍ਮਾ ਅਰਣਾ ਧਮ੍ਮਾਤਿ ਇਮੇ ਸਤਂ ਦੁਕਾ। ਅਪਰੇਪਿ વਿਜ੍ਜਾਭਾਗਿਨੋ ਧਮ੍ਮਾ ਅવਿਜ੍ਜਾਭਾਗਿਨੋ ਧਮ੍ਮਾ…ਪੇ॰… ਖਯੇ ਞਾਣਂ, ਅਨੁਪ੍ਪਾਦੇ ਞਾਣਨ੍ਤਿ ਦ੍વਾਚਤ੍ਤਾਲੀਸ ਸੁਤ੍ਤਨ੍ਤਿਕਦੁਕਾ ਨਾਮ। ਤੇਸੁ ਦ੍વਾવੀਸਤਿ ਤਿਕਾ ਸਤਂ ਦੁਕਾਤਿ ਅਯਂ ਆਹਚ੍ਚਭਾਸਿਤਾ ਜਿਨવਚਨਭੂਤਾ ਸਬ੍ਬਞ੍ਞੁਬੁਦ੍ਧੇਨ ਦੇਸਿਤਾ ਸਤ੍ਤਨ੍ਨਂ ਪਕਰਣਾਨਂ ਮਾਤਿਕਾ ਨਾਮ।

    Imasmiṃ pana ṭhāne paṭṭhānaṃ samānetabbaṃ. Kusalattikādayo hi dvāvīsati tikā, nāma hetū dhammā nahetū dhammā…pe… saraṇā dhammā araṇā dhammāti ime sataṃ dukā. Aparepi vijjābhāgino dhammā avijjābhāgino dhammā…pe… khaye ñāṇaṃ, anuppāde ñāṇanti dvācattālīsa suttantikadukā nāma. Tesu dvāvīsati tikā sataṃ dukāti ayaṃ āhaccabhāsitā jinavacanabhūtā sabbaññubuddhena desitā sattannaṃ pakaraṇānaṃ mātikā nāma.

    ਅਥਾਪਰੇ ਦ੍વਾਚਤ੍ਤਾਲੀਸ ਸੁਤ੍ਤਨ੍ਤਿਕਦੁਕਾ ਕੁਤੋਪਭવਾ ਕੇਨ ਠਪਿਤਾ ਕੇਨ ਦੇਸਿਤਾਤਿ? ਧਮ੍ਮਸੇਨਾਪਤਿਸਾਰਿਪੁਤ੍ਤਤ੍ਥੇਰਪ੍ਪਭવਾ, ਤੇਨ ਠਪਿਤਾ, ਤੇਨ ਦੇਸਿਤਾਤਿ। ਇਮੇ ਠਪੇਨ੍ਤੋ ਪਨ ਥੇਰੋ ਨ ਸਾਮੁਕ੍ਕਂਸਿਕੇਨ ਅਤ੍ਤਨੋ ਞਾਣੇਨ ਠਪੇਸਿ। ਏਕੁਤ੍ਤਰਿਯਂ ਪਨ ਏਕਨਿਪਾਤਦੁਕਨਿਪਾਤਸਙ੍ਗੀਤਿ ਦਸੁਤ੍ਤਰਸੁਤ੍ਤਨ੍ਤੇਹਿ ਸਮੋਧਾਨੇਤ੍વਾ ਆਭਿਧਮ੍ਮਿਕਤ੍ਥੇਰਾਨਂ ਸੁਤ੍ਤਨ੍ਤਂ ਪਤ੍વਾ ਅਕਿਲਮਤ੍ਥਂ ਠਪਿਤਾ। ਤੇ ਪਨੇਤੇ ਏਕਸ੍ਮਿਂ ਨਿਕ੍ਖੇਪਕਣ੍ਡੇਯੇવ ਮਤ੍ਥਕਂ ਪਾਪੇਤ੍વਾ વਿਭਤ੍ਤਾ। ਸੇਸਟ੍ਠਾਨੇਸੁ ਯਾવ ਸਰਣਦੁਕਾ ਅਭਿਧਮ੍ਮੋ વਿਭਤ੍ਤੋ।

    Athāpare dvācattālīsa suttantikadukā kutopabhavā kena ṭhapitā kena desitāti? Dhammasenāpatisāriputtattherappabhavā, tena ṭhapitā, tena desitāti. Ime ṭhapento pana thero na sāmukkaṃsikena attano ñāṇena ṭhapesi. Ekuttariyaṃ pana ekanipātadukanipātasaṅgīti dasuttarasuttantehi samodhānetvā ābhidhammikattherānaṃ suttantaṃ patvā akilamatthaṃ ṭhapitā. Te panete ekasmiṃ nikkhepakaṇḍeyeva matthakaṃ pāpetvā vibhattā. Sesaṭṭhānesu yāva saraṇadukā abhidhammo vibhatto.

    ਸਮ੍ਮਾਸਮ੍ਬੁਦ੍ਧੇਨ ਹਿ ਅਨੁਲੋਮਪਟ੍ਠਾਨੇ ਦ੍વਾવੀਸਤਿ ਤਿਕੇ ਨਿਸ੍ਸਾਯ ਤਿਕਪਟ੍ਠਾਨਂ ਨਾਮ ਨਿਦ੍ਦਿਟ੍ਠਂ। ਸਤਂ ਦੁਕੇ ਨਿਸ੍ਸਾਯ ਦੁਕਪਟ੍ਠਾਨਂ ਨਾਮ ਨਿਦ੍ਦਿਟ੍ਠਂ। ਤਤੋ ਪਰਂ ਦ੍વਾવੀਸਤਿ ਤਿਕੇ ਗਹੇਤ੍વਾ ਦੁਕਸਤੇ ਪਕ੍ਖਿਪਿਤ੍વਾ ਦੁਕਤਿਕਪਟ੍ਠਾਨਂ ਨਾਮ ਦਸ੍ਸਿਤਂ। ਤਤੋ ਪਰਂ ਦੁਕਸਤਂ ਗਹੇਤ੍વਾ ਦ੍વਾવੀਸਤਿਯਾ ਤਿਕੇਸੁ ਪਕ੍ਖਿਪਿਤ੍વਾ ਤਿਕਦੁਕਪਟ੍ਠਾਨਂ ਨਾਮ ਦਸ੍ਸਿਤਂ। ਤਿਕੇ ਪਨ ਤਿਕੇਸੁਯੇવ ਪਕ੍ਖਿਪਿਤ੍વਾ ਤਿਕਤਿਕਪਟ੍ਠਾਨਂ ਨਾਮ ਦਸ੍ਸਿਤਂ। ਦੁਕੇ ਚ ਦੁਕੇਸੁਯੇવ ਪਕ੍ਖਿਪਿਤ੍વਾ ਦੁਕਦੁਕਪਟ੍ਠਾਨਂ ਨਾਮ ਦਸ੍ਸਿਤਂ। ਏવਂ –

    Sammāsambuddhena hi anulomapaṭṭhāne dvāvīsati tike nissāya tikapaṭṭhānaṃ nāma niddiṭṭhaṃ. Sataṃ duke nissāya dukapaṭṭhānaṃ nāma niddiṭṭhaṃ. Tato paraṃ dvāvīsati tike gahetvā dukasate pakkhipitvā dukatikapaṭṭhānaṃ nāma dassitaṃ. Tato paraṃ dukasataṃ gahetvā dvāvīsatiyā tikesu pakkhipitvā tikadukapaṭṭhānaṃ nāma dassitaṃ. Tike pana tikesuyeva pakkhipitvā tikatikapaṭṭhānaṃ nāma dassitaṃ. Duke ca dukesuyeva pakkhipitvā dukadukapaṭṭhānaṃ nāma dassitaṃ. Evaṃ –

    ਤਿਕਞ੍ਚ ਪਟ੍ਠਾਨવਰਂ ਦੁਕੁਤ੍ਤਮਂ,

    Tikañca paṭṭhānavaraṃ dukuttamaṃ,

    ਦੁਕਤਿਕਞ੍ਚੇવ ਤਿਕਦੁਕਞ੍ਚ।

    Dukatikañceva tikadukañca;

    ਤਿਕਤਿਕਞ੍ਚੇવ ਦੁਕਦੁਕਞ੍ਚ,

    Tikatikañceva dukadukañca,

    ਛ ਅਨੁਲੋਮਮ੍ਹਿ ਨਯਾ ਸੁਗਮ੍ਭੀਰਾਤਿ॥ (ਪਟ੍ਠਾ॰ ੧.੧.੩੯)।

    Cha anulomamhi nayā sugambhīrāti. (paṭṭhā. 1.1.39);

    ਪਚ੍ਚਨੀਯਪਟ੍ਠਾਨੇਪਿ ਦ੍વਾવੀਸਤਿਤਿਕੇ ਨਿਸ੍ਸਾਯ ਤਿਕਪਟ੍ਠਾਨਂ ਨਾਮ। ਦੁਕਸਤਂ ਨਿਸ੍ਸਾਯ ਦੁਕਪਟ੍ਠਾਨਂ ਨਾਮ। ਦ੍વਾવੀਸਤਿਤਿਕੇ ਦੁਕਸਤੇ ਪਕ੍ਖਿਪਿਤ੍વਾ ਦੁਕਤਿਕਪਟ੍ਠਾਨਂ ਨਾਮ। ਦੁਕਸਤਂ ਦ੍વਾવੀਸਤਿਯਾ ਤਿਕੇਸੁ ਪਕ੍ਖਿਪਿਤ੍વਾ ਤਿਕਦੁਕਪਟ੍ਠਾਨਂ ਨਾਮ। ਤਿਕੇ ਤਿਕੇਸੁਯੇવ ਪਕ੍ਖਿਪਿਤ੍વਾ ਤਿਕਤਿਕਪਟ੍ਠਾਨਂ ਨਾਮ। ਦੁਕੇ ਦੁਕੇਸੁਯੇવ ਪਕ੍ਖਿਪਿਤ੍વਾ ਦੁਕਦੁਕਪਟ੍ਠਾਨਂ ਨਾਮਾਤਿ ਪਚ੍ਚਨੀਯੇਪਿ ਛਹਿ ਨਯੇਹਿ ਪਟ੍ਠਾਨਂ ਨਿਦ੍ਦਿਟ੍ਠਂ। ਤੇਨ વੁਤ੍ਤਂ –

    Paccanīyapaṭṭhānepi dvāvīsatitike nissāya tikapaṭṭhānaṃ nāma. Dukasataṃ nissāya dukapaṭṭhānaṃ nāma. Dvāvīsatitike dukasate pakkhipitvā dukatikapaṭṭhānaṃ nāma. Dukasataṃ dvāvīsatiyā tikesu pakkhipitvā tikadukapaṭṭhānaṃ nāma. Tike tikesuyeva pakkhipitvā tikatikapaṭṭhānaṃ nāma. Duke dukesuyeva pakkhipitvā dukadukapaṭṭhānaṃ nāmāti paccanīyepi chahi nayehi paṭṭhānaṃ niddiṭṭhaṃ. Tena vuttaṃ –

    ਤਿਕਞ੍ਚ ਪਟ੍ਠਾਨવਰਂ ਦੁਕੁਤ੍ਤਮਂ,

    Tikañca paṭṭhānavaraṃ dukuttamaṃ,

    ਦੁਕਤਿਕਞ੍ਚੇવ ਤਿਕਦੁਕਞ੍ਚ।

    Dukatikañceva tikadukañca;

    ਤਿਕਤਿਕਞ੍ਚੇવ ਦੁਕਦੁਕਞ੍ਚ,

    Tikatikañceva dukadukañca,

    ਛ ਪਚ੍ਚਨੀਯਮ੍ਹਿ ਨਯਾ ਸੁਗਮ੍ਭੀਰਾਤਿ॥ (ਪਟ੍ਠਾ॰ ੧.੧.੪੪)।

    Cha paccanīyamhi nayā sugambhīrāti. (paṭṭhā. 1.1.44);

    ਤਤੋ ਪਰਂ ਅਨੁਲੋਮਪਚ੍ਚਨੀਯੇਪਿ ਏਤੇਨੇવ ਉਪਾਯੇਨ ਛ ਨਯਾ ਦਸ੍ਸਿਤਾ। ਤੇਨਾਹ –

    Tato paraṃ anulomapaccanīyepi eteneva upāyena cha nayā dassitā. Tenāha –

    ਤਿਕਞ੍ਚ ਪਟ੍ਠਾਨવਰਂ ਦੁਕੁਤ੍ਤਮਂ,

    Tikañca paṭṭhānavaraṃ dukuttamaṃ,

    ਦੁਕਤਿਕਞ੍ਚੇવ ਤਿਕਦੁਕਞ੍ਚ।

    Dukatikañceva tikadukañca;

    ਤਿਕਤਿਕਞ੍ਚੇવ ਦੁਕਦੁਕਞ੍ਚ,

    Tikatikañceva dukadukañca,

    ਛ ਅਨੁਲੋਮਪਚ੍ਚਨੀਯਮ੍ਹਿ ਨਯਾ ਸੁਗਮ੍ਭੀਰਾਤਿ॥ (ਪਟ੍ਠਾ॰ ੧.੧.੪੮)।

    Cha anulomapaccanīyamhi nayā sugambhīrāti. (paṭṭhā. 1.1.48);

    ਤਦਨਨ੍ਤਰਂ ਪਚ੍ਚਨੀਯਾਨੁਲੋਮੇਪਿ ਏਤੇਹੇવ ਛਹਿ ਨਯੇਹਿ ਨਿਦ੍ਦਿਟ੍ਠਂ। ਤੇਨਾਹ –

    Tadanantaraṃ paccanīyānulomepi eteheva chahi nayehi niddiṭṭhaṃ. Tenāha –

    ਤਿਕਞ੍ਚ ਪਟ੍ਠਾਨવਰਂ ਦੁਕੁਤ੍ਤਮਂ,

    Tikañca paṭṭhānavaraṃ dukuttamaṃ,

    ਦੁਕਤਿਕਞ੍ਚੇવ ਤਿਕਦੁਕਞ੍ਚ।

    Dukatikañceva tikadukañca;

    ਤਿਕਤਿਕਞ੍ਚੇવ ਦੁਕਦੁਕਞ੍ਚ,

    Tikatikañceva dukadukañca,

    ਛ ਪਚ੍ਚਨੀਯਾਨੁਲੋਮਮ੍ਹਿ ਨਯਾ ਸੁਗਮ੍ਭੀਰਾਤਿ॥ (ਪਟ੍ਠਾ॰ ੧.੧.੫੨)।

    Cha paccanīyānulomamhi nayā sugambhīrāti. (paṭṭhā. 1.1.52);

    ਏવਂ ਅਨੁਲੋਮੇ ਛ ਪਟ੍ਠਾਨਾਨਿ, ਪਟਿਲੋਮੇ ਛ, ਅਨੁਲੋਮਪਚ੍ਚਨੀਯੇ ਛ, ਪਚ੍ਚਨੀਯਾਨੁਲੋਮੇ ਛ ਪਟ੍ਠਾਨਾਨੀਤਿ ਇਦਂ ਚਤੁવੀਸਤਿਸਮਨ੍ਤਪਟ੍ਠਾਨਸਮੋਧਾਨਂ ਪਟ੍ਠਾਨਂ ਮਹਾਪਕਰਣਂ ਨਾਮ।

    Evaṃ anulome cha paṭṭhānāni, paṭilome cha, anulomapaccanīye cha, paccanīyānulome cha paṭṭhānānīti idaṃ catuvīsatisamantapaṭṭhānasamodhānaṃ paṭṭhānaṃ mahāpakaraṇaṃ nāma.

    ਇਦਾਨਿ ਇਮਸ੍ਸ ਅਭਿਧਮ੍ਮਸ੍ਸ ਗਮ੍ਭੀਰਭਾવવਿਜਾਨਨਤ੍ਥਂ ਚਤ੍ਤਾਰੋ ਸਾਗਰਾ વੇਦਿਤਬ੍ਬਾ – ਸਂਸਾਰਸਾਗਰੋ, ਜਲਸਾਗਰੋ, ਨਯਸਾਗਰੋ, ਞਾਣਸਾਗਰੋਤਿ। ਤਤ੍ਥ ਸਂਸਾਰਸਾਗਰੋ ਨਾਮ –

    Idāni imassa abhidhammassa gambhīrabhāvavijānanatthaṃ cattāro sāgarā veditabbā – saṃsārasāgaro, jalasāgaro, nayasāgaro, ñāṇasāgaroti. Tattha saṃsārasāgaro nāma –

    ਖਨ੍ਧਾਨਞ੍ਚ ਪਟਿਪਾਟਿ, ਧਾਤੁਆਯਤਨਾਨ ਚ।

    Khandhānañca paṭipāṭi, dhātuāyatanāna ca;

    ਅਬ੍ਬੋਚ੍ਛਿਨ੍ਨਂ વਤ੍ਤਮਾਨਾ, ਸਂਸਾਰੋਤਿ ਪવੁਚ੍ਚਤੀਤਿ॥

    Abbocchinnaṃ vattamānā, saṃsāroti pavuccatīti.

    ਏવਂ વੁਤ੍ਤਂ ਸਂਸਾਰવਟ੍ਟਂ। ਸ੍વਾਯਂ ਯਸ੍ਮਾ ਇਮੇਸਂ ਸਤ੍ਤਾਨਂ ਉਪ੍ਪਤ੍ਤਿਯਾ ਪੁਰਿਮਾ ਕੋਟਿ ਨ ਪਞ੍ਞਾਯਤਿ ਏਤ੍ਤਕਾਨਞ੍ਹਿ વਸ੍ਸਸਤਾਨਂ વਾ વਸ੍ਸਸਹਸ੍ਸਾਨਂ વਾ વਸ੍ਸਸਤਸਹਸ੍ਸਾਨਂ વਾ, ਕਪ੍ਪਸਤਾਨਂ વਾ ਕਪ੍ਪਸਹਸ੍ਸਾਨਂ વਾ ਕਪ੍ਪਸਤਸਹਸ੍ਸਾਨਂ વਾ ਮਤ੍ਥਕੇ ਸਤ੍ਤਾ ਉਪ੍ਪਨ੍ਨਾ, ਤਤੋ ਪੁਬ੍ਬੇ ਨਾਹੇਸੁਨ੍ਤਿ વਾ, ਅਸੁਕਸ੍ਸ ਨਾਮ ਰਞ੍ਞੋ ਕਾਲੇ ਉਪ੍ਪਨ੍ਨਾ, ਅਸੁਕਸ੍ਸ ਬੁਦ੍ਧਸ੍ਸ ਕਾਲੇ ਉਪ੍ਪਨ੍ਨਾ ਤਤੋ ਪੁਬ੍ਬੇ ਨਾਹੇਸੁਨ੍ਤਿ વਾ, ਅਯਂ ਪਰਿਚ੍ਛੇਦੋ ਨਤ੍ਥਿ; ‘‘ਪੁਰਿਮਾ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਕੋਟਿ ਨ ਪਞ੍ਞਾਯਤਿ ਅવਿਜ੍ਜਾਯ, ਇਤੋ ਪੁਬ੍ਬੇ ਅવਿਜ੍ਜਾ ਨਾਹੋਸਿ ਅਥ ਪਚ੍ਛਾ ਸਮਭવੀ’’ਤਿ (ਅ॰ ਨਿ॰ ੧੦.੬੧) ਇਮਿਨਾ ਪਨ ਨਯੇਨ ਸਂਸਾਰਸਾਗਰੋ ਅਨਮਤਗ੍ਗੋવ।

    Evaṃ vuttaṃ saṃsāravaṭṭaṃ. Svāyaṃ yasmā imesaṃ sattānaṃ uppattiyā purimā koṭi na paññāyati ettakānañhi vassasatānaṃ vā vassasahassānaṃ vā vassasatasahassānaṃ vā, kappasatānaṃ vā kappasahassānaṃ vā kappasatasahassānaṃ vā matthake sattā uppannā, tato pubbe nāhesunti vā, asukassa nāma rañño kāle uppannā, asukassa buddhassa kāle uppannā tato pubbe nāhesunti vā, ayaṃ paricchedo natthi; ‘‘purimā, bhikkhave, koṭi na paññāyati avijjāya, ito pubbe avijjā nāhosi atha pacchā samabhavī’’ti (a. ni. 10.61) iminā pana nayena saṃsārasāgaro anamataggova.

    ਮਹਾਸਮੁਦ੍ਦੋ ਪਨ ਜਲਸਾਗਰੋ ਨਾਮਾਤਿ વੇਦਿਤਬ੍ਬੋ। ਸੋ ਚਤੁਰਾਸੀਤਿਯੋਜਨਸਹਸ੍ਸਗਮ੍ਭੀਰੋ। ਤਤ੍ਥ ਉਦਕਸ੍ਸ ਆਲ਼੍ਹਕਸਤੇਹਿ વਾ ਆਲ਼੍ਹਕਸਹਸ੍ਸੇਹਿ વਾ ਆਲ਼੍ਹਕਸਤਸਹਸ੍ਸੇਹਿ વਾ ਪਮਾਣਂ ਨਾਮ ਨਤ੍ਥਿ । ਅਥ ਖੋ ਅਸਙ੍ਖ੍ਯੇਯ੍ਯੋ ਅਪ੍ਪਮੇਯ੍ਯੋ ਮਹਾਉਦਕਕ੍ਖਨ੍ਧੋਤ੍વੇવ ਸਙ੍ਖ੍ਯਂ ਗਚ੍ਛਤਿ। ਅਯਂ ਜਲਸਾਗਰੋ ਨਾਮ।

    Mahāsamuddo pana jalasāgaro nāmāti veditabbo. So caturāsītiyojanasahassagambhīro. Tattha udakassa āḷhakasatehi vā āḷhakasahassehi vā āḷhakasatasahassehi vā pamāṇaṃ nāma natthi . Atha kho asaṅkhyeyyo appameyyo mahāudakakkhandhotveva saṅkhyaṃ gacchati. Ayaṃ jalasāgaro nāma.

    ਕਤਮੋ ਨਯਸਾਗਰੋ? ਤੇਪਿਟਕਂ ਬੁਦ੍ਧવਚਨਂ। ਦ੍વੇਪਿ ਹਿ ਤਨ੍ਤਿਯੋ ਪਚ੍ਚવੇਕ੍ਖਨ੍ਤਾਨਂ ਸਦ੍ਧਾਸਮ੍ਪਨ੍ਨਾਨਂ ਪਸਾਦਬਹੁਲਾਨਂ ਞਾਣੁਤ੍ਤਰਾਨਂ ਕੁਲਪੁਤ੍ਤਾਨਂ ਅਨਨ੍ਤਂ ਪੀਤਿਸੋਮਨਸ੍ਸਂ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਤਿ। ਕਤਮਾ ਦ੍વੇ? વਿਨਯਞ੍ਚ ਅਭਿਧਮ੍ਮਞ੍ਚ। વਿਨਯਧਰਭਿਕ੍ਖੂਨਞ੍ਹਿ વਿਨਯਤਨ੍ਤਿਂ ਪਚ੍ਚવੇਕ੍ਖਨ੍ਤਾਨਂ ਦੋਸਾਨੁਰੂਪਂ ਸਿਕ੍ਖਾਪਦਪਞ੍ਞਾਪਨਂ ਨਾਮ – ਇਮਸ੍ਮਿਂ ਦੋਸੇ ਇਮਸ੍ਮਿਂ વੀਤਿਕ੍ਕਮੇ ਇਦਂ ਨਾਮ ਹੋਤੀਤਿ ਸਿਕ੍ਖਾਪਦਪਞ੍ਞਾਪਨਂ – ਅਞ੍ਞੇਸਂ ਅવਿਸਯੋ, ਬੁਦ੍ਧਾਨਮੇવ વਿਸਯੋਤਿ। ਉਤ੍ਤਰਿਮਨੁਸ੍ਸਧਮ੍ਮਪੇਯ੍ਯਾਲਂ ਪਚ੍ਚવੇਕ੍ਖਨ੍ਤਾਨਂ ਨੀਲਪੇਯ੍ਯਾਲਂ ਪਚ੍ਚવੇਕ੍ਖਨ੍ਤਾਨਂ ਸਞ੍ਚਰਿਤ੍ਤਪੇਯ੍ਯਾਲਂ ਪਚ੍ਚવੇਕ੍ਖਨ੍ਤਾਨਂ ਅਨਨ੍ਤਂ ਪੀਤਿਸੋਮਨਸ੍ਸਂ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਤਿ। ਆਭਿਧਮ੍ਮਿਕਭਿਕ੍ਖੂਨਮ੍ਪਿ ਖਨ੍ਧਨ੍ਤਰਂ ਆਯਤਨਨ੍ਤਰਂ ਧਾਤ੍વਨ੍ਤਰਂ ਇਨ੍ਦ੍ਰਿਯਨ੍ਤਰਂ ਬਲਬੋਜ੍ਝਙ੍ਗਕਮ੍ਮવਿਪਾਕਨ੍ਤਰਂ ਰੂਪਾਰੂਪਪਰਿਚ੍ਛੇਦਂ ਸਣ੍ਹਸੁਖੁਮਧਮ੍ਮਂ ਗਗਨਤਲੇ ਤਾਰਕਰੂਪਾਨਿ ਗਣ੍ਹਨ੍ਤੋ વਿਯ ਰੂਪਾਰੂਪਧਮ੍ਮੇ ਪਬ੍ਬਂ ਪਬ੍ਬਂ ਕੋਟ੍ਠਾਸਂ ਕੋਟ੍ਠਾਸਂ ਕਤ੍વਾ વਿਭਜਨ੍ਤੋ ਦਸ੍ਸੇਸਿ વਤ ਨੋ ਸਤ੍ਥਾਤਿ ਅਭਿਧਮ੍ਮਤਨ੍ਤਿਂ ਪਚ੍ਚવੇਕ੍ਖਨ੍ਤਾਨਂ ਅਨਨ੍ਤਂ ਪੀਤਿਸੋਮਨਸ੍ਸਂ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਤਿ।

    Katamo nayasāgaro? Tepiṭakaṃ buddhavacanaṃ. Dvepi hi tantiyo paccavekkhantānaṃ saddhāsampannānaṃ pasādabahulānaṃ ñāṇuttarānaṃ kulaputtānaṃ anantaṃ pītisomanassaṃ uppajjati. Katamā dve? Vinayañca abhidhammañca. Vinayadharabhikkhūnañhi vinayatantiṃ paccavekkhantānaṃ dosānurūpaṃ sikkhāpadapaññāpanaṃ nāma – imasmiṃ dose imasmiṃ vītikkame idaṃ nāma hotīti sikkhāpadapaññāpanaṃ – aññesaṃ avisayo, buddhānameva visayoti. Uttarimanussadhammapeyyālaṃ paccavekkhantānaṃ nīlapeyyālaṃ paccavekkhantānaṃ sañcarittapeyyālaṃ paccavekkhantānaṃ anantaṃ pītisomanassaṃ uppajjati. Ābhidhammikabhikkhūnampi khandhantaraṃ āyatanantaraṃ dhātvantaraṃ indriyantaraṃ balabojjhaṅgakammavipākantaraṃ rūpārūpaparicchedaṃ saṇhasukhumadhammaṃ gaganatale tārakarūpāni gaṇhanto viya rūpārūpadhamme pabbaṃ pabbaṃ koṭṭhāsaṃ koṭṭhāsaṃ katvā vibhajanto dassesi vata no satthāti abhidhammatantiṃ paccavekkhantānaṃ anantaṃ pītisomanassaṃ uppajjati.

    ਏવਂ ਉਪ੍ਪਤ੍ਤਿਯਾ ਪਨਸ੍ਸ ਇਦਂ વਤ੍ਥੁਪਿ વੇਦਿਤਬ੍ਬਂ – ਮਹਾਗਤਿਗਮਿਯਤਿਸ੍ਸਦਤ੍ਤਤ੍ਥੇਰੋ ਕਿਰ ਨਾਮ ਮਹਾਬੋਧਿਂ વਨ੍ਦਿਸ੍ਸਾਮੀਤਿ ਪਰਤੀਰਂ ਗਚ੍ਛਨ੍ਤੋ ਨਾવਾਯ ਉਪਰਿਤਲੇ ਨਿਸਿਨ੍ਨੋ ਮਹਾਸਮੁਦ੍ਦਂ ਓਲੋਕੇਸਿ। ਅਥਸ੍ਸ ਤਸ੍ਮਿਂ ਸਮਯੇ ਨੇવ ਪਰਤੀਰਂ ਪਞ੍ਞਾਯਿਤ੍ਥ, ਨ ਓਰਿਮਤੀਰਂ, ਊਮਿવੇਗਪ੍ਪਭੇਦਸਮੁਗ੍ਗਤਜਲਚੁਣ੍ਣਪਰਿਕਿਣ੍ਣੋ ਪਨ ਪਸਾਰਿਤਰਜਤਪਟ੍ਟਸੁਮਨਪੁਪ੍ਫਸਨ੍ਥਰਸਦਿਸੋ ਮਹਾਸਮੁਦ੍ਦੋવ ਪਞ੍ਞਾਯਿਤ੍ਥ। ਸੋ ਕਿਂ ਨੁ ਖੋ ਮਹਾਸਮੁਦ੍ਦਸ੍ਸ ਊਮਿવੇਗੋ ਬਲવਾ ਉਦਾਹੁ ਚਤੁવੀਸਤਿਪ੍ਪਭੇਦੇ ਸਮਨ੍ਤਪਟ੍ਠਾਨੇ ਨਯਮੁਖਂ ਬਲવਨ੍ਤਿ ਚਿਨ੍ਤੇਸਿ। ਅਥਸ੍ਸ ਮਹਾਸਮੁਦ੍ਦੇ ਪਰਿਚ੍ਛੇਦੋ ਪਞ੍ਞਾਯਤਿ – ਅਯਞ੍ਹਿ ਹੇਟ੍ਠਾ ਮਹਾਪਥવਿਯਾ ਪਰਿਚ੍ਛਿਨ੍ਨੋ, ਉਪਰਿ ਆਕਾਸੇਨ, ਏਕਤੋ ਚਕ੍ਕવਾਲ਼ਪਬ੍ਬਤੇਨ, ਏਕਤੋ વੇਲਨ੍ਤੇਨ ਪਰਿਚ੍ਛਿਨ੍ਨੋ; ਸਮਨ੍ਤਪਟ੍ਠਾਨਸ੍ਸ ਪਨ ਪਰਿਚ੍ਛੇਦੋ ਨ ਪਞ੍ਞਾਯਤੀਤਿ ਸਣ੍ਹਸੁਖੁਮਧਮ੍ਮਂ ਪਚ੍ਚવੇਕ੍ਖਨ੍ਤਸ੍ਸ ਬਲવਪੀਤਿ ਉਪ੍ਪਨ੍ਨਾ। ਸੋ ਪੀਤਿਂ વਿਕ੍ਖਮ੍ਭੇਤ੍વਾ વਿਪਸ੍ਸਨਂ વਡ੍ਢੇਤ੍વਾ ਯਥਾਨਿਸਿਨ੍ਨੋવ ਸਬ੍ਬਕਿਲੇਸੇ ਖੇਪੇਤ੍વਾ ਅਗ੍ਗਫਲੇ ਅਰਹਤ੍ਤੇ ਪਤਿਟ੍ਠਾਯ ਉਦਾਨਂ ਉਦਾਨੇਸਿ –

    Evaṃ uppattiyā panassa idaṃ vatthupi veditabbaṃ – mahāgatigamiyatissadattatthero kira nāma mahābodhiṃ vandissāmīti paratīraṃ gacchanto nāvāya uparitale nisinno mahāsamuddaṃ olokesi. Athassa tasmiṃ samaye neva paratīraṃ paññāyittha, na orimatīraṃ, ūmivegappabhedasamuggatajalacuṇṇaparikiṇṇo pana pasāritarajatapaṭṭasumanapupphasantharasadiso mahāsamuddova paññāyittha. So kiṃ nu kho mahāsamuddassa ūmivego balavā udāhu catuvīsatippabhede samantapaṭṭhāne nayamukhaṃ balavanti cintesi. Athassa mahāsamudde paricchedo paññāyati – ayañhi heṭṭhā mahāpathaviyā paricchinno, upari ākāsena, ekato cakkavāḷapabbatena, ekato velantena paricchinno; samantapaṭṭhānassa pana paricchedo na paññāyatīti saṇhasukhumadhammaṃ paccavekkhantassa balavapīti uppannā. So pītiṃ vikkhambhetvā vipassanaṃ vaḍḍhetvā yathānisinnova sabbakilese khepetvā aggaphale arahatte patiṭṭhāya udānaṃ udānesi –

    ਅਤ੍ਥੇવ ਗਮ੍ਭੀਰਗਤਂ ਸੁਦੁਬ੍ਬੁਧਂ,

    Attheva gambhīragataṃ sudubbudhaṃ,

    ਸਯਂ ਅਭਿਞ੍ਞਾਯ ਸਹੇਤੁਸਮ੍ਭવਂ।

    Sayaṃ abhiññāya sahetusambhavaṃ;

    ਯਥਾਨੁਪੁਬ੍ਬਂ ਨਿਖਿਲੇਨ ਦੇਸਿਤਂ,

    Yathānupubbaṃ nikhilena desitaṃ,

    ਮਹੇਸਿਨਾ ਰੂਪਗਤਂવ ਪਸ੍ਸਤੀਤਿ॥

    Mahesinā rūpagataṃva passatīti.

    ਅਯਂ ਨਯਸਾਗਰੋ ਨਾਮ।

    Ayaṃ nayasāgaro nāma.

    ਕਤਮੋ ਞਾਣਸਾਗਰੋ? ਸਬ੍ਬਞ੍ਞੁਤਞ੍ਞਾਣਂ ਞਾਣਸਾਗਰੋ ਨਾਮ। ਅਯਂ ਸਂਸਾਰਸਾਗਰੋ ਨਾਮ, ਅਯਂ ਜਲਸਾਗਰੋ ਨਾਮ, ਅਯਂ ਨਯਸਾਗਰੋ ਨਾਮਾਤਿ ਹਿ ਅਞ੍ਞੇਨ ਨ ਸਕ੍ਕਾ ਜਾਨਿਤੁਂ, ਸਬ੍ਬਞ੍ਞੁਤਞ੍ਞਾਣੇਨੇવ ਸਕ੍ਕਾ ਜਾਨਿਤੁਨ੍ਤਿ ਸਬ੍ਬਞ੍ਞੁਤਞ੍ਞਾਣਂ ਞਾਣਸਾਗਰੋ ਨਾਮ। ਇਮੇਸੁ ਚਤੂਸੁ ਸਾਗਰੇਸੁ ਇਮਸ੍ਮਿਂ ਠਾਨੇ ਨਯਸਾਗਰੋ ਅਧਿਪ੍ਪੇਤੋ। ਇਮਞ੍ਹਿ ਸਬ੍ਬਞ੍ਞੁਬੁਦ੍ਧਾવ ਪਟਿવਿਜ੍ਝਨ੍ਤਿ।

    Katamo ñāṇasāgaro? Sabbaññutaññāṇaṃ ñāṇasāgaro nāma. Ayaṃ saṃsārasāgaro nāma, ayaṃ jalasāgaro nāma, ayaṃ nayasāgaro nāmāti hi aññena na sakkā jānituṃ, sabbaññutaññāṇeneva sakkā jānitunti sabbaññutaññāṇaṃ ñāṇasāgaro nāma. Imesu catūsu sāgaresu imasmiṃ ṭhāne nayasāgaro adhippeto. Imañhi sabbaññubuddhāva paṭivijjhanti.

    ਅਯਮ੍ਪਿ ਭਗવਾ ਬੋਧਿਮੂਲੇ ਨਿਸਿਨ੍ਨੋ ‘ਇਮਂ ਪਟਿવਿਜ੍ਝਿਤ੍વਾ ਇਮਂ વਤ ਮੇ ਧਮ੍ਮਂ ਏਸਨ੍ਤਸ੍ਸ ਗવੇਸਨ੍ਤਸ੍ਸ ਕਪ੍ਪਸਤਸਹਸ੍ਸਾਧਿਕਾਨਿ ਚਤ੍ਤਾਰਿ ਅਸਙ੍ਖ੍ਯੇਯ੍ਯਾਨਿ વੀਤਿવਤ੍ਤਾਨਿ, ਅਥ ਮੇ ਇਮਸ੍ਮਿਂ ਪਲ੍ਲਙ੍ਕੇ ਨਿਸਿਨ੍ਨੇਨ ਦਿਯਡ੍ਢਕਿਲੇਸਸਹਸ੍ਸਂ ਖੇਪੇਤ੍વਾ ਅਯਂ ਧਮ੍ਮੋ ਪਟਿવਿਦ੍ਧੋ’ਤਿ ਪਟਿવਿਦ੍ਧਧਮ੍ਮਂ ਪਚ੍ਚવੇਕ੍ਖਨ੍ਤੋ ਸਤ੍ਤਾਹਂ ਏਕਪਲ੍ਲਙ੍ਕੇਨ ਨਿਸੀਦਿ। ਤਤੋ ਤਮ੍ਹਾ ਪਲ੍ਲਙ੍ਕਾ વੁਟ੍ਠਾਯ ‘ਇਮਸ੍ਮਿਂ વਤ ਮੇ ਪਲ੍ਲਙ੍ਕੇ ਸਬ੍ਬਞ੍ਞੁਤਞ੍ਞਾਣਂ ਪਟਿવਿਦ੍ਧ’ਨ੍ਤਿ ਅਨਿਮਿਸੇਹਿ ਚਕ੍ਖੂਹਿ ਸਤ੍ਤਾਹਂ ਪਲ੍ਲਙ੍ਕਂ ਓਲੋਕੇਨ੍ਤੋ ਅਟ੍ਠਾਸਿ। ਤਤੋ ਦੇવਤਾਨਂ ‘ਅਜ੍ਜਾਪਿ ਨੂਨ ਸਿਦ੍ਧਤ੍ਥਸ੍ਸ ਕਤ੍ਤਬ੍ਬਕਿਚ੍ਚਂ ਅਤ੍ਥਿ, ਪਲ੍ਲਙ੍ਕਸ੍ਮਿਞ੍ਹਿ ਆਲਯਂ ਨ વਿਜਹਤੀ’ਤਿ ਪਰਿવਿਤਕ੍ਕੋ ਉਦਪਾਦਿ।

    Ayampi bhagavā bodhimūle nisinno ‘imaṃ paṭivijjhitvā imaṃ vata me dhammaṃ esantassa gavesantassa kappasatasahassādhikāni cattāri asaṅkhyeyyāni vītivattāni, atha me imasmiṃ pallaṅke nisinnena diyaḍḍhakilesasahassaṃ khepetvā ayaṃ dhammo paṭividdho’ti paṭividdhadhammaṃ paccavekkhanto sattāhaṃ ekapallaṅkena nisīdi. Tato tamhā pallaṅkā vuṭṭhāya ‘imasmiṃ vata me pallaṅke sabbaññutaññāṇaṃ paṭividdha’nti animisehi cakkhūhi sattāhaṃ pallaṅkaṃ olokento aṭṭhāsi. Tato devatānaṃ ‘ajjāpi nūna siddhatthassa kattabbakiccaṃ atthi, pallaṅkasmiñhi ālayaṃ na vijahatī’ti parivitakko udapādi.

    ਸਤ੍ਥਾ ਦੇવਤਾਨਂ વਿਤਕ੍ਕਂ ਞਤ੍વਾ ਤਾવਦੇવ ਤਾਸਂ વਿਤਕ੍ਕવੂਪਸਮਨਤ੍ਥਂ વੇਹਾਸਂ ਅਬ੍ਭੁਗ੍ਗਨ੍ਤ੍વਾ ਯਮਕਪਾਟਿਹਾਰਿਯਂ ਦਸ੍ਸੇਸਿ। ਮਹਾਬੋਧਿਪਲ੍ਲਙ੍ਕਸ੍ਮਿਞ੍ਹਿ ਕਤਪਾਟਿਹਾਰਿਯਞ੍ਚ, ਞਾਤਿਸਮਾਗਮੇ ਕਤਪਾਟਿਹਾਰਿਯਞ੍ਚ, ਪਾਟਿਯਪੁਤ੍ਤਸਮਾਗਮੇ ਕਤਪਾਟਿਹਾਰਿਯਞ੍ਚ, ਸਬ੍ਬਂ ਕਣ੍ਡਮ੍ਬਰੁਕ੍ਖਮੂਲੇ ਕਤਯਮਕਪਾਟਿਹਾਰਿਯਸਦਿਸਮੇવ ਅਹੋਸਿ। ਏવਂ ਯਮਕਪਾਟਿਹਾਰਿਯਂ ਕਤ੍વਾ ਪਲ੍ਲਙ੍ਕਸ੍ਸ ਠਿਤਟ੍ਠਾਨਸ੍ਸ ਚ ਅਨ੍ਤਰੇ ਆਕਾਸਤੋ ਓਰੁਯ੍ਹ ਸਤ੍ਤਾਹਂ ਚਙ੍ਕਮਿ। ਇਮੇਸੁ ਚ ਏਕવੀਸਤਿਯਾ ਦਿવਸੇਸੁ ਏਕਦਿવਸੇਪਿ ਸਤ੍ਥੁ ਸਰੀਰਤੋ ਰਸ੍ਮਿਯੋ ਨ ਨਿਕ੍ਖਨ੍ਤਾ।

    Satthā devatānaṃ vitakkaṃ ñatvā tāvadeva tāsaṃ vitakkavūpasamanatthaṃ vehāsaṃ abbhuggantvā yamakapāṭihāriyaṃ dassesi. Mahābodhipallaṅkasmiñhi katapāṭihāriyañca, ñātisamāgame katapāṭihāriyañca, pāṭiyaputtasamāgame katapāṭihāriyañca, sabbaṃ kaṇḍambarukkhamūle katayamakapāṭihāriyasadisameva ahosi. Evaṃ yamakapāṭihāriyaṃ katvā pallaṅkassa ṭhitaṭṭhānassa ca antare ākāsato oruyha sattāhaṃ caṅkami. Imesu ca ekavīsatiyā divasesu ekadivasepi satthu sarīrato rasmiyo na nikkhantā.

    ਚਤੁਤ੍ਥੇ ਪਨ ਸਤ੍ਤਾਹੇ ਪਚ੍ਛਿਮੁਤ੍ਤਰਾਯ ਦਿਸਾਯ ਰਤਨਘਰੇ ਨਿਸੀਦਿ – ਰਤਨਘਰਂ ਨਾਮ ਨੇવ ਸਤ੍ਤਰਤਨਮਯਂ ਗੇਹਂ। ਸਤ੍ਤਨ੍ਨਂ ਪਨ ਪਕਰਣਾਨਂ ਸਮ੍ਮਸਿਤਟ੍ਠਾਨਂ ਰਤਨਘਰਨ੍ਤਿ વੇਦਿਤਬ੍ਬਂ – ਤਤ੍ਥ ਧਮ੍ਮਸਙ੍ਗਣਿਂ ਸਮ੍ਮਸਨ੍ਤਸ੍ਸਾਪਿ ਸਰੀਰਤੋ ਰਸ੍ਮਿਯੋ ਨ ਨਿਕ੍ਖਨ੍ਤਾ। વਿਭਙ੍ਗਪ੍ਪਕਰਣਂ ਧਾਤੁਕਥਂ ਪੁਗ੍ਗਲਪਞ੍ਞਤ੍ਤਿਂ ਕਥਾવਤ੍ਥੁਪ੍ਪਕਰਣਂ ਯਮਕਪ੍ਪਕਰਣਂ ਸਮ੍ਮਸਨ੍ਤਸ੍ਸਾਪਿ ਸਰੀਰਤੋ ਰਸ੍ਮਿਯੋ ਨ ਨਿਕ੍ਖਨ੍ਤਾ। ਯਦਾ ਪਨ ਮਹਾਪਕਰਣਂ ਓਰੁਯ੍ਹ ‘‘ਹੇਤੁਪਚ੍ਚਯੋ ਆਰਮ੍ਮਣਪਚ੍ਚਯੋ…ਪੇ॰… ਅવਿਗਤਪਚ੍ਚਯੋ’’ਤਿ ਸਮ੍ਮਸਨਂ ਆਰਭਿ, ਅਥਸ੍ਸ ਚਤੁવੀਸਤਿਸਮਨ੍ਤਪਟ੍ਠਾਨਂ ਸਮ੍ਮਸਨ੍ਤਸ੍ਸ ਏਕਨ੍ਤਤੋ ਸਬ੍ਬਞ੍ਞੁਤਞ੍ਞਾਣਂ ਮਹਾਪਕਰਣੇਯੇવ ਓਕਾਸਂ ਲਭਿ। ਯਥਾ ਹਿ ਤਿਮਿਰਪਿਙ੍ਗਲਮਹਾਮਚ੍ਛੋ ਚਤੁਰਾਸੀਤਿਯੋਜਨਸਹਸ੍ਸਗਮ੍ਭੀਰੇ ਮਹਾਸਮੁਦ੍ਦੇਯੇવ ਓਕਾਸਂ ਲਭਤਿ, ਏવਮੇવ ਸਬ੍ਬਞ੍ਞੁਤਞ੍ਞਾਣਂ ਏਕਨ੍ਤਤੋ ਮਹਾਪਕਰਣੇਯੇવ ਓਕਾਸਂ ਲਭਿ।

    Catutthe pana sattāhe pacchimuttarāya disāya ratanaghare nisīdi – ratanagharaṃ nāma neva sattaratanamayaṃ gehaṃ. Sattannaṃ pana pakaraṇānaṃ sammasitaṭṭhānaṃ ratanagharanti veditabbaṃ – tattha dhammasaṅgaṇiṃ sammasantassāpi sarīrato rasmiyo na nikkhantā. Vibhaṅgappakaraṇaṃ dhātukathaṃ puggalapaññattiṃ kathāvatthuppakaraṇaṃ yamakappakaraṇaṃ sammasantassāpi sarīrato rasmiyo na nikkhantā. Yadā pana mahāpakaraṇaṃ oruyha ‘‘hetupaccayo ārammaṇapaccayo…pe… avigatapaccayo’’ti sammasanaṃ ārabhi, athassa catuvīsatisamantapaṭṭhānaṃ sammasantassa ekantato sabbaññutaññāṇaṃ mahāpakaraṇeyeva okāsaṃ labhi. Yathā hi timirapiṅgalamahāmaccho caturāsītiyojanasahassagambhīre mahāsamuddeyeva okāsaṃ labhati, evameva sabbaññutaññāṇaṃ ekantato mahāpakaraṇeyeva okāsaṃ labhi.

    ਸਤ੍ਥੁ ਏવਂ ਲਦ੍ਧੋਕਾਸੇਨ ਸਬ੍ਬਞ੍ਞੁਤਞ੍ਞਾਣੇਨ ਯਥਾਸੁਖਂ ਸਣ੍ਹਸੁਖੁਮਧਮ੍ਮਂ ਸਮ੍ਮਸਨ੍ਤਸ੍ਸ ਸਰੀਰਤੋ ਨੀਲਪੀਤਲੋਹਿਤੋਦਾਤਮਞ੍ਜਿਟ੍ਠਪਭਸ੍ਸਰવਸੇਨ ਛਬ੍ਬਣ੍ਣਰਸ੍ਮਿਯੋ ਨਿਕ੍ਖਮਿਂਸੁ। ਕੇਸਮਸ੍ਸੂਹਿ ਚੇવ ਅਕ੍ਖੀਨਞ੍ਚ ਨੀਲਟ੍ਠਾਨੇਹਿ ਨੀਲਰਸ੍ਮਿਯੋ ਨਿਕ੍ਖਮਿਂਸੁ, ਯਾਸਂ વਸੇਨ ਗਗਨਤਲਂ ਅਞ੍ਜਨਚੁਣ੍ਣਸਮੋਕਿਣ੍ਣਂ વਿਯ ਉਮਾਪੁਪ੍ਫਨੀਲੁਪ੍ਪਲਦਲਸਞ੍ਛਨ੍ਨਂ વਿਯ વੀਤਿਪਤਨ੍ਤਮਣਿਤਾਲવਣ੍ਟਂ વਿਯ ਸਮ੍ਪਸਾਰਿਤਮੇਚਕਪਟਂ વਿਯ ਚ ਅਹੋਸਿ।

    Satthu evaṃ laddhokāsena sabbaññutaññāṇena yathāsukhaṃ saṇhasukhumadhammaṃ sammasantassa sarīrato nīlapītalohitodātamañjiṭṭhapabhassaravasena chabbaṇṇarasmiyo nikkhamiṃsu. Kesamassūhi ceva akkhīnañca nīlaṭṭhānehi nīlarasmiyo nikkhamiṃsu, yāsaṃ vasena gaganatalaṃ añjanacuṇṇasamokiṇṇaṃ viya umāpupphanīluppaladalasañchannaṃ viya vītipatantamaṇitālavaṇṭaṃ viya sampasāritamecakapaṭaṃ viya ca ahosi.

    ਛવਿਤੋ ਚੇવ ਅਕ੍ਖੀਨਞ੍ਚ ਪੀਤਟ੍ਠਾਨੇਹਿ ਪੀਤਰਸ੍ਮਿਯੋ ਨਿਕ੍ਖਮਿਂਸੁ; ਯਾਸਂ વਸੇਨ ਦਿਸਾਭਾਗਾ ਸੁવਣ੍ਣਰਸਧਾਰਾਭਿਸਿਞ੍ਚਮਾਨਾ વਿਯ ਸੁવਣ੍ਣਪਟਪਸਾਰਿਤਾ વਿਯ ਕੁਙ੍ਕੁਮਚੁਣ੍ਣਕਣਿਕਾਰਪੁਪ੍ਫਸਮ੍ਪਰਿਕਿਣ੍ਣਾ વਿਯ ਚ વਿਰੋਚਿਂਸੁ।

    Chavito ceva akkhīnañca pītaṭṭhānehi pītarasmiyo nikkhamiṃsu; yāsaṃ vasena disābhāgā suvaṇṇarasadhārābhisiñcamānā viya suvaṇṇapaṭapasāritā viya kuṅkumacuṇṇakaṇikārapupphasamparikiṇṇā viya ca virociṃsu.

    ਮਂਸਲੋਹਿਤੇਹਿ ਚੇવ ਅਕ੍ਖੀਨਞ੍ਚ ਰਤ੍ਤਟ੍ਠਾਨੇਹਿ ਲੋਹਿਤਰਸ੍ਮਿਯੋ ਨਿਕ੍ਖਮਿਂਸੁ ਯਾਸਂ વਸੇਨ ਦਿਸਾਭਾਗਾ ਚੀਨਪਿਟ੍ਠਚੁਣ੍ਣਰਞ੍ਜਿਤਾ વਿਯ ਸੁਪਕ੍ਕਲਾਖਾਰਸਸਿਞ੍ਚਮਾਨਾ વਿਯ ਰਤ੍ਤਕਮ੍ਬਲਪਰਿਕ੍ਖਿਤ੍ਤਾ વਿਯ ਜਯਸੁਮਨਪਾਰਿਭਦ੍ਦਕਬਨ੍ਧੁਜੀવਕਕੁਸੁਮਸਮ੍ਪਰਿਕਿਣ੍ਣਾ વਿਯ ਚ વਿਰੋਚਿਂਸੁ।

    Maṃsalohitehi ceva akkhīnañca rattaṭṭhānehi lohitarasmiyo nikkhamiṃsu yāsaṃ vasena disābhāgā cīnapiṭṭhacuṇṇarañjitā viya supakkalākhārasasiñcamānā viya rattakambalaparikkhittā viya jayasumanapāribhaddakabandhujīvakakusumasamparikiṇṇā viya ca virociṃsu.

    ਅਟ੍ਠੀਹਿ ਚੇવ ਦਨ੍ਤੇਹਿ ਚ ਅਕ੍ਖੀਨਞ੍ਚ ਸੇਤਟ੍ਠਾਨੇਹਿ ਓਦਾਤਰਸ੍ਮਿਯੋ ਨਿਕ੍ਖਮਿਂਸੁ; ਯਾਸਂ વਸੇਨ ਦਿਸਾਭਾਗਾ ਰਜਤਘਟੇਹਿ ਆਸਿਞ੍ਚਮਾਨਖੀਰਧਾਰਾਸਮ੍ਪਰਿਕਿਣ੍ਣਾ વਿਯ ਸਮ੍ਪਸਾਰਿਤਰਜਤਪਟ੍ਟવਿਤਾਨਾ વਿਯ, વੀਤਿਪਤਨ੍ਤਰਜਤਤਾਲવਣ੍ਟਾ વਿਯ, ਕੁਨ੍ਦਕੁਮੁਦਸਿਨ੍ਦੁવਾਰਸੁਮਨਮਲ੍ਲਿਕਾਦਿਕੁਸੁਮਸਞ੍ਛਨ੍ਨਾ વਿਯ ਚ વਿਰੋਚਿਂਸੁ।

    Aṭṭhīhi ceva dantehi ca akkhīnañca setaṭṭhānehi odātarasmiyo nikkhamiṃsu; yāsaṃ vasena disābhāgā rajataghaṭehi āsiñcamānakhīradhārāsamparikiṇṇā viya sampasāritarajatapaṭṭavitānā viya, vītipatantarajatatālavaṇṭā viya, kundakumudasinduvārasumanamallikādikusumasañchannā viya ca virociṃsu.

    ਮਞ੍ਜਿਟ੍ਠਪਭਸ੍ਸਰਾ ਪਨ ਤਮ੍ਹਾ ਤਮ੍ਹਾ ਸਰੀਰਪ੍ਪਦੇਸਾ ਨਿਕ੍ਖਮਿਂਸੁ। ਇਤਿ ਤਾ ਛਬ੍ਬਣ੍ਣਰਸ੍ਮਿਯੋ ਨਿਕ੍ਖਮਿਤ੍વਾ ਘਨਮਹਾਪਥવਿਂ ਗਣ੍ਹਿਂਸੁ।

    Mañjiṭṭhapabhassarā pana tamhā tamhā sarīrappadesā nikkhamiṃsu. Iti tā chabbaṇṇarasmiyo nikkhamitvā ghanamahāpathaviṃ gaṇhiṃsu.

    ਚਤੁਨਹੁਤਾਧਿਕਦ੍વਿਯੋਜਨਸਤਸਹਸ੍ਸਬਹਲਾ ਮਹਾਪਥવੀ ਨਿਦ੍ਧਨ੍ਤਸੁવਣ੍ਣਪਿਣ੍ਡਿ વਿਯ ਅਹੋਸਿ। ਅਥ ਮਹਾਪਥવਿਂ ਭਿਨ੍ਦਿਤ੍વਾ ਹੇਟ੍ਠਾ ਉਦਕਂ ਗਣ੍ਹਿਂਸੁ। ਪਥવਿਸਨ੍ਧਾਰਕਂ ਅਟ੍ਠਨਹੁਤਾਧਿਕਚਤੁਯੋਜਨਸਤਸਹਸ੍ਸਬਹਲਂ ਉਦਕਂ ਸੁવਣ੍ਣਕਲਸੇਹਿ ਆਸਿਞ੍ਚਮਾਨવਿਲੀਨਸੁવਣ੍ਣਂ વਿਯ ਅਹੋਸਿ। ਉਦਕਂ વਿਨਿવਿਜ੍ਝਿਤ੍વਾ વਾਤਂ ਅਗ੍ਗਹੇਸੁਂ। ਛਨਹੁਤਾਧਿਕਨવਯੋਜਨਸਤਸਹਸ੍ਸਬਹਲੋ વਾਤੋ ਸਮੁਸ੍ਸਿਤਸੁવਣ੍ਣਕ੍ਖਨ੍ਧੋ વਿਯ ਅਹੋਸਿ। વਾਤਂ વਿਨਿવਿਜ੍ਝਿਤ੍વਾ ਹੇਟ੍ਠਾ ਅਜਟਾਕਾਸਂ ਪਕ੍ਖਨ੍ਦਿਂਸੁ।

    Catunahutādhikadviyojanasatasahassabahalā mahāpathavī niddhantasuvaṇṇapiṇḍi viya ahosi. Atha mahāpathaviṃ bhinditvā heṭṭhā udakaṃ gaṇhiṃsu. Pathavisandhārakaṃ aṭṭhanahutādhikacatuyojanasatasahassabahalaṃ udakaṃ suvaṇṇakalasehi āsiñcamānavilīnasuvaṇṇaṃ viya ahosi. Udakaṃ vinivijjhitvā vātaṃ aggahesuṃ. Chanahutādhikanavayojanasatasahassabahalo vāto samussitasuvaṇṇakkhandho viya ahosi. Vātaṃ vinivijjhitvā heṭṭhā ajaṭākāsaṃ pakkhandiṃsu.

    ਉਪਰਿਭਾਗੇਨ ਉਗ੍ਗਨ੍ਤ੍વਾਪਿ ਚਾਤੁਮਹਾਰਾਜਿਕੇ ਗਣ੍ਹਿਂਸੁ। ਤੇ વਿਨਿવਿਜ੍ਝਿਤ੍વਾ ਤਾવਤਿਂਸੇ ਤਤੋ ਯਾਮੇ ਤਤੋ ਤੁਸਿਤੇ ਤਤੋ ਨਿਮ੍ਮਾਨਰਤੀ ਤਤੋ ਪਰਨਿਮ੍ਮਿਤવਸવਤ੍ਤੀ ਤਤੋ ਨવ ਬ੍ਰਹ੍ਮਲੋਕੇ ਤਤੋ વੇਹਪ੍ਫਲੇ ਤਤੋ ਪਞ੍ਚ ਸੁਦ੍ਧਾવਾਸੇ વਿਨਿવਿਜ੍ਝਿਤ੍વਾ ਚਤ੍ਤਾਰੋ ਆਰੁਪ੍ਪੇ ਗਣ੍ਹਿਂਸੁ। ਚਤ੍ਤਾਰੋ ਚ ਆਰੁਪ੍ਪੇ વਿਨਿવਿਜ੍ਝਿਤ੍વਾ ਅਜਟਾਕਾਸਂ ਪਕ੍ਖਨ੍ਦਿਂਸੁ।

    Uparibhāgena uggantvāpi cātumahārājike gaṇhiṃsu. Te vinivijjhitvā tāvatiṃse tato yāme tato tusite tato nimmānaratī tato paranimmitavasavattī tato nava brahmaloke tato vehapphale tato pañca suddhāvāse vinivijjhitvā cattāro āruppe gaṇhiṃsu. Cattāro ca āruppe vinivijjhitvā ajaṭākāsaṃ pakkhandiṃsu.

    ਤਿਰਿਯਭਾਗੇਹਿ ਅਨਨ੍ਤਾ ਲੋਕਧਾਤੁਯੋ ਪਕ੍ਖਨ੍ਦਿਂਸੁ। ਏਤ੍ਤਕੇਸੁ ਠਾਨੇਸੁ ਚਨ੍ਦਮ੍ਹਿ ਚਨ੍ਦਪ੍ਪਭਾ ਨਤ੍ਥਿ, ਸੂਰਿਯੇ ਸੂਰਿਯਪ੍ਪਭਾ ਨਤ੍ਥਿ, ਤਾਰਕਰੂਪੇਸੁ ਤਾਰਕਰੂਪਪ੍ਪਭਾ ਨਤ੍ਥਿ, ਦੇવਤਾਨਂ ਉਯ੍ਯਾਨવਿਮਾਨਕਪ੍ਪਰੁਕ੍ਖੇਸੁ ਚੇવ ਸਰੀਰੇਸੁ ਚ ਆਭਰਣੇਸੁ ਚਾਤਿ ਸਬ੍ਬਤ੍ਥ ਪਭਾ ਨਤ੍ਥਿ। ਤਿਸਹਸ੍ਸਿਮਹਾਸਹਸ੍ਸਿਲੋਕਧਾਤੁਯਾ ਆਲੋਕਫਰਣਸਮਤ੍ਥੋ ਮਹਾਬ੍ਰਹ੍ਮਾਪਿ ਸੂਰਿਯੁਗ੍ਗਮਨੇ ਖਜ੍ਜੋਪਨਕੋ વਿਯ ਅਹੋਸਿ। ਚਨ੍ਦਸੂਰਿਯਤਾਰਕਰੂਪਦੇવਤੁਯ੍ਯਾਨવਿਮਾਨਕਪ੍ਪਰੁਕ੍ਖਾਨਂ ਪਰਿਚ੍ਛੇਦਮਤ੍ਤਕਮੇવ ਪਞ੍ਞਾਯਿਤ੍ਥ। ਏਤ੍ਤਕਂ ਠਾਨਂ ਬੁਦ੍ਧਰਸ੍ਮੀਹਿਯੇવ ਅਜ੍ਝੋਤ੍ਥਟਂ ਅਹੋਸਿ। ਅਯਞ੍ਚ ਨੇવ ਬੁਦ੍ਧਾਨਂ ਅਧਿਟ੍ਠਾਨਿਦ੍ਧਿ, ਨ ਭਾવਨਾਮਯਿਦ੍ਧਿ। ਸਣ੍ਹਸੁਖੁਮਧਮ੍ਮਂ ਪਨ ਸਮ੍ਮਸਤੋ ਲੋਕਨਾਥਸ੍ਸ ਲੋਹਿਤਂ ਪਸੀਦਿ, વਤ੍ਥੁਰੂਪਂ ਪਸੀਦਿ, ਛવਿવਣ੍ਣੋ ਪਸੀਦਿ। ਚਿਤ੍ਤਸਮੁਟ੍ਠਾਨਾ વਣ੍ਣਧਾਤੁ ਸਮਨ੍ਤਾ ਅਸੀਤਿਹਤ੍ਥਮਤ੍ਤੇ ਪਦੇਸੇ ਨਿਚ੍ਚਲਾવ ਅਟ੍ਠਾਸਿ। ਇਮਿਨਾ ਨੀਹਾਰੇਨ ਸਤ੍ਤਾਹਂ ਸਮ੍ਮਸਿ।

    Tiriyabhāgehi anantā lokadhātuyo pakkhandiṃsu. Ettakesu ṭhānesu candamhi candappabhā natthi, sūriye sūriyappabhā natthi, tārakarūpesu tārakarūpappabhā natthi, devatānaṃ uyyānavimānakapparukkhesu ceva sarīresu ca ābharaṇesu cāti sabbattha pabhā natthi. Tisahassimahāsahassilokadhātuyā ālokapharaṇasamattho mahābrahmāpi sūriyuggamane khajjopanako viya ahosi. Candasūriyatārakarūpadevatuyyānavimānakapparukkhānaṃ paricchedamattakameva paññāyittha. Ettakaṃ ṭhānaṃ buddharasmīhiyeva ajjhotthaṭaṃ ahosi. Ayañca neva buddhānaṃ adhiṭṭhāniddhi, na bhāvanāmayiddhi. Saṇhasukhumadhammaṃ pana sammasato lokanāthassa lohitaṃ pasīdi, vatthurūpaṃ pasīdi, chavivaṇṇo pasīdi. Cittasamuṭṭhānā vaṇṇadhātu samantā asītihatthamatte padese niccalāva aṭṭhāsi. Iminā nīhārena sattāhaṃ sammasi.

    ਸਤ੍ਤ ਰਤ੍ਤਿਨ੍ਦਿવਾਨਿ ਸਮ੍ਮਸਿਤਧਮ੍ਮੋ ਕਿਤ੍ਤਕੋ ਅਹੋਸੀਤਿ? ਅਨਨ੍ਤੋ ਅਪਰਿਮਾਣੋ ਅਹੋਸਿ। ਅਯਂ ਤਾવ ਮਨਸਾਦੇਸਨਾ ਨਾਮ। ਸਤ੍ਥਾ ਪਨ ਏવਂ ਸਤ੍ਤਾਹਂ ਮਨਸਾ ਚਿਨ੍ਤਿਤਧਮ੍ਮਂ વਚੀਭੇਦਂ ਕਤ੍વਾ ਦੇਸੇਨ੍ਤੋ વਸ੍ਸਸਤੇਨਪਿ વਸ੍ਸਸਹਸ੍ਸੇਨਪਿ વਸ੍ਸਸਤਸਹਸ੍ਸੇਨਪਿ ਮਤ੍ਥਕਂ ਪਾਪੇਤ੍વਾ ਦੇਸੇਤੁਂ ਨ ਸਕ੍ਕੋਤੀਤਿ ਨ વਤ੍ਤਬ੍ਬਂ। ਅਪਰਭਾਗੇਪਿ ਹਿ ਤਥਾਗਤੋ ਤਾવਤਿਂਸਭવਨੇ ਪਾਰਿਚ੍ਛਤ੍ਤਕਮੂਲੇ ਪਣ੍ਡੁਕਮ੍ਬਲਸਿਲਾਯਂ ਦਸਸਹਸ੍ਸਚਕ੍ਕવਾਲ਼ਦੇવਤਾਨਂ ਮਜ੍ਝੇ ਨਿਸਿਨ੍ਨੋ ਮਾਤਰਂ ਕਾਯਸਕ੍ਖਿਂ ਕਤ੍વਾ ਕੁਸਲਾ ਧਮ੍ਮਾ, ਅਕੁਸਲਾ ਧਮ੍ਮਾ, ਅਬ੍ਯਾਕਤਾ ਧਮ੍ਮਾਤਿ ਧਮ੍ਮਂ ਦੇਸੇਨ੍ਤੋ ਸਤਭਾਗੇਨ ਸਹਸ੍ਸਭਾਗੇਨ ਸਤਸਹਸ੍ਸਭਾਗੇਨ ਧਮ੍ਮਨ੍ਤਰਾ ਧਮ੍ਮਨ੍ਤਰਂ ਸਙ੍ਕਮਿਤ੍વਾ ਸਙ੍ਕਮਿਤ੍વਾવ ਦੇਸੇਸਿ। ਤਯੋ ਮਾਸੇ ਨਿਰਨ੍ਤਰਂ ਪવਤ੍ਤਿਤਦੇਸਨਾ વੇਗੇਨ ਪવਤ੍ਤਾ ਆਕਾਸਗਙ੍ਗਾ વਿਯ ਅਧੋਮੁਖਠਪਿਤਉਦਕਘਟਾ ਨਿਕ੍ਖਨ੍ਤਉਦਕਧਾਰਾ વਿਯ ਚ ਹੁਤ੍વਾ ਅਨਨ੍ਤਾ ਅਪਰਿਮਾਣਾ ਅਹੋਸਿ।

    Satta rattindivāni sammasitadhammo kittako ahosīti? Ananto aparimāṇo ahosi. Ayaṃ tāva manasādesanā nāma. Satthā pana evaṃ sattāhaṃ manasā cintitadhammaṃ vacībhedaṃ katvā desento vassasatenapi vassasahassenapi vassasatasahassenapi matthakaṃ pāpetvā desetuṃ na sakkotīti na vattabbaṃ. Aparabhāgepi hi tathāgato tāvatiṃsabhavane pāricchattakamūle paṇḍukambalasilāyaṃ dasasahassacakkavāḷadevatānaṃ majjhe nisinno mātaraṃ kāyasakkhiṃ katvā kusalā dhammā, akusalā dhammā, abyākatā dhammāti dhammaṃ desento satabhāgena sahassabhāgena satasahassabhāgena dhammantarā dhammantaraṃ saṅkamitvā saṅkamitvāva desesi. Tayo māse nirantaraṃ pavattitadesanā vegena pavattā ākāsagaṅgā viya adhomukhaṭhapitaudakaghaṭā nikkhantaudakadhārā viya ca hutvā anantā aparimāṇā ahosi.

    ਬੁਦ੍ਧਾਨਞ੍ਹਿ ਭਤ੍ਤਾਨੁਮੋਦਨਕਾਲੇਪਿ ਥੋਕਂ વਡ੍ਢੇਤ੍વਾ ਅਨੁਮੋਦੇਨ੍ਤਾਨਂ ਦੇਸਨਾ ਦੀਘਮਜ੍ਝਿਮਨਿਕਾਯਪ੍ਪਮਾਣਾ ਹੋਤਿ। ਪਚ੍ਛਾਭਤ੍ਤਂ ਪਨ ਸਮ੍ਪਤ੍ਤਪਰਿਸਾਯ ਧਮ੍ਮਂ ਦੇਸੇਨ੍ਤਾਨਂ ਦੇਸਨਾ ਸਂਯੁਤ੍ਤਅਙ੍ਗੁਤ੍ਤਰਿਕਦ੍વੇਮਹਾਨਿਕਾਯਪ੍ਪਮਾਣਾવ ਹੋਤਿ। ਕਸ੍ਮਾ? ਬੁਦ੍ਧਾਨਞ੍ਹਿ ਭવਙ੍ਗਪਰਿવਾਸੋ ਲਹੁਕੋ ਦਨ੍ਤਾવਰਣਂ ਸੁਫੁਸਿਤਂ ਮੁਖਾਦਾਨਂ ਸਿਲਿਟ੍ਠਂ ਜਿવ੍ਹਾ ਮੁਦੁਕਾ ਸਰੋ ਮਧੁਰੋ વਚਨਂ ਲਹੁਪਰਿવਤ੍ਤਂ। ਤਸ੍ਮਾ ਤਂ ਮੁਹੁਤ੍ਤਂ ਦੇਸਿਤਧਮ੍ਮੋਪਿ ਏਤ੍ਤਕੋ ਹੋਤਿ। ਤੇਮਾਸਂ ਦੇਸਿਤਧਮ੍ਮੋ ਪਨ ਅਨਨ੍ਤੋ ਅਪਰਿਮਾਣੋਯੇવ।

    Buddhānañhi bhattānumodanakālepi thokaṃ vaḍḍhetvā anumodentānaṃ desanā dīghamajjhimanikāyappamāṇā hoti. Pacchābhattaṃ pana sampattaparisāya dhammaṃ desentānaṃ desanā saṃyuttaaṅguttarikadvemahānikāyappamāṇāva hoti. Kasmā? Buddhānañhi bhavaṅgaparivāso lahuko dantāvaraṇaṃ suphusitaṃ mukhādānaṃ siliṭṭhaṃ jivhā mudukā saro madhuro vacanaṃ lahuparivattaṃ. Tasmā taṃ muhuttaṃ desitadhammopi ettako hoti. Temāsaṃ desitadhammo pana ananto aparimāṇoyeva.

    ਆਨਨ੍ਦਤ੍ਥੇਰੋ ਹਿ ਬਹੁਸ੍ਸੁਤੋ ਤਿਪਿਟਕਧਰੋ ਪਞ੍ਚਦਸ ਗਾਥਾਸਹਸ੍ਸਾਨਿ ਸਟ੍ਠਿ ਪਦਸਹਸ੍ਸਾਨਿ ਲਤਾਪੁਪ੍ਫਾਨਿ ਆਕਡ੍ਢਨ੍ਤੋ વਿਯ ਠਿਤਪਦੇਨੇવ ਠਤ੍વਾ ਗਣ੍ਹਾਤਿ વਾ વਾਚੇਤਿ વਾ ਦੇਸੇਤਿ વਾ। ਏਤ੍ਤਕੋ ਥੇਰਸ੍ਸ ਏਕੋ ਉਦ੍ਦੇਸਮਗ੍ਗੋ ਨਾਮ ਹੋਤਿ। ਥੇਰਸ੍ਸ ਹਿ ਅਨੁਪਦਂ ਉਦ੍ਦੇਸਂ ਦਦਮਾਨੋ ਅਞ੍ਞੋ ਦਾਤੁਂ ਨ ਸਕ੍ਕੋਤਿ, ਨ ਸਮ੍ਪਾਪੁਣਾਤਿ। ਸਮ੍ਮਾਸਮ੍ਬੁਦ੍ਧੋવ ਸਮ੍ਪਾਪੁਣੇਯ੍ਯ। ਏવਂ ਅਧਿਮਤ੍ਤਸਤਿਮਾ ਅਧਿਮਤ੍ਤਗਤਿਮਾ ਅਧਿਮਤ੍ਤਧਿਤਿਮਾ ਸਾવਕੋ ਸਤ੍ਥਾਰਾ ਤੇਮਾਸਂ ਇਮਿਨਾ ਨੀਹਾਰੇਨ ਦੇਸਿਤਦੇਸਨਂ વਸ੍ਸਸਤਂ વਸ੍ਸਸਹਸ੍ਸਂ ਉਗ੍ਗਣ੍ਹਨ੍ਤੋਪਿ ਮਤ੍ਥਕਂ ਪਾਪੇਤੁਂ ਨ ਸਕ੍ਕੋਤਿ।

    Ānandatthero hi bahussuto tipiṭakadharo pañcadasa gāthāsahassāni saṭṭhi padasahassāni latāpupphāni ākaḍḍhanto viya ṭhitapadeneva ṭhatvā gaṇhāti vā vāceti vā deseti vā. Ettako therassa eko uddesamaggo nāma hoti. Therassa hi anupadaṃ uddesaṃ dadamāno añño dātuṃ na sakkoti, na sampāpuṇāti. Sammāsambuddhova sampāpuṇeyya. Evaṃ adhimattasatimā adhimattagatimā adhimattadhitimā sāvako satthārā temāsaṃ iminā nīhārena desitadesanaṃ vassasataṃ vassasahassaṃ uggaṇhantopi matthakaṃ pāpetuṃ na sakkoti.

    ਏવਂ ਤੇਮਾਸਂ ਨਿਰਨ੍ਤਰਂ ਦੇਸੇਨ੍ਤਸ੍ਸ ਪਨ ਤਥਾਗਤਸ੍ਸ ਕਬਲ਼ੀਕਾਰਾਹਾਰਪ੍ਪਟਿਬਦ੍ਧਂ ਉਪਾਦਿਨ੍ਨਕਸਰੀਰਂ ਕਥਂ ਯਾਪੇਸੀਤਿ? ਪਟਿਜਗ੍ਗਨੇਨੇવ। ਬੁਦ੍ਧਾਨਞ੍ਹਿ ਸੋ ਸੋ ਕਾਲੋ ਸੁવવਤ੍ਥਿਤੋ ਸੁਪਰਿਚ੍ਛਿਨ੍ਨੋ ਸੁਪਚ੍ਚਕ੍ਖੋ। ਤਸ੍ਮਾ ਭਗવਾ ਧਮ੍ਮਂ ਦੇਸੇਨ੍ਤੋવ ਮਨੁਸ੍ਸਲੋਕੇ ਕਾਲਂ ਓਲੋਕੇਤਿ। ਸੋ ਭਿਕ੍ਖਾਚਾਰવੇਲਂ ਸਲ੍ਲਕ੍ਖੇਤ੍વਾ ਨਿਮ੍ਮਿਤਬੁਦ੍ਧਂ ਮਾਪੇਤ੍વਾ ‘ਇਮਸ੍ਸ ਚੀવਰਗ੍ਗਹਣਂ ਪਤ੍ਤਗ੍ਗਹਣਂ ਸਰਕੁਤ੍ਤਿ ਆਕਪ੍ਪੋ ਚ ਏવਰੂਪੋ ਨਾਮ ਹੋਤੁ, ਏਤ੍ਤਕਂ ਨਾਮ ਧਮ੍ਮਂ ਦੇਸੇਤੂ’ਤਿ ਅਧਿਟ੍ਠਾਯ ਪਤ੍ਤਚੀવਰਮਾਦਾਯ ਅਨੋਤਤ੍ਤਦਹਂ ਗਚ੍ਛਤਿ। ਦੇવਤਾ ਨਾਗਲਤਾਦਨ੍ਤਕਟ੍ਠਂ ਦੇਨ੍ਤਿ। ਤਂ ਖਾਦਿਤ੍વਾ ਅਨੋਤਤ੍ਤਦਹੇ ਸਰੀਰਂ ਪਟਿਜਗ੍ਗਿਤ੍વਾ ਮਨੋਸਿਲਾਤਲੇ ਠਿਤੋ ਸੁਰਤ੍ਤਦੁਪਟ੍ਟਂ ਨਿવਾਸੇਤ੍વਾ ਚੀવਰਂ ਪਾਰੁਪਿਤ੍વਾ ਚਾਤੁਮਹਾਰਾਜਦਤ੍ਤਿਯਂ ਸੇਲਮਯਂ ਪਤ੍ਤਂ ਆਦਾਯ ਉਤ੍ਤਰਕੁਰੁਂ ਗਚ੍ਛਤਿ। ਤਤੋ ਪਿਣ੍ਡਪਾਤਂ ਆਹਰਿਤ੍વਾ ਅਨੋਤਤ੍ਤਦਹਤੀਰੇ ਨਿਸਿਨ੍ਨੋ ਤਂ ਪਰਿਭੁਞ੍ਜਿਤ੍વਾ ਦਿવਾવਿਹਾਰਾਯ ਚਨ੍ਦਨવਨਂ ਗਚ੍ਛਤਿ।

    Evaṃ temāsaṃ nirantaraṃ desentassa pana tathāgatassa kabaḷīkārāhārappaṭibaddhaṃ upādinnakasarīraṃ kathaṃ yāpesīti? Paṭijagganeneva. Buddhānañhi so so kālo suvavatthito suparicchinno supaccakkho. Tasmā bhagavā dhammaṃ desentova manussaloke kālaṃ oloketi. So bhikkhācāravelaṃ sallakkhetvā nimmitabuddhaṃ māpetvā ‘imassa cīvaraggahaṇaṃ pattaggahaṇaṃ sarakutti ākappo ca evarūpo nāma hotu, ettakaṃ nāma dhammaṃ desetū’ti adhiṭṭhāya pattacīvaramādāya anotattadahaṃ gacchati. Devatā nāgalatādantakaṭṭhaṃ denti. Taṃ khāditvā anotattadahe sarīraṃ paṭijaggitvā manosilātale ṭhito surattadupaṭṭaṃ nivāsetvā cīvaraṃ pārupitvā cātumahārājadattiyaṃ selamayaṃ pattaṃ ādāya uttarakuruṃ gacchati. Tato piṇḍapātaṃ āharitvā anotattadahatīre nisinno taṃ paribhuñjitvā divāvihārāya candanavanaṃ gacchati.

    ਧਮ੍ਮਸੇਨਾਪਤਿਸਾਰਿਪੁਤ੍ਤਤ੍ਥੇਰੋਪਿ ਤਤ੍ਥ ਗਨ੍ਤ੍વਾ ਸਮ੍ਮਾਸਮ੍ਬੁਦ੍ਧਸ੍ਸ વਤ੍ਤਂ ਕਤ੍વਾ ਏਕਮਨ੍ਤਂ ਨਿਸੀਦਤਿ। ਅਥਸ੍ਸ ਸਤ੍ਥਾ ਨਯਂ ਦੇਤਿ। ‘ਸਾਰਿਪੁਤ੍ਤ, ਏਤ੍ਤਕੋ ਧਮ੍ਮੋ ਮਯਾ ਦੇਸਿਤੋ’ਤਿ ਆਚਿਕ੍ਖਤਿ। ਏવਂ ਸਮ੍ਮਾਸਮ੍ਬੁਦ੍ਧੇ ਨਯਂ ਦੇਨ੍ਤੇ ਪਟਿਸਮ੍ਭਿਦਾਪ੍ਪਤ੍ਤਸ੍ਸ ਅਗ੍ਗਸਾવਕਸ੍ਸ વੇਲਨ੍ਤੇ ਠਤ੍વਾ ਹਤ੍ਥਂ ਪਸਾਰੇਤ੍વਾ ਦਸ੍ਸਿਤਸਮੁਦ੍ਦਸਦਿਸਂ ਨਯਦਾਨਂ ਹੋਤਿ। ਥੇਰਸ੍ਸਾਪਿ ਨਯਸਤੇਨ ਨਯਸਹਸ੍ਸੇਨ ਨਯਸਤਸਹਸ੍ਸੇਨ ਭਗવਤਾ ਦੇਸਿਤਧਮ੍ਮੋ ਉਪਟ੍ਠਾਤਿਯੇવ।

    Dhammasenāpatisāriputtattheropi tattha gantvā sammāsambuddhassa vattaṃ katvā ekamantaṃ nisīdati. Athassa satthā nayaṃ deti. ‘Sāriputta, ettako dhammo mayā desito’ti ācikkhati. Evaṃ sammāsambuddhe nayaṃ dente paṭisambhidāppattassa aggasāvakassa velante ṭhatvā hatthaṃ pasāretvā dassitasamuddasadisaṃ nayadānaṃ hoti. Therassāpi nayasatena nayasahassena nayasatasahassena bhagavatā desitadhammo upaṭṭhātiyeva.

    ਸਤ੍ਥਾ ਦਿવਾવਿਹਾਰਂ ਨਿਸੀਦਿਤ੍વਾ ਧਮ੍ਮਂ ਦੇਸੇਤੁਂ ਕਾਯ વੇਲਾਯ ਗਚ੍ਛਤੀਤਿ? ਸਾવਤ੍ਥਿવਾਸੀਨਂ ਕੁਲਪੁਤ੍ਤਾਨਂ ਸਮ੍ਪਤ੍ਤਾਨਂ ਧਮ੍ਮਦੇਸਨવੇਲਾ ਨਾਮ ਅਤ੍ਥਿ, ਤਾਯ વੇਲਾਯ ਗਚ੍ਛਤਿ। ਧਮ੍ਮਂ ਦੇਸੇਤ੍વਾ ਗਚ੍ਛਨ੍ਤਂ વਾ ਆਗਚ੍ਛਨ੍ਤਂ વਾ ਕੇ ਜਾਨਨ੍ਤਿ ਕੇ ਨ ਜਾਨਨ੍ਤੀਤਿ? ਮਹੇਸਕ੍ਖਾ ਦੇવਤਾ ਜਾਨਨ੍ਤਿ, ਅਪ੍ਪੇਸਕ੍ਖਾ ਦੇવਤਾ ਨ ਜਾਨਨ੍ਤਿ। ਕਸ੍ਮਾ ਨ ਜਾਨਨ੍ਤੀਤਿ? ਸਮ੍ਮਾਸਮ੍ਬੁਦ੍ਧਸ੍ਸ વਾ ਨਿਮ੍ਮਿਤਬੁਦ੍ਧਸ੍ਸ વਾ ਰਸ੍ਮਿਆਦੀਸੁ ਨਾਨਤ੍ਤਾਭਾવਾ। ਉਭਿਨ੍ਨਮ੍ਪਿ ਹਿ ਤੇਸਂ ਰਸ੍ਮੀਸੁ વਾ ਸਰੇਸੁ વਾ વਚਨੇਸੁ વਾ ਨਾਨਤ੍ਤਂ ਨਤ੍ਥਿ।

    Satthā divāvihāraṃ nisīditvā dhammaṃ desetuṃ kāya velāya gacchatīti? Sāvatthivāsīnaṃ kulaputtānaṃ sampattānaṃ dhammadesanavelā nāma atthi, tāya velāya gacchati. Dhammaṃ desetvā gacchantaṃ vā āgacchantaṃ vā ke jānanti ke na jānantīti? Mahesakkhā devatā jānanti, appesakkhā devatā na jānanti. Kasmā na jānantīti? Sammāsambuddhassa vā nimmitabuddhassa vā rasmiādīsu nānattābhāvā. Ubhinnampi hi tesaṃ rasmīsu vā saresu vā vacanesu vā nānattaṃ natthi.

    ਸਾਰਿਪੁਤ੍ਤਤ੍ਥੇਰੋਪਿ ਸਤ੍ਥਾਰਾ ਦੇਸਿਤਂ ਦੇਸਿਤਂ ਧਮ੍ਮਂ ਆਹਰਿਤ੍વਾ ਅਤ੍ਤਨੋ ਸਦ੍ਧਿવਿਹਾਰਿਕਾਨਂ ਪਞ੍ਚਨ੍ਨਂ ਭਿਕ੍ਖੁਸਤਾਨਂ ਦੇਸੇਸਿ। ਤੇਸਂ ਅਯਂ ਪੁਬ੍ਬਯੋਗੋ – ਤੇ ਕਿਰ ਕਸ੍ਸਪਦਸਬਲਸ੍ਸ ਕਾਲੇ ਖੁਦ੍ਦਕવਗ੍ਗੁਲਿਯੋਨਿਯਂ ਨਿਬ੍ਬਤ੍ਤਾ ਪਬ੍ਭਾਰੇ ਓਲਮ੍ਬਨ੍ਤਾ ਦ੍વਿਨ੍ਨਂ ਆਭਿਧਮ੍ਮਿਕਭਿਕ੍ਖੂਨਂ ਅਭਿਧਮ੍ਮਂ ਸਜ੍ਝਾਯਨ੍ਤਾਨਂ ਸਰੇ ਨਿਮਿਤ੍ਤਂ ਗਹੇਤ੍વਾ ਕਣ੍ਹਪਕ੍ਖਸੁਕ੍ਕਪਕ੍ਖੇ ਅਜਾਨਿਤ੍વਾਪਿ ਸਰੇ ਨਿਮਿਤ੍ਤਗ੍ਗਾਹਮਤ੍ਤਕੇਨੇવ ਕਾਲਂ ਕਤ੍વਾ ਦੇવਲੋਕੇ ਨਿਬ੍ਬਤ੍ਤਿਂਸੁ। ਏਕਂ ਬੁਦ੍ਧਨ੍ਤਰਂ ਦੇવਲੋਕੇ વਸਿਤ੍વਾ ਤਸ੍ਮਿਂ ਕਾਲੇ ਮਨੁਸ੍ਸਲੋਕੇ ਨਿਬ੍ਬਤ੍ਤਾ ਯਮਕਪਾਟਿਹਾਰਿਯੇ ਪਸੀਦਿਤ੍વਾ ਥੇਰਸ੍ਸ ਸਨ੍ਤਿਕੇ ਪਬ੍ਬਜਿਂਸੁ। ਥੇਰੋ ਸਤ੍ਥਾਰਾ ਦੇਸਿਤਂ ਦੇਸਿਤਂ ਧਮ੍ਮਂ ਆਹਰਿਤ੍વਾ ਤੇਸਂ ਦੇਸੇਸਿ। ਸਮ੍ਮਾਸਮ੍ਬੁਦ੍ਧਸ੍ਸ ਅਭਿਧਮ੍ਮਦੇਸਨਾਪਰਿਯੋਸਾਨਞ੍ਚ ਤੇਸਂ ਭਿਕ੍ਖੂਨਂ ਸਤ੍ਤਪ੍ਪਕਰਣਉਗ੍ਗਹਣਞ੍ਚ ਏਕਪ੍ਪਹਾਰੇਨੇવ ਅਹੋਸਿ।

    Sāriputtattheropi satthārā desitaṃ desitaṃ dhammaṃ āharitvā attano saddhivihārikānaṃ pañcannaṃ bhikkhusatānaṃ desesi. Tesaṃ ayaṃ pubbayogo – te kira kassapadasabalassa kāle khuddakavagguliyoniyaṃ nibbattā pabbhāre olambantā dvinnaṃ ābhidhammikabhikkhūnaṃ abhidhammaṃ sajjhāyantānaṃ sare nimittaṃ gahetvā kaṇhapakkhasukkapakkhe ajānitvāpi sare nimittaggāhamattakeneva kālaṃ katvā devaloke nibbattiṃsu. Ekaṃ buddhantaraṃ devaloke vasitvā tasmiṃ kāle manussaloke nibbattā yamakapāṭihāriye pasīditvā therassa santike pabbajiṃsu. Thero satthārā desitaṃ desitaṃ dhammaṃ āharitvā tesaṃ desesi. Sammāsambuddhassa abhidhammadesanāpariyosānañca tesaṃ bhikkhūnaṃ sattappakaraṇauggahaṇañca ekappahāreneva ahosi.

    ਅਭਿਧਮ੍ਮੇ વਾਚਨਾਮਗ੍ਗੋ ਨਾਮ ਸਾਰਿਪੁਤ੍ਤਤ੍ਥੇਰਪ੍ਪਭવੋ। ਮਹਾਪਕਰਣੇ ਗਣਨਚਾਰੋਪਿ ਥੇਰੇਨੇવ ਠਪਿਤੋ। ਥੇਰੋ ਹਿ ਇਮਿਨਾ ਨੀਹਾਰੇਨ ਧਮ੍ਮਨ੍ਤਰਂ ਅਮਕ੍ਖੇਤ੍વਾવ ਸੁਖਂ ਗਹੇਤੁਂ ਧਾਰੇਤੁਂ ਪਰਿਯਾਪੁਣਿਤੁਂ વਾਚੇਤੁਞ੍ਚ ਪਹੋਤੀਤਿ ਗਣਨਚਾਰਂ ਠਪੇਸਿ। ਏવਂ ਸਨ੍ਤੇ ਥੇਰੋવ ਪਠਮਤਰਂ ਆਭਿਧਮ੍ਮਿਕੋ ਹੋਤੀਤਿ? ਨ ਹੋਤਿ। ਸਮ੍ਮਾਸਮ੍ਬੁਦ੍ਧੋવ ਪਠਮਤਰਂ ਆਭਿਧਮ੍ਮਿਕੋ। ਸੋ ਹਿ ਨਂ ਮਹਾਬੋਧਿਪਲ੍ਲਙ੍ਕੇ ਨਿਸੀਦਿਤ੍વਾ ਪਟਿવਿਜ੍ਝਿ। ਬੁਦ੍ਧੋ ਹੁਤ੍વਾ ਚ ਪਨ ਸਤ੍ਤਾਹਂ ਏਕਪਲ੍ਲਙ੍ਕੇਨ ਨਿਸਿਨ੍ਨੋ ਉਦਾਨਂ ਉਦਾਨੇਸਿ –

    Abhidhamme vācanāmaggo nāma sāriputtattherappabhavo. Mahāpakaraṇe gaṇanacāropi thereneva ṭhapito. Thero hi iminā nīhārena dhammantaraṃ amakkhetvāva sukhaṃ gahetuṃ dhāretuṃ pariyāpuṇituṃ vācetuñca pahotīti gaṇanacāraṃ ṭhapesi. Evaṃ sante therova paṭhamataraṃ ābhidhammiko hotīti? Na hoti. Sammāsambuddhova paṭhamataraṃ ābhidhammiko. So hi naṃ mahābodhipallaṅke nisīditvā paṭivijjhi. Buddho hutvā ca pana sattāhaṃ ekapallaṅkena nisinno udānaṃ udānesi –

    ‘‘ਯਦਾ ਹવੇ ਪਾਤੁਭવਨ੍ਤਿ ਧਮ੍ਮਾ,

    ‘‘Yadā have pātubhavanti dhammā,

    ਆਤਾਪਿਨੋ ਝਾਯਤੋ ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣਸ੍ਸ।

    Ātāpino jhāyato brāhmaṇassa;

    ਅਥਸ੍ਸ ਕਙ੍ਖਾ વਪਯਨ੍ਤਿ ਸਬ੍ਬਾ,

    Athassa kaṅkhā vapayanti sabbā,

    ਯਤੋ ਪਜਾਨਾਤਿ ਸਹੇਤੁਧਮ੍ਮਂ॥

    Yato pajānāti sahetudhammaṃ.

    ‘‘ਯਦਾ ਹવੇ ਪਾਤੁਭવਨ੍ਤਿ ਧਮ੍ਮਾ,

    ‘‘Yadā have pātubhavanti dhammā,

    ਆਤਾਪਿਨੋ ਝਾਯਤੋ ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣਸ੍ਸ।

    Ātāpino jhāyato brāhmaṇassa;

    ਅਥਸ੍ਸ ਕਙ੍ਖਾ વਪਯਨ੍ਤਿ ਸਬ੍ਬਾ,

    Athassa kaṅkhā vapayanti sabbā,

    ਯਤੋ ਖਯਂ ਪਚ੍ਚਯਾਨਂ ਅવੇਦਿ॥

    Yato khayaṃ paccayānaṃ avedi.

    ‘‘ਯਦਾ ਹવੇ ਪਾਤੁਭવਨ੍ਤਿ ਧਮ੍ਮਾ,

    ‘‘Yadā have pātubhavanti dhammā,

    ਆਤਾਪਿਨੋ ਝਾਯਤੋ ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣਸ੍ਸ।

    Ātāpino jhāyato brāhmaṇassa;

    વਿਧੂਪਯਂ ਤਿਟ੍ਠਤਿ ਮਾਰਸੇਨਂ,

    Vidhūpayaṃ tiṭṭhati mārasenaṃ,

    ਸੂਰਿਯੋવ ਓਭਾਸਯਮਨ੍ਤਲਿਕ੍ਖ’’ਨ੍ਤਿ॥ (ਮਹਾવ॰ ੧-੩; ਉਦਾ॰ ੧-੩)।

    Sūriyova obhāsayamantalikkha’’nti. (mahāva. 1-3; udā. 1-3);

    ਇਦਂ ਪਠਮਬੁਦ੍ਧવਚਨਂ ਨਾਮ। ਧਮ੍ਮਪਦਭਾਣਕਾ ਪਨ –

    Idaṃ paṭhamabuddhavacanaṃ nāma. Dhammapadabhāṇakā pana –

    ‘‘ਅਨੇਕਜਾਤਿਸਂਸਾਰਂ, ਸਨ੍ਧਾવਿਸ੍ਸਂ ਅਨਿਬ੍ਬਿਸਂ।

    ‘‘Anekajātisaṃsāraṃ, sandhāvissaṃ anibbisaṃ;

    ਗਹਕਾਰਂ ਗવੇਸਨ੍ਤੋ, ਦੁਕ੍ਖਾ ਜਾਤਿ ਪੁਨਪ੍ਪੁਨਂ॥

    Gahakāraṃ gavesanto, dukkhā jāti punappunaṃ.

    ‘‘ਗਹਕਾਰਕ ਦਿਟ੍ਠੋਸਿ, ਪੁਨ ਗੇਹਂ ਨ ਕਾਹਸਿ।

    ‘‘Gahakāraka diṭṭhosi, puna gehaṃ na kāhasi;

    ਸਬ੍ਬਾ ਤੇ ਫਾਸੁਕਾ ਭਗ੍ਗਾ, ਗਹਕੂਟਂ વਿਸਙ੍ਖਤਂ।

    Sabbā te phāsukā bhaggā, gahakūṭaṃ visaṅkhataṃ;

    વਿਸਙ੍ਖਾਰਗਤਂ ਚਿਤ੍ਤਂ, ਤਣ੍ਹਾਨਂ ਖਯਮਜ੍ਝਗਾ’’ਤਿ॥ (ਧ॰ ਪ॰ ੧੫੩-੧੫੪)।

    Visaṅkhāragataṃ cittaṃ, taṇhānaṃ khayamajjhagā’’ti. (dha. pa. 153-154);

    ਇਦਂ ਪਠਮਬੁਦ੍ਧવਚਨਂ ਨਾਮਾਤਿ વਦਨ੍ਤਿ।

    Idaṃ paṭhamabuddhavacanaṃ nāmāti vadanti.

    ਯਮਕਸਾਲਾਨਮਨ੍ਤਰੇ ਨਿਪਨ੍ਨੇਨ ਪਰਿਨਿਬ੍ਬਾਨਸਮਯੇ ‘‘ਹਨ੍ਦ ਦਾਨਿ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਆਮਨ੍ਤਯਾਮਿ વੋ, વਯਧਮ੍ਮਾ ਸਙ੍ਖਾਰਾ, ਅਪ੍ਪਮਾਦੇਨ ਸਮ੍ਪਾਦੇਥਾ’’ਤਿ (ਦੀ॰ ਨਿ॰ ੨.੨੧੮) વੁਤ੍ਤવਚਨਂ ਪਚ੍ਛਿਮਬੁਦ੍ਧવਚਨਂ ਨਾਮ।

    Yamakasālānamantare nipannena parinibbānasamaye ‘‘handa dāni, bhikkhave, āmantayāmi vo, vayadhammā saṅkhārā, appamādena sampādethā’’ti (dī. ni. 2.218) vuttavacanaṃ pacchimabuddhavacanaṃ nāma.

    ਉਭਿਨ੍ਨਮਨ੍ਤਰੇ ਪਞ੍ਚਚਤ੍ਤਾਲੀਸ વਸ੍ਸਾਨਿ ਪੁਪ੍ਫਦਾਮਂ ਗਨ੍ਥੇਨ੍ਤੇਨ વਿਯ, ਰਤਨਾવਲਿਂ ਆવੁਨਨ੍ਤੇਨ વਿਯ, ਚ ਕਥਿਤੋ ਅਮਤਪ੍ਪਕਾਸਨੋ ਸਦ੍ਧਮ੍ਮੋ ਮਜ੍ਝਿਮਬੁਦ੍ਧવਚਨਂ ਨਾਮ।

    Ubhinnamantare pañcacattālīsa vassāni pupphadāmaṃ ganthentena viya, ratanāvaliṃ āvunantena viya, ca kathito amatappakāsano saddhammo majjhimabuddhavacanaṃ nāma.

    ਤਂ ਸਬ੍ਬਮ੍ਪਿ ਸਙ੍ਗਯ੍ਹਮਾਨਂ ਪਿਟਕਤੋ ਤੀਣਿ ਪਿਟਕਾਨਿ ਹੋਨ੍ਤਿ, ਨਿਕਾਯਤੋ ਪਞ੍ਚ ਨਿਕਾਯਾ, ਅਙ੍ਗਤੋ ਨવਙ੍ਗਾਨਿ, ਧਮ੍ਮਕ੍ਖਨ੍ਧਤੋ ਚਤੁਰਾਸੀਤਿਧਮ੍ਮਕ੍ਖਨ੍ਧਸਹਸ੍ਸਾਨਿ। ਕਥਂ? ਸਬ੍ਬਮ੍ਪਿ ਹੇਤਂ ਪਿਟਕਤੋ વਿਨਯਪਿਟਕਂ ਸੁਤ੍ਤਨ੍ਤਪਿਟਕਂ ਅਭਿਧਮ੍ਮਪਿਟਕਨ੍ਤਿ ਤਿਪ੍ਪਭੇਦਮੇવ ਹੋਤਿ। ਤਤ੍ਥ ਉਭਯਾਨਿ ਪਾਤਿਮੋਕ੍ਖਾਨਿ ਦ੍વੇ વਿਭਙ੍ਗਾ ਦ੍વਾવੀਸਤਿ ਖਨ੍ਧਕਾ ਸੋਲ਼ਸ ਪਰਿવਾਰਾਤਿ ਇਦਂ વਿਨਯਪਿਟਕਂ ਨਾਮ। ਬ੍ਰਹ੍ਮਜਾਲਾਦਿਚਤੁਤ੍ਤਿਂਸਸੁਤ੍ਤਸਙ੍ਗਹੋ ਦੀਘਨਿਕਾਯੋ। ਮੂਲਪਰਿਯਾਯਸੁਤ੍ਤਾਦਿਦਿਯਡ੍ਢਸਤਦ੍વੇਸੁਤ੍ਤਸਙ੍ਗਹੋ ਮਜ੍ਝਿਮਨਿਕਾਯੋ। ਓਘਤਰਣਸੁਤ੍ਤਾਦਿਸਤ੍ਤਸੁਤ੍ਤਸਹਸ੍ਸਸਤ੍ਤਸਤਦ੍વਾਸਟ੍ਠਿਸੁਤ੍ਤਸਙ੍ਗਹੋ ਸਂਯੁਤ੍ਤਨਿਕਾਯੋ। ਚਿਤ੍ਤਪਰਿਯਾਦਾਨਸੁਤ੍ਤਾਦਿਨવਸੁਤ੍ਤਸਹਸ੍ਸਪਞ੍ਚਸਤਸਤ੍ਤਪਞ੍ਞਾਸਸੁਤ੍ਤਸਙ੍ਗਹੋ ਅਙ੍ਗੁਤ੍ਤਰਨਿਕਾਯੋ। ਖੁਦ੍ਦਕਪਾਠਧਮ੍ਮਪਦਉਦਾਨਇਤਿવੁਤ੍ਤਕਸੁਤ੍ਤਨਿਪਾਤવਿਮਾਨવਤ੍ਥੁਪੇਤવਤ੍ਥੁਥੇਰਗਾਥਾਥੇਰੀਗਾਥਾਜਾਤਕਨਿਦ੍ਦੇਸਪਟਿਸਮ੍ਭਿਦਾਅਪਦਾਨਬੁਦ੍ਧવਂਸਚਰਿਯਾਪਿਟਕવਸੇਨ ਪਨ੍ਨਰਸਪ੍ਪਭੇਦੋ ਖੁਦ੍ਦਕਨਿਕਾਯੋਤਿ ਇਦਂ ਸੁਤ੍ਤਨ੍ਤਪਿਟਕਂ ਨਾਮ। ਧਮ੍ਮਸਙ੍ਗਣੀਆਦੀਨਿ ਸਤ੍ਤ ਪਕਰਣਾਨਿ ਅਭਿਧਮ੍ਮਪਿਟਕਂ ਨਾਮ। ਤਤ੍ਥ –

    Taṃ sabbampi saṅgayhamānaṃ piṭakato tīṇi piṭakāni honti, nikāyato pañca nikāyā, aṅgato navaṅgāni, dhammakkhandhato caturāsītidhammakkhandhasahassāni. Kathaṃ? Sabbampi hetaṃ piṭakato vinayapiṭakaṃ suttantapiṭakaṃ abhidhammapiṭakanti tippabhedameva hoti. Tattha ubhayāni pātimokkhāni dve vibhaṅgā dvāvīsati khandhakā soḷasa parivārāti idaṃ vinayapiṭakaṃ nāma. Brahmajālādicatuttiṃsasuttasaṅgaho dīghanikāyo. Mūlapariyāyasuttādidiyaḍḍhasatadvesuttasaṅgaho majjhimanikāyo. Oghataraṇasuttādisattasuttasahassasattasatadvāsaṭṭhisuttasaṅgaho saṃyuttanikāyo. Cittapariyādānasuttādinavasuttasahassapañcasatasattapaññāsasuttasaṅgaho aṅguttaranikāyo. Khuddakapāṭhadhammapadaudānaitivuttakasuttanipātavimānavatthupetavatthutheragāthātherīgāthājātakaniddesapaṭisambhidāapadānabuddhavaṃsacariyāpiṭakavasena pannarasappabhedo khuddakanikāyoti idaṃ suttantapiṭakaṃ nāma. Dhammasaṅgaṇīādīni satta pakaraṇāni abhidhammapiṭakaṃ nāma. Tattha –

    વਿવਿਧવਿਸੇਸਨਯਤ੍ਤਾ, વਿਨਯਨਤੋ ਚੇવ ਕਾਯવਾਚਾਨਂ।

    Vividhavisesanayattā, vinayanato ceva kāyavācānaṃ;

    વਿਨਯਤ੍ਥવਿਦੂਹਿ ਅਯਂ, વਿਨਯੋ વਿਨਯੋਤਿ ਅਕ੍ਖਾਤੋ॥

    Vinayatthavidūhi ayaṃ, vinayo vinayoti akkhāto.

    વਿવਿਧਾ ਹਿ ਏਤ੍ਥ ਪਞ੍ਚવਿਧਪਾਤਿਮੋਕ੍ਖੁਦ੍ਦੇਸਪਾਰਾਜਿਕਾਦਿਸਤ੍ਤਆਪਤ੍ਤਿਕ੍ਖਨ੍ਧਮਾਤਿਕਾવਿਭਙ੍ਗਾਦਿਪ੍ਪਭੇਦਾ ਨਯਾ વਿਸੇਸਭੂਤਾ ਚ ਦਲ਼੍ਹੀਕਮ੍ਮਸਿਥਿਲਕਰਣਪ੍ਪਯੋਜਨਾ ਅਨੁਪਞ੍ਞਤ੍ਤਿਨਯਾ। ਕਾਯਿਕવਾਚਸਿਕਅਜ੍ਝਾਚਾਰਨਿਸੇਧਨਤੋ ਚੇਸ ਕਾਯਂ વਾਚਞ੍ਚ વਿਨੇਤਿ। ਤਸ੍ਮਾ વਿવਿਧਨਯਤ੍ਤਾ વਿਸੇਸਨਯਤ੍ਤਾ ਕਾਯવਾਚਾਨਞ੍ਚ વਿਨਯਨਤੋ ਅਯਂ વਿਨਯੋ વਿਨਯੋਤਿ ਅਕ੍ਖਾਤੋ। ਤੇਨੇਤਮੇਤਸ੍ਸ વਚਨਤ੍ਥਕੋਸਲ੍ਲਤ੍ਥਂ વੁਤ੍ਤਂ –

    Vividhā hi ettha pañcavidhapātimokkhuddesapārājikādisattaāpattikkhandhamātikāvibhaṅgādippabhedā nayā visesabhūtā ca daḷhīkammasithilakaraṇappayojanā anupaññattinayā. Kāyikavācasikaajjhācāranisedhanato cesa kāyaṃ vācañca vineti. Tasmā vividhanayattā visesanayattā kāyavācānañca vinayanato ayaṃ vinayo vinayoti akkhāto. Tenetametassa vacanatthakosallatthaṃ vuttaṃ –

    ‘‘વਿવਿਧવਿਸੇਸਨਯਤ੍ਤਾ , વਿਨਯਨਤੋ ਚੇવ ਕਾਯવਾਚਾਨਂ।

    ‘‘Vividhavisesanayattā , vinayanato ceva kāyavācānaṃ;

    વਿਨਯਤ੍ਥવਿਦੂਹਿ ਅਯਂ, વਿਨਯੋ વਿਨਯੋਤਿ ਅਕ੍ਖਾਤੋ’’ਤਿ॥

    Vinayatthavidūhi ayaṃ, vinayo vinayoti akkhāto’’ti.

    ਇਤਰਂ ਪਨ –

    Itaraṃ pana –

    ਅਤ੍ਥਾਨਂ ਸੂਚਨਤੋ, ਸੁવੁਤ੍ਤਤੋ ਸવਨਤੋਥ ਸੂਦਨਤੋ।

    Atthānaṃ sūcanato, suvuttato savanatotha sūdanato;

    ਸੁਤ੍ਤਾਣਾ ਸੁਤ੍ਤਸਭਾਗਤੋ ਚ ‘ਸੁਤ੍ਤ’ਨ੍ਤਿ ਅਕ੍ਖਾਤਂ॥

    Suttāṇā suttasabhāgato ca ‘sutta’nti akkhātaṃ.

    ਤਞ੍ਹਿ ਅਤ੍ਤਤ੍ਥਪਰਤ੍ਥਾਦਿਭੇਦੇ ਅਤ੍ਥੇ ਸੂਚੇਤਿ। ਸੁવੁਤ੍ਤਾ ਚੇਤ੍ਥ ਅਤ੍ਥਾ વੇਨੇਯ੍ਯਜ੍ਝਾਸਯਾਨੁਲੋਮੇਨ વੁਤ੍ਤਤ੍ਤਾ। ਸવਤਿ ਚੇਤਂ ਅਤ੍ਥੇ, ਸਸ੍ਸਮਿવ ਫਲਂ, ਪਸવਤੀਤਿ વੁਤ੍ਤਂ ਹੋਤਿ। ਸੂਦਤਿ ਚੇਤਂ, ਧੇਨੁ વਿਯ ਖੀਰਂ, ਪਗ੍ਘਰਤੀਤਿ વੁਤ੍ਤਂ ਹੋਤਿ। ਸੁਟ੍ਠੁ ਚ ਨੇ ਤਾਯਤਿ ਰਕ੍ਖਤੀਤਿ વੁਤ੍ਤਂ ਹੋਤਿ। ਸੁਤ੍ਤਸਭਾਗਞ੍ਚੇਤਂ। ਯਥਾ ਹਿ ਤਚ੍ਛਕਾਨਂ ਸੁਤ੍ਤਂ ਪਮਾਣਂ ਹੋਤਿ ਏવਮੇਤਮ੍ਪਿ વਿਞ੍ਞੂਨਂ। ਯਥਾ ਚ ਸੁਤ੍ਤੇਨ ਸਙ੍ਗਹਿਤਾਨਿ ਪੁਪ੍ਫਾਨਿ ਨ વਿਕਿਰਿਯਨ੍ਤਿ ਨ વਿਦ੍ਧਂਸਿਯਨ੍ਤਿ ਏવਮੇਤੇਨ ਸਙ੍ਗਹਿਤਾ ਅਤ੍ਥਾ। ਤੇਨੇਤਮੇਤਸ੍ਸ વਚਨਤ੍ਥਕੋਸਲ੍ਲਤ੍ਥਂ વੁਤ੍ਤਂ –

    Tañhi attatthaparatthādibhede atthe sūceti. Suvuttā cettha atthā veneyyajjhāsayānulomena vuttattā. Savati cetaṃ atthe, sassamiva phalaṃ, pasavatīti vuttaṃ hoti. Sūdati cetaṃ, dhenu viya khīraṃ, paggharatīti vuttaṃ hoti. Suṭṭhu ca ne tāyati rakkhatīti vuttaṃ hoti. Suttasabhāgañcetaṃ. Yathā hi tacchakānaṃ suttaṃ pamāṇaṃ hoti evametampi viññūnaṃ. Yathā ca suttena saṅgahitāni pupphāni na vikiriyanti na viddhaṃsiyanti evametena saṅgahitā atthā. Tenetametassa vacanatthakosallatthaṃ vuttaṃ –

    ‘‘ਅਤ੍ਥਾਨਂ ਸੂਚਨਤੋ, ਸੁવੁਤ੍ਤਤੋ ਸવਨਤੋਥ ਸੂਦਨਤੋ।

    ‘‘Atthānaṃ sūcanato, suvuttato savanatotha sūdanato;

    ਸੁਤ੍ਤਾਣਾ ਸੁਤ੍ਤਸਭਾਗਤੋ ਚ ਸੁਤ੍ਤਨ੍ਤਿ ਅਕ੍ਖਾਤ’’ਨ੍ਤਿ॥

    Suttāṇā suttasabhāgato ca suttanti akkhāta’’nti.

    ਅਭਿਧਮ੍ਮਸ੍ਸ વਚਨਤ੍ਥੋ વੁਤ੍ਤੋਯੇવ। ਅਪਰੋ ਨਯੋ –

    Abhidhammassa vacanattho vuttoyeva. Aparo nayo –

    ਯਂ ਏਤ੍ਥ વੁਡ੍ਢਿਮਨ੍ਤੋ, ਸਲਕ੍ਖਣਾ ਪੂਜਿਤਾ ਪਰਿਚ੍ਛਿਨ੍ਨਾ।

    Yaṃ ettha vuḍḍhimanto, salakkhaṇā pūjitā paricchinnā;

    વੁਤ੍ਤਾਧਿਕਾ ਚ ਧਮ੍ਮਾ, ਅਭਿਧਮ੍ਮੋ ਤੇਨ ਅਕ੍ਖਾਤੋ॥

    Vuttādhikā ca dhammā, abhidhammo tena akkhāto.

    ਅਯਞ੍ਹਿ ਅਭਿਸਦ੍ਦੋ વੁਡ੍ਢਿਲਕ੍ਖਣਪੂਜਿਤਪਰਿਚ੍ਛਿਨ੍ਨਾਧਿਕੇਸੁ ਦਿਸ੍ਸਤਿ। ਤਥਾ ਹੇਸ ‘‘ਬਾਲ਼੍ਹਾ ਮੇ ਦੁਕ੍ਖਾ વੇਦਨਾ ਅਭਿਕ੍ਕਮਨ੍ਤਿ, ਨੋ ਪਟਿਕ੍ਕਮਨ੍ਤੀ’’ਤਿਆਦੀਸੁ (ਮ॰ ਨਿ॰ ੩.੩੮੪; ਸਂ॰ ਨਿ॰ ੫.੧੯੫) વੁਡ੍ਢਿਯਂ ਆਗਤੋ। ‘‘ਯਾ ਤਾ ਰਤ੍ਤਿਯੋ ਅਭਿਞ੍ਞਾਤਾ ਅਭਿਲਕ੍ਖਿਤਾ’’ਤਿਆਦੀਸੁ (ਮ॰ ਨਿ॰ ੧.੪੯) ਲਕ੍ਖਣੇ। ‘‘ਰਾਜਾਭਿਰਾਜਾ ਮਨੁਜਿਨ੍ਦੋ’’ਤਿਆਦੀਸੁ (ਮ॰ ਨਿ॰ ੨.੩੯੯; ਸੁ॰ ਨਿ॰ ੫੫੮) ਪੂਜਿਤੇ। ‘‘ਪਟਿਬਲੋ વਿਨੇਤੁਂ ਅਭਿਧਮ੍ਮੇ ਅਭਿવਿਨਯੇ’’ਤਿਆਦੀਸੁ (ਮਹਾવ॰ ੮੫) ਪਰਿਚ੍ਛਿਨ੍ਨੇ; ਅਞ੍ਞਮਞ੍ਞਸਙ੍ਕਰવਿਰਹਿਤੇ ਧਮ੍ਮੇ ਚ વਿਨਯੇ ਚਾਤਿ વੁਤ੍ਤਂ ਹੋਤਿ। ‘‘ਅਭਿਕ੍ਕਨ੍ਤੇਨ વਣ੍ਣੇਨਾ’’ਤਿਆਦੀਸੁ (વਿ॰ વ॰ ੭੫) ਅਧਿਕੇ।

    Ayañhi abhisaddo vuḍḍhilakkhaṇapūjitaparicchinnādhikesu dissati. Tathā hesa ‘‘bāḷhā me dukkhā vedanā abhikkamanti, no paṭikkamantī’’tiādīsu (ma. ni. 3.384; saṃ. ni. 5.195) vuḍḍhiyaṃ āgato. ‘‘Yā tā rattiyo abhiññātā abhilakkhitā’’tiādīsu (ma. ni. 1.49) lakkhaṇe. ‘‘Rājābhirājā manujindo’’tiādīsu (ma. ni. 2.399; su. ni. 558) pūjite. ‘‘Paṭibalo vinetuṃ abhidhamme abhivinaye’’tiādīsu (mahāva. 85) paricchinne; aññamaññasaṅkaravirahite dhamme ca vinaye cāti vuttaṃ hoti. ‘‘Abhikkantena vaṇṇenā’’tiādīsu (vi. va. 75) adhike.

    ਏਤ੍ਥ ਚ ‘‘ਰੂਪੂਪਪਤ੍ਤਿਯਾ ਮਗ੍ਗਂ ਭਾવੇਤਿ ਮੇਤ੍ਤਾਸਹਗਤੇਨ ਚੇਤਸਾ ਏਕਂ ਦਿਸਂ ਫਰਿਤ੍વਾ વਿਹਰਤੀ’’ਤਿਆਦਿਨਾ (ਧ॰ ਸ॰ ੧੬੩ ਆਦਯੋ) ਨਯੇਨ વੁਡ੍ਢਿਮਨ੍ਤੋਪਿ ਧਮ੍ਮਾ વੁਤ੍ਤਾ। ‘‘ਰੂਪਾਰਮ੍ਮਣਂ વਾ ਸਦ੍ਦਾਰਮ੍ਮਣਂ વਾ’’ਤਿਆਦਿਨਾ (ਧ॰ ਸ॰ ੧) ਨਯੇਨ ਆਰਮ੍ਮਣਾਦੀਹਿ ਲਕ੍ਖਣੀਯਤ੍ਤਾ ਸਲਕ੍ਖਣਾਪਿ। ‘‘ਸੇਕ੍ਖਾ ਧਮ੍ਮਾ, ਅਸੇਕ੍ਖਾ ਧਮ੍ਮਾ, ਲੋਕੁਤ੍ਤਰਾ ਧਮ੍ਮਾ’’ਤਿਆਦਿਨਾ (ਧ॰ ਸ॰ ਤਿਕਮਾਤਿਕਾ ੧੧; ਦੁਕਮਾਤਿਕਾ ੧੨) ਨਯੇਨ ਪੂਜਿਤਾਪਿ; ਪੂਜਾਰਹਾਤਿ ਅਧਿਪ੍ਪਾਯੋ। ‘‘ਫਸ੍ਸੋ ਹੋਤਿ, વੇਦਨਾ ਹੋਤੀ’’ਤਿਆਦਿਨਾ (ਧ॰ ਸ॰ ੧) ਨਯੇਨ ਸਭਾવਪਰਿਚ੍ਛਿਨ੍ਨਤ੍ਤਾ ਪਰਿਚ੍ਛਿਨ੍ਨਾਪਿ। ‘‘ਮਹਗ੍ਗਤਾ ਧਮ੍ਮਾ, ਅਪ੍ਪਮਾਣਾ ਧਮ੍ਮਾ, ਅਨੁਤ੍ਤਰਾ ਧਮ੍ਮਾ’’ਤਿਆਦਿਨਾ (ਧ॰ ਸ॰ ਤਿਕਮਾਤਿਕਾ ੧੨; ਦੁਕਮਾਤਿਕਾ ੯੯) ਨਯੇਨ ਅਧਿਕਾਪਿ ਧਮ੍ਮਾ વੁਤ੍ਤਾ। ਤੇਨੇਤਮੇਤਸ੍ਸ વਚਨਤ੍ਥਕੋਸਲ੍ਲਤ੍ਥਂ વੁਤ੍ਤਂ –

    Ettha ca ‘‘rūpūpapattiyā maggaṃ bhāveti mettāsahagatena cetasā ekaṃ disaṃ pharitvā viharatī’’tiādinā (dha. sa. 163 ādayo) nayena vuḍḍhimantopi dhammā vuttā. ‘‘Rūpārammaṇaṃ vā saddārammaṇaṃ vā’’tiādinā (dha. sa. 1) nayena ārammaṇādīhi lakkhaṇīyattā salakkhaṇāpi. ‘‘Sekkhā dhammā, asekkhā dhammā, lokuttarā dhammā’’tiādinā (dha. sa. tikamātikā 11; dukamātikā 12) nayena pūjitāpi; pūjārahāti adhippāyo. ‘‘Phasso hoti, vedanā hotī’’tiādinā (dha. sa. 1) nayena sabhāvaparicchinnattā paricchinnāpi. ‘‘Mahaggatā dhammā, appamāṇā dhammā, anuttarā dhammā’’tiādinā (dha. sa. tikamātikā 12; dukamātikā 99) nayena adhikāpi dhammā vuttā. Tenetametassa vacanatthakosallatthaṃ vuttaṃ –

    ‘‘ਯਂ ਏਤ੍ਥ વੁਡ੍ਢਿਮਨ੍ਤੋ, ਸਲਕ੍ਖਣਾ ਪੂਜਿਤਾ ਪਰਿਚ੍ਛਿਨ੍ਨਾ।

    ‘‘Yaṃ ettha vuḍḍhimanto, salakkhaṇā pūjitā paricchinnā;

    વੁਤ੍ਤਾਧਿਕਾ ਚ ਧਮ੍ਮਾ, ਅਭਿਧਮ੍ਮੋ ਤੇਨ ਅਕ੍ਖਾਤੋ’’ਤਿ॥

    Vuttādhikā ca dhammā, abhidhammo tena akkhāto’’ti.

    ਯਂ ਪਨੇਤ੍ਥ ਅવਿਸਿਟ੍ਠਂ, ਤਂ –

    Yaṃ panettha avisiṭṭhaṃ, taṃ –

    ਪਿਟਕਂ ਪਿਟਕਤ੍ਥવਿਦੂ, ਪਰਿਯਤ੍ਤਿਬ੍ਭਾਜਨਤ੍ਥਤੋ ਆਹੁ।

    Piṭakaṃ piṭakatthavidū, pariyattibbhājanatthato āhu;

    ਤੇਨ ਸਮੋਧਾਨੇਤ੍વਾ, ਤਯੋਪਿ વਿਨਯਾਦਯੋ ਞੇਯ੍ਯਾ॥

    Tena samodhānetvā, tayopi vinayādayo ñeyyā.

    ਪਰਿਯਤ੍ਤਿਪਿ ਹਿ ‘‘ਮਾ ਪਿਟਕਸਮ੍ਪਦਾਨੇਨਾ’’ਤਿਆਦੀਸੁ (ਅ॰ ਨਿ॰ ੩.੬੬) ਪਿਟਕਨ੍ਤਿ વੁਚ੍ਚਤਿ। ‘‘ਅਥ ਪੁਰਿਸੋ ਆਗਚ੍ਛੇਯ੍ਯ ਕੁਦਾਲਪਿਟਕਂਆਦਾਯਾ’’ਤਿਆਦੀਸੁ (ਮ॰ ਨਿ॰ ੧.੨੨੮; ਅ॰ ਨਿ॰ ੩.੭੦) ਯਂਕਿਞ੍ਚਿ ਭਾਜਨਮ੍ਪਿ। ਤਸ੍ਮਾ ਪਿਟਕਂ ਪਿਟਕਤ੍ਥવਿਦੂ ਪਰਿਯਤ੍ਤਿਭਾਜਨਤ੍ਥਤੋ ਆਹੁ।

    Pariyattipi hi ‘‘mā piṭakasampadānenā’’tiādīsu (a. ni. 3.66) piṭakanti vuccati. ‘‘Atha puriso āgaccheyya kudālapiṭakaṃādāyā’’tiādīsu (ma. ni. 1.228; a. ni. 3.70) yaṃkiñci bhājanampi. Tasmā piṭakaṃ piṭakatthavidū pariyattibhājanatthato āhu.

    ਇਦਾਨਿ ਤੇਨ ਸਮੋਧਾਨੇਤ੍વਾ ਤਯੋਪਿ વਿਨਯਾਦਯੋ ਞੇਯ੍ਯਾਤਿ। ਤੇਨ ਏવਂ ਦੁવਿਧਤ੍ਥੇਨ ਪਿਟਕਸਦ੍ਦੇਨ ਸਹ ਸਮਾਸਂ ਕਤ੍વਾ વਿਨਯੋ ਚ ਸੋ ਪਿਟਕਞ੍ਚ ਪਰਿਯਤ੍ਤਿਭਾવਤੋ, ਤਸ੍ਸ ਤਸ੍ਸ ਅਤ੍ਥਸ੍ਸ ਭਾਜਨਤੋ ਚਾਤਿ વਿਨਯਪਿਟਕਂ। ਯਥਾવੁਤ੍ਤੇਨੇવ ਨਯੇਨ ਸੁਤ੍ਤਨ੍ਤਞ੍ਚ ਤਂ ਪਿਟਕਞ੍ਚਾਤਿ ਸੁਤ੍ਤਨ੍ਤਪਿਟਕਂ। ਅਭਿਧਮ੍ਮੋ ਚ ਸੋ ਪਿਟਕਞ੍ਚਾਤਿ ਅਭਿਧਮ੍ਮਪਿਟਕਨ੍ਤਿ ਏવਮੇਤੇ ਤਯੋਪਿ વਿਨਯਾਦਯੋ ਞੇਯ੍ਯਾ।

    Idāni tena samodhānetvā tayopi vinayādayo ñeyyāti. Tena evaṃ duvidhatthena piṭakasaddena saha samāsaṃ katvā vinayo ca so piṭakañca pariyattibhāvato, tassa tassa atthassa bhājanato cāti vinayapiṭakaṃ. Yathāvutteneva nayena suttantañca taṃ piṭakañcāti suttantapiṭakaṃ. Abhidhammo ca so piṭakañcāti abhidhammapiṭakanti evamete tayopi vinayādayo ñeyyā.

    ਏવਂ ਞਤ੍વਾ ਚ ਪੁਨਪਿ ਤੇਸ੍વੇવ ਪਿਟਕੇਸੁ ਨਾਨਪ੍ਪਕਾਰਕੋਸਲ੍ਲਤ੍ਥਂ –

    Evaṃ ñatvā ca punapi tesveva piṭakesu nānappakārakosallatthaṃ –

    ਦੇਸਨਾਸਾਸਨਕਥਾਭੇਦਂ ਤੇਸੁ ਯਥਾਰਹਂ।

    Desanāsāsanakathābhedaṃ tesu yathārahaṃ;

    ਸਿਕ੍ਖਾਪਹਾਨਗਮ੍ਭੀਰਭਾવਞ੍ਚ ਪਰਿਦੀਪਯੇ॥

    Sikkhāpahānagambhīrabhāvañca paridīpaye.

    ਪਰਿਯਤ੍ਤਿਭੇਦਂ ਸਮ੍ਪਤ੍ਤਿਂ, વਿਪਤ੍ਤਿਞ੍ਚਾਪਿ ਯਂ ਯਹਿਂ।

    Pariyattibhedaṃ sampattiṃ, vipattiñcāpi yaṃ yahiṃ;

    ਪਾਪੁਣਾਤਿ ਯਥਾ ਭਿਕ੍ਖੁ, ਤਮ੍ਪਿ ਸਬ੍ਬਂ વਿਭਾવਯੇ॥

    Pāpuṇāti yathā bhikkhu, tampi sabbaṃ vibhāvaye.

    ਤਤ੍ਰਾਯਂ ਪਰਿਦੀਪਨਾ વਿਭਾવਨਾ ਚ – ਏਤਾਨਿ ਹਿ ਤੀਣਿ ਪਿਟਕਾਨਿ ਯਥਾਕ੍ਕਮਂ ਆਣਾવੋਹਾਰਪਰਮਤ੍ਥਦੇਸਨਾ, ਯਥਾਪਰਾਧਯਥਾਨੁਲੋਮਯਥਾਧਮ੍ਮਸਾਸਨਾਨਿ, ਸਂવਰਾਸਂવਰਦਿਟ੍ਠਿવਿਨਿવੇਠਨਨਾਮਰੂਪਪਰਿਚ੍ਛੇਦਕਥਾਤਿ ਚ વੁਚ੍ਚਨ੍ਤਿ।

    Tatrāyaṃ paridīpanā vibhāvanā ca – etāni hi tīṇi piṭakāni yathākkamaṃ āṇāvohāraparamatthadesanā, yathāparādhayathānulomayathādhammasāsanāni, saṃvarāsaṃvaradiṭṭhiviniveṭhananāmarūpaparicchedakathāti ca vuccanti.

    ਏਤ੍ਥ ਹਿ વਿਨਯਪਿਟਕਂ ਆਣਾਰਹੇਨ ਭਗવਤਾ ਆਣਾਬਾਹੁਲ੍ਲਤੋ ਦੇਸਿਤਤ੍ਤਾ ਆਣਾਦੇਸਨਾ; ਸੁਤ੍ਤਨ੍ਤਪਿਟਕਂ વੋਹਾਰਕੁਸਲੇਨ ਭਗવਤਾ વੋਹਾਰਬਾਹੁਲ੍ਲਤੋ ਦੇਸਿਤਤ੍ਤਾ વੋਹਾਰਦੇਸਨਾ; ਅਭਿਧਮ੍ਮਪਿਟਕਂ ਪਰਮਤ੍ਥਕੁਸਲੇਨ ਭਗવਤਾ ਪਰਮਤ੍ਥਬਾਹੁਲ੍ਲਤੋ ਦੇਸਿਤਤ੍ਤਾ ਪਰਮਤ੍ਥਦੇਸਨਾਤਿ વੁਚ੍ਚਤਿ।

    Ettha hi vinayapiṭakaṃ āṇārahena bhagavatā āṇābāhullato desitattā āṇādesanā; suttantapiṭakaṃ vohārakusalena bhagavatā vohārabāhullato desitattā vohāradesanā; abhidhammapiṭakaṃ paramatthakusalena bhagavatā paramatthabāhullato desitattā paramatthadesanāti vuccati.

    ਤਥਾ ਪਠਮਂ ਯੇ ਤੇ ਪਚੁਰਾਪਰਾਧਾ ਸਤ੍ਤਾ ਤੇ ਯਥਾਪਰਾਧਂ ਏਤ੍ਥ ਸਾਸਿਤਾਤਿ ਯਥਾਪਰਾਧਸਾਸਨਂ; ਦੁਤਿਯਂ ਅਨੇਕਜ੍ਝਾਸਯਾਨੁਸਯਚਰਿਯਾਧਿਮੁਤ੍ਤਿਕਾ ਸਤ੍ਤਾ ਯਥਾਨੁਲੋਮਂ ਏਤ੍ਥ ਸਾਸਿਤਾਤਿ ਯਥਾਨੁਲੋਮਸਾਸਨਂ; ਤਤਿਯਂ ਧਮ੍ਮਪੁਞ੍ਜਮਤ੍ਤੇ ‘ਅਹਂ ਮਮਾ’ਤਿ ਸਞ੍ਞਿਨੋ ਸਤ੍ਤਾ ਯਥਾਧਮ੍ਮਂ ਏਤ੍ਥ ਸਾਸਿਤਾਤਿ ਯਥਾਧਮ੍ਮਸਾਸਨਨ੍ਤਿ વੁਚ੍ਚਤਿ।

    Tathā paṭhamaṃ ye te pacurāparādhā sattā te yathāparādhaṃ ettha sāsitāti yathāparādhasāsanaṃ; dutiyaṃ anekajjhāsayānusayacariyādhimuttikā sattā yathānulomaṃ ettha sāsitāti yathānulomasāsanaṃ; tatiyaṃ dhammapuñjamatte ‘ahaṃ mamā’ti saññino sattā yathādhammaṃ ettha sāsitāti yathādhammasāsananti vuccati.

    ਤਥਾ ਪਠਮਂ ਅਜ੍ਝਾਚਾਰਪਟਿਪਕ੍ਖਭੂਤੋ ਸਂવਰਾਸਂવਰੋ ਏਤ੍ਥ ਕਥਿਤੋਤਿ ਸਂવਰਾਸਂવਰਕਥਾ; ਸਂવਰਾਸਂવਰੋਤਿ ਖੁਦ੍ਦਕੋ ਚੇવ ਮਹਨ੍ਤੋ ਚ ਸਂવਰਾਸਂવਰੋ, ਕਮ੍ਮਾਕਮ੍ਮਂ વਿਯ ਚ ਫਲਾਫਲਂ વਿਯ ਚ; ਦੁਤਿਯਂ ਦ੍વਾਸਟ੍ਠਿਦਿਟ੍ਠਿਪਟਿਪਕ੍ਖਭੂਤਾ ਦਿਟ੍ਠਿવਿਨਿવੇਠਨਾ ਏਤ੍ਥ ਕਥਿਤਾਤਿ ਦਿਟ੍ਠਿવਿਨਿવੇਠਨਕਥਾ; ਤਤਿਯਂ ਰਾਗਾਦਿਪਟਿਪਕ੍ਖਭੂਤੋ ਨਾਮਰੂਪਪਰਿਚ੍ਛੇਦੋ ਏਤ੍ਥ ਕਥਿਤੋਤਿ ਨਾਮਰੂਪਪਰਿਚ੍ਛੇਦਕਥਾਤਿ વੁਚ੍ਚਤਿ।

    Tathā paṭhamaṃ ajjhācārapaṭipakkhabhūto saṃvarāsaṃvaro ettha kathitoti saṃvarāsaṃvarakathā; saṃvarāsaṃvaroti khuddako ceva mahanto ca saṃvarāsaṃvaro, kammākammaṃ viya ca phalāphalaṃ viya ca; dutiyaṃ dvāsaṭṭhidiṭṭhipaṭipakkhabhūtā diṭṭhiviniveṭhanā ettha kathitāti diṭṭhiviniveṭhanakathā; tatiyaṃ rāgādipaṭipakkhabhūto nāmarūpaparicchedo ettha kathitoti nāmarūpaparicchedakathāti vuccati.

    ਤੀਸੁਪਿ ਚੇਤੇਸੁ ਤਿਸ੍ਸੋ ਸਿਕ੍ਖਾ ਤੀਣਿ ਪਹਾਨਾਨਿ ਚਤੁਬ੍ਬਿਧੋ ਚ ਗਮ੍ਭੀਰਭਾવੋ વੇਦਿਤਬ੍ਬੋ। ਤਥਾ ਹਿ વਿਨਯਪਿਟਕੇ વਿਸੇਸੇਨ ਅਧਿਸੀਲਸਿਕ੍ਖਾ વੁਤ੍ਤਾ, ਸੁਤ੍ਤਨ੍ਤਪਿਟਕੇ ਅਧਿਚਿਤ੍ਤਸਿਕ੍ਖਾ, ਅਭਿਧਮ੍ਮਪਿਟਕੇ ਅਧਿਪਞ੍ਞਾਸਿਕ੍ਖਾ।

    Tīsupi cetesu tisso sikkhā tīṇi pahānāni catubbidho ca gambhīrabhāvo veditabbo. Tathā hi vinayapiṭake visesena adhisīlasikkhā vuttā, suttantapiṭake adhicittasikkhā, abhidhammapiṭake adhipaññāsikkhā.

    વਿਨਯਪਿਟਕੇ ਚ વੀਤਿਕ੍ਕਮਪ੍ਪਹਾਨਂ , ਕਿਲੇਸਾਨਂ વੀਤਿਕ੍ਕਮਪਟਿਪਕ੍ਖਤ੍ਤਾ ਸੀਲਸ੍ਸ; ਸੁਤ੍ਤਨ੍ਤਪਿਟਕੇ ਪਰਿਯੁਟ੍ਠਾਨਪ੍ਪਹਾਨਂ, ਪਰਿਯੁਟ੍ਠਾਨਪਟਿਪਕ੍ਖਤ੍ਤਾ ਸਮਾਧਿਸ੍ਸ; ਅਭਿਧਮ੍ਮਪਿਟਕੇ ਅਨੁਸਯਪ੍ਪਹਾਨਂ, ਅਨੁਸਯਪਟਿਪਕ੍ਖਤ੍ਤਾ ਪਞ੍ਞਾਯ।

    Vinayapiṭake ca vītikkamappahānaṃ, kilesānaṃ vītikkamapaṭipakkhattā sīlassa; suttantapiṭake pariyuṭṭhānappahānaṃ, pariyuṭṭhānapaṭipakkhattā samādhissa; abhidhammapiṭake anusayappahānaṃ, anusayapaṭipakkhattā paññāya.

    ਪਠਮੇ ਚ ਤਦਙ੍ਗਪ੍ਪਹਾਨਂ ਕਿਲੇਸਾਨਂ, ਇਤਰੇਸੁ વਿਕ੍ਖਮ੍ਭਨਸਮੁਚ੍ਛੇਦਪ੍ਪਹਾਨਾਨਿ। ਪਠਮੇ ਚ ਦੁਚ੍ਚਰਿਤਸਂਕਿਲੇਸਸ੍ਸ ਪਹਾਨਂ, ਇਤਰੇਸੁ ਤਣ੍ਹਾਦਿਟ੍ਠਿਸਂਕਿਲੇਸਾਨਂ ਪਹਾਨਂ।

    Paṭhame ca tadaṅgappahānaṃ kilesānaṃ, itaresu vikkhambhanasamucchedappahānāni. Paṭhame ca duccaritasaṃkilesassa pahānaṃ, itaresu taṇhādiṭṭhisaṃkilesānaṃ pahānaṃ.

    ਏਕਮੇਕਸ੍ਮਿਞ੍ਚੇਤ੍ਥ ਚਤੁਬ੍ਬਿਧੋਪਿ ਧਮ੍ਮਤ੍ਥਦੇਸਨਾਪਟਿવੇਧਗਮ੍ਭੀਰਭਾવੋ વੇਦਿਤਬ੍ਬੋ – ਤਤ੍ਥ ਧਮ੍ਮੋਤਿ ਤਨ੍ਤਿ। ਅਤ੍ਥੋਤਿ ਤਸ੍ਸਾਯੇવਤ੍ਥੋ। ਦੇਸਨਾਤਿ ਤਸ੍ਸਾ ਮਨਸਾ વવਤ੍ਥਾਪਿਤਾਯ ਤਨ੍ਤਿਯਾ ਦੇਸਨਾ। ਪਟਿવੇਧੋਤਿ ਤਨ੍ਤਿਯਾ ਤਨ੍ਤਿਅਤ੍ਥਸ੍ਸ ਚ ਯਥਾਭੂਤਾવਬੋਧੋ। ਤੀਸੁਪਿ ਚੇਤੇਸੁ ਏਤੇ ਧਮ੍ਮਤ੍ਥਦੇਸਨਾਪਟਿવੇਧਾ। ਯਸ੍ਮਾ ਸਸਾਦੀਹਿ વਿਯ ਮਹਾਸਮੁਦ੍ਦੋ ਮਨ੍ਦਬੁਦ੍ਧੀਹਿ ਦੁਕ੍ਖੋਗਾਹਾ ਅਲਬ੍ਭਨੇਯ੍ਯਪਤਿਟ੍ਠਾ ਚ ਤਸ੍ਮਾ ਗਮ੍ਭੀਰਾ। ਏવਂ ਏਕਮੇਕਸ੍ਮਿਂ ਏਤ੍ਥ ਚਤੁਬ੍ਬਿਧੋਪਿ ਗਮ੍ਭੀਰਭਾવੋ વੇਦਿਤਬ੍ਬੋ।

    Ekamekasmiñcettha catubbidhopi dhammatthadesanāpaṭivedhagambhīrabhāvo veditabbo – tattha dhammoti tanti. Atthoti tassāyevattho. Desanāti tassā manasā vavatthāpitāya tantiyā desanā. Paṭivedhoti tantiyā tantiatthassa ca yathābhūtāvabodho. Tīsupi cetesu ete dhammatthadesanāpaṭivedhā. Yasmā sasādīhi viya mahāsamuddo mandabuddhīhi dukkhogāhā alabbhaneyyapatiṭṭhā ca tasmā gambhīrā. Evaṃ ekamekasmiṃ ettha catubbidhopi gambhīrabhāvo veditabbo.

    ਅਪਰੋ ਨਯੋ – ਧਮ੍ਮੋਤਿ ਹੇਤੁ। વੁਤ੍ਤਞ੍ਹੇਤਂ – ‘‘ਹੇਤੁਮ੍ਹਿ ਞਾਣਂ ਧਮ੍ਮਪਟਿਸਮ੍ਭਿਦਾ’’ਤਿ (વਿਭ॰ ੭੨੦)। ਅਤ੍ਥੋਤਿ ਹੇਤੁਫਲਂ। વੁਤ੍ਤਞ੍ਹੇਤਂ – ‘‘ਹੇਤੁਫਲੇ ਞਾਣਂ ਅਤ੍ਥਪਟਿਸਮ੍ਭਿਦਾ’’ਤਿ (વਿਭ॰ ੭੨੦)। ਦੇਸਨਾਤਿ ਪਞ੍ਞਤ੍ਤਿ, ਯਥਾਧਮ੍ਮਂ ਧਮ੍ਮਾਭਿਲਾਪੋਤਿ ਅਧਿਪ੍ਪਾਯੋ; ਅਨੁਲੋਮਪਟਿਲੋਮਸਙ੍ਖੇਪવਿਤ੍ਥਾਰਾਦਿવਸੇਨ વਾ ਕਥਨਂ। ਪਟਿવੇਧੋਤਿ ਅਭਿਸਮਯੋ। ਸੋ ਚ ਲੋਕਿਯਲੋਕੁਤ੍ਤਰੋ। વਿਸਯਤੋ ਚ ਅਸਮ੍ਮੋਹਤੋ ਚ; ਅਤ੍ਥਾਨੁਰੂਪਂ ਧਮ੍ਮੇਸੁ, ਧਮ੍ਮਾਨੁਰੂਪਂ ਅਤ੍ਥੇਸੁ, ਪਞ੍ਞਤ੍ਤਿਪਥਾਨੁਰੂਪਂ ਪਞ੍ਞਤ੍ਤੀਸੁ ਅવਬੋਧੋ। ਤੇਸਂ ਤੇਸਂ વਾ ਤਤ੍ਥ ਤਤ੍ਥ વੁਤ੍ਤਧਮ੍ਮਾਨਂ ਪਟਿવਿਜ੍ਝਿਤਬ੍ਬੋ ਸਲਕ੍ਖਣਸਙ੍ਖਾਤੋ ਅવਿਪਰੀਤਸਭਾવੋ।

    Aparo nayo – dhammoti hetu. Vuttañhetaṃ – ‘‘hetumhi ñāṇaṃ dhammapaṭisambhidā’’ti (vibha. 720). Atthoti hetuphalaṃ. Vuttañhetaṃ – ‘‘hetuphale ñāṇaṃ atthapaṭisambhidā’’ti (vibha. 720). Desanāti paññatti, yathādhammaṃ dhammābhilāpoti adhippāyo; anulomapaṭilomasaṅkhepavitthārādivasena vā kathanaṃ. Paṭivedhoti abhisamayo. So ca lokiyalokuttaro. Visayato ca asammohato ca; atthānurūpaṃ dhammesu, dhammānurūpaṃ atthesu, paññattipathānurūpaṃ paññattīsu avabodho. Tesaṃ tesaṃ vā tattha tattha vuttadhammānaṃ paṭivijjhitabbo salakkhaṇasaṅkhāto aviparītasabhāvo.

    ਇਦਾਨਿ ਯਸ੍ਮਾ ਏਤੇਸੁ ਪਿਟਕੇਸੁ ਯਂ ਯਂ ਧਮ੍ਮਜਾਤਂ વਾ ਅਤ੍ਥਜਾਤਂ વਾ ਯਾ ਚਾਯਂ ਯਥਾ ਯਥਾ ਞਾਪੇਤਬ੍ਬੋ ਅਤ੍ਥੋ ਸੋਤੂਨਂ ਞਾਣਸ੍ਸ ਅਭਿਮੁਖੋ ਹੋਤਿ ਤਥਾ ਤਥਾ ਤਦਤ੍ਥਜੋਤਿਕਾ ਦੇਸਨਾ, ਯੋ ਚੇਤ੍ਥ ਅવਿਪਰੀਤਾવਬੋਧਸਙ੍ਖਾਤੋ ਪਟਿવੇਧੋ ਤੇਸਂ ਤੇਸਂ વਾ ਧਮ੍ਮਾਨਂ ਪਟਿવਿਜ੍ਝਿਤਬ੍ਬੋ ਸਲਕ੍ਖਣਸਙ੍ਖਾਤੋ ਅવਿਪਰੀਤਸਭਾવੋ – ਸਬ੍ਬਮ੍ਪੇਤਂ ਅਨੁਪਚਿਤਕੁਸਲਸਮ੍ਭਾਰੇਹਿ ਦੁਪ੍ਪਞ੍ਞੇਹਿ, ਸਸਾਦੀਹਿ વਿਯ ਮਹਾਸਮੁਦ੍ਦੋ, ਦੁਕ੍ਖੋਗਾਹਂ ਅਲਬ੍ਭਨੇਯ੍ਯਪਤਿਟ੍ਠਞ੍ਚ, ਤਸ੍ਮਾ ਗਮ੍ਭੀਰਂ। ਏવਮ੍ਪਿ ਏਕਮੇਕਸ੍ਮਿਂ ਏਤ੍ਥ ਚਤੁਬ੍ਬਿਧੋਪਿ ਗਮ੍ਭੀਰਭਾવੋ વੇਦਿਤਬ੍ਬੋ। ਏਤ੍ਤਾવਤਾ ਚ –

    Idāni yasmā etesu piṭakesu yaṃ yaṃ dhammajātaṃ vā atthajātaṃ vā yā cāyaṃ yathā yathā ñāpetabbo attho sotūnaṃ ñāṇassa abhimukho hoti tathā tathā tadatthajotikā desanā, yo cettha aviparītāvabodhasaṅkhāto paṭivedho tesaṃ tesaṃ vā dhammānaṃ paṭivijjhitabbo salakkhaṇasaṅkhāto aviparītasabhāvo – sabbampetaṃ anupacitakusalasambhārehi duppaññehi, sasādīhi viya mahāsamuddo, dukkhogāhaṃ alabbhaneyyapatiṭṭhañca, tasmā gambhīraṃ. Evampi ekamekasmiṃ ettha catubbidhopi gambhīrabhāvo veditabbo. Ettāvatā ca –

    ਦੇਸਨਾਸਾਸਨਕਥਾਭੇਦਂ ਤੇਸੁ ਯਥਾਰਹਂ।

    Desanāsāsanakathābhedaṃ tesu yathārahaṃ;

    ਸਿਕ੍ਖਾਪਹਾਨਗਮ੍ਭੀਰਭਾવਞ੍ਚ ਪਰਿਦੀਪਯੇਤਿ –

    Sikkhāpahānagambhīrabhāvañca paridīpayeti –

    ਅਯਂ ਗਾਥਾ વੁਤ੍ਤਤ੍ਥਾ ਹੋਤਿ।

    Ayaṃ gāthā vuttatthā hoti.

    ਪਰਿਯਤ੍ਤਿਭੇਦਂ ਸਮ੍ਪਤ੍ਤਿਂ, વਿਪਤ੍ਤਿਞ੍ਚਾਪਿ ਯਂ ਯਹਿਂ।

    Pariyattibhedaṃ sampattiṃ, vipattiñcāpi yaṃ yahiṃ;

    ਪਾਪੁਣਾਤਿ ਯਥਾ ਭਿਕ੍ਖੁ, ਤਮ੍ਪਿ ਸਬ੍ਬਂ વਿਭਾવਯੇਤਿ॥

    Pāpuṇāti yathā bhikkhu, tampi sabbaṃ vibhāvayeti.

    ਏਤ੍ਥ ਪਨ ਤੀਸੁ ਪਿਟਕੇਸੁ ਤਿવਿਧੋ ਪਰਿਯਤ੍ਤਿਭੇਦੋ ਦਟ੍ਠਬ੍ਬੋ। ਤਿਸ੍ਸੋ ਹਿ ਪਰਿਯਤ੍ਤਿਯੋ – ਅਲਗਦ੍ਦੂਪਮਾ ਨਿਸ੍ਸਰਣਤ੍ਥਾ ਭਣ੍ਡਾਗਾਰਿਕਪਰਿਯਤ੍ਤੀਤਿ।

    Ettha pana tīsu piṭakesu tividho pariyattibhedo daṭṭhabbo. Tisso hi pariyattiyo – alagaddūpamā nissaraṇatthā bhaṇḍāgārikapariyattīti.

    ਤਤ੍ਥ ਯਾ ਦੁਗ੍ਗਹਿਤਾ ਉਪਾਰਮ੍ਭਾਦਿਹੇਤੁ ਪਰਿਯਾਪੁਟਾ ਅਯਂ ਅਲਗਦ੍ਦੂਪਮਾ। ਯਂ ਸਨ੍ਧਾਯ વੁਤ੍ਤਂ – ‘‘ਸੇਯ੍ਯਥਾਪਿ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਪੁਰਿਸੋ ਅਲਗਦ੍ਦਤ੍ਥਿਕੋ ਅਲਗਦ੍ਦਗવੇਸੀ ਅਲਗਦ੍ਦਪਰਿਯੇਸਨਂ ਚਰਮਾਨੋ, ਸੋ ਪਸ੍ਸੇਯ੍ਯ ਮਹਨ੍ਤਂ ਅਲਗਦ੍ਦਂ, ਤਮੇਨਂ ਭੋਗੇ વਾ ਨਙ੍ਗੁਟ੍ਠੇ વਾ ਗਣ੍ਹੇਯ੍ਯ, ਤਸ੍ਸ ਸੋ ਅਲਗਦ੍ਦੋ ਪਟਿਪਰਿવਤ੍ਤਿਤ੍વਾ ਹਤ੍ਥੇ વਾ ਬਾਹਾਯ વਾ ਅਞ੍ਞਤਰਸ੍ਮਿਂ વਾ ਅਙ੍ਗਪਚ੍ਚਙ੍ਗੇ ਡਂਸੇਯ੍ਯ, ਸੋ ਤਤੋ ਨਿਦਾਨਂ ਮਰਣਂ વਾ ਨਿਗਚ੍ਛੇਯ੍ਯ ਮਰਣਮਤ੍ਤਂ વਾ ਦੁਕ੍ਖਂ। ਤਂ ਕਿਸ੍ਸ ਹੇਤੁ? ਦੁਗ੍ਗਹਿਤਤ੍ਤਾ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਅਲਗਦ੍ਦਸ੍ਸ। ਏવਮੇવ ਖੋ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਇਧੇਕਚ੍ਚੇ ਮੋਘਪੁਰਿਸਾ ਧਮ੍ਮਂ ਪਰਿਯਾਪੁਣਨ੍ਤਿ ਸੁਤ੍ਤਂ…ਪੇ॰… વੇਦਲ੍ਲਂ, ਤੇ ਤਂ ਧਮ੍ਮਂ ਪਰਿਯਾਪੁਣਿਤ੍વਾ ਤੇਸਂ ਧਮ੍ਮਾਨਂ ਪਞ੍ਞਾਯ ਅਤ੍ਥਂ ਨ ਉਪਪਰਿਕ੍ਖਨ੍ਤਿ, ਤੇਸਂ ਤੇ ਧਮ੍ਮਾ ਪਞ੍ਞਾਯ ਅਤ੍ਥਂ ਅਨੁਪਪਰਿਕ੍ਖਤਂ ਨ ਨਿਜ੍ਝਾਨਂ ਖਮਨ੍ਤਿ, ਤੇ ਉਪਾਰਮ੍ਭਾਨਿਸਂਸਾ ਚੇવ ਧਮ੍ਮਂ ਪਰਿਯਾਪੁਣਨ੍ਤਿ ਇਤਿવਾਦਪ੍ਪਮੋਕ੍ਖਾਨਿਸਂਸਾ ਚ। ਯਸ੍ਸ ਚਤ੍ਥਾਯ ਧਮ੍ਮਂ ਪਰਿਯਾਪੁਣਨ੍ਤਿ ਤਞ੍ਚਸ੍ਸ ਅਤ੍ਥਂ ਨਾਨੁਭੋਨ੍ਤਿ। ਤੇਸਂ ਤੇ ਧਮ੍ਮਾ ਦੁਗ੍ਗਹਿਤਾ ਦੀਘਰਤ੍ਤਂ ਅਹਿਤਾਯ ਦੁਕ੍ਖਾਯ ਸਂવਤ੍ਤਨ੍ਤਿ। ਤਂ ਕਿਸ੍ਸ ਹੇਤੁ? ਦੁਗ੍ਗਹਿਤਤ੍ਤਾ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਧਮ੍ਮਾਨ’’ਨ੍ਤਿ (ਮ॰ ਨਿ॰ ੧.੨੩੮)।

    Tattha yā duggahitā upārambhādihetu pariyāpuṭā ayaṃ alagaddūpamā. Yaṃ sandhāya vuttaṃ – ‘‘seyyathāpi, bhikkhave, puriso alagaddatthiko alagaddagavesī alagaddapariyesanaṃ caramāno, so passeyya mahantaṃ alagaddaṃ, tamenaṃ bhoge vā naṅguṭṭhe vā gaṇheyya, tassa so alagaddo paṭiparivattitvā hatthe vā bāhāya vā aññatarasmiṃ vā aṅgapaccaṅge ḍaṃseyya, so tato nidānaṃ maraṇaṃ vā nigaccheyya maraṇamattaṃ vā dukkhaṃ. Taṃ kissa hetu? Duggahitattā, bhikkhave, alagaddassa. Evameva kho, bhikkhave, idhekacce moghapurisā dhammaṃ pariyāpuṇanti suttaṃ…pe… vedallaṃ, te taṃ dhammaṃ pariyāpuṇitvā tesaṃ dhammānaṃ paññāya atthaṃ na upaparikkhanti, tesaṃ te dhammā paññāya atthaṃ anupaparikkhataṃ na nijjhānaṃ khamanti, te upārambhānisaṃsā ceva dhammaṃ pariyāpuṇanti itivādappamokkhānisaṃsā ca. Yassa catthāya dhammaṃ pariyāpuṇanti tañcassa atthaṃ nānubhonti. Tesaṃ te dhammā duggahitā dīgharattaṃ ahitāya dukkhāya saṃvattanti. Taṃ kissa hetu? Duggahitattā, bhikkhave, dhammāna’’nti (ma. ni. 1.238).

    ਯਾ ਪਨ ਸੁਗ੍ਗਹਿਤਾ ਸੀਲਕ੍ਖਨ੍ਧਾਦਿਪਾਰਿਪੂਰਿਂਯੇવ ਆਕਙ੍ਖਮਾਨੇਨ ਪਰਿਯਾਪੁਟਾ ਨ ਉਪਾਰਮ੍ਭਾਦਿਹੇਤੁ, ਅਯਂ ਨਿਸ੍ਸਰਣਤ੍ਥਾ। ਯਂ ਸਨ੍ਧਾਯ વੁਤ੍ਤਂ – ‘‘ਤੇਸਂ ਤੇ ਧਮ੍ਮਾ ਸੁਗ੍ਗਹਿਤਾ ਦੀਘਰਤ੍ਤਂ ਹਿਤਾਯ ਸੁਖਾਯ ਸਂવਤ੍ਤਨ੍ਤਿ। ਤਂ ਕਿਸ੍ਸ ਹੇਤੁ? ਸੁਗ੍ਗਹਿਤਤ੍ਤਾ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਧਮ੍ਮਾਨ’’ਨ੍ਤਿ (ਮ॰ ਨਿ॰ ੧.੨੩੯)।

    Yā pana suggahitā sīlakkhandhādipāripūriṃyeva ākaṅkhamānena pariyāpuṭā na upārambhādihetu, ayaṃ nissaraṇatthā. Yaṃ sandhāya vuttaṃ – ‘‘tesaṃ te dhammā suggahitā dīgharattaṃ hitāya sukhāya saṃvattanti. Taṃ kissa hetu? Suggahitattā, bhikkhave, dhammāna’’nti (ma. ni. 1.239).

    ਯਂ ਪਨ ਪਰਿਞ੍ਞਾਤਕ੍ਖਨ੍ਧੋ ਪਹੀਨਕਿਲੇਸੋ ਭਾવਿਤਮਗ੍ਗੋ ਪਟਿવਿਦ੍ਧਾਕੁਪ੍ਪੋ ਸਚ੍ਛਿਕਤਨਿਰੋਧੋ ਖੀਣਾਸવੋ ਕੇવਲਂ ਪવੇਣਿਪਾਲਨਤ੍ਥਾਯ વਂਸਾਨੁਰਕ੍ਖਣਤ੍ਥਾਯ ਪਰਿਯਾਪੁਣਾਤਿ, ਅਯਂ ਭਣ੍ਡਾਗਾਰਿਕਪਰਿਯਤ੍ਤੀਤਿ।

    Yaṃ pana pariññātakkhandho pahīnakileso bhāvitamaggo paṭividdhākuppo sacchikatanirodho khīṇāsavo kevalaṃ paveṇipālanatthāya vaṃsānurakkhaṇatthāya pariyāpuṇāti, ayaṃ bhaṇḍāgārikapariyattīti.

    વਿਨਯੇ ਪਨ ਸੁਪ੍ਪਟਿਪਨ੍ਨੋ ਭਿਕ੍ਖੁ ਸੀਲਸਮ੍ਪਦਂ ਨਿਸ੍ਸਾਯ ਤਿਸ੍ਸੋ વਿਜ੍ਜਾ ਪਾਪੁਣਾਤਿ, ਤਾਸਂਯੇવ ਚ ਤਤ੍ਥ ਪਭੇਦવਚਨਤੋ। ਸੁਤ੍ਤੇ ਸੁਪ੍ਪਟਿਪਨ੍ਨੋ ਸਮਾਧਿਸਮ੍ਪਦਂ ਨਿਸ੍ਸਾਯ ਛਲ਼ਭਿਞ੍ਞਾ ਪਾਪੁਣਾਤਿ, ਤਾਸਂਯੇવ ਚ ਤਤ੍ਥ ਪਭੇਦવਚਨਤੋ। ਅਭਿਧਮ੍ਮੇ ਸੁਪ੍ਪਟਿਪਨ੍ਨੋ ਪਞ੍ਞਾਸਮ੍ਪਦਂ ਨਿਸ੍ਸਾਯ ਚਤਸ੍ਸੋ ਪਟਿਸਮ੍ਭਿਦਾ ਪਾਪੁਣਾਤਿ ਤਾਸਞ੍ਚ ਤਤ੍ਥੇવ ਪਭੇਦવਚਨਤੋ। ਏવਮੇਤੇਸੁ ਸੁਪ੍ਪਟਿਪਨ੍ਨੋ ਯਥਾਕ੍ਕਮੇਨ ਇਮਂ વਿਜ੍ਜਾਤ੍ਤਯਛਲ਼ਭਿਞ੍ਞਾਚਤੁਪਟਿਸਮ੍ਭਿਦਾਪ੍ਪਭੇਦਂ ਸਮ੍ਪਤ੍ਤਿਂ ਪਾਪੁਣਾਤਿ।

    Vinaye pana suppaṭipanno bhikkhu sīlasampadaṃ nissāya tisso vijjā pāpuṇāti, tāsaṃyeva ca tattha pabhedavacanato. Sutte suppaṭipanno samādhisampadaṃ nissāya chaḷabhiññā pāpuṇāti, tāsaṃyeva ca tattha pabhedavacanato. Abhidhamme suppaṭipanno paññāsampadaṃ nissāya catasso paṭisambhidā pāpuṇāti tāsañca tattheva pabhedavacanato. Evametesu suppaṭipanno yathākkamena imaṃ vijjāttayachaḷabhiññācatupaṭisambhidāppabhedaṃ sampattiṃ pāpuṇāti.

    વਿਨਯੇ ਪਨ ਦੁਪ੍ਪਟਿਪਨ੍ਨੋ ਅਨੁਞ੍ਞਾਤਸੁਖਸਮ੍ਫਸ੍ਸਅਤ੍ਥਰਣਪਾવੁਰਣਾਦਿਫਸ੍ਸਸਾਮਞ੍ਞਤੋ ਪਟਿਕ੍ਖਿਤ੍ਤੇਸੁ ਉਪਾਦਿਨ੍ਨਕਫਸ੍ਸਾਦੀਸੁ ਅਨવਜ੍ਜਸਞ੍ਞੀ ਹੋਤਿ। વੁਤ੍ਤਞ੍ਹੇਤਂ – ‘‘ਤਥਾਹਂ ਭਗવਤਾ ਧਮ੍ਮਂ ਦੇਸਿਤਂ ਆਜਾਨਾਮਿ, ਯਥਾ ਯੇਮੇ ਅਨ੍ਤਰਾਯਿਕਾ ਧਮ੍ਮਾ વੁਤ੍ਤਾ ਭਗવਤਾ ਤੇ ਪਟਿਸੇવਤੋ ਨਾਲਂ ਅਨ੍ਤਰਾਯਾਯਾ’’ਤਿ (ਪਾਚਿ॰ ੪੧੭; ਮ॰ ਨਿ॰ ੧.੨੩੪)। ਤਤੋ ਦੁਸ੍ਸੀਲਭਾવਂ ਪਾਪੁਣਾਤਿ। ਸੁਤ੍ਤੇ ਦੁਪ੍ਪਟਿਪਨ੍ਨੋ ‘‘ਚਤ੍ਤਾਰੋਮੇ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਪੁਗ੍ਗਲਾ ਸਨ੍ਤੋ ਸਂવਿਜ੍ਜਮਾਨਾ ਲੋਕਸ੍ਮਿ’’ਨ੍ਤਿਆਦੀਸੁ (ਅ॰ ਨਿ॰ ੪.੫) ਅਧਿਪ੍ਪਾਯਂ ਅਜਾਨਨ੍ਤੋ ਦੁਗ੍ਗਹਿਤਂ ਗਣ੍ਹਾਤਿ। ਯਂ ਸਨ੍ਧਾਯ વੁਤ੍ਤਂ – ‘‘ਅਤ੍ਤਨਾ ਦੁਗ੍ਗਹਿਤੇਨ ਅਮ੍ਹੇ ਚੇવ ਅਬ੍ਭਾਚਿਕ੍ਖਤਿ ਅਤ੍ਤਾਨਞ੍ਚ ਖਨਤਿ ਬਹੁਞ੍ਚ ਅਪੁਞ੍ਞਂ ਪਸવਤੀ’’ਤਿ (ਪਾਚਿ॰ ੪੧੭; ਮ॰ ਨਿ॰ ੧.੨੩੬)। ਤਤੋ ਮਿਚ੍ਛਾਦਿਟ੍ਠਿਤਂ ਪਾਪੁਣਾਤਿ। ਅਭਿਧਮ੍ਮੇ ਦੁਪ੍ਪਟਿਪਨ੍ਨੋ ਧਮ੍ਮਚਿਨ੍ਤਂ ਅਤਿਧਾવਨ੍ਤੋ ਅਚਿਨ੍ਤੇਯ੍ਯਾਨਿਪਿ ਚਿਨ੍ਤੇਤਿ, ਤਤੋ ਚਿਤ੍ਤਕ੍ਖੇਪਂ ਪਾਪੁਣਾਤਿ। વੁਤ੍ਤਞ੍ਹੇਤਂ – ‘‘ਚਤ੍ਤਾਰਿਮਾਨਿ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਅਚਿਨ੍ਤੇਯ੍ਯਾਨਿ, ਨ ਚਿਨ੍ਤੇਤਬ੍ਬਾਨਿ, ਯਾਨਿ ਚਿਨ੍ਤੇਨ੍ਤੋ ਉਮ੍ਮਾਦਸ੍ਸ વਿਘਾਤਸ੍ਸ ਭਾਗੀ ਅਸ੍ਸਾ’’ਤਿ (ਅ॰ ਨਿ॰ ੪.੭੭)। ਏવਮੇਤੇਸੁ ਦੁਪ੍ਪਟਿਪਨ੍ਨੋ ਯਥਾਕ੍ਕਮੇਨ ਇਮਂ ਦੁਸ੍ਸੀਲਭਾવਮਿਚ੍ਛਾਦਿਟ੍ਠਿਤਾਚਿਤ੍ਤਕ੍ਖੇਪਪ੍ਪਭੇਦਂ વਿਪਤ੍ਤਿਂ ਪਾਪੁਣਾਤੀਤਿ। ਏਤ੍ਤਾવਤਾ ਚ –

    Vinaye pana duppaṭipanno anuññātasukhasamphassaattharaṇapāvuraṇādiphassasāmaññato paṭikkhittesu upādinnakaphassādīsu anavajjasaññī hoti. Vuttañhetaṃ – ‘‘tathāhaṃ bhagavatā dhammaṃ desitaṃ ājānāmi, yathā yeme antarāyikā dhammā vuttā bhagavatā te paṭisevato nālaṃ antarāyāyā’’ti (pāci. 417; ma. ni. 1.234). Tato dussīlabhāvaṃ pāpuṇāti. Sutte duppaṭipanno ‘‘cattārome, bhikkhave, puggalā santo saṃvijjamānā lokasmi’’ntiādīsu (a. ni. 4.5) adhippāyaṃ ajānanto duggahitaṃ gaṇhāti. Yaṃ sandhāya vuttaṃ – ‘‘attanā duggahitena amhe ceva abbhācikkhati attānañca khanati bahuñca apuññaṃ pasavatī’’ti (pāci. 417; ma. ni. 1.236). Tato micchādiṭṭhitaṃ pāpuṇāti. Abhidhamme duppaṭipanno dhammacintaṃ atidhāvanto acinteyyānipi cinteti, tato cittakkhepaṃ pāpuṇāti. Vuttañhetaṃ – ‘‘cattārimāni, bhikkhave, acinteyyāni, na cintetabbāni, yāni cintento ummādassa vighātassa bhāgī assā’’ti (a. ni. 4.77). Evametesu duppaṭipanno yathākkamena imaṃ dussīlabhāvamicchādiṭṭhitācittakkhepappabhedaṃ vipattiṃ pāpuṇātīti. Ettāvatā ca –

    ਪਰਿਯਤ੍ਤਿਭੇਦਂ ਸਮ੍ਪਤ੍ਤਿਂ, વਿਪਤ੍ਤਿਞ੍ਚਾਪਿ ਯਂ ਯਹਿਂ।

    Pariyattibhedaṃ sampattiṃ, vipattiñcāpi yaṃ yahiṃ;

    ਪਾਪੁਣਾਤਿ ਯਥਾ ਭਿਕ੍ਖੁ, ਤਮ੍ਪਿ ਸਬ੍ਬਂ વਿਭਾવਯੇਤਿ॥

    Pāpuṇāti yathā bhikkhu, tampi sabbaṃ vibhāvayeti.

    ਅਯਮ੍ਪਿ ਗਾਥਾ વੁਤ੍ਤਤ੍ਥਾ ਹੋਤਿ। ਏવਂ ਨਾਨਪ੍ਪਕਾਰਤੋ ਪਿਟਕਾਨਿ ਞਤ੍વਾ ਤੇਸਂ વਸੇਨ ਸਬ੍ਬਮ੍ਪੇਤਂ ਸਙ੍ਗਯ੍ਹਮਾਨਂ ਤੀਣਿ ਪਿਟਕਾਨਿ ਹੋਨ੍ਤਿ।

    Ayampi gāthā vuttatthā hoti. Evaṃ nānappakārato piṭakāni ñatvā tesaṃ vasena sabbampetaṃ saṅgayhamānaṃ tīṇi piṭakāni honti.

    ਕਥਂ ਨਿਕਾਯਤੋ ਪਞ੍ਚ ਨਿਕਾਯਾਤਿ? ਸਬ੍ਬਮੇવ ਹੇਤਂ ਦੀਘਨਿਕਾਯੋ ਮਜ੍ਝਿਮਨਿਕਾਯੋ ਸਂਯੁਤ੍ਤਨਿਕਾਯੋ ਅਙ੍ਗੁਤ੍ਤਰਨਿਕਾਯੋ ਖੁਦ੍ਦਕਨਿਕਾਯੋਤਿ ਪਞ੍ਚਪ੍ਪਭੇਦਂ ਹੋਤਿ। ਤਤ੍ਥ ਕਤਮੋ ਦੀਘਨਿਕਾਯੋ? ਤਿવਗ੍ਗਸਙ੍ਗਹਾਨਿ ਬ੍ਰਹ੍ਮਜਾਲਾਦੀਨਿ ਚਤੁਤ੍ਤਿਂਸ ਸੁਤ੍ਤਾਨਿ।

    Kathaṃ nikāyato pañca nikāyāti? Sabbameva hetaṃ dīghanikāyo majjhimanikāyo saṃyuttanikāyo aṅguttaranikāyo khuddakanikāyoti pañcappabhedaṃ hoti. Tattha katamo dīghanikāyo? Tivaggasaṅgahāni brahmajālādīni catuttiṃsa suttāni.

    ਚਤੁਤ੍ਤਿਂਸੇવ ਸੁਤ੍ਤਨ੍ਤਾ, ਤਿવਗ੍ਗੋ ਯਸ੍ਸ ਸਙ੍ਗਹੋ।

    Catuttiṃseva suttantā, tivaggo yassa saṅgaho;

    ਏਸ ਦੀਘਨਿਕਾਯੋਤਿ, ਪਠਮੋ ਅਨੁਲੋਮਿਕੋ॥

    Esa dīghanikāyoti, paṭhamo anulomiko.

    ਕਸ੍ਮਾ ਪਨੇਸ ਦੀਘਨਿਕਾਯੋਤਿ વੁਚ੍ਚਤਿ? ਦੀਘਪ੍ਪਮਾਣਾਨਂ ਸੁਤ੍ਤਾਨਂ ਸਮੂਹਤੋ ਨਿવਾਸਤੋ ਚ। ਸਮੂਹਨਿવਾਸਾ ਹਿ ਨਿਕਾਯੋਤਿ વੁਚ੍ਚਨ੍ਤਿ। ‘‘ਨਾਹਂ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਅਞ੍ਞਂ ਏਕਨਿਕਾਯਮ੍ਪਿ ਸਮਨੁਪਸ੍ਸਾਮਿ ਏવਂ ਚਿਤ੍ਤਂ ਯਥਯਿਦਂ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਤਿਰਚ੍ਛਾਨਗਤਾ ਪਾਣਾ (ਸਂ॰ ਨਿ॰ ੩.੧੦੦), ਪੋਣਿਕਨਿਕਾਯੋ, ਚਿਕ੍ਖਲ੍ਲਿਕਨਿਕਾਯੋ’’ਤਿ। ਏવਮਾਦੀਨਿ ਚੇਤ੍ਥ ਸਾਧਕਾਨਿ ਸਾਸਨਤੋ ਲੋਕਤੋ ਚ। ਏવਂ ਸੇਸਾਨਮ੍ਪਿ ਨਿਕਾਯਭਾવੇ વਚਨਤ੍ਥੋ વੇਦਿਤਬ੍ਬੋ।

    Kasmā panesa dīghanikāyoti vuccati? Dīghappamāṇānaṃ suttānaṃ samūhato nivāsato ca. Samūhanivāsā hi nikāyoti vuccanti. ‘‘Nāhaṃ, bhikkhave, aññaṃ ekanikāyampi samanupassāmi evaṃ cittaṃ yathayidaṃ, bhikkhave, tiracchānagatā pāṇā (saṃ. ni. 3.100), poṇikanikāyo, cikkhallikanikāyo’’ti. Evamādīni cettha sādhakāni sāsanato lokato ca. Evaṃ sesānampi nikāyabhāve vacanattho veditabbo.

    ਕਤਮੋ ਮਜ੍ਝਿਮਨਿਕਾਯੋ? ਮਜ੍ਝਿਮਪ੍ਪਮਾਣਾਨਿ ਪਞ੍ਚਦਸવਗ੍ਗਸਙ੍ਗਹਾਨਿ ਮੂਲਪਰਿਯਾਯਸੁਤ੍ਤਾਦੀਨਿ ਦਿਯਡ੍ਢਸਤਂ ਦ੍વੇ ਚ ਸੁਤ੍ਤਾਨਿ।

    Katamo majjhimanikāyo? Majjhimappamāṇāni pañcadasavaggasaṅgahāni mūlapariyāyasuttādīni diyaḍḍhasataṃ dve ca suttāni.

    ਦਿਯਡ੍ਢਸਤਸੁਤ੍ਤਨ੍ਤਾ, ਦ੍વੇ ਚ ਸੁਤ੍ਤਾਨਿ ਯਤ੍ਥ ਸੋ।

    Diyaḍḍhasatasuttantā, dve ca suttāni yattha so;

    ਨਿਕਾਯੋ ਮਜ੍ਝਿਮੋ ਪਞ੍ਚ, ਦਸવਗ੍ਗਪਰਿਗ੍ਗਹੋ॥

    Nikāyo majjhimo pañca, dasavaggapariggaho.

    ਕਤਮੋ ਸਂਯੁਤ੍ਤਨਿਕਾਯੋ? ਦੇવਤਾਸਂਯੁਤ੍ਤਾਦਿવਸੇਨ ਠਿਤਾਨਿ ਓਘਤਰਣਾਦੀਨਿ ਸਤ੍ਤ ਸੁਤ੍ਤਸਹਸ੍ਸਾਨਿ ਸਤ੍ਤ ਸੁਤ੍ਤਸਤਾਨਿ ਚ ਦ੍વਾਸਟ੍ਠਿ ਚ ਸੁਤ੍ਤਾਨਿ।

    Katamo saṃyuttanikāyo? Devatāsaṃyuttādivasena ṭhitāni oghataraṇādīni satta suttasahassāni satta suttasatāni ca dvāsaṭṭhi ca suttāni.

    ਸਤ੍ਤ ਸੁਤ੍ਤਸਹਸ੍ਸਾਨਿ, ਸਤ੍ਤ ਸੁਤ੍ਤਸਤਾਨਿ ਚ।

    Satta suttasahassāni, satta suttasatāni ca;

    ਦ੍વਾਸਟ੍ਠਿ ਚੇવ ਸੁਤ੍ਤਨ੍ਤਾ, ਏਸੋ ਸਂਯੁਤ੍ਤਸਙ੍ਗਹੋ॥

    Dvāsaṭṭhi ceva suttantā, eso saṃyuttasaṅgaho.

    ਕਤਮੋ ਅਙ੍ਗੁਤ੍ਤਰਨਿਕਾਯੋ? ਏਕੇਕਅਙ੍ਗਾਤਿਰੇਕવਸੇਨ ਠਿਤਾਨਿ ਚਿਤ੍ਤਪਰਿਯਾਦਾਨਾਦੀਨਿ ਨવ ਸੁਤ੍ਤਸਹਸ੍ਸਾਨਿ ਪਞ੍ਚ ਸੁਤ੍ਤਸਤਾਨਿ ਸਤ੍ਤਪਞ੍ਞਾਸਞ੍ਚ ਸੁਤ੍ਤਾਨਿ।

    Katamo aṅguttaranikāyo? Ekekaaṅgātirekavasena ṭhitāni cittapariyādānādīni nava suttasahassāni pañca suttasatāni sattapaññāsañca suttāni.

    ਨવ ਸੁਤ੍ਤਸਹਸ੍ਸਾਨਿ, ਪਞ੍ਚ ਸੁਤ੍ਤਸਤਾਨਿ ਚ।

    Nava suttasahassāni, pañca suttasatāni ca;

    ਸਤ੍ਤਪਞ੍ਞਾਸਸੁਤ੍ਤਾਨਿ, ਸਙ੍ਖ੍ਯਾ ਅਙ੍ਗੁਤ੍ਤਰੇ ਅਯਂ॥

    Sattapaññāsasuttāni, saṅkhyā aṅguttare ayaṃ.

    ਕਤਮੋ ਖੁਦ੍ਦਕਨਿਕਾਯੋ? ਸਕਲਂ વਿਨਯਪਿਟਕਂ, ਅਭਿਧਮ੍ਮਪਿਟਕਂ, ਖੁਦ੍ਦਕਪਾਠ, ਧਮ੍ਮਪਦਾਦਯੋ ਚ ਪੁਬ੍ਬੇ ਦਸ੍ਸਿਤਾ ਪਞ੍ਚਦਸਪ੍ਪਭੇਦਾ; ਠਪੇਤ੍વਾ ਚਤ੍ਤਾਰੋ ਨਿਕਾਯੇ ਅવਸੇਸਂ ਬੁਦ੍ਧવਚਨਨ੍ਤਿ।

    Katamo khuddakanikāyo? Sakalaṃ vinayapiṭakaṃ, abhidhammapiṭakaṃ, khuddakapāṭha, dhammapadādayo ca pubbe dassitā pañcadasappabhedā; ṭhapetvā cattāro nikāye avasesaṃ buddhavacananti.

    ਠਪੇਤ੍વਾ ਚਤੁਰੋਪੇਤੇ, ਨਿਕਾਯੇ ਦੀਘਆਦਿਕੇ।

    Ṭhapetvā caturopete, nikāye dīghaādike;

    ਤਦਞ੍ਞਂ ਬੁਦ੍ਧવਚਨਂ, ਨਿਕਾਯੋ ਖੁਦ੍ਦਕੋ ਮਤੋਤਿ॥

    Tadaññaṃ buddhavacanaṃ, nikāyo khuddako matoti.

    ਏવਂ ਨਿਕਾਯਤੋ ਪਞ੍ਚ ਨਿਕਾਯਾ ਹੋਨ੍ਤਿ।

    Evaṃ nikāyato pañca nikāyā honti.

    ਕਥਂ ਅਙ੍ਗવਸੇਨ ਨવਙ੍ਗਾਨੀਤਿ? ਸਬ੍ਬਮੇવ ਹਿਦਂ ‘ਸੁਤ੍ਤਂ ਗੇਯ੍ਯਂ વੇਯ੍ਯਾਕਰਣਂ ਗਾਥਾ ਉਦਾਨਂ ਇਤਿવੁਤ੍ਤਕਂ ਜਾਤਕਂ ਅਬ੍ਭੁਤਧਮ੍ਮਂ વੇਦਲ੍ਲ’ਨ੍ਤਿ ਨવਪ੍ਪਭੇਦਂ ਹੋਤਿ। ਤਤ੍ਥ ਉਭਤੋવਿਭਙ੍ਗਨਿਦ੍ਦੇਸਖਨ੍ਧਕਪਰਿવਾਰਾ ਸੁਤ੍ਤਨਿਪਾਤੇ ਮਙ੍ਗਲਸੁਤ੍ਤਰਤਨਸੁਤ੍ਤਨਾਲਕਸੁਤ੍ਤਤੁવਟ੍ਟਕਸੁਤ੍ਤਾਨਿ ਅਞ੍ਞਮ੍ਪਿ ਚ ਸੁਤ੍ਤਨਾਮਕਂ ਤਥਾਗਤવਚਨਂ ਸੁਤ੍ਤਨ੍ਤਿ વੇਦਿਤਬ੍ਬਂ। ਸਬ੍ਬਮ੍ਪਿ ਸਗਾਥਕਂ ਸੁਤ੍ਤਂ ਗੇਯ੍ਯਨ੍ਤਿ વੇਦਿਤਬ੍ਬਂ। વਿਸੇਸੇਨ ਸਂਯੁਤ੍ਤਨਿਕਾਯੇ ਸਕਲੋਪਿ ਸਗਾਥਾવਗ੍ਗੋ। ਸਕਲਮ੍ਪਿ ਅਭਿਧਮ੍ਮਪਿਟਕਂ, ਨਿਗ੍ਗਾਥਕਂ ਸੁਤ੍ਤਂ, ਯਞ੍ਚ ਅਞ੍ਞਮ੍ਪਿ ਅਟ੍ਠਹਿ ਅਙ੍ਗੇਹਿ ਅਸਙ੍ਗਹਿਤਂ ਬੁਦ੍ਧવਚਨਂ, ਤਂ વੇਯ੍ਯਾਕਰਣਨ੍ਤਿ વੇਦਿਤਬ੍ਬਂ। ਧਮ੍ਮਪਦਂ ਥੇਰਗਾਥਾ ਥੇਰੀਗਾਥਾ ਸੁਤ੍ਤਨਿਪਾਤੇ ਨੋਸੁਤ੍ਤਨਾਮਿਕਾ ਸੁਦ੍ਧਿਕਗਾਥਾ ਚ ਗਾਥਾਤਿ વੇਦਿਤਬ੍ਬਾ। ਸੋਮਨਸ੍ਸਞਾਣਮਯਿਕਗਾਥਾਪ੍ਪਟਿਸਂਯੁਤ੍ਤਾ ਦ੍વਾਸੀਤਿ ਸੁਤ੍ਤਨ੍ਤਾ ਉਦਾਨਨ੍ਤਿ વੇਦਿਤਬ੍ਬਂ। ‘વੁਤ੍ਤਞ੍ਹੇਤਂ ਭਗવਤਾ’ਤਿਆਦਿਨਯਪ੍ਪવਤ੍ਤਾ (ਇਤਿવੁ॰ ੧) ਦਸੁਤ੍ਤਰਸਤਸੁਤ੍ਤਨ੍ਤਾ ਇਤਿવੁਤ੍ਤਕਨ੍ਤਿ વੇਦਿਤਬ੍ਬਂ। ਅਪਣ੍ਣਕਜਾਤਕਾਦੀਨਿ ਪਞ੍ਞਾਸਾਧਿਕਾਨਿ ਪਞ੍ਚ ਜਾਤਕਸਤਾਨਿ ਜਾਤਕਨ੍ਤਿ વੇਦਿਤਬ੍ਬਂ। ‘‘ਚਤ੍ਤਾਰੋਮੇ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਅਚ੍ਛਰਿਯਾ ਅਬ੍ਭੁਤਾ ਧਮ੍ਮਾ ਆਨਨ੍ਦੇ’’ਤਿਆਦਿਨਯਪવਤ੍ਤਾ (ਦੀ॰ ਨਿ॰ ੨.੨੦੯; ਅ॰ ਨਿ॰ ੪.੧੨੯) ਸਬ੍ਬੇਪਿ ਅਚ੍ਛਰਿਯਅਬ੍ਭੁਤਧਮ੍ਮਪ੍ਪਟਿਸਂਯੁਤ੍ਤਾ ਸੁਤ੍ਤਨ੍ਤਾ ਅਬ੍ਭੁਤਧਮ੍ਮਨ੍ਤਿ વੇਦਿਤਬ੍ਬਂ।

    Kathaṃ aṅgavasena navaṅgānīti? Sabbameva hidaṃ ‘suttaṃ geyyaṃ veyyākaraṇaṃ gāthā udānaṃ itivuttakaṃ jātakaṃ abbhutadhammaṃ vedalla’nti navappabhedaṃ hoti. Tattha ubhatovibhaṅganiddesakhandhakaparivārā suttanipāte maṅgalasuttaratanasuttanālakasuttatuvaṭṭakasuttāni aññampi ca suttanāmakaṃ tathāgatavacanaṃ suttanti veditabbaṃ. Sabbampi sagāthakaṃ suttaṃ geyyanti veditabbaṃ. Visesena saṃyuttanikāye sakalopi sagāthāvaggo. Sakalampi abhidhammapiṭakaṃ, niggāthakaṃ suttaṃ, yañca aññampi aṭṭhahi aṅgehi asaṅgahitaṃ buddhavacanaṃ, taṃ veyyākaraṇanti veditabbaṃ. Dhammapadaṃ theragāthā therīgāthā suttanipāte nosuttanāmikā suddhikagāthā ca gāthāti veditabbā. Somanassañāṇamayikagāthāppaṭisaṃyuttā dvāsīti suttantā udānanti veditabbaṃ. ‘Vuttañhetaṃ bhagavatā’tiādinayappavattā (itivu. 1) dasuttarasatasuttantā itivuttakanti veditabbaṃ. Apaṇṇakajātakādīni paññāsādhikāni pañca jātakasatāni jātakanti veditabbaṃ. ‘‘Cattārome, bhikkhave, acchariyā abbhutā dhammā ānande’’tiādinayapavattā (dī. ni. 2.209; a. ni. 4.129) sabbepi acchariyaabbhutadhammappaṭisaṃyuttā suttantā abbhutadhammanti veditabbaṃ.

    ਚੂਲ਼વੇਦਲ੍ਲਮਹਾવੇਦਲ੍ਲਸਮ੍ਮਾਦਿਟ੍ਠਿਸਕ੍ਕਪਞ੍ਹਸਙ੍ਖਾਰਭਾਜਨੀਯਮਹਾਪੁਣ੍ਣਮਸੁਤ੍ਤਾਦਯੋ ਸਬ੍ਬੇਪਿ વੇਦਞ੍ਚ ਤੁਟ੍ਠਿਞ੍ਚ ਲਦ੍ਧਾ ਲਦ੍ਧਾ ਪੁਚ੍ਛਿਤਸੁਤ੍ਤਨ੍ਤਾ વੇਦਲ੍ਲਨ੍ਤਿ વੇਦਿਤਬ੍ਬਂ। ਏવਮੇਤਂ ਅਙ੍ਗਤੋ ਨવਙ੍ਗਾਨਿ।

    Cūḷavedallamahāvedallasammādiṭṭhisakkapañhasaṅkhārabhājanīyamahāpuṇṇamasuttādayo sabbepi vedañca tuṭṭhiñca laddhā laddhā pucchitasuttantā vedallanti veditabbaṃ. Evametaṃ aṅgato navaṅgāni.

    ਕਥਂ ਧਮ੍ਮਕ੍ਖਨ੍ਧਤੋ ਚਤੁਰਾਸੀਤਿ ਧਮ੍ਮਕ੍ਖਨ੍ਧਸਹਸ੍ਸਾਨੀਤਿ? ਸਬ੍ਬਮੇવ ਹਿਦਂ ਬੁਦ੍ਧવਚਨਂ।

    Kathaṃ dhammakkhandhato caturāsīti dhammakkhandhasahassānīti? Sabbameva hidaṃ buddhavacanaṃ.

    ‘‘ਦ੍વਾਸੀਤਿ ਬੁਦ੍ਧਤੋ ਗਣ੍ਹਿਂ, ਦ੍વੇ ਸਹਸ੍ਸਾਨਿ ਭਿਕ੍ਖੁਤੋ।

    ‘‘Dvāsīti buddhato gaṇhiṃ, dve sahassāni bhikkhuto;

    ਚਤੁਰਾਸੀਤਿ ਸਹਸ੍ਸਾਨਿ, ਯੇ ਮੇ ਧਮ੍ਮਾ ਪવਤ੍ਤਿਨੋ’’ਤਿ॥ (ਥੇਰਗਾ॰ ੧੦੨੭)।

    Caturāsīti sahassāni, ye me dhammā pavattino’’ti. (theragā. 1027);

    ਏવਂ ਪਰਿਦੀਪਿਤਧਮ੍ਮਕ੍ਖਨ੍ਧવਸੇਨ ਚਤੁਰਾਸੀਤਿਸਹਸ੍ਸਪ੍ਪਭੇਦਂ ਹੋਤਿ। ਤਤ੍ਥ ਏਕਾਨੁਸਨ੍ਧਿਕਂ ਸੁਤ੍ਤਂ ਏਕੋ ਧਮ੍ਮਕ੍ਖਨ੍ਧੋ। ਯਂ ਅਨੇਕਾਨੁਸਨ੍ਧਿਕਂ ਤਤ੍ਥ ਅਨੁਸਨ੍ਧਿવਸੇਨ ਧਮ੍ਮਕ੍ਖਨ੍ਧਗਣਨਾ। ਗਾਥਾਬਨ੍ਧੇਸੁ ਪਞ੍ਹਾਪੁਚ੍ਛਨਂ ਏਕੋ ਧਮ੍ਮਕ੍ਖਨ੍ਧੋ, વਿਸ੍ਸਜ੍ਜਨਂ ਏਕੋ। ਅਭਿਧਮ੍ਮੇ ਏਕਮੇਕਂ ਤਿਕਦੁਕਭਾਜਨਂ ਏਕਮੇਕਞ੍ਚ ਚਿਤ੍ਤવਾਰਭਾਜਨਂ ਏਕੋ ਧਮ੍ਮਕ੍ਖਨ੍ਧੋ। વਿਨਯੇ ਅਤ੍ਥਿ વਤ੍ਥੁ, ਅਤ੍ਥਿ ਮਾਤਿਕਾ, ਅਤ੍ਥਿ ਪਦਭਾਜਨੀਯਂ, ਅਤ੍ਥਿ ਆਪਤ੍ਤਿ, ਅਤ੍ਥਿ ਅਨਾਪਤ੍ਤਿ, ਅਤ੍ਥਿ ਅਨ੍ਤਰਾਪਤ੍ਤਿ, ਅਤ੍ਥਿ ਤਿਕਚ੍ਛੇਦੋ। ਤਤ੍ਥ ਏਕਮੇਕੋ ਕੋਟ੍ਠਾਸੋ ਏਕਮੇਕੋ ਧਮ੍ਮਕ੍ਖਨ੍ਧੋਤਿ વੇਦਿਤਬ੍ਬੋ। ਏવਂ ਧਮ੍ਮਕ੍ਖਨ੍ਧਤੋ ਚਤੁਰਾਸੀਤਿ ਧਮ੍ਮਕ੍ਖਨ੍ਧਸਹਸ੍ਸਾਨਿ।

    Evaṃ paridīpitadhammakkhandhavasena caturāsītisahassappabhedaṃ hoti. Tattha ekānusandhikaṃ suttaṃ eko dhammakkhandho. Yaṃ anekānusandhikaṃ tattha anusandhivasena dhammakkhandhagaṇanā. Gāthābandhesu pañhāpucchanaṃ eko dhammakkhandho, vissajjanaṃ eko. Abhidhamme ekamekaṃ tikadukabhājanaṃ ekamekañca cittavārabhājanaṃ eko dhammakkhandho. Vinaye atthi vatthu, atthi mātikā, atthi padabhājanīyaṃ, atthi āpatti, atthi anāpatti, atthi antarāpatti, atthi tikacchedo. Tattha ekameko koṭṭhāso ekameko dhammakkhandhoti veditabbo. Evaṃ dhammakkhandhato caturāsīti dhammakkhandhasahassāni.

    ਏવਮੇਤਂ ਸਬ੍ਬਮ੍ਪਿ ਬੁਦ੍ਧવਚਨਂ ਪਞ੍ਚਸਤਿਕਸਙ੍ਗੀਤਿਕਾਲੇ ਸਙ੍ਗਾਯਨ੍ਤੇਨ ਮਹਾਕਸ੍ਸਪਪ੍ਪਮੁਖੇਨ વਸੀਗਣੇਨ ਅਯਂ ਧਮ੍ਮੋ ਅਯਂ વਿਨਯੋ, ਇਦਂ ਪਠਮਬੁਦ੍ਧવਚਨਂ, ਇਦਂ ਮਜ੍ਝਿਮਬੁਦ੍ਧવਚਨਂ, ਇਦਂ ਪਚ੍ਛਿਮਬੁਦ੍ਧવਚਨਂ, ਇਦਂ વਿਨਯਪਿਟਕਂ, ਇਦਂ ਸੁਤ੍ਤਨ੍ਤਪਿਟਕਂ, ਇਦਂ ਅਭਿਧਮ੍ਮਪਿਟਕਂ, ਅਯਂ ਦੀਘਨਿਕਾਯੋ…ਪੇ॰… ਅਯਂ ਖੁਦ੍ਦਕਨਿਕਾਯੋ, ਇਮਾਨਿ ਸੁਤ੍ਤਾਦੀਨਿ ਨવਙ੍ਗਾਨਿ, ਇਮਾਨਿ ਚਤੁਰਾਸੀਤਿ ਧਮ੍ਮਕ੍ਖਨ੍ਧਸਹਸ੍ਸਾਨੀਤਿ ਇਮਂ ਪਭੇਦਂ વવਤ੍ਥਪੇਤ੍વਾવ ਸਙ੍ਗੀਤਂ। ਨ ਕੇવਲਞ੍ਚ ਇਮਮੇવ ਅਞ੍ਞਮ੍ਪਿ ਉਦ੍ਦਾਨਸਙ੍ਗਹવਗ੍ਗਸਙ੍ਗਹਪੇਯ੍ਯਾਲਸਙ੍ਗਹਏਕਨਿਪਾਤਦੁਕਨਿਪਾਤਾਦਿਨਿਪਾਤਸਙ੍ਗਹਸਂਯੁਤ੍ਤਸਙ੍ਗਹ ਪਣ੍ਣਾਸਸਙ੍ਗਹਾਦਿਅਨੇਕવਿਧਂ, ਤੀਸੁ ਪਿਟਕੇਸੁ ਸਨ੍ਦਿਸ੍ਸਮਾਨਂ ਸਙ੍ਗਹਪ੍ਪਭੇਦਂ વવਤ੍ਥਪੇਤ੍વਾવ ਸਤ੍ਤਹਿ ਮਾਸੇਹਿ ਸਙ੍ਗੀਤਂ।

    Evametaṃ sabbampi buddhavacanaṃ pañcasatikasaṅgītikāle saṅgāyantena mahākassapappamukhena vasīgaṇena ayaṃ dhammo ayaṃ vinayo, idaṃ paṭhamabuddhavacanaṃ, idaṃ majjhimabuddhavacanaṃ, idaṃ pacchimabuddhavacanaṃ, idaṃ vinayapiṭakaṃ, idaṃ suttantapiṭakaṃ, idaṃ abhidhammapiṭakaṃ, ayaṃ dīghanikāyo…pe… ayaṃ khuddakanikāyo, imāni suttādīni navaṅgāni, imāni caturāsīti dhammakkhandhasahassānīti imaṃ pabhedaṃ vavatthapetvāva saṅgītaṃ. Na kevalañca imameva aññampi uddānasaṅgahavaggasaṅgahapeyyālasaṅgahaekanipātadukanipātādinipātasaṅgahasaṃyuttasaṅgaha paṇṇāsasaṅgahādianekavidhaṃ, tīsu piṭakesu sandissamānaṃ saṅgahappabhedaṃ vavatthapetvāva sattahi māsehi saṅgītaṃ.

    ਸਙ੍ਗੀਤਿਪਰਿਯੋਸਾਨੇ ਚਸ੍ਸ ਇਦਂ ਮਹਾਕਸ੍ਸਪਤ੍ਥੇਰੇਨ ਦਸਬਲਸ੍ਸ ਸਾਸਨਂ ਪਞ੍ਚવਸ੍ਸਸਹਸ੍ਸਪਰਿਮਾਣਕਾਲਂ ਪવਤ੍ਤਨਸਮਤ੍ਥਂ ਕਤਨ੍ਤਿ ਸਞ੍ਜਾਤਪ੍ਪਮੋਦਾ ਸਾਧੁਕਾਰਂ વਿਯ ਦਦਮਾਨਾ ਅਯਂ ਮਹਾਪਥવੀ ਉਦਕਪਰਿਯਨ੍ਤਂ ਕਤ੍વਾ ਅਨੇਕਪ੍ਪਕਾਰਂ ਕਮ੍ਪਿ ਸਙ੍ਕਮ੍ਪਿ ਸਮ੍ਪਕਮ੍ਪਿ ਸਮ੍ਪવੇਧਿ। ਅਨੇਕਾਨਿ ਚ ਅਚ੍ਛਰਿਯਾਨਿ ਪਾਤੁਰਹੇਸੁਂ।

    Saṅgītipariyosāne cassa idaṃ mahākassapattherena dasabalassa sāsanaṃ pañcavassasahassaparimāṇakālaṃ pavattanasamatthaṃ katanti sañjātappamodā sādhukāraṃ viya dadamānā ayaṃ mahāpathavī udakapariyantaṃ katvā anekappakāraṃ kampi saṅkampi sampakampi sampavedhi. Anekāni ca acchariyāni pāturahesuṃ.

    ਏવਂ ਸਙ੍ਗੀਤੇ ਪਨੇਤ੍ਥ ਅਯਂ ਅਭਿਧਮ੍ਮੋ ਪਿਟਕਤੋ ਅਭਿਧਮ੍ਮਪਿਟਕਂ, ਨਿਕਾਯਤੋ ਖੁਦ੍ਦਕਨਿਕਾਯੋ, ਅਙ੍ਗਤੋ વੇਯ੍ਯਾਕਰਣਂ, ਧਮ੍ਮਕ੍ਖਨ੍ਧਤੋ ਕਤਿਪਯਾਨਿ ਧਮ੍ਮਕ੍ਖਨ੍ਧਸਹਸ੍ਸਾਨਿ ਹੋਨ੍ਤਿ।

    Evaṃ saṅgīte panettha ayaṃ abhidhammo piṭakato abhidhammapiṭakaṃ, nikāyato khuddakanikāyo, aṅgato veyyākaraṇaṃ, dhammakkhandhato katipayāni dhammakkhandhasahassāni honti.

    ਤਂ ਧਾਰਯਨ੍ਤੇਸੁ ਭਿਕ੍ਖੂਸੁ ਪੁਬ੍ਬੇ ਏਕੋ ਭਿਕ੍ਖੁ ਸਬ੍ਬਸਾਮਯਿਕਪਰਿਸਾਯ ਨਿਸੀਦਿਤ੍વਾ ਅਭਿਧਮ੍ਮਤੋ ਸੁਤ੍ਤਂ ਆਹਰਿਤ੍વਾ ਧਮ੍ਮਂ ਕਥੇਨ੍ਤੋ ‘‘ਰੂਪਕ੍ਖਨ੍ਧੋ ਅਬ੍ਯਾਕਤੋ, ਚਤ੍ਤਾਰੋ ਖਨ੍ਧਾ ਸਿਯਾ ਕੁਸਲਾ ਸਿਯਾ ਅਕੁਸਲਾ ਸਿਯਾ ਅਬ੍ਯਾਕਤਾ; ਦਸਾਯਤਨਾ ਅਬ੍ਯਾਕਤਾ, ਦ੍વੇ ਆਯਤਨਾ ਸਿਯਾ ਕੁਸਲਾ ਸਿਯਾ ਅਕੁਸਲਾ ਸਿਯਾ ਅਬ੍ਯਾਕਤਾ; ਸੋਲ਼ਸ ਧਾਤੁਯੋ ਅਬ੍ਯਾਕਤਾ, ਦ੍વੇ ਧਾਤੁਯੋ ਸਿਯਾ ਕੁਸਲਾ ਸਿਯਾ ਅਕੁਸਲਾ ਸਿਯਾ ਅਬ੍ਯਾਕਤਾ; ਸਮੁਦਯਸਚ੍ਚਂ ਅਕੁਸਲਂ, ਮਗ੍ਗਸਚ੍ਚਂ ਕੁਸਲਂ, ਨਿਰੋਧਸਚ੍ਚਂ ਅਬ੍ਯਾਕਤਂ, ਦੁਕ੍ਖਸਚ੍ਚਂ ਸਿਯਾ ਕੁਸਲਂ ਸਿਯਾ ਅਕੁਸਲਂ ਸਿਯਾ ਅਬ੍ਯਾਕਤਂ; ਦਸਿਨ੍ਦ੍ਰਿਯਾ ਅਬ੍ਯਾਕਤਾ, ਦੋਮਨਸ੍ਸਿਨ੍ਦ੍ਰਿਯਂ ਅਕੁਸਲਂ, ਅਨਞ੍ਞਾਤਞ੍ਞਸ੍ਸਾਮੀਤਿਨ੍ਦ੍ਰਿਯਂ ਕੁਸਲਂ, ਚਤ੍ਤਾਰਿ ਇਨ੍ਦ੍ਰਿਯਾਨਿ ਸਿਯਾ ਕੁਸਲਾ ਸਿਯਾ ਅਬ੍ਯਾਕਤਾ, ਛ ਇਨ੍ਦ੍ਰਿਯਾਨਿ ਸਿਯਾ ਕੁਸਲਾ ਸਿਯਾ ਅਕੁਸਲਾ ਸਿਯਾ ਅਬ੍ਯਾਕਤਾ’’ਤਿ ਧਮ੍ਮਕਥਂ ਕਥੇਸਿ।

    Taṃ dhārayantesu bhikkhūsu pubbe eko bhikkhu sabbasāmayikaparisāya nisīditvā abhidhammato suttaṃ āharitvā dhammaṃ kathento ‘‘rūpakkhandho abyākato, cattāro khandhā siyā kusalā siyā akusalā siyā abyākatā; dasāyatanā abyākatā, dve āyatanā siyā kusalā siyā akusalā siyā abyākatā; soḷasa dhātuyo abyākatā, dve dhātuyo siyā kusalā siyā akusalā siyā abyākatā; samudayasaccaṃ akusalaṃ, maggasaccaṃ kusalaṃ, nirodhasaccaṃ abyākataṃ, dukkhasaccaṃ siyā kusalaṃ siyā akusalaṃ siyā abyākataṃ; dasindriyā abyākatā, domanassindriyaṃ akusalaṃ, anaññātaññassāmītindriyaṃ kusalaṃ, cattāri indriyāni siyā kusalā siyā abyākatā, cha indriyāni siyā kusalā siyā akusalā siyā abyākatā’’ti dhammakathaṃ kathesi.

    ਤਸ੍ਮਿਂ ਠਾਨੇ ਏਕੋ ਭਿਕ੍ਖੁ ਨਿਸਿਨ੍ਨੋ ‘ਧਮ੍ਮਕਥਿਕ ਤ੍વਂ ਸਿਨੇਰੁਂ ਪਰਿਕ੍ਖਿਪਨ੍ਤੋ વਿਯ ਦੀਘਸੁਤ੍ਤਂ ਆਹਰਸਿ, ਕਿਂ ਸੁਤ੍ਤਂ ਨਾਮੇਤ’ਨ੍ਤਿ ਆਹ। ‘ਅਭਿਧਮ੍ਮਸੁਤ੍ਤਂ ਨਾਮ, ਆવੁਸੋ’ਤਿ। ‘ਅਭਿਧਮ੍ਮਸੁਤ੍ਤਂ ਕਸ੍ਮਾ ਆਹਰਸਿ? ਕਿਂ ਅਞ੍ਞਂ ਬੁਦ੍ਧਭਾਸਿਤਂ ਸੁਤ੍ਤਂ ਆਹਰਿਤੁਂ ਨ વਟ੍ਟਤੀ’ਤਿ? ‘ਅਭਿਧਮ੍ਮੋ ਕੇਨ ਭਾਸਿਤੋ’ਤਿ? ‘ਨ ਏਸੋ ਬੁਦ੍ਧਭਾਸਿਤੋ’ਤਿ। ‘ਕਿਂ ਪਨ ਤੇ, ਆવੁਸੋ, વਿਨਯਪਿਟਕਂ ਉਗ੍ਗਹਿਤ’ਨ੍ਤਿ? ‘ਨ ਉਗ੍ਗਹਿਤਂ, ਆવੁਸੋ’ਤਿ। ‘ਅવਿਨਯਧਾਰਿਤਾਯ ਮਞ੍ਞੇ ਤ੍વਂ ਅਜਾਨਨ੍ਤੋ ਏવਂ વਦੇਸੀ’ਤਿ। ‘વਿਨਯਮਤ੍ਤਮੇવ, ਆવੁਸੋ, ਉਗ੍ਗਹਿਤ’ਨ੍ਤਿ। ‘ਤਮ੍ਪਿ ਤੇ ਦੁਗ੍ਗਹਿਤਂ, ਪਰਿਸਪਰਿਯਨ੍ਤੇ ਨਿਸੀਦਿਤ੍વਾ ਨਿਦ੍ਦਾਯਨ੍ਤੇਨ ਉਗ੍ਗਹਿਤਂ ਭવਿਸ੍ਸਤਿ; ਤੁਮ੍ਹਾਦਿਸੇ ਹਿ ਪਬ੍ਬਾਜੇਨ੍ਤੋ વਾ ਉਪਸਮ੍ਪਾਦੇਨ੍ਤੋ વਾ ਸਾਤਿਸਾਰੋ ਹੋਤਿ’। ‘ਕਿਂ ਕਾਰਣਾ’? વਿਨਯਮਤ੍ਤਸ੍ਸਪਿ ਦੁਗ੍ਗਹਿਤਤ੍ਤਾ; વੁਤ੍ਤਞ੍ਹੇਤਂ – ‘‘ਤਤ੍ਥ ਅਨਾਪਤ੍ਤਿ, ਨ વਿવਣ੍ਣੇਤੁਕਾਮੋ ਇਙ੍ਘ ਤਾવ, ਆવੁਸੋ, ਸੁਤ੍ਤਨ੍ਤਂ વਾ ਗਾਥਾਯੋ વਾ ਅਭਿਧਮ੍ਮਂ વਾ ਪਰਿਯਾਪੁਣਸ੍ਸੁ, ਪਚ੍ਛਾਪਿ વਿਨਯਂ ਪਰਿਯਾਪੁਣਿਸ੍ਸਸੀ’’ਤਿ (ਪਾਚਿ॰ ੪੪੨) ਭਣਤਿ। ‘‘ਸੁਤ੍ਤਨ੍ਤੇ ਓਕਾਸਂ ਕਾਰਾਪੇਤ੍વਾ ਅਭਿਧਮ੍ਮਂ વਾ વਿਨਯਂ વਾ ਪੁਚ੍ਛਤਿ, ਅਭਿਧਮ੍ਮੇ ਓਕਾਸਂ ਕਾਰਾਪੇਤ੍વਾ ਸੁਤ੍ਤਨ੍ਤਂ વਾ વਿਨਯਂ વਾ ਪੁਚ੍ਛਤਿ, વਿਨਯੇ ਓਕਾਸਂ ਕਾਰਾਪੇਤ੍વਾ ਸੁਤ੍ਤਨ੍ਤਂ વਾ ਅਭਿਧਮ੍ਮਂ વਾ ਪੁਚ੍ਛਤੀ’’ਤਿ (ਪਾਚਿ॰ ੧੨੨੧)। ‘ਤ੍વਂ ਪਨ ਏਤ੍ਤਕਮ੍ਪਿ ਨ ਜਾਨਾਸੀ’ਤਿ ਏਤ੍ਤਕੇਨਪਿ ਪਰવਾਦੀ ਨਿਗ੍ਗਹਿਤੋ ਹੋਤਿ।

    Tasmiṃ ṭhāne eko bhikkhu nisinno ‘dhammakathika tvaṃ sineruṃ parikkhipanto viya dīghasuttaṃ āharasi, kiṃ suttaṃ nāmeta’nti āha. ‘Abhidhammasuttaṃ nāma, āvuso’ti. ‘Abhidhammasuttaṃ kasmā āharasi? Kiṃ aññaṃ buddhabhāsitaṃ suttaṃ āharituṃ na vaṭṭatī’ti? ‘Abhidhammo kena bhāsito’ti? ‘Na eso buddhabhāsito’ti. ‘Kiṃ pana te, āvuso, vinayapiṭakaṃ uggahita’nti? ‘Na uggahitaṃ, āvuso’ti. ‘Avinayadhāritāya maññe tvaṃ ajānanto evaṃ vadesī’ti. ‘Vinayamattameva, āvuso, uggahita’nti. ‘Tampi te duggahitaṃ, parisapariyante nisīditvā niddāyantena uggahitaṃ bhavissati; tumhādise hi pabbājento vā upasampādento vā sātisāro hoti’. ‘Kiṃ kāraṇā’? Vinayamattassapi duggahitattā; vuttañhetaṃ – ‘‘tattha anāpatti, na vivaṇṇetukāmo iṅgha tāva, āvuso, suttantaṃ vā gāthāyo vā abhidhammaṃ vā pariyāpuṇassu, pacchāpi vinayaṃ pariyāpuṇissasī’’ti (pāci. 442) bhaṇati. ‘‘Suttante okāsaṃ kārāpetvā abhidhammaṃ vā vinayaṃ vā pucchati, abhidhamme okāsaṃ kārāpetvā suttantaṃ vā vinayaṃ vā pucchati, vinaye okāsaṃ kārāpetvā suttantaṃ vā abhidhammaṃ vā pucchatī’’ti (pāci. 1221). ‘Tvaṃ pana ettakampi na jānāsī’ti ettakenapi paravādī niggahito hoti.

    ਮਹਾਗੋਸਿਙ੍ਗਸੁਤ੍ਤਂ ਪਨ ਇਤੋਪਿ ਬਲવਤਰਂ। ਤਤ੍ਰ ਹਿ ਧਮ੍ਮਸੇਨਾਪਤਿ ਸਾਰਿਪੁਤ੍ਤਤ੍ਥੇਰੋ ਅਞ੍ਞਮਞ੍ਞਂ ਪੁਚ੍ਛਿਤਪਞ੍ਹਞ੍ਚ વਿਸ੍ਸਜ੍ਜਨਞ੍ਚ ਆਰੋਚੇਤੁਂ ਸਤ੍ਥੁ ਸਨ੍ਤਿਕਂ ਗਨ੍ਤ੍વਾ ਮਹਾਮੋਗ੍ਗਲ੍ਲਾਨਤ੍ਥੇਰਸ੍ਸ વਿਸ੍ਸਜ੍ਜਨਂ ਆਰੋਚੇਨ੍ਤੋ ‘‘ਇਧਾવੁਸੋ ਸਾਰਿਪੁਤ੍ਤ, ਦ੍વੇ ਭਿਕ੍ਖੂ ਅਭਿਧਮ੍ਮਕਥਂ ਕਥੇਨ੍ਤਿ , ਤੇ ਅਞ੍ਞਮਞ੍ਞਂ ਪਞ੍ਹਂ ਪੁਚ੍ਛਨ੍ਤਿ, ਅਞ੍ਞਮਞ੍ਞਸ੍ਸ ਪਞ੍ਹਂ ਪੁਟ੍ਠਾ વਿਸ੍ਸਜ੍ਜੇਨ੍ਤਿ, ਨੋ ਚ ਸਂਸਾਦੇਨ੍ਤਿ, ਧਮ੍ਮੀ ਚ ਨੇਸਂ ਕਥਾਪવਤ੍ਤਿਨੀ ਹੋਤਿ, ਏવਰੂਪੇਨ ਖੋ, ਆવੁਸੋ, ਸਾਰਿਪੁਤ੍ਤ, ਭਿਕ੍ਖੁਨਾ ਗੋਸਿਙ੍ਗਸਾਲવਨਂ ਸੋਭੇਯ੍ਯਾ’’ਤਿ (ਮ॰ ਨਿ॰ ੧.੩੪੩) ਆਹ। ਸਤ੍ਥਾ ਆਭਿਧਮ੍ਮਿਕਾ ਨਾਮ ਮਮ ਸਾਸਨੇ ਪਰਿਬਾਹਿਰਾਤਿ ਅવਤ੍વਾ ਸੁવਣ੍ਣਾਲਿਙ੍ਗਸਦਿਸਂ ਗੀવਂ ਉਨ੍ਨਾਮੇਤ੍વਾ ਪੁਣ੍ਣਚਨ੍ਦਸਸ੍ਸਿਰੀਕਂ ਮਹਾਮੁਖਂ ਪੂਰੇਤ੍વਾ ਬ੍ਰਹ੍ਮਘੋਸਂ ਨਿਚ੍ਛਾਰੇਨ੍ਤੋ ‘‘ਸਾਧੁ ਸਾਧੁ ਸਾਰਿਪੁਤ੍ਤਾ’’ਤਿ ਮਹਾਮੋਗ੍ਗਲ੍ਲਾਨਤ੍ਥੇਰਸ੍ਸ ਸਾਧੁਕਾਰਂ ਦਤ੍વਾ ‘‘ਯਥਾ ਤਂ ਮੋਗ੍ਗਲ੍ਲਾਨੋ ਚ ਸਮ੍ਮਾ ਬ੍ਯਾਕਰਮਾਨੋ ਬ੍ਯਾਕਰੇਯ੍ਯ, ਮੋਗ੍ਗਲ੍ਲਾਨੋ ਹਿ ਸਾਰਿਪੁਤ੍ਤ ਧਮ੍ਮਕਥਿਕੋ’’ਤਿ (ਮ॰ ਨਿ॰ ੧.੩੪੩) ਆਹ। ਆਭਿਧਮ੍ਮਿਕਭਿਕ੍ਖੂਯੇવ ਕਿਰ ਧਮ੍ਮਕਥਿਕਾ ਨਾਮ, ਅવਸੇਸਾ ਧਮ੍ਮਕਥਂ ਕਥੇਨ੍ਤਾਪਿ ਨ ਧਮ੍ਮਕਥਿਕਾ। ਕਸ੍ਮਾ? ਤੇ ਹਿ ਧਮ੍ਮਕਥਂ ਕਥੇਨ੍ਤਾ ਕਮ੍ਮਨ੍ਤਰਂ વਿਪਾਕਨ੍ਤਰਂ ਰੂਪਾਰੂਪਪਰਿਚ੍ਛੇਦਂ ਧਮ੍ਮਨ੍ਤਰਂ ਆਲੋਲ਼ੇਤ੍વਾ ਕਥੇਨ੍ਤਿ। ਆਭਿਧਮ੍ਮਿਕਾ ਪਨ ਧਮ੍ਮਨ੍ਤਰਂ ਨ ਆਲੋਲ਼ੇਨ੍ਤਿ। ਤਸ੍ਮਾ ਆਭਿਧਮ੍ਮਿਕੋ ਭਿਕ੍ਖੁ ਧਮ੍ਮਂ ਕਥੇਤੁ વਾ ਮਾ વਾ, ਪੁਚ੍ਛਿਤਕਾਲੇ ਪਨ ਪਞ੍ਹਂ ਕਥੇਸ੍ਸਤੀਤਿ। ਅਯਮੇવ ਏਕਨ੍ਤਧਮ੍ਮਕਥਿਕੋ ਨਾਮ ਹੋਤਿ। ਇਦਂ ਸਨ੍ਧਾਯ ਸਤ੍ਥਾ ਸਾਧੁਕਾਰਂ ਦਤ੍વਾ ‘ਸੁਕਥਿਤਂ ਮੋਗ੍ਗਲ੍ਲਾਨੇਨਾ’ਤਿ ਆਹ।

    Mahāgosiṅgasuttaṃ pana itopi balavataraṃ. Tatra hi dhammasenāpati sāriputtatthero aññamaññaṃ pucchitapañhañca vissajjanañca ārocetuṃ satthu santikaṃ gantvā mahāmoggallānattherassa vissajjanaṃ ārocento ‘‘idhāvuso sāriputta, dve bhikkhū abhidhammakathaṃ kathenti , te aññamaññaṃ pañhaṃ pucchanti, aññamaññassa pañhaṃ puṭṭhā vissajjenti, no ca saṃsādenti, dhammī ca nesaṃ kathāpavattinī hoti, evarūpena kho, āvuso, sāriputta, bhikkhunā gosiṅgasālavanaṃ sobheyyā’’ti (ma. ni. 1.343) āha. Satthā ābhidhammikā nāma mama sāsane paribāhirāti avatvā suvaṇṇāliṅgasadisaṃ gīvaṃ unnāmetvā puṇṇacandasassirīkaṃ mahāmukhaṃ pūretvā brahmaghosaṃ nicchārento ‘‘sādhu sādhu sāriputtā’’ti mahāmoggallānattherassa sādhukāraṃ datvā ‘‘yathā taṃ moggallāno ca sammā byākaramāno byākareyya, moggallāno hi sāriputta dhammakathiko’’ti (ma. ni. 1.343) āha. Ābhidhammikabhikkhūyeva kira dhammakathikā nāma, avasesā dhammakathaṃ kathentāpi na dhammakathikā. Kasmā? Te hi dhammakathaṃ kathentā kammantaraṃ vipākantaraṃ rūpārūpaparicchedaṃ dhammantaraṃ āloḷetvā kathenti. Ābhidhammikā pana dhammantaraṃ na āloḷenti. Tasmā ābhidhammiko bhikkhu dhammaṃ kathetu vā mā vā, pucchitakāle pana pañhaṃ kathessatīti. Ayameva ekantadhammakathiko nāma hoti. Idaṃ sandhāya satthā sādhukāraṃ datvā ‘sukathitaṃ moggallānenā’ti āha.

    ਅਭਿਧਮ੍ਮਂ ਪਟਿਬਾਹੇਨ੍ਤੋ ਇਮਸ੍ਮਿਂ ਜਿਨਚਕ੍ਕੇ ਪਹਾਰਂ ਦੇਤਿ, ਸਬ੍ਬਞ੍ਞੁਤਞ੍ਞਾਣਂ ਪਟਿਬਾਹਤਿ, ਸਤ੍ਥੁ વੇਸਾਰਜ੍ਜਞ੍ਞਾਣਂ ਪਟਿਨਿવਤ੍ਤੇਤਿ, ਸੋਤੁਕਾਮਂ ਪਰਿਸਂ વਿਸਂવਾਦੇਤਿ, ਅਰਿਯਮਗ੍ਗੇ ਆવਰਣਂ ਬਨ੍ਧਤਿ, ਅਟ੍ਠਾਰਸਸੁ ਭੇਦਕਰવਤ੍ਥੂਸੁ ਏਕਸ੍ਮਿਂ ਸਨ੍ਦਿਸ੍ਸਤਿ ਉਕ੍ਖੇਪਨੀਯਕਮ੍ਮਤਜ੍ਜਨੀਯਕਮ੍ਮਾਰਹੋ ਹੋਤਿ। ਤਂ ਤਂ ਕਮ੍ਮਂ ਕਤ੍વਾ ਉਯ੍ਯੋਜੇਤਬ੍ਬੋ ‘ਗਚ੍ਛ વਿਘਾਸਾਦੋ ਹੁਤ੍વਾ ਜੀવਿਸ੍ਸਸੀ’ਤਿ।

    Abhidhammaṃ paṭibāhento imasmiṃ jinacakke pahāraṃ deti, sabbaññutaññāṇaṃ paṭibāhati, satthu vesārajjaññāṇaṃ paṭinivatteti, sotukāmaṃ parisaṃ visaṃvādeti, ariyamagge āvaraṇaṃ bandhati, aṭṭhārasasu bhedakaravatthūsu ekasmiṃ sandissati ukkhepanīyakammatajjanīyakammāraho hoti. Taṃ taṃ kammaṃ katvā uyyojetabbo ‘gaccha vighāsādo hutvā jīvissasī’ti.

    ਅਥਾਪਿ ਏવਂ વਦੇਯ੍ਯ – ‘‘ਸਚੇ ਅਭਿਧਮ੍ਮੋ ਬੁਦ੍ਧਭਾਸਿਤੋ, ਯਥਾ ਅਨੇਕੇਸੁ ਸੁਤ੍ਤਸਹਸ੍ਸੇਸੁ ‘ਏਕਂ ਸਮਯਂ ਭਗવਾ ਰਾਜਗਹੇ વਿਹਰਤੀ’ਤਿਆਦਿਨਾ ਨਯੇਨ ਨਿਦਾਨਂ ਸਜ੍ਜਿਤਂ, ਏવਮਸ੍ਸਾਪਿ ਨਿਦਾਨਂ ਸਜ੍ਜਿਤਂ ਭવੇਯ੍ਯਾ’’ਤਿ। ਸੋ ‘ਜਾਤਕਸੁਤ੍ਤਨਿਪਾਤਧਮ੍ਮਪਦਾਦੀਨਂ ਏવਰੂਪਂ ਨਿਦਾਨਂ ਨਤ੍ਥਿ, ਨ ਚੇਤਾਨਿ ਨ ਬੁਦ੍ਧਭਾਸਿਤਾਨੀ’ਤਿ ਪਟਿਕ੍ਖਿਪਿਤ੍વਾ ਉਤ੍ਤਰਿਪਿ ਏવਂ વਤ੍ਤਬ੍ਬੋ – ‘ਪਣ੍ਡਿਤ, ਅਭਿਧਮ੍ਮੋ ਨਾਮੇਸ ਸਬ੍ਬਞ੍ਞੁਬੁਦ੍ਧਾਨਂਯੇવ વਿਸਯੋ, ਨ ਅਞ੍ਞੇਸਂ વਿਸਯੋ। ਬੁਦ੍ਧਾਨਞ੍ਹਿ ਓਕ੍ਕਨ੍ਤਿ ਪਾਕਟਾ, ਅਭਿਜਾਤਿ ਪਾਕਟਾ, ਅਭਿਸਮ੍ਬੋਧਿ ਪਾਕਟਾ, ਧਮ੍ਮਚਕ੍ਕਪ੍ਪવਤ੍ਤਨਂ ਪਾਕਟਂ। ਯਮਕਪਾਟਿਹਾਰਿਯਂ ਪਾਕਟਂ, ਤਿਦਿવਕ੍ਕਮੋ ਪਾਕਟੋ, ਦੇવਲੋਕੇ ਦੇਸਿਤਭਾવੋ ਪਾਕਟੋ, ਦੇવੋਰੋਹਨਂ ਪਾਕਟਂ। ਯਥਾ ਨਾਮ ਚਕ੍ਕવਤ੍ਤਿਰਞ੍ਞੋ ਹਤ੍ਥਿਰਤਨਂ વਾ ਅਸ੍ਸਰਤਨਂ વਾ ਥੇਨੇਤ੍વਾ ਯਾਨਕੇ ਯੋਜੇਤ੍વਾ વਿਚਰਣਂ ਨਾਮ ਅਟ੍ਠਾਨਂ ਅਕਾਰਣਂ; ਚਕ੍ਕਰਤਨਂ વਾ ਪਨ ਥੇਨੇਤ੍વਾ ਪਲਾਲਸਕਟੇ ਓਲਮ੍ਬਿਤ੍વਾ વਿਚਰਣਂ ਨਾਮ ਅਟ੍ਠਾਨਂ ਅਕਾਰਣਂ; ਯੋਜਨਪ੍ਪਮਾਣਂ ਓਭਾਸਨਸਮਤ੍ਥਂ ਮਣਿਰਤਨਂ વਾ ਪਨ ਕਪ੍ਪਾਸਪਚ੍ਛਿਯਂ ਪਕ੍ਖਿਪਿਤ੍વਾ વਲ਼ਞ੍ਜਨਂ ਨਾਮ ਅਟ੍ਠਾਨਂ ਅਕਾਰਣਂ। ਕਸ੍ਮਾ? ਰਾਜਾਰਹਭਣ੍ਡਤਾਯ; ਏવਮੇવ ਅਭਿਧਮ੍ਮੋ ਨਾਮ ਨ ਅਞ੍ਞੇਸਂ વਿਸਯੋ, ਸਬ੍ਬਞ੍ਞੁਬੁਦ੍ਧਾਨਂਯੇવ વਿਸਯੋ। ਤੇਸਂ વਸੇਨ ਦੇਸੇਤਬ੍ਬਦੇਸਨਾ। ਬੁਦ੍ਧਾਨਞ੍ਹਿ ਓਕ੍ਕਨ੍ਤਿ ਪਾਕਟਾ…ਪੇ॰… ਦੇવੋਰੋਹਨਂ ਪਾਕਟਂ। ਅਭਿਧਮ੍ਮਸ੍ਸ ਨਿਦਾਨਕਿਚ੍ਚਂ ਨਾਮ ਨਤ੍ਥਿ ਪਣ੍ਡਿਤਾ’ਤਿ। ਨ ਹਿ ਸਕ੍ਕਾ ਏવਂ વੁਤ੍ਤੇ ਪਰવਾਦਿਨਾ ਸਹਧਮ੍ਮਿਕਂ ਉਦਾਹਰਣਂ ਉਦਾਹਰਿਤੁਂ।

    Athāpi evaṃ vadeyya – ‘‘sace abhidhammo buddhabhāsito, yathā anekesu suttasahassesu ‘ekaṃ samayaṃ bhagavā rājagahe viharatī’tiādinā nayena nidānaṃ sajjitaṃ, evamassāpi nidānaṃ sajjitaṃ bhaveyyā’’ti. So ‘jātakasuttanipātadhammapadādīnaṃ evarūpaṃ nidānaṃ natthi, na cetāni na buddhabhāsitānī’ti paṭikkhipitvā uttaripi evaṃ vattabbo – ‘paṇḍita, abhidhammo nāmesa sabbaññubuddhānaṃyeva visayo, na aññesaṃ visayo. Buddhānañhi okkanti pākaṭā, abhijāti pākaṭā, abhisambodhi pākaṭā, dhammacakkappavattanaṃ pākaṭaṃ. Yamakapāṭihāriyaṃ pākaṭaṃ, tidivakkamo pākaṭo, devaloke desitabhāvo pākaṭo, devorohanaṃ pākaṭaṃ. Yathā nāma cakkavattirañño hatthiratanaṃ vā assaratanaṃ vā thenetvā yānake yojetvā vicaraṇaṃ nāma aṭṭhānaṃ akāraṇaṃ; cakkaratanaṃ vā pana thenetvā palālasakaṭe olambitvā vicaraṇaṃ nāma aṭṭhānaṃ akāraṇaṃ; yojanappamāṇaṃ obhāsanasamatthaṃ maṇiratanaṃ vā pana kappāsapacchiyaṃ pakkhipitvā vaḷañjanaṃ nāma aṭṭhānaṃ akāraṇaṃ. Kasmā? Rājārahabhaṇḍatāya; evameva abhidhammo nāma na aññesaṃ visayo, sabbaññubuddhānaṃyeva visayo. Tesaṃ vasena desetabbadesanā. Buddhānañhi okkanti pākaṭā…pe… devorohanaṃ pākaṭaṃ. Abhidhammassa nidānakiccaṃ nāma natthi paṇḍitā’ti. Na hi sakkā evaṃ vutte paravādinā sahadhammikaṃ udāharaṇaṃ udāharituṃ.

    ਮਣ੍ਡਲਾਰਾਮવਾਸੀ ਤਿਸ੍ਸਭੂਤਿਤ੍ਥੇਰੋ ਪਨ ਮਹਾਬੋਧਿਨਿਦਾਨੋ ਏਸ ਅਭਿਧਮ੍ਮੋ ਨਾਮਾਤਿ ਦਸ੍ਸੇਤੁਂ ‘‘ਯੇਨ ਸ੍વਾਹਂ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, વਿਹਾਰੇਨ ਪਠਮਾਭਿਸਮ੍ਬੁਦ੍ਧੋ વਿਹਰਾਮਿ ਤਸ੍ਸ ਪਦੇਸੇਨ વਿਹਾਸਿ’’ਨ੍ਤਿ (ਸਂ॰ ਨਿ॰ ੫.੧੧) ਇਮਂ ਪਦੇਸવਿਹਾਰਸੁਤ੍ਤਨ੍ਤਂ ਆਹਰਿਤ੍વਾ ਕਥੇਸਿ। ਦਸવਿਧੋ ਹਿ ਪਦੇਸੋ ਨਾਮ – ਖਨ੍ਧਪਦੇਸੋ, ਆਯਤਨਪਦੇਸੋ, ਧਾਤੁਪਦੇਸੋ, ਸਚ੍ਚਪਦੇਸੋ, ਇਨ੍ਦ੍ਰਿਯਪਦੇਸੋ, ਪਚ੍ਚਯਾਕਾਰਪਦੇਸੋ, ਸਤਿਪਟ੍ਠਾਨਪਦੇਸੋ, ਝਾਨਪਦੇਸੋ, ਨਾਮਪਦੇਸੋ, ਧਮ੍ਮਪਦੇਸੋਤਿ। ਤੇਸੁ ਸਤ੍ਥਾ ਮਹਾਬੋਧਿਮਣ੍ਡੇ ਪਞ੍ਚਕ੍ਖਨ੍ਧੇ ਨਿਪ੍ਪਦੇਸੇਨ ਪਟਿવਿਜ੍ਝਿ, ਇਮਂ ਤੇਮਾਸਂ વੇਦਨਾਕ੍ਖਨ੍ਧવਸੇਨੇવ વਿਹਾਸਿ। ਦ੍વਾਦਸਾਯਤਨਾਨਿ ਅਟ੍ਠਾਰਸ ਧਾਤੁਯੋ ਨਿਪ੍ਪਦੇਸੇਨ ਪਟਿવਿਜ੍ਝਿ। ਇਮਂ ਤੇਮਾਸਂ ਧਮ੍ਮਾਯਤਨੇ વੇਦਨਾવਸੇਨ ਧਮ੍ਮਧਾਤੁਯਞ੍ਚ વੇਦਨਾવਸੇਨੇવ વਿਹਾਸਿ। ਚਤ੍ਤਾਰਿ ਸਚ੍ਚਾਨਿ ਨਿਪ੍ਪਦੇਸੇਨ ਪਟਿવਿਜ੍ਝਿ, ਇਮਂ ਤੇਮਾਸਂ ਦੁਕ੍ਖਸਚ੍ਚੇ વੇਦਨਾવਸੇਨੇવ વਿਹਾਸਿ। ਬਾવੀਸਤਿਨ੍ਦ੍ਰਿਯਾਨਿ ਨਿਪ੍ਪਦੇਸੇਨ ਪਟਿવਿਜ੍ਝਿ, ਇਮਂ ਤੇਮਾਸਂ વੇਦਨਾਪਞ੍ਚਕਇਨ੍ਦ੍ਰਿਯવਸੇਨ વਿਹਾਸਿ। ਦ੍વਾਦਸਪਦਿਕਂ ਪਚ੍ਚਯਾਕਾਰવਟ੍ਟਂ ਨਿਪ੍ਪਦੇਸੇਨ ਪਟਿવਿਜ੍ਝਿ, ਇਮਂ ਤੇਮਾਸਂ ਫਸ੍ਸਪਚ੍ਚਯਾ વੇਦਨਾવਸੇਨੇવ વਿਹਾਸਿ। ਚਤ੍ਤਾਰੋ ਸਤਿਪਟ੍ਠਾਨੇ ਨਿਪ੍ਪਦੇਸੇਨ ਪਟਿવਿਜ੍ਝਿ, ਇਮਂ ਤੇਮਾਸਂ વੇਦਨਾਸਤਿਪਟ੍ਠਾਨવਸੇਨੇવ વਿਹਾਸਿ। ਚਤ੍ਤਾਰਿ ਝਾਨਾਨਿ ਨਿਪ੍ਪਦੇਸੇਨ ਪਟਿવਿਜ੍ਝਿ, ਇਮਂ ਤੇਮਾਸਂ ਝਾਨਙ੍ਗੇਸੁ વੇਦਨਾવਸੇਨੇવ વਿਹਾਸਿ। ਨਾਮਂ ਨਿਪ੍ਪਦੇਸੇਨ ਪਟਿવਿਜ੍ਝਿ, ਇਮਂ ਤੇਮਾਸਂ ਤਤ੍ਥ વੇਦਨਾવਸੇਨੇવ વਿਹਾਸਿ। ਧਮ੍ਮੇ ਨਿਪ੍ਪਦੇਸੇਨ ਪਟਿવਿਜ੍ਝਿ, ਇਮਂ ਤੇਮਾਸਂ વੇਦਨਾਤ੍ਤਿਕવਸੇਨੇવ વਿਹਾਸੀਤਿ। ਏવਂ ਥੇਰੋ ਪਦੇਸવਿਹਾਰਸੁਤ੍ਤਨ੍ਤવਸੇਨ ਅਭਿਧਮ੍ਮਸ੍ਸ ਨਿਦਾਨਂ ਕਥੇਸਿ।

    Maṇḍalārāmavāsī tissabhūtitthero pana mahābodhinidāno esa abhidhammo nāmāti dassetuṃ ‘‘yena svāhaṃ, bhikkhave, vihārena paṭhamābhisambuddho viharāmi tassa padesena vihāsi’’nti (saṃ. ni. 5.11) imaṃ padesavihārasuttantaṃ āharitvā kathesi. Dasavidho hi padeso nāma – khandhapadeso, āyatanapadeso, dhātupadeso, saccapadeso, indriyapadeso, paccayākārapadeso, satipaṭṭhānapadeso, jhānapadeso, nāmapadeso, dhammapadesoti. Tesu satthā mahābodhimaṇḍe pañcakkhandhe nippadesena paṭivijjhi, imaṃ temāsaṃ vedanākkhandhavaseneva vihāsi. Dvādasāyatanāni aṭṭhārasa dhātuyo nippadesena paṭivijjhi. Imaṃ temāsaṃ dhammāyatane vedanāvasena dhammadhātuyañca vedanāvaseneva vihāsi. Cattāri saccāni nippadesena paṭivijjhi, imaṃ temāsaṃ dukkhasacce vedanāvaseneva vihāsi. Bāvīsatindriyāni nippadesena paṭivijjhi, imaṃ temāsaṃ vedanāpañcakaindriyavasena vihāsi. Dvādasapadikaṃ paccayākāravaṭṭaṃ nippadesena paṭivijjhi, imaṃ temāsaṃ phassapaccayā vedanāvaseneva vihāsi. Cattāro satipaṭṭhāne nippadesena paṭivijjhi, imaṃ temāsaṃ vedanāsatipaṭṭhānavaseneva vihāsi. Cattāri jhānāni nippadesena paṭivijjhi, imaṃ temāsaṃ jhānaṅgesu vedanāvaseneva vihāsi. Nāmaṃ nippadesena paṭivijjhi, imaṃ temāsaṃ tattha vedanāvaseneva vihāsi. Dhamme nippadesena paṭivijjhi, imaṃ temāsaṃ vedanāttikavaseneva vihāsīti. Evaṃ thero padesavihārasuttantavasena abhidhammassa nidānaṃ kathesi.

    ਗਾਮવਾਸੀ ਸੁਮਨਦੇવਤ੍ਥੇਰੋ ਪਨ ਹੇਟ੍ਠਾਲੋਹਪਾਸਾਦੇ ਧਮ੍ਮਂ ਪਰਿવਤ੍ਤੇਨ੍ਤੋ ‘ਅਯਂ ਪਰવਾਦੀ ਬਾਹਾ ਪਗ੍ਗਯ੍ਹ ਅਰਞ੍ਞੇ ਕਨ੍ਦਨ੍ਤੋ વਿਯ, ਅਸਕ੍ਖਿਕਂ ਅਡ੍ਡਂ ਕਰੋਨ੍ਤੋ વਿਯ ਚ, ਅਭਿਧਮ੍ਮੇ ਨਿਦਾਨਸ੍ਸ ਅਤ੍ਥਿਭਾવਮ੍ਪਿ ਨ ਜਾਨਾਤੀ’ਤਿ વਤ੍વਾ ਨਿਦਾਨਂ ਕਥੇਨ੍ਤੋ ਏવਮਾਹ – ਏਕਂ ਸਮਯਂ ਭਗવਾ ਦੇવੇਸੁ વਿਹਰਤਿ ਤਾવਤਿਂਸੇਸੁ ਪਾਰਿਚ੍ਛਤ੍ਤਕਮੂਲੇ ਪਣ੍ਡੁਕਮ੍ਬਲਸਿਲਾਯਂ। ਤਤ੍ਰ ਖੋ ਭਗવਾ ਦੇવਾਨਂ ਤਾવਤਿਂਸਾਨਂ ਅਭਿਧਮ੍ਮਕਥਂ ਕਥੇਸਿ – ‘‘ਕੁਸਲਾ ਧਮ੍ਮਾ, ਅਕੁਸਲਾ ਧਮ੍ਮਾ, ਅਬ੍ਯਾਕਤਾ ਧਮ੍ਮਾ’’ਤਿ।

    Gāmavāsī sumanadevatthero pana heṭṭhālohapāsāde dhammaṃ parivattento ‘ayaṃ paravādī bāhā paggayha araññe kandanto viya, asakkhikaṃ aḍḍaṃ karonto viya ca, abhidhamme nidānassa atthibhāvampi na jānātī’ti vatvā nidānaṃ kathento evamāha – ekaṃ samayaṃ bhagavā devesu viharati tāvatiṃsesu pāricchattakamūle paṇḍukambalasilāyaṃ. Tatra kho bhagavā devānaṃ tāvatiṃsānaṃ abhidhammakathaṃ kathesi – ‘‘kusalā dhammā, akusalā dhammā, abyākatā dhammā’’ti.

    ਅਞ੍ਞੇਸੁ ਪਨ ਸੁਤ੍ਤੇਸੁ ਏਕਮੇવ ਨਿਦਾਨਂ। ਅਭਿਧਮ੍ਮੇ ਦ੍વੇ ਨਿਦਾਨਾਨਿ – ਅਧਿਗਮਨਿਦਾਨਞ੍ਚ ਦੇਸਨਾਨਿਦਾਨਞ੍ਚ । ਤਤ੍ਥ ਅਧਿਗਮਨਿਦਾਨਂ ਦੀਪਙ੍ਕਰਦਸਬਲਤੋ ਪਟ੍ਠਾਯ ਯਾવ ਮਹਾਬੋਧਿਪਲ੍ਲਙ੍ਕਾ વੇਦਿਤਬ੍ਬਂ। ਦੇਸਨਾਨਿਦਾਨਂ ਯਾવ ਧਮ੍ਮਚਕ੍ਕਪ੍ਪવਤ੍ਤਨਾ। ਏવਂ ਉਭਯਨਿਦਾਨਸਮ੍ਪਨ੍ਨਸ੍ਸ ਪਨਸ੍ਸ ਅਭਿਧਮ੍ਮਸ੍ਸ ਨਿਦਾਨਕੋਸਲ੍ਲਤ੍ਥਂ ਇਦਂ ਤਾવ ਪਞ੍ਹਾਕਮ੍ਮਂ વੇਦਿਤਬ੍ਬਂ – ਅਯਂ ਅਭਿਧਮ੍ਮੋ ਨਾਮ ਕੇਨ ਪਭਾવਿਤੋ? ਕਤ੍ਥ ਪਰਿਪਾਚਿਤੋ? ਕਤ੍ਥ ਅਧਿਗਤੋ? ਕਦਾ ਅਧਿਗਤੋ? ਕੇਨ ਅਧਿਗਤੋ? ਕਤ੍ਥ વਿਚਿਤੋ? ਕਦਾ વਿਚਿਤੋ? ਕੇਨ વਿਚਿਤੋ? ਕਤ੍ਥ ਦੇਸਿਤੋ? ਕਸ੍ਸਤ੍ਥਾਯ ਦੇਸਿਤੋ? ਕਿਮਤ੍ਥਂ ਦੇਸਿਤੋ? ਕੇਹਿ ਪਟਿਗ੍ਗਹਿਤੋ? ਕੇ ਸਿਕ੍ਖਨ੍ਤਿ? ਕੇ ਸਿਕ੍ਖਿਤਸਿਕ੍ਖਾ? ਕੇ ਧਾਰੇਨ੍ਤਿ? ਕਸ੍ਸ વਚਨਂ? ਕੇਨਾਭਤੋਤਿ?

    Aññesu pana suttesu ekameva nidānaṃ. Abhidhamme dve nidānāni – adhigamanidānañca desanānidānañca . Tattha adhigamanidānaṃ dīpaṅkaradasabalato paṭṭhāya yāva mahābodhipallaṅkā veditabbaṃ. Desanānidānaṃ yāva dhammacakkappavattanā. Evaṃ ubhayanidānasampannassa panassa abhidhammassa nidānakosallatthaṃ idaṃ tāva pañhākammaṃ veditabbaṃ – ayaṃ abhidhammo nāma kena pabhāvito? Kattha paripācito? Kattha adhigato? Kadā adhigato? Kena adhigato? Kattha vicito? Kadā vicito? Kena vicito? Kattha desito? Kassatthāya desito? Kimatthaṃ desito? Kehi paṭiggahito? Ke sikkhanti? Ke sikkhitasikkhā? Ke dhārenti? Kassa vacanaṃ? Kenābhatoti?

    ਤਤ੍ਰਿਦਂ વਿਸ੍ਸਜ੍ਜਨਂ – ਕੇਨ ਪਭਾવਿਤੋਤਿ ਬੋਧਿਅਭਿਨੀਹਾਰਸਦ੍ਧਾਯ ਪਭਾવਿਤੋ। ਕਤ੍ਥ ਪਰਿਪਾਚਿਤੋਤਿ ਅਡ੍ਢਛਕ੍ਕੇਸੁ ਜਾਤਕਸਤੇਸੁ। ਕਤ੍ਥ ਅਧਿਗਤੋਤਿ ਬੋਧਿਮੂਲੇ। ਕਦਾ ਅਧਿਗਤੋਤਿ વਿਸਾਖਾਪੁਣ੍ਣਮਾਸਿਯਂ। ਕੇਨਾਧਿਗਤੋਤਿ ਸਬ੍ਬਞ੍ਞੁਬੁਦ੍ਧੇਨ। ਕਤ੍ਥ વਿਚਿਤੋਤਿ ਬੋਧਿਮਣ੍ਡੇ। ਕਦਾ વਿਚਿਤੋਤਿ ਰਤਨਘਰਸਤ੍ਤਾਹੇ। ਕੇਨ વਿਚਿਤੋਤਿ ਸਬ੍ਬਞ੍ਞੁਬੁਦ੍ਧੇਨ। ਕਤ੍ਥ ਦੇਸਿਤੋਤਿ ਦੇવੇਸੁ ਤਾવਤਿਂਸੇਸੁ। ਕਸ੍ਸਤ੍ਥਾਯ ਦੇਸਿਤੋਤਿ ਦੇવਤਾਨਂ। ਕਿਮਤ੍ਥਂ ਦੇਸਿਤੋਤਿ ਚਤੁਰੋਘਨਿਦ੍ਧਰਣਤ੍ਥਂ। ਕੇਹਿ ਪਟਿਗ੍ਗਹਿਤੋਤਿ ਦੇવੇਹਿ। ਕੇ ਸਿਕ੍ਖਨ੍ਤੀਤਿ ਸੇਕ੍ਖਾ ਚ ਪੁਥੁਜ੍ਜਨਕਲ੍ਯਾਣਾ ਚ। ਕੇ ਸਿਕ੍ਖਿਤਸਿਕ੍ਖਾਤਿ ਅਰਹਨ੍ਤੋ ਖੀਣਾਸવਾ। ਕੇ ਧਾਰੇਨ੍ਤੀਤਿ ਯੇਸਂ વਤ੍ਤਤਿ ਤੇ ਧਾਰੇਨ੍ਤਿ। ਕਸ੍ਸ વਚਨਨ੍ਤਿ ਭਗવਤੋ વਚਨਂ, ਅਰਹਤੋ ਸਮ੍ਮਾਸਮ੍ਬੁਦ੍ਧਸ੍ਸ। ਕੇਨਾਭਤੋਤਿ ਆਚਰਿਯਪਰਮ੍ਪਰਾਯ।

    Tatridaṃ vissajjanaṃ – kena pabhāvitoti bodhiabhinīhārasaddhāya pabhāvito. Kattha paripācitoti aḍḍhachakkesu jātakasatesu. Kattha adhigatoti bodhimūle. Kadā adhigatoti visākhāpuṇṇamāsiyaṃ. Kenādhigatoti sabbaññubuddhena. Kattha vicitoti bodhimaṇḍe. Kadāvicitoti ratanagharasattāhe. Kena vicitoti sabbaññubuddhena. Kattha desitoti devesu tāvatiṃsesu. Kassatthāya desitoti devatānaṃ. Kimatthaṃ desitoti caturoghaniddharaṇatthaṃ. Kehi paṭiggahitoti devehi. Ke sikkhantīti sekkhā ca puthujjanakalyāṇā ca. Ke sikkhitasikkhāti arahanto khīṇāsavā. Ke dhārentīti yesaṃ vattati te dhārenti. Kassa vacananti bhagavato vacanaṃ, arahato sammāsambuddhassa. Kenābhatoti ācariyaparamparāya.

    ਅਯਞ੍ਹਿ ਸਾਰਿਪੁਤ੍ਤਤ੍ਥੇਰੋ ਭਦ੍ਦਜਿ ਸੋਭਿਤੋ ਪਿਯਜਾਲੀ ਪਿਯਪਾਲੋ ਪਿਯਦਸ੍ਸੀ ਕੋਸਿਯਪੁਤ੍ਤੋ ਸਿਗ੍ਗવੋ ਸਨ੍ਦੇਹੋ ਮੋਗ੍ਗਲਿਪੁਤ੍ਤੋ ਸੁਦਤ੍ਤੋ ਧਮ੍ਮਿਯੋ ਦਾਸਕੋ ਸੋਣਕੋ ਰੇવਤੋਤਿ ਏવਮਾਦੀਹਿ ਯਾવ ਤਤਿਯਸਙ੍ਗੀਤਿਕਾਲਾ ਆਭਤੋ। ਤਤੋ ਉਦ੍ਧਂ ਤੇਸਂਯੇવ ਸਿਸ੍ਸਾਨੁਸਿਸ੍ਸੇਹੀਤਿ ਏવਂ ਤਾવ ਜਮ੍ਬੁਦੀਪਤਲੇ ਆਚਰਿਯਪਰਮ੍ਪਰਾਯ ਆਭਤੋ। ਇਮਂ ਪਨ ਦੀਪਂ –

    Ayañhi sāriputtatthero bhaddaji sobhito piyajālī piyapālo piyadassī kosiyaputto siggavo sandeho moggaliputto sudatto dhammiyo dāsako soṇako revatoti evamādīhi yāva tatiyasaṅgītikālā ābhato. Tato uddhaṃ tesaṃyeva sissānusissehīti evaṃ tāva jambudīpatale ācariyaparamparāya ābhato. Imaṃ pana dīpaṃ –

    ਤਤੋ ਮਹਿਨ੍ਦੋ ਇਟ੍ਟਿਯੋ, ਉਤ੍ਤਿਯੋ ਸਮ੍ਬਲੋ ਤਥਾ।

    Tato mahindo iṭṭiyo, uttiyo sambalo tathā;

    ਪਣ੍ਡਿਤੋ ਭਦ੍ਦਨਾਮੋ ਚ, ਏਤੇ ਨਾਗਾ ਮਹਾਪਞ੍ਞਾ॥

    Paṇḍito bhaddanāmo ca, ete nāgā mahāpaññā.

    ਜਮ੍ਬੁਦੀਪਾ ਇਧਾਗਤਾਤਿ (ਪਰਿ॰ ੩, ੮)।

    Jambudīpā idhāgatāti (pari. 3, 8).

    ਇਮੇਹਿ ਮਹਾਨਾਗੇਹਿ ਆਭਤੋ। ਤਤੋ ਉਦ੍ਧਂ ਤੇਸਂਯੇવ ਸਿਸ੍ਸਾਨੁਸਿਸ੍ਸਸਙ੍ਖਾਤਾਯ ਆਚਰਿਯਪਰਮ੍ਪਰਾਯ ਯਾવਜ੍ਜਤਨਕਾਲਾ ਆਭਤੋ।

    Imehi mahānāgehi ābhato. Tato uddhaṃ tesaṃyeva sissānusissasaṅkhātāya ācariyaparamparāya yāvajjatanakālā ābhato.

    ਸੁਮੇਧਕਥਾ

    Sumedhakathā

    ਏવਂ ਆਭਤਸ੍ਸ ਪਨਸ੍ਸ ਯਂ ਤਂ ਦੀਪਙ੍ਕਰਦਸਬਲਤੋ ਪਟ੍ਠਾਯ ਯਾવ ਮਹਾਬੋਧਿਪਲ੍ਲਙ੍ਕਾ ਅਧਿਗਮਨਿਦਾਨਂ, ਯਾવ ਧਮ੍ਮਚਕ੍ਕਪ੍ਪવਤ੍ਤਨਾ ਦੇਸਨਾਨਿਦਾਨਞ੍ਚ વੁਤ੍ਤਂ, ਤਸ੍ਸ ਆવਿਭਾવਤ੍ਥਂ ਅਯਂ ਅਨੁਪੁਬ੍ਬਿਕਥਾ વੇਦਿਤਬ੍ਬਾ –

    Evaṃ ābhatassa panassa yaṃ taṃ dīpaṅkaradasabalato paṭṭhāya yāva mahābodhipallaṅkā adhigamanidānaṃ, yāva dhammacakkappavattanā desanānidānañca vuttaṃ, tassa āvibhāvatthaṃ ayaṃ anupubbikathā veditabbā –

    ਇਤੋ ਕਿਰ ਕਪ੍ਪਸਤਸਹਸ੍ਸਾਧਿਕਾਨਂ ਚਤੁਨ੍ਨਂ ਅਸਙ੍ਖ੍ਯੇਯ੍ਯਾਨਂ ਮਤ੍ਥਕੇ ਅਮਰવਤੀ ਨਾਮ ਨਗਰਂ ਅਹੋਸਿ। ਤਤ੍ਥ ਸੁਮੇਧੋ ਨਾਮ ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣੋ ਪਟਿવਸਤਿ ਉਭਤੋ ਸੁਜਾਤੋ, ਮਾਤਿਤੋ ਚ ਪਿਤਿਤੋ ਚ, ਸਂਸੁਦ੍ਧਗਹਣਿਕੋ, ਯਾવ ਸਤ੍ਤਮਾ ਕੁਲਪਰਿવਟ੍ਟਾ ਅਕ੍ਖਿਤ੍ਤੋ ਅਨੁਪਕੁਟ੍ਠੋ ਜਾਤਿવਾਦੇਨ, ਅਭਿਰੂਪੋ ਦਸ੍ਸਨੀਯੋ ਪਾਸਾਦਿਕੋ ਪਰਮਾਯ વਣ੍ਣਪੋਕ੍ਖਰਤਾਯ ਸਮਨ੍ਨਾਗਤੋ। ਸੋ ਅਞ੍ਞਂ ਕਮ੍ਮਂ ਅਕਤ੍વਾ ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣਸਿਪ੍ਪਮੇવ ਉਗ੍ਗਣ੍ਹਿ। ਤਸ੍ਸ ਦਹਰਕਾਲੇਯੇવ ਮਾਤਾਪਿਤਰੋ ਕਾਲਮਕਂਸੁ। ਅਥਸ੍ਸ ਰਾਸਿવਡ੍ਢਕੋ ਅਮਚ੍ਚੋ ਆਯਪੋਤ੍ਥਕਂ ਆਹਰਿਤ੍વਾ ਸੁવਣ੍ਣਰਜਤਮਣਿਮੁਤ੍ਤਾਦਿਪੂਰਿਤੇ ਗਬ੍ਭੇ વਿવਰਿਤ੍વਾ ‘ਏਤ੍ਤਕਂ ਤੇ ਕੁਮਾਰ ਮਾਤੁ ਸਨ੍ਤਕਂ, ਏਤ੍ਤਕਂ ਪਿਤੁ ਸਨ੍ਤਕਂ, ਏਤ੍ਤਕਾ ਅਯ੍ਯਕਪਯ੍ਯਕਾਨਂ ਸਨ੍ਤਕਾਤਿ ਯਾવ ਸਤ੍ਤਮਾ ਕੁਲਪਰਿવਟ੍ਟਾ ਧਨਂ ਆਚਿਕ੍ਖਿਤ੍વਾ ਏਤਂ ਪਟਿਪਜ੍ਜਾਹੀ’ਤਿ ਆਹ। ਸੁਮੇਧਪਣ੍ਡਿਤੋ ਚਿਨ੍ਤੇਸਿ – ‘ਇਮਂ ਧਨਂ ਸਂਹਰਿਤ੍વਾ ਮਯ੍ਹਂ ਪਿਤੁਪਿਤਾਮਹਾਦਯੋ ਪਰਲੋਕਂ ਗਚ੍ਛਨ੍ਤਾ ਏਕਕਹਾਪਣਮ੍ਪਿ ਗਹੇਤ੍વਾ ਨ ਗਤਾ, ਮਯਾ ਪਨ ਗਹੇਤ੍વਾ ਗਮਨਕਾਰਣਂ ਕਾਤੁਂ વਟ੍ਟਤੀ’ਤਿ ਸੋ ਰਞ੍ਞੋ ਆਰੋਚੇਤ੍વਾ ਨਗਰੇ ਭੇਰਿਂ ਚਰਾਪੇਤ੍વਾ ਮਹਾਜਨਸ੍ਸ ਦਾਨਂ ਦਤ੍વਾ ਤਾਪਸਪਬ੍ਬਜ੍ਜਂ ਪਬ੍ਬਜਿ। ਇਮਸ੍ਮਿਂ ਪਨ ਠਾਨੇ ਸੁਮੇਧਕਥਾ ਕਥੇਤਬ੍ਬਾ। વੁਤ੍ਤਞ੍ਹੇਤਂ ਬੁਦ੍ਧવਂਸੇ (ਬੁ॰ વਂ॰ ੨.੧-੩੩) –

    Ito kira kappasatasahassādhikānaṃ catunnaṃ asaṅkhyeyyānaṃ matthake amaravatī nāma nagaraṃ ahosi. Tattha sumedho nāma brāhmaṇo paṭivasati ubhato sujāto, mātito ca pitito ca, saṃsuddhagahaṇiko, yāva sattamā kulaparivaṭṭā akkhitto anupakuṭṭho jātivādena, abhirūpo dassanīyo pāsādiko paramāya vaṇṇapokkharatāya samannāgato. So aññaṃ kammaṃ akatvā brāhmaṇasippameva uggaṇhi. Tassa daharakāleyeva mātāpitaro kālamakaṃsu. Athassa rāsivaḍḍhako amacco āyapotthakaṃ āharitvā suvaṇṇarajatamaṇimuttādipūrite gabbhe vivaritvā ‘ettakaṃ te kumāra mātu santakaṃ, ettakaṃ pitu santakaṃ, ettakā ayyakapayyakānaṃ santakāti yāva sattamā kulaparivaṭṭā dhanaṃ ācikkhitvā etaṃ paṭipajjāhī’ti āha. Sumedhapaṇḍito cintesi – ‘imaṃ dhanaṃ saṃharitvā mayhaṃ pitupitāmahādayo paralokaṃ gacchantā ekakahāpaṇampi gahetvā na gatā, mayā pana gahetvā gamanakāraṇaṃ kātuṃ vaṭṭatī’ti so rañño ārocetvā nagare bheriṃ carāpetvā mahājanassa dānaṃ datvā tāpasapabbajjaṃ pabbaji. Imasmiṃ pana ṭhāne sumedhakathā kathetabbā. Vuttañhetaṃ buddhavaṃse (bu. vaṃ. 2.1-33) –

    ਕਪ੍ਪੇ ਚ ਸਤਸਹਸ੍ਸੇ, ਚਤੁਰੋ ਚ ਅਸਙ੍ਖਿਯੇ।

    Kappe ca satasahasse, caturo ca asaṅkhiye;

    ਅਮਰਂ ਨਾਮ ਨਗਰਂ, ਦਸ੍ਸਨੇਯ੍ਯਂ ਮਨੋਰਮਂ॥

    Amaraṃ nāma nagaraṃ, dassaneyyaṃ manoramaṃ.

    ਦਸਹਿ ਸਦ੍ਦੇਹਿ ਅવਿવਿਤ੍ਤਂ, ਅਨ੍ਨਪਾਨਸਮਾਯੁਤਂ।

    Dasahi saddehi avivittaṃ, annapānasamāyutaṃ;

    ਹਤ੍ਥਿਸਦ੍ਦਂ ਅਸ੍ਸਸਦ੍ਦਂ, ਭੇਰਿਸਙ੍ਖਰਥਾਨਿ ਚ।

    Hatthisaddaṃ assasaddaṃ, bherisaṅkharathāni ca;

    ਖਾਦਥ ਪਿવਥ ਚੇવ, ਅਨ੍ਨਪਾਨੇਨ ਘੋਸਿਤਂ॥

    Khādatha pivatha ceva, annapānena ghositaṃ.

    ਨਗਰਂ ਸਬ੍ਬਙ੍ਗਸਮ੍ਪਨ੍ਨਂ, ਸਬ੍ਬਕਮ੍ਮਮੁਪਾਗਤਂ।

    Nagaraṃ sabbaṅgasampannaṃ, sabbakammamupāgataṃ;

    ਸਤ੍ਤਰਤਨਸਮ੍ਪਨ੍ਨਂ, ਨਾਨਾਜਨਸਮਾਕੁਲਂ।

    Sattaratanasampannaṃ, nānājanasamākulaṃ;

    ਸਮਿਦ੍ਧਂ ਦੇવਨਗਰਂવ, ਆવਾਸਂ ਪੁਞ੍ਞਕਮ੍ਮਿਨਂ॥

    Samiddhaṃ devanagaraṃva, āvāsaṃ puññakamminaṃ.

    ਨਗਰੇ ਅਮਰવਤਿਯਾ, ਸੁਮੇਧੋ ਨਾਮ ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣੋ।

    Nagare amaravatiyā, sumedho nāma brāhmaṇo;

    ਅਨੇਕਕੋਟਿਸਨ੍ਨਿਚਯੋ, ਪਹੂਤਧਨਧਞ੍ਞવਾ॥

    Anekakoṭisannicayo, pahūtadhanadhaññavā.

    ਅਜ੍ਝਾਯਕੋ ਮਨ੍ਤਧਰੋ, ਤਿਣ੍ਣਂ વੇਦਾਨ ਪਾਰਗੂ।

    Ajjhāyako mantadharo, tiṇṇaṃ vedāna pāragū;

    ਲਕ੍ਖਣੇ ਇਤਿਹਾਸੇ ਚ, ਸਧਮ੍ਮੇ ਪਾਰਮਿਂ ਗਤੋ॥

    Lakkhaṇe itihāse ca, sadhamme pāramiṃ gato.

    ਰਹੋਗਤੋ ਨਿਸੀਦਿਤ੍વਾ, ਏવਂ ਚਿਨ੍ਤੇਸਹਂ ਤਦਾ।

    Rahogato nisīditvā, evaṃ cintesahaṃ tadā;

    ਦੁਕ੍ਖੋ ਪੁਨਬ੍ਭવੋ ਨਾਮ, ਸਰੀਰਸ੍ਸ ਚ ਭੇਦਨਂ॥

    Dukkho punabbhavo nāma, sarīrassa ca bhedanaṃ.

    ਜਾਤਿਧਮ੍ਮੋ ਜਰਾਧਮ੍ਮੋ, ਬ੍ਯਾਧਿਧਮ੍ਮੋ ਸਹਂ ਤਦਾ।

    Jātidhammo jarādhammo, byādhidhammo sahaṃ tadā;

    ਅਜਰਂ ਅਮਤਂ ਖੇਮਂ, ਪਰਿਯੇਸਿਸ੍ਸਾਮਿ ਨਿਬ੍ਬੁਤਿਂ॥

    Ajaraṃ amataṃ khemaṃ, pariyesissāmi nibbutiṃ.

    ਯਂਨੂਨਿਮਂ ਪੂਤਿਕਾਯਂ, ਨਾਨਾਕੁਣਪਪੂਰਿਤਂ।

    Yaṃnūnimaṃ pūtikāyaṃ, nānākuṇapapūritaṃ;

    ਛਡ੍ਡਯਿਤ੍વਾਨ ਗਚ੍ਛੇਯ੍ਯਂ, ਅਨਪੇਕ੍ਖੋ ਅਨਤ੍ਥਿਕੋ॥

    Chaḍḍayitvāna gaccheyyaṃ, anapekkho anatthiko.

    ਅਤ੍ਥਿ ਹੇਹਿਤਿ ਸੋ ਮਗ੍ਗੋ, ਨ ਸੋ ਸਕ੍ਕਾ ਨ ਹੇਤੁਯੇ।

    Atthi hehiti so maggo, na so sakkā na hetuye;

    ਪਰਿਯੇਸਿਸ੍ਸਾਮਿ ਤਂ ਮਗ੍ਗਂ, ਭવਤੋ ਪਰਿਮੁਤ੍ਤਿਯਾ॥

    Pariyesissāmi taṃ maggaṃ, bhavato parimuttiyā.

    ਯਥਾਪਿ ਦੁਕ੍ਖੇ વਿਜ੍ਜਨ੍ਤੇ, ਸੁਖਂ ਨਾਮਪਿ વਿਜ੍ਜਤਿ।

    Yathāpi dukkhe vijjante, sukhaṃ nāmapi vijjati;

    ਏવਂ ਭવੇ વਿਜ੍ਜਮਾਨੇ, વਿਭવੋਪਿ ਇਚ੍ਛਿਤਬ੍ਬਕੋ॥

    Evaṃ bhave vijjamāne, vibhavopi icchitabbako.

    ਯਥਾਪਿ ਉਣ੍ਹੇ વਿਜ੍ਜਨ੍ਤੇ, ਅਪਰਂ વਿਜ੍ਜਤਿ ਸੀਤਲਂ।

    Yathāpi uṇhe vijjante, aparaṃ vijjati sītalaṃ;

    ਏવਂ ਤਿવਿਧਗ੍ਗਿ વਿਜ੍ਜਨ੍ਤੇ, ਨਿਬ੍ਬਾਨਂ ਇਚ੍ਛਿਤਬ੍ਬਕਂ॥

    Evaṃ tividhaggi vijjante, nibbānaṃ icchitabbakaṃ.

    ਯਥਾਪਿ ਪਾਪੇ વਿਜ੍ਜਨ੍ਤੇ, ਕਲ੍ਯਾਣਮਪਿ વਿਜ੍ਜਤਿ।

    Yathāpi pāpe vijjante, kalyāṇamapi vijjati;

    ਏવਮੇવ ਜਾਤਿ વਿਜ੍ਜਨ੍ਤੇ, ਅਜਾਤਿਪਿਚ੍ਛਿਤਬ੍ਬਕਂ॥

    Evameva jāti vijjante, ajātipicchitabbakaṃ.

    ਯਥਾ ਗੂਥਗਤੋ ਪੁਰਿਸੋ, ਤਲ਼ਾਕਂ ਦਿਸ੍વਾਨ ਪੂਰਿਤਂ।

    Yathā gūthagato puriso, taḷākaṃ disvāna pūritaṃ;

    ਨ ਗવੇਸਤਿ ਤਂ ਤਲ਼ਾਕਂ, ਨ ਦੋਸੋ ਤਲ਼ਾਕਸ੍ਸ ਸੋ॥

    Na gavesati taṃ taḷākaṃ, na doso taḷākassa so.

    ਏવਂ ਕਿਲੇਸਮਲਧੋવੇ, વਿਜ੍ਜਨ੍ਤੇ ਅਮਤਨ੍ਤਲ਼ੇ।

    Evaṃ kilesamaladhove, vijjante amatantaḷe;

    ਨ ਗવੇਸਤਿ ਤਂ ਤਲ਼ਾਕਂ, ਨ ਦੋਸੋ ਅਮਤਨ੍ਤਲ਼ੇ॥

    Na gavesati taṃ taḷākaṃ, na doso amatantaḷe.

    ਯਥਾ ਅਰੀਹਿ ਪਰਿਰੁਦ੍ਧੋ, વਿਜ੍ਜਨ੍ਤੇ ਗਮਨਮ੍ਪਥੇ।

    Yathā arīhi pariruddho, vijjante gamanampathe;

    ਨ ਪਲਾਯਤਿ ਸੋ ਪੁਰਿਸੋ, ਨ ਦੋਸੋ ਅਞ੍ਜਸਸ੍ਸ ਸੋ॥

    Na palāyati so puriso, na doso añjasassa so.

    ਏવਂ ਕਿਲੇਸਪਰਿਰੁਦ੍ਧੋ, વਿਜ੍ਜਮਾਨੇ ਸਿવੇ ਪਥੇ।

    Evaṃ kilesapariruddho, vijjamāne sive pathe;

    ਨ ਗવੇਸਤਿ ਤਂ ਮਗ੍ਗਂ, ਨ ਦੋਸੋ ਸਿવਮਞ੍ਜਸੇ॥

    Na gavesati taṃ maggaṃ, na doso sivamañjase.

    ਯਥਾਪਿ ਬ੍ਯਾਧਿਤੋ ਪੁਰਿਸੋ, વਿਜ੍ਜਮਾਨੇ ਤਿਕਿਚ੍ਛਕੇ।

    Yathāpi byādhito puriso, vijjamāne tikicchake;

    ਨ ਤਿਕਿਚ੍ਛਾਪੇਤਿ ਤਂ ਬ੍ਯਾਧਿਂ, ਨ ਦੋਸੋ ਸੋ ਤਿਕਿਚ੍ਛਕੇ॥

    Na tikicchāpeti taṃ byādhiṃ, na doso so tikicchake.

    ਏવਂ ਕਿਲੇਸਬ੍ਯਾਧੀਹਿ, ਦੁਕ੍ਖਿਤੋ ਪਰਿਪੀਲ਼ਿਤੋ।

    Evaṃ kilesabyādhīhi, dukkhito paripīḷito;

    ਨ ਗવੇਸਤਿ ਤਂ ਆਚਰਿਯਂ, ਨ ਦੋਸੋ ਸੋ વਿਨਾਯਕੇ॥

    Na gavesati taṃ ācariyaṃ, na doso so vināyake.

    ਯਥਾਪਿ ਕੁਣਪਂ ਪੁਰਿਸੋ, ਕਣ੍ਠੇ ਬਦ੍ਧਂ ਜਿਗੁਚ੍ਛਿਯ।

    Yathāpi kuṇapaṃ puriso, kaṇṭhe baddhaṃ jigucchiya;

    ਮੋਚਯਿਤ੍વਾਨ ਗਚ੍ਛੇਯ੍ਯ, ਸੁਖੀ ਸੇਰੀ ਸਯਂવਸੀ॥

    Mocayitvāna gaccheyya, sukhī serī sayaṃvasī.

    ਤਥੇવਿਮਂ ਪੂਤਿਕਾਯਂ, ਨਾਨਾਕੁਣਪਸਞ੍ਚਯਂ।

    Tathevimaṃ pūtikāyaṃ, nānākuṇapasañcayaṃ;

    ਛਡ੍ਡਯਿਤ੍વਾਨ ਗਚ੍ਛੇਯ੍ਯਂ, ਅਨਪੇਕ੍ਖੋ ਅਨਤ੍ਥਿਕੋ॥

    Chaḍḍayitvāna gaccheyyaṃ, anapekkho anatthiko.

    ਯਥਾ ਉਚ੍ਚਾਰਟ੍ਠਾਨਮ੍ਹਿ, ਕਰੀਸਂ ਨਰਨਾਰਿਯੋ।

    Yathā uccāraṭṭhānamhi, karīsaṃ naranāriyo;

    ਛਡ੍ਡਯਿਤ੍વਾਨ ਗਚ੍ਛਨ੍ਤਿ, ਅਨਪੇਕ੍ਖਾ ਅਨਤ੍ਥਿਕਾ॥

    Chaḍḍayitvāna gacchanti, anapekkhā anatthikā.

    ਏવਮੇવਾਹਂ ਇਮਂ ਕਾਯਂ, ਨਾਨਾਕੁਣਪਪੂਰਿਤਂ।

    Evamevāhaṃ imaṃ kāyaṃ, nānākuṇapapūritaṃ;

    ਛਡ੍ਡਯਿਤ੍વਾਨ ਗਚ੍ਛਿਸ੍ਸਂ, વਚ੍ਚਂ ਕਤ੍વਾ ਯਥਾ ਕੁਟਿਂ॥

    Chaḍḍayitvāna gacchissaṃ, vaccaṃ katvā yathā kuṭiṃ.

    ਯਥਾਪਿ ਜਜ੍ਜਰਂ ਨਾવਂ, ਪਲੁਗ੍ਗਂ ਉਦਗਾਹਿਨਿਂ।

    Yathāpi jajjaraṃ nāvaṃ, paluggaṃ udagāhiniṃ;

    ਸਾਮੀ ਛਡ੍ਡੇਤ੍વਾ ਗਚ੍ਛਨ੍ਤਿ, ਅਨਪੇਕ੍ਖਾ ਅਨਤ੍ਥਿਕਾ॥

    Sāmī chaḍḍetvā gacchanti, anapekkhā anatthikā.

    ਏવਮੇવਾਹਂ ਇਮਂ ਕਾਯਂ, ਨવਚ੍ਛਿਦ੍ਦਂ ਧੁવਸ੍ਸવਂ।

    Evamevāhaṃ imaṃ kāyaṃ, navacchiddaṃ dhuvassavaṃ;

    ਛਡ੍ਡਯਿਤ੍વਾਨ ਗਚ੍ਛਿਸ੍ਸਂ, ਜਿਣ੍ਣਨਾવਂવ ਸਾਮਿਕਾ॥

    Chaḍḍayitvāna gacchissaṃ, jiṇṇanāvaṃva sāmikā.

    ਯਥਾਪਿ ਪੁਰਿਸੋ ਚੋਰੇਹਿ, ਗਚ੍ਛਨ੍ਤੋ ਭਣ੍ਡਮਾਦਿਯ।

    Yathāpi puriso corehi, gacchanto bhaṇḍamādiya;

    ਭਣ੍ਡਚ੍ਛੇਦਭਯਂ ਦਿਸ੍વਾ, ਛਡ੍ਡਯਿਤ੍વਾਨ ਗਚ੍ਛਤਿ॥

    Bhaṇḍacchedabhayaṃ disvā, chaḍḍayitvāna gacchati.

    ਏવਮੇવ ਅਯਂ ਕਾਯੋ, ਮਹਾਚੋਰਸਮੋ વਿਯ।

    Evameva ayaṃ kāyo, mahācorasamo viya;

    ਪਹਾਯਿਮਂ ਗਮਿਸ੍ਸਾਮਿ, ਕੁਸਲਚ੍ਛੇਦਨਾਭਯਾ॥

    Pahāyimaṃ gamissāmi, kusalacchedanābhayā.

    ਏવਾਹਂ ਚਿਨ੍ਤਯਿਤ੍વਾਨ, ਨੇਕਕੋਟਿਸਤਂ ਧਨਂ।

    Evāhaṃ cintayitvāna, nekakoṭisataṃ dhanaṃ;

    ਨਾਥਾਨਾਥਾਨਂ ਦਤ੍વਾਨ, ਹਿਮવਨ੍ਤਮੁਪਾਗਮਿਂ॥

    Nāthānāthānaṃ datvāna, himavantamupāgamiṃ.

    ਹਿਮવਨ੍ਤਸ੍ਸਾવਿਦੂਰੇ, ਧਮ੍ਮਿਕੋ ਨਾਮ ਪਬ੍ਬਤੋ।

    Himavantassāvidūre, dhammiko nāma pabbato;

    ਅਸ੍ਸਮੋ ਸੁਕਤੋ ਮਯ੍ਹਂ, ਪਣ੍ਣਸਾਲਾ ਸੁਮਾਪਿਤਾ॥

    Assamo sukato mayhaṃ, paṇṇasālā sumāpitā.

    ਚਙ੍ਕਮਂ ਤਤ੍ਥ ਮਾਪੇਸਿਂ, ਪਞ੍ਚਦੋਸવਿવਜ੍ਜਿਤਂ।

    Caṅkamaṃ tattha māpesiṃ, pañcadosavivajjitaṃ;

    ਅਟ੍ਠਗੁਣਸਮੁਪੇਤਂ, ਅਭਿਞ੍ਞਾਬਲਮਾਹਰਿਂ॥

    Aṭṭhaguṇasamupetaṃ, abhiññābalamāhariṃ.

    ਸਾਟਕਂ ਪਜਹਿਂ ਤਤ੍ਥ, ਨવਦੋਸਮੁਪਾਗਤਂ।

    Sāṭakaṃ pajahiṃ tattha, navadosamupāgataṃ;

    વਾਕਚੀਰਂ ਨਿવਾਸੇਸਿਂ, ਦ੍વਾਦਸਗੁਣਮੁਪਾਗਤਂ॥

    Vākacīraṃ nivāsesiṃ, dvādasaguṇamupāgataṃ.

    ਅਟ੍ਠਦੋਸਸਮਾਕਿਣ੍ਣਂ , ਪਜਹਿਂ ਪਣ੍ਣਸਾਲਕਂ।

    Aṭṭhadosasamākiṇṇaṃ , pajahiṃ paṇṇasālakaṃ;

    ਉਪਾਗਮਿਂ ਰੁਕ੍ਖਮੂਲਂ, ਗੁਣੇ ਦਸਹੁਪਾਗਤਂ॥

    Upāgamiṃ rukkhamūlaṃ, guṇe dasahupāgataṃ.

    વਾਪਿਤਂ ਰੋਪਿਤਂ ਧਞ੍ਞਂ, ਪਜਹਿਂ ਨਿਰવਸੇਸਤੋ।

    Vāpitaṃ ropitaṃ dhaññaṃ, pajahiṃ niravasesato;

    ਅਨੇਕਗੁਣਸਮ੍ਪਨ੍ਨਂ, ਪવਤ੍ਤਫਲਮਾਦਿਯਿਂ॥

    Anekaguṇasampannaṃ, pavattaphalamādiyiṃ.

    ਤਤ੍ਥਪ੍ਪਧਾਨਂ ਪਦਹਿਂ, ਨਿਸਜ੍ਜਟ੍ਠਾਨਚਙ੍ਕਮੇ।

    Tatthappadhānaṃ padahiṃ, nisajjaṭṭhānacaṅkame;

    ਅਬ੍ਭਨ੍ਤਰਮ੍ਹਿ ਸਤ੍ਤਾਹੇ, ਅਭਿਞ੍ਞਾਬਲ ਪਾਪੁਣਿਨ੍ਤਿ॥ (ਬੁ॰ વਂ॰ ੨.੧-੩੩)।

    Abbhantaramhi sattāhe, abhiññābala pāpuṇinti. (bu. vaṃ. 2.1-33);

    ਤਤ੍ਥ ਅਸ੍ਸਮੋ ਸੁਕਤੋ ਮਯ੍ਹਂ, ਪਣ੍ਣਸਾਲਾ ਸੁਮਾਪਿਤਾਤਿ ਇਮਿਸ੍ਸਾ ਪਾਲ਼ਿਯਾ ਸੁਮੇਧਪਣ੍ਡਿਤੇਨ ਅਸ੍ਸਮਪਣ੍ਣਸਾਲਾਚਙ੍ਕਮਾ ਸਹਤ੍ਥਾ ਮਾਪਿਤਾ વਿਯ વੁਤ੍ਤਾ। ਅਯਂ ਪਨੇਤ੍ਥ ਅਤ੍ਥੋ – ਮਹਾਸਤ੍ਤਞ੍ਹਿ ‘‘ਹਿਮવਨ੍ਤਂ ਅਜ੍ਝੋਗਾਹੇਤ੍વਾ ਅਜ੍ਜ ਧਮ੍ਮਿਕਪਬ੍ਬਤਂ ਪવਿਸਿਸ੍ਸਾਮੀ’’ਤਿ ਨਿਕ੍ਖਨ੍ਤਂ ਦਿਸ੍વਾ ਸਕ੍ਕੋ ਦੇવਾਨਮਿਨ੍ਦੋ વਿਸ੍ਸਕਮ੍ਮਦੇવਪੁਤ੍ਤਂ ਆਮਨ੍ਤੇਸਿ – ‘‘ਗਚ੍ਛ, ਤਾਤ, ਅਯਂ ਸੁਮੇਧਪਣ੍ਡਿਤੋ ‘ਪਬ੍ਬਜਿਸ੍ਸਾਮੀ’ਤਿ ਨਿਕ੍ਖਨ੍ਤੋ ਏਤਸ੍ਸ વਸਨਟ੍ਠਾਨਂ ਮਾਪੇਹੀ’’ਤਿ। ਸੋ ਤਸ੍ਸ વਚਨਂ ਸਮ੍ਪਟਿਚ੍ਛਿਤ੍વਾ ਰਮਣੀਯਂ ਅਸ੍ਸਮਂ ਸੁਗੁਤ੍ਤਂ ਪਣ੍ਣਸਾਲਂ, ਮਨੋਰਮਂ ਚਙ੍ਕਮਞ੍ਚ ਮਾਪੇਸਿ। ਭਗવਾ ਪਨ ਤਦਾ ਅਤ੍ਤਨੋ ਪੁਞ੍ਞਾਨੁਭਾવੇਨ ਨਿਪ੍ਫਨ੍ਨਂ ਤਂ ਅਸ੍ਸਮਪਦਂ ਸਨ੍ਧਾਯ ‘‘ਸਾਰਿਪੁਤ੍ਤ ਤਸ੍ਮਿਂ ਧਮ੍ਮਿਕਪਬ੍ਬਤੇ –

    Tattha assamo sukato mayhaṃ, paṇṇasālā sumāpitāti imissā pāḷiyā sumedhapaṇḍitena assamapaṇṇasālācaṅkamā sahatthā māpitā viya vuttā. Ayaṃ panettha attho – mahāsattañhi ‘‘himavantaṃ ajjhogāhetvā ajja dhammikapabbataṃ pavisissāmī’’ti nikkhantaṃ disvā sakko devānamindo vissakammadevaputtaṃ āmantesi – ‘‘gaccha, tāta, ayaṃ sumedhapaṇḍito ‘pabbajissāmī’ti nikkhanto etassa vasanaṭṭhānaṃ māpehī’’ti. So tassa vacanaṃ sampaṭicchitvā ramaṇīyaṃ assamaṃ suguttaṃ paṇṇasālaṃ, manoramaṃ caṅkamañca māpesi. Bhagavā pana tadā attano puññānubhāvena nipphannaṃ taṃ assamapadaṃ sandhāya ‘‘sāriputta tasmiṃ dhammikapabbate –

    ਅਸ੍ਸਮੋ ਸੁਕਤੋ ਮਯ੍ਹਂ, ਪਣ੍ਣਸਾਲਾ ਸੁਮਾਪਿਤਾ।

    Assamo sukato mayhaṃ, paṇṇasālā sumāpitā;

    ਚਙ੍ਕਮਂ ਤਤ੍ਥ ਮਾਪੇਸਿਂ, ਪਞ੍ਚਦੋਸવਿવਜ੍ਜਿਤ’’ਨ੍ਤਿ॥ –

    Caṅkamaṃ tattha māpesiṃ, pañcadosavivajjita’’nti. –

    ਆਹ। ਤਤ੍ਥ ਅਸ੍ਸਮੋ ਸੁਕਤੋ ਮਯ੍ਹਨ੍ਤਿ ਸੁਕਤੋ ਮਯਾ। ਪਣ੍ਣਸਾਲਾ ਸੁਮਾਪਿਤਾਤਿ ਪਣ੍ਣਚ੍ਛਨ੍ਨਾ ਸਾਲਾਪਿ ਮੇ ਸੁਮਾਪਿਤਾ ਅਹੋਸਿ।

    Āha. Tattha assamo sukato mayhanti sukato mayā. Paṇṇasālā sumāpitāti paṇṇacchannā sālāpi me sumāpitā ahosi.

    ਪਞ੍ਚਦੋਸવਿવਜ੍ਜਿਤਨ੍ਤਿ ਪਞ੍ਚਿਮੇ ਚਙ੍ਕਮਦੋਸਾ ਨਾਮ ਥਦ੍ਧવਿਸਮਤਾ, ਅਨ੍ਤੋਰੁਕ੍ਖਤਾ, ਗਹਨਚ੍ਛਨ੍ਨਤਾ, ਅਤਿਸਮ੍ਬਾਧਤਾ, ਅਤਿવਿਸਾਲਤਾਤਿ। ਥਦ੍ਧવਿਸਮਭੂਮਿਭਾਗਸ੍ਮਿਞ੍ਹਿ ਚਙ੍ਕਮੇ ਚਙ੍ਕਮਨ੍ਤਸ੍ਸ ਪਾਦਾ ਰੁਜ੍ਜਨ੍ਤਿ, ਫੋਟਾ ਉਟ੍ਠਹਨ੍ਤਿ, ਚਿਤ੍ਤਂ ਏਕਗ੍ਗਤਂ ਨ ਲਭਤਿ, ਕਮ੍ਮਟ੍ਠਾਨਂ વਿਪਜ੍ਜਤਿ। ਮੁਦੁਸਮਤਲੇ ਪਨ ਫਾਸੁવਿਹਾਰਂ ਆਗਮ੍ਮ ਕਮ੍ਮਟ੍ਠਾਨਂ ਸਮ੍ਪਜ੍ਜਤਿ। ਤਸ੍ਮਾ ਥਦ੍ਧવਿਸਮਭੂਮਿਭਾਗਤਾ ਏਕੋ ਦੋਸੋਤਿ વੇਦਿਤਬ੍ਬੋ। ਚਙ੍ਕਮਨਸ੍ਸ ਅਨ੍ਤੋ વਾ ਮਜ੍ਝੇ વਾ ਕੋਟਿਯਂ વਾ ਰੁਕ੍ਖੇ ਸਤਿ ਪਮਾਦਮਾਗਮ੍ਮ ਚਙ੍ਕਮਨ੍ਤਸ੍ਸ ਨਲਾਟਂ વਾ ਸੀਸਂ વਾ ਪਟਿਹਞ੍ਞਤੀਤਿ ਅਨ੍ਤੋਰੁਕ੍ਖਤਾ ਦੁਤਿਯੋ ਦੋਸੋ। ਤਿਣਲਤਾਦਿਗਹਨਚ੍ਛਨ੍ਨੇ ਚਙ੍ਕਮੇ ਚਙ੍ਕਮਨ੍ਤੋ ਅਨ੍ਧਕਾਰવੇਲਾਯਂ ਉਰਗਾਦਿਕੇ ਪਾਣੇ ਅਕ੍ਕਮਿਤ੍વਾ વਾ ਮਾਰੇਤਿ, ਤੇਹਿ વਾ ਦਟ੍ਠੋ ਦੁਕ੍ਖਂ ਆਪਜ੍ਜਤੀਤਿ ਗਹਨਚ੍ਛਨ੍ਨਤਾ ਤਤਿਯੋ ਦੋਸੋ। ਅਤਿਸਮ੍ਬਾਧੇ ਚਙ੍ਕਮੇ વਿਤ੍ਥਾਰਤੋ ਰਤਨਿਕੇ વਾ ਅਡ੍ਢਰਤਨਿਕੇ વਾ ਚਙ੍ਕਮਨ੍ਤਸ੍ਸ ਪਰਿਚ੍ਛੇਦੇ ਪਕ੍ਖਲਿਤ੍વਾ ਨਖਾਪਿ ਅਙ੍ਗੁਲਿਯੋਪਿ ਭਿਜ੍ਜਨ੍ਤੀਤਿ ਅਤਿਸਮ੍ਬਾਧਤਾ ਚਤੁਤ੍ਥੋ ਦੋਸੋ। ਅਤਿવਿਸਾਲੇ ਚਙ੍ਕਮੇ ਚਙ੍ਕਮਨ੍ਤਸ੍ਸ ਚਿਤ੍ਤਂ વਿਧਾવਤਿ, ਏਕਗ੍ਗਤਂ ਨ ਲਭਤੀਤਿ ਅਤਿવਿਸਾਲਤਾ ਪਞ੍ਚਮੋ ਦੋਸੋ। ਪੁਥੁਲਤੋ ਪਨ ਦਿਯਡ੍ਢਰਤਨਂ ਦ੍વੀਸੁ ਪਸ੍ਸੇਸੁ ਰਤਨਮਤ੍ਤਅਨੁਚਙ੍ਕਮਂ ਦੀਘਤੋ ਸਟ੍ਠਿਹਤ੍ਥਂ ਮੁਦੁਤਲਂ ਸਮવਿਪ੍ਪਕਿਣ੍ਣવਾਲੁਕਂ ਚਙ੍ਕਮਂ વਟ੍ਟਤਿ, ਚੇਤਿਯਗਿਰਿਮ੍ਹਿ ਦੀਪਪ੍ਪਸਾਦਕਮਹਾਮਹਿਨ੍ਦਤ੍ਥੇਰਸ੍ਸ ਚਙ੍ਕਮਨਂ વਿਯ, ਤਾਦਿਸਂ ਤਂ ਅਹੋਸਿ। ਤੇਨਾਹ ‘‘ਚਙ੍ਕਮਂ ਤਤ੍ਥ ਮਾਪੇਸਿਂ, ਪਞ੍ਚਦੋਸવਿવਜ੍ਜਿਤ’’ਨ੍ਤਿ।

    Pañcadosavivajjitanti pañcime caṅkamadosā nāma thaddhavisamatā, antorukkhatā, gahanacchannatā, atisambādhatā, ativisālatāti. Thaddhavisamabhūmibhāgasmiñhi caṅkame caṅkamantassa pādā rujjanti, phoṭā uṭṭhahanti, cittaṃ ekaggataṃ na labhati, kammaṭṭhānaṃ vipajjati. Mudusamatale pana phāsuvihāraṃ āgamma kammaṭṭhānaṃ sampajjati. Tasmā thaddhavisamabhūmibhāgatā eko dosoti veditabbo. Caṅkamanassa anto vā majjhe vā koṭiyaṃ vā rukkhe sati pamādamāgamma caṅkamantassa nalāṭaṃ vā sīsaṃ vā paṭihaññatīti antorukkhatā dutiyo doso. Tiṇalatādigahanacchanne caṅkame caṅkamanto andhakāravelāyaṃ uragādike pāṇe akkamitvā vā māreti, tehi vā daṭṭho dukkhaṃ āpajjatīti gahanacchannatā tatiyo doso. Atisambādhe caṅkame vitthārato ratanike vā aḍḍharatanike vā caṅkamantassa paricchede pakkhalitvā nakhāpi aṅguliyopi bhijjantīti atisambādhatā catuttho doso. Ativisāle caṅkame caṅkamantassa cittaṃ vidhāvati, ekaggataṃ na labhatīti ativisālatā pañcamo doso. Puthulato pana diyaḍḍharatanaṃ dvīsu passesu ratanamattaanucaṅkamaṃ dīghato saṭṭhihatthaṃ mudutalaṃ samavippakiṇṇavālukaṃ caṅkamaṃ vaṭṭati, cetiyagirimhi dīpappasādakamahāmahindattherassa caṅkamanaṃ viya, tādisaṃ taṃ ahosi. Tenāha ‘‘caṅkamaṃ tattha māpesiṃ, pañcadosavivajjita’’nti.

    ਅਟ੍ਠਗੁਣਸਮੁਪੇਤਨ੍ਤਿ ਅਟ੍ਠਹਿ ਸਮਣਸੁਖੇਹਿ ਉਪੇਤਂ। ਅਟ੍ਠਿਮਾਨਿ ਸਮਣਸੁਖਾਨਿ ਨਾਮ ਧਨਧਞ੍ਞਪਰਿਗ੍ਗਹਾਭਾવੋ ਅਨવਜ੍ਜਪਿਣ੍ਡਪਰਿਯੇਸਨਭਾવੋ, ਨਿਬ੍ਬੁਤਪਿਣ੍ਡਭੁਞ੍ਜਨਭਾવੋ, ਰਟ੍ਠਂ ਪੀਲ਼ੇਤ੍વਾ ਧਨਸਾਰਂ વਾ ਸੀਸਕਹਾਪਣਾਦੀਨਿ વਾ ਗਣ੍ਹਨ੍ਤੇਸੁ ਰਾਜਕੁਲੇਸੁ ਰਟ੍ਠਪੀਲ਼ਨਕਿਲੇਸਾਭਾવੋ, ਉਪਕਰਣੇਸੁ ਨਿਚ੍ਛਨ੍ਦਰਾਗਭਾવੋ, ਚੋਰવਿਲੋਪੇ ਨਿਬ੍ਭਯਭਾવੋ, ਰਾਜਰਾਜਮਹਾਮਚ੍ਚੇਹਿ ਅਸਂਸਟ੍ਠਭਾવੋ ਚਤੂਸੁ ਦਿਸਾਸੁ ਅਪ੍ਪਟਿਹਤਭਾવੋਤਿ। ਇਦਂ વੁਤ੍ਤਂ ਹੋਤਿ ‘‘ਯਥਾ ਤਸ੍ਮਿਂ ਅਸ੍ਸਮੇ વਸਨ੍ਤੇਨ ਸਕ੍ਕਾ ਹੋਨ੍ਤਿ ਇਮਾਨਿ ਅਟ੍ਠ ਸਮਣਸੁਖਾਨਿ વਿਨ੍ਦਿਤੁਂ, ਏવਂ ਅਟ੍ਠਗੁਣਸਮੁਪੇਤਂ ਤਂ ਅਸ੍ਸਮਂ ਮਾਪੇਸਿ’’ ਨ੍ਤਿ।

    Aṭṭhaguṇasamupetanti aṭṭhahi samaṇasukhehi upetaṃ. Aṭṭhimāni samaṇasukhāni nāma dhanadhaññapariggahābhāvo anavajjapiṇḍapariyesanabhāvo, nibbutapiṇḍabhuñjanabhāvo, raṭṭhaṃ pīḷetvā dhanasāraṃ vā sīsakahāpaṇādīni vā gaṇhantesu rājakulesu raṭṭhapīḷanakilesābhāvo, upakaraṇesu nicchandarāgabhāvo, coravilope nibbhayabhāvo, rājarājamahāmaccehi asaṃsaṭṭhabhāvo catūsu disāsu appaṭihatabhāvoti. Idaṃ vuttaṃ hoti ‘‘yathā tasmiṃ assame vasantena sakkā honti imāni aṭṭha samaṇasukhāni vindituṃ, evaṃ aṭṭhaguṇasamupetaṃ taṃ assamaṃ māpesi’’ nti.

    ਅਭਿਞ੍ਞਾਬਲਮਾਹਰਿਨ੍ਤਿ ਪਚ੍ਛਾ ਤਸ੍ਮਿਂ ਅਸ੍ਸਮੇ વਸਨ੍ਤੋ ਕਸਿਣਪਰਿਕਮ੍ਮਂ ਕਤ੍વਾ ਅਭਿਞ੍ਞਾਨਞ੍ਚ ਸਮਾਪਤ੍ਤੀਨਞ੍ਚ ਉਪ੍ਪਾਦਨਤ੍ਥਾਯ ਅਨਿਚ੍ਚਤੋ ਦੁਕ੍ਖਤੋ વਿਪਸ੍ਸਨਂ ਆਰਭਿਤ੍વਾ ਥਾਮਪ੍ਪਤ੍ਤਂ વਿਪਸ੍ਸਨਾਬਲਂ ਆਹਰਿਂ। ਯਥਾ ਤਸ੍ਮਿਂ વਸਨ੍ਤੋ ਤਂ ਬਲਂ ਆਹਰਿਤੁਂ ਸਕ੍ਕੋਮਿ, ਏવਂ ਤਂ ਅਸ੍ਸਮਂ ਤਸ੍ਸ ਅਭਿਞ੍ਞਤ੍ਥਾਯ વਿਪਸ੍ਸਨਾਬਲਸ੍ਸ ਅਨੁਚ੍ਛવਿਕਂ ਕਤ੍વਾ ਮਾਪੇਸਿਨ੍ਤਿ ਅਤ੍ਥੋ।

    Abhiññābalamāharinti pacchā tasmiṃ assame vasanto kasiṇaparikammaṃ katvā abhiññānañca samāpattīnañca uppādanatthāya aniccato dukkhato vipassanaṃ ārabhitvā thāmappattaṃ vipassanābalaṃ āhariṃ. Yathā tasmiṃ vasanto taṃ balaṃ āharituṃ sakkomi, evaṃ taṃ assamaṃ tassa abhiññatthāya vipassanābalassa anucchavikaṃ katvā māpesinti attho.

    ਸਾਟਕਂ ਪਜਹਿਂ ਤਤ੍ਥ, ਨવਦੋਸਮੁਪਾਗਤਨ੍ਤਿ ਏਤ੍ਥਾਯਂ ਅਨੁਪੁਬ੍ਬਿਕਥਾ, ਤਦਾ ਕਿਰ ਕੁਟਿਲੇਣਚਙ੍ਕਮਾਦਿਪਟਿਮਣ੍ਡਿਤਂ ਪੁਪ੍ਫੂਪਗਫਲੂਪਗਰੁਕ੍ਖਸਞ੍ਛਨ੍ਨਂ ਰਮਣੀਯਂ ਮਧੁਰਸਲਿਲਾਸਯਂ ਅਪਗਤવਾਲ਼ਮਿਗਭਿਂਸਨਕਸਕੁਣਂ ਪવਿવੇਕਕ੍ਖਮਂ ਅਸ੍ਸਮਂ ਮਾਪੇਤ੍વਾ ਅਲਙ੍ਕਤਚਙ੍ਕਮਸ੍ਸ ਉਭੋਸੁ ਅਨ੍ਤੇਸੁ ਆਲਮ੍ਬਨਫਲਕਂ ਸਂવਿਧਾਯ ਨਿਸੀਦਨਤ੍ਥਾਯ ਚਙ੍ਕਮવੇਮਜ੍ਝੇ ਸਮਤਲਂ ਮੁਗ੍ਗવਣ੍ਣਸਿਲਂ ਮਾਪੇਤ੍વਾ ਅਨ੍ਤੋਪਣ੍ਣਸਾਲਾਯਂ ਜਟਾਮਣ੍ਡਲવਾਕਚੀਰਤਿਦਣ੍ਡਕੁਣ੍ਡਿਕਾਦਿਕੇ ਤਾਪਸਪਰਿਕ੍ਖਾਰੇ ਮਣ੍ਡਪੇ ਪਾਨੀਯਘਟਪਾਨੀਯਸਙ੍ਖਪਾਨੀਯਸਰਾવਾਨਿ ਅਗ੍ਗਿਸਾਲਾਯਂ ਅਙ੍ਗਾਰਕਪਲ੍ਲਦਾਰੁਆਦੀਨੀਤਿ ਏવਂ ਯਂ ਯਂ ਪਬ੍ਬਜਿਤਾਨਂ ਉਪਕਾਰਾਯ ਸਂવਤ੍ਤਤਿ, ਤਂ ਤਂ ਸਬ੍ਬਂ ਮਾਪੇਤ੍વਾ ਪਣ੍ਣਸਾਲਾਯ ਭਿਤ੍ਤਿਯਂ ‘‘ਯੇ ਕੇਚਿ ਪਬ੍ਬਜਿਤੁਕਾਮਾ ਇਮੇ ਪਰਿਕ੍ਖਾਰੇ ਗਹੇਤ੍વਾ ਪਬ੍ਬਜਨ੍ਤੂ’’ਤਿ ਅਕ੍ਖਰਾਨਿ ਛਿਨ੍ਦਿਤ੍વਾ ਦੇવਲੋਕਮੇવ ਗਤੇ વਿਸ੍ਸਕਮ੍ਮਦੇવਪੁਤ੍ਤੇ ਸੁਮੇਧਪਣ੍ਡਿਤੋ ਹਿਮવਨ੍ਤਪਾਦੇ ਗਿਰਿਕਨ੍ਦਰਾਨੁਸਾਰੇਨ ਅਤ੍ਤਨੋ ਨਿવਾਸਨਾਨੁਰੂਪਂ ਫਾਸੁਕਟ੍ਠਾਨਂ ਓਲੋਕੇਨ੍ਤੋ ਨਦੀਨਿવਤ੍ਤਨੇ વਿਸ੍ਸਕਮ੍ਮਨਿਮ੍ਮਿਤਂ ਸਕ੍ਕਦਤ੍ਤਿਯਂ ਰਮਣੀਯਂ ਅਸ੍ਸਮਂ ਦਿਸ੍વਾ ਚਙ੍ਕਮਕੋਟਿਂ ਗਨ੍ਤ੍વਾ ਪਦવਲਞ੍ਜਂ ਅਪਸ੍ਸਨ੍ਤੋ ‘‘ਧੁવਂ ਪਬ੍ਬਜਿਤਾ ਧੁਰਗਾਮੇ ਭਿਕ੍ਖਂ ਪਰਿਯੇਸਿਤ੍વਾ ਕਿਲਨ੍ਤਰੂਪਾ ਆਗਨ੍ਤ੍વਾ ਪਣ੍ਣਸਾਲਂ ਪવਿਸਿਤ੍વਾ ਨਿਸਿਨ੍ਨਾ ਭવਿਸ੍ਸਨ੍ਤੀ’’ਤਿ ਚਿਨ੍ਤੇਤ੍વਾ ਥੋਕਂ ਆਗਮੇਤ੍વਾ ‘‘ਅਤਿવਿਯ ਚਿਰਾਯਨ੍ਤਿ, ਜਾਨਿਸ੍ਸਾਮੀ’’ਤਿ ਪਣ੍ਣਸਾਲਕੁਟਿਦ੍વਾਰਂ વਿવਰਿਤ੍વਾ ਅਨ੍ਤੋ ਪવਿਸਿਤ੍વਾ ਇਤੋ ਚਿਤੋ ਚ ਓਲੋਕੇਨ੍ਤੋ ਮਹਾਭਿਤ੍ਤਿਯਂ ਅਕ੍ਖਰਾਨਿ વਾਚੇਤ੍વਾ ‘‘ਮਯ੍ਹਂ ਕਪ੍ਪਿਯਪਰਿਕ੍ਖਾਰਾ ਏਤੇ, ਇਮੇ ਗਹੇਤ੍વਾ ਪਬ੍ਬਜਿਸ੍ਸਾਮੀ’’ਤਿ ਅਤ੍ਤਨਾ ਨਿવਤ੍ਥਪਾਰੁਤਂ ਸਾਟਕਯੁਗਂ ਪਜਹਿ। ਤੇਨਾਹ ‘‘ਸਾਟਕਂ ਪਜਹਿਂ ਤਤ੍ਥਾ’’ਤਿ। ਏવਂ ਪવਿਟ੍ਠੋ ਅਹਂ ਸਾਰਿਪੁਤ੍ਤ ਤਸ੍ਸਂ ਪਣ੍ਣਸਾਲਾਯਂ ਸਾਟਕਂ ਪਜਹਿਂ।

    Sāṭakaṃ pajahiṃ tattha, navadosamupāgatanti etthāyaṃ anupubbikathā, tadā kira kuṭileṇacaṅkamādipaṭimaṇḍitaṃ pupphūpagaphalūpagarukkhasañchannaṃ ramaṇīyaṃ madhurasalilāsayaṃ apagatavāḷamigabhiṃsanakasakuṇaṃ pavivekakkhamaṃ assamaṃ māpetvā alaṅkatacaṅkamassa ubhosu antesu ālambanaphalakaṃ saṃvidhāya nisīdanatthāya caṅkamavemajjhe samatalaṃ muggavaṇṇasilaṃ māpetvā antopaṇṇasālāyaṃ jaṭāmaṇḍalavākacīratidaṇḍakuṇḍikādike tāpasaparikkhāre maṇḍape pānīyaghaṭapānīyasaṅkhapānīyasarāvāni aggisālāyaṃ aṅgārakapalladāruādīnīti evaṃ yaṃ yaṃ pabbajitānaṃ upakārāya saṃvattati, taṃ taṃ sabbaṃ māpetvā paṇṇasālāya bhittiyaṃ ‘‘ye keci pabbajitukāmā ime parikkhāre gahetvā pabbajantū’’ti akkharāni chinditvā devalokameva gate vissakammadevaputte sumedhapaṇḍito himavantapāde girikandarānusārena attano nivāsanānurūpaṃ phāsukaṭṭhānaṃ olokento nadīnivattane vissakammanimmitaṃ sakkadattiyaṃ ramaṇīyaṃ assamaṃ disvā caṅkamakoṭiṃ gantvā padavalañjaṃ apassanto ‘‘dhuvaṃ pabbajitā dhuragāme bhikkhaṃ pariyesitvā kilantarūpā āgantvā paṇṇasālaṃ pavisitvā nisinnā bhavissantī’’ti cintetvā thokaṃ āgametvā ‘‘ativiya cirāyanti, jānissāmī’’ti paṇṇasālakuṭidvāraṃ vivaritvā anto pavisitvā ito cito ca olokento mahābhittiyaṃ akkharāni vācetvā ‘‘mayhaṃ kappiyaparikkhārā ete, ime gahetvā pabbajissāmī’’ti attanā nivatthapārutaṃ sāṭakayugaṃ pajahi. Tenāha ‘‘sāṭakaṃ pajahiṃ tatthā’’ti. Evaṃ paviṭṭho ahaṃ sāriputta tassaṃ paṇṇasālāyaṃ sāṭakaṃ pajahiṃ.

    ਨવਦੋਸਮੁਪਾਗਤਨ੍ਤਿ ਸਾਟਕਂ ਪਜਹਨ੍ਤੋ ਨવ ਦੋਸੇ ਦਿਸ੍વਾ ਪਜਹਿਨ੍ਤਿ ਦੀਪੇਤਿ। ਤਾਪਸਪਬ੍ਬਜ੍ਜਂ ਪਬ੍ਬਜਿਤਾਨਞ੍ਹਿ ਸਾਟਕਸ੍ਮਿਂ ਨવ ਦੋਸਾ ਉਪਟ੍ਠਹਨ੍ਤਿ। ਤੇਸੁ ਤਸ੍ਸ ਮਹਗ੍ਘਭਾવੋ ਏਕੋ ਦੋਸੋ, ਪਰਪਟਿਬਦ੍ਧਤਾਯ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਨਭਾવੋ ਏਕੋ, ਪਰਿਭੋਗੇਨ ਲਹੁਂ ਕਿਲਿਸ੍ਸਨਭਾવੋ ਏਕੋ, ਕਿਲਿਟ੍ਠੋ ਹਿ ਧੋવਿਤਬ੍ਬੋ ਚ ਰਜਿਤਬ੍ਬੋ ਚ ਹੋਤਿ, ਪਰਿਭੋਗੇਨ ਲਹੁਕਂ ਜੀਰਣਭਾવੋ ਏਕੋ ਜਿਣ੍ਣਸ੍ਸ ਹਿ ਤੁਨ੍ਨਂ વਾ ਅਗ੍ਗਲ਼ਦਾਨਂ વਾ ਕਾਤਬ੍ਬਂ ਹੋਤਿ। ਪੁਨਪਰਿਯੇਸਨਾਯ ਦੁਰਭਿਸਮ੍ਭવਭਾવੋ ਏਕੋ, ਤਾਪਸਪਬ੍ਬਜ੍ਜਾਯ ਅਸਾਰੁਪ੍ਪਭਾવੋ ਏਕੋ, ਪਚ੍ਚਤ੍ਥਿਕਾਨਂ ਸਾਧਾਰਣਭਾવੋ ਏਕੋ, ਯਥਾ ਹਿ ਨਂ ਪਚ੍ਚਤ੍ਥਿਕਾ ਨ ਗਣ੍ਹਨ੍ਤਿ, ਏવਂ ਗੋਪੇਤਬ੍ਬੋ ਹੋਤਿ। ਪਰਿਭੁਞ੍ਜਨ੍ਤਸ੍ਸ વਿਭੂਸਨਟ੍ਠਾਨਭਾવੋ ਏਕੋ, ਗਹੇਤ੍વਾ ਚਰਨ੍ਤਸ੍ਸ ਖਨ੍ਧਭਾਰਮਹਿਚ੍ਛਭਾવੋ ਏਕੋਤਿ।

    Navadosamupāgatanti sāṭakaṃ pajahanto nava dose disvā pajahinti dīpeti. Tāpasapabbajjaṃ pabbajitānañhi sāṭakasmiṃ nava dosā upaṭṭhahanti. Tesu tassa mahagghabhāvo eko doso, parapaṭibaddhatāya uppajjanabhāvo eko, paribhogena lahuṃ kilissanabhāvo eko, kiliṭṭho hi dhovitabbo ca rajitabbo ca hoti, paribhogena lahukaṃ jīraṇabhāvo eko jiṇṇassa hi tunnaṃ vā aggaḷadānaṃ vā kātabbaṃ hoti. Punapariyesanāya durabhisambhavabhāvo eko, tāpasapabbajjāya asāruppabhāvo eko, paccatthikānaṃ sādhāraṇabhāvo eko, yathā hi naṃ paccatthikā na gaṇhanti, evaṃ gopetabbo hoti. Paribhuñjantassa vibhūsanaṭṭhānabhāvo eko, gahetvā carantassa khandhabhāramahicchabhāvo ekoti.

    વਾਕਚੀਰਂ ਨਿવਾਸੇਸਿਨ੍ਤਿ ਤਦਾ ਅਹਂ ਸਾਰਿਪੁਤ੍ਤ ਇਮੇ ਨવ ਦੋਸੇ ਦਿਸ੍વਾ ਸਾਟਕਂ ਪਹਾਯ વਾਕਚੀਰਂ ਨਿવਾਸੇਸਿਂ ਮੁਞ੍ਜਤਿਣਂ ਹੀਰਂ ਹੀਰਂ ਕਤ੍વਾ ਗਨ੍ਥੇਤ੍વਾ ਕਤਂ વਾਕਚੀਰਂ ਨਿવਾਸਨਪਾਰੁਪਨਤ੍ਥਾਯ ਆਦਿਯਿਨ੍ਤਿ ਅਤ੍ਥੋ।

    Vākacīraṃ nivāsesinti tadā ahaṃ sāriputta ime nava dose disvā sāṭakaṃ pahāya vākacīraṃ nivāsesiṃ muñjatiṇaṃ hīraṃ hīraṃ katvā ganthetvā kataṃ vākacīraṃ nivāsanapārupanatthāya ādiyinti attho.

    ਦ੍વਾਦਸਗੁਣਮੁਪਾਗਤਨ੍ਤਿ ਦ੍વਾਦਸਹਿ ਆਨਿਸਂਸੇਹਿ ਸਮਨ੍ਨਾਗਤਂ, વਾਕਚੀਰਸ੍ਮਿਞ੍ਹਿ ਦ੍વਾਦਸਾਨਿਸਂਸਾ – ਅਪ੍ਪਗ੍ਘਂ ਸੁਨ੍ਦਰਂ ਕਪ੍ਪਿਯਨ੍ਤਿ ਅਯਂ ਤਾવ ਏਕੋ ਆਨਿਸਂਸੋ, ਸਹਤ੍ਥਾ ਕਾਤੁਂ ਸਕ੍ਕਾਤਿ ਅਯਂ ਦੁਤਿਯੋ, ਪਰਿਭੋਗੇਨ ਸਣਿਕਂ ਕਿਲਿਸ੍ਸਤਿ ਧੋવਿਯਮਾਨੇਪਿ ਪਪਞ੍ਚੋ ਨਤ੍ਥੀਤਿ ਅਯਂ ਤਤਿਯੋ, ਪਰਿਭੋਗੇਨ ਜਿਣ੍ਣੇਪਿ ਸਿਬ੍ਬਿਤਬ੍ਬਾਭਾવੋ ਚਤੁਤ੍ਥੋ, ਪੁਨ ਪਰਿਯੇਸਨ੍ਤਸ੍ਸ ਸੁਖੇਨ ਕਰਣਭਾવੋ ਪਞ੍ਚਮੋ, ਤਾਪਸਪਬ੍ਬਜ੍ਜਾਯ ਸਾਰੁਪ੍ਪਭਾવੋ ਛਟ੍ਠੋ, ਪਚ੍ਚਤ੍ਥਿਕਾਨਂ ਨਿਰੁਪਭੋਗਭਾવੋ ਸਤ੍ਤਮੋ, ਪਰਿਭੁਞ੍ਜਨ੍ਤਸ੍ਸ વਿਭੂਸਨਟ੍ਠਾਨਾਭਾવੋ ਅਟ੍ਠਮੋ, ਧਾਰਣੇ ਸਲ੍ਲਹੁਕਭਾવੋ ਨવਮੋ, ਚੀવਰਪਚ੍ਚਯੇ ਅਪ੍ਪਿਚ੍ਛਭਾવੋ ਦਸਮੋ, વਾਕੁਪ੍ਪਤ੍ਤਿਯਾ ਧਮ੍ਮਿਕਅਨવਜ੍ਜਭਾવੋ ਏਕਾਦਸਮੋ વਾਕਚੀਰੇ ਨਟ੍ਠੇਪਿ ਅਨਪੇਕ੍ਖਭਾવੋ ਦ੍વਾਦਸਮੋਤਿ।

    Dvādasaguṇamupāgatanti dvādasahi ānisaṃsehi samannāgataṃ, vākacīrasmiñhi dvādasānisaṃsā – appagghaṃ sundaraṃ kappiyanti ayaṃ tāva eko ānisaṃso, sahatthā kātuṃ sakkāti ayaṃ dutiyo, paribhogena saṇikaṃ kilissati dhoviyamānepi papañco natthīti ayaṃ tatiyo, paribhogena jiṇṇepi sibbitabbābhāvo catuttho, puna pariyesantassa sukhena karaṇabhāvo pañcamo, tāpasapabbajjāya sāruppabhāvo chaṭṭho, paccatthikānaṃ nirupabhogabhāvo sattamo, paribhuñjantassa vibhūsanaṭṭhānābhāvo aṭṭhamo, dhāraṇe sallahukabhāvo navamo, cīvarapaccaye appicchabhāvo dasamo, vākuppattiyā dhammikaanavajjabhāvo ekādasamo vākacīre naṭṭhepi anapekkhabhāvo dvādasamoti.

    ਅਟ੍ਠਦੋਸਸਮਾਕਿਣ੍ਣਂ, ਪਜਹਿਂ ਪਣ੍ਣਸਾਲਕਨ੍ਤਿ ਕਥਂ ਪਜਹਿਂ? ਸੋ ਕਿਰ વਰਸਾਟਕਯੁਗਂ ਓਮੁਞ੍ਚਨ੍ਤੋ ਚੀવਰવਂਸੇ ਲਗ੍ਗਿਤਂ ਅਨੋਜਪੁਪ੍ਫਦਾਮਸਦਿਸਂ ਰਤ੍ਤવਾਕਚੀਰਂ ਗਹੇਤ੍વਾ ਨਿવਾਸੇਤ੍વਾ ਤਸ੍ਸੁਪਰਿ ਅਪਰਂ ਸੁવਣ੍ਣવਣ੍ਣਂ વਾਕਚੀਰਂ ਪਰਿਦਹਿਤ੍વਾ ਪੁਨ੍ਨਾਗਪੁਪ੍ਫਸਨ੍ਥਰਸਦਿਸਂ ਸਖੁਰਂ ਅਜਿਨਚਮ੍ਮਂ ਏਕਂਸਂ ਕਤ੍વਾ ਜਟਾਮਣ੍ਡਲਂ ਪਟਿਮੁਞ੍ਚਿਤ੍વਾ ਚੂਲ਼ਾਯ ਸਦ੍ਧਿਂ ਨਿਚ੍ਚਲਭਾવਕਰਣਤ੍ਥਂ ਸਾਰਸੂਚਿਂ ਪવੇਸੇਤ੍વਾ ਮੁਤ੍ਤਾਜਾਲਸਦਿਸਾਯ ਸਿਕ੍ਕਾਯ ਪવਾਲ਼વਣ੍ਣਂ ਕੁਣ੍ਡਿਕਂ ਓਦਹਿਤ੍વਾ ਤੀਸੁ ਠਾਨੇਸੁ વਙ੍ਕਕਾਜਂ ਆਦਾਯ ਏਕਿਸ੍ਸਾ ਕਾਜਕੋਟਿਯਾ ਕੁਣ੍ਡਿਕਂ, ਏਕਿਸ੍ਸਾ ਅਙ੍ਕੁਸਕਪਚ੍ਛਿਤਿਦਣ੍ਡਕਾਦੀਨਿ ਓਲਗ੍ਗੇਤ੍વਾ ਖਾਰਿਕਾਜਂ ਅਂਸੇ ਕਤ੍વਾ ਦਕ੍ਖਿਣੇਨ ਹਤ੍ਥੇਨ ਕਤ੍ਤਰਦਣ੍ਡਂ ਗਹੇਤ੍વਾ ਪਣ੍ਣਸਾਲਤੋ ਨਿਕ੍ਖਮਿਤ੍વਾ ਸਟ੍ਠਿਹਤ੍ਥੇ ਮਹਾਚਙ੍ਕਮੇ ਅਪਰਾਪਰਂ ਚਙ੍ਕਮਨ੍ਤੋ ਅਤ੍ਤਨੋ વੇਸਂ ਓਲੋਕੇਤ੍વਾ ‘‘ਮਯ੍ਹਂ ਮਨੋਰਥੋ ਮਤ੍ਥਕਂ ਪਤ੍ਤੋ, ਸੋਭਤਿ વਤ ਮੇ ਪਬ੍ਬਜ੍ਜਾ, ਬੁਦ੍ਧਪਚ੍ਚੇਕਬੁਦ੍ਧਾਦੀਹਿ ਸਬ੍ਬੇਹਿਪਿ ਧੀਰਪੁਰਿਸੇਹਿ વਣ੍ਣਿਤਾ ਥੋਮਿਤਾ ਅਯਂ ਪਬ੍ਬਜ੍ਜਾ ਨਾਮ, ਪਹੀਨਂ ਮੇ ਗਿਹਿਬਨ੍ਧਨਂ, ਨਿਕ੍ਖਨ੍ਤੋਸ੍ਮਿ ਨੇਕ੍ਖਮ੍ਮਂ, ਲਦ੍ਧਾ ਮੇ ਉਤ੍ਤਮਪਬ੍ਬਜ੍ਜਾ, ਕਰਿਸ੍ਸਾਮਿ ਸਮਣਧਮ੍ਮਂ, ਲਭਿਸ੍ਸਾਮਿ ਅਗ੍ਗਫਲਸੁਖ’’ਨ੍ਤਿ ਉਸ੍ਸਾਹਜਾਤੋ ਖਾਰਿਕਾਜਂ ਓਤਾਰੇਤ੍વਾ ਚਙ੍ਕਮવੇਮਜ੍ਝੇ ਮੁਗ੍ਗવਣ੍ਣਸਿਲਾਪਟ੍ਟੇ ਸੁવਣ੍ਣਪਟਿਮਾ વਿਯ ਨਿਸਿਨ੍ਨੋ ਦਿવਸਭਾਗਂ વੀਤਿਨਾਮੇਤ੍વਾ ਸਾਯਨ੍ਹਸਮਯਂ ਪਣ੍ਣਸਾਲਂ ਪવਿਸਿਤ੍વਾ ਬਿਦਲਮਞ੍ਚਕਪਸ੍ਸੇ ਕਟ੍ਠਤ੍ਥਰਿਕਾਯ ਨਿਪਨ੍ਨੋ ਸਰੀਰਂ ਉਤੁਂ ਗਾਹਾਪੇਤ੍વਾ ਬਲવਪਚ੍ਚੂਸੇ ਪਬੁਜ੍ਝਿਤ੍વਾ ਅਤ੍ਤਨੋ ਆਗਮਨਂ ਆવਜ੍ਜੇਸਿ ‘‘ਅਹਂ ਘਰਾવਾਸੇ ਆਦੀਨવਂ ਦਿਸ੍વਾ ਅਮਿਤਭੋਗਂ ਅਨਨ੍ਤਯਸਂ ਪਹਾਯ ਅਰਞ੍ਞਂ ਪવਿਸਿਤ੍વਾ ਨੇਕ੍ਖਮਗવੇਸਕੋ ਹੁਤ੍વਾ ਪਬ੍ਬਜਿਤੋ, ਇਤੋ ਦਾਨਿ ਪਟ੍ਠਾਯ ਪਮਾਦਚਾਰਂ ਚਰਿਤੁਂ ਨ વਟ੍ਟਤਿ, ਪવਿવੇਕਞ੍ਹਿ ਪਹਾਯ વਿਚਰਨ੍ਤਂ ਮਿਚ੍ਛਾવਿਤਕ੍ਕਮਕ੍ਖਿਕਾ ਖਾਦਨ੍ਤਿ, ਇਦਾਨਿ ਮਯਾ ਪવਿવੇਕਮਨੁਬ੍ਰੂਹੇਤੁਂ વਟ੍ਟਤਿ, ਅਹਞ੍ਹਿ ਘਰਾવਾਸਂ ਪਲਿਬੋਧਤੋ ਦਿਸ੍વਾ ਨਿਕ੍ਖਨ੍ਤੋ, ਅਯਞ੍ਚ ਮਨਾਪਾ ਪਣ੍ਣਸਾਲਾ, ਬੇਲੁવਪਕ੍ਕવਣ੍ਣਾ ਪਰਿਭਣ੍ਡਕਤਾ ਭੂਮਿ, ਰਜਤવਣ੍ਣਾ ਸੇਤਭਿਤ੍ਤਿਯੋ, ਕਪੋਤਪਾਦવਣ੍ਣਂ ਪਣ੍ਣਚ੍ਛਦਨਂ, વਿਚਿਤ੍ਤਤ੍ਥਰਣવਣ੍ਣੋ ਬਿਦਲਮਞ੍ਚਕੋ, ਨਿવਾਸਫਾਸੁਕਂ વਸਨਟ੍ਠਾਨਂ, ਨ ਏਤ੍ਤੋ ਅਤਿਰੇਕਤਰਾ વਿਯ ਮੇ ਗੇਹਸਮ੍ਪਦਾ ਪਞ੍ਞਾਯਤੀ’’ਤਿ ਪਣ੍ਣਸਾਲਾਯ ਦੋਸੇ વਿਚਿਨਨ੍ਤੋ ਅਟ੍ਠ ਦੋਸੇ ਪਸ੍ਸਿ।

    Aṭṭhadosasamākiṇṇaṃ, pajahiṃ paṇṇasālakanti kathaṃ pajahiṃ? So kira varasāṭakayugaṃ omuñcanto cīvaravaṃse laggitaṃ anojapupphadāmasadisaṃ rattavākacīraṃ gahetvā nivāsetvā tassupari aparaṃ suvaṇṇavaṇṇaṃ vākacīraṃ paridahitvā punnāgapupphasantharasadisaṃ sakhuraṃ ajinacammaṃ ekaṃsaṃ katvā jaṭāmaṇḍalaṃ paṭimuñcitvā cūḷāya saddhiṃ niccalabhāvakaraṇatthaṃ sārasūciṃ pavesetvā muttājālasadisāya sikkāya pavāḷavaṇṇaṃ kuṇḍikaṃ odahitvā tīsu ṭhānesu vaṅkakājaṃ ādāya ekissā kājakoṭiyā kuṇḍikaṃ, ekissā aṅkusakapacchitidaṇḍakādīni olaggetvā khārikājaṃ aṃse katvā dakkhiṇena hatthena kattaradaṇḍaṃ gahetvā paṇṇasālato nikkhamitvā saṭṭhihatthe mahācaṅkame aparāparaṃ caṅkamanto attano vesaṃ oloketvā ‘‘mayhaṃ manoratho matthakaṃ patto, sobhati vata me pabbajjā, buddhapaccekabuddhādīhi sabbehipi dhīrapurisehi vaṇṇitā thomitā ayaṃ pabbajjā nāma, pahīnaṃ me gihibandhanaṃ, nikkhantosmi nekkhammaṃ, laddhā me uttamapabbajjā, karissāmi samaṇadhammaṃ, labhissāmi aggaphalasukha’’nti ussāhajāto khārikājaṃ otāretvā caṅkamavemajjhe muggavaṇṇasilāpaṭṭe suvaṇṇapaṭimā viya nisinno divasabhāgaṃ vītināmetvā sāyanhasamayaṃ paṇṇasālaṃ pavisitvā bidalamañcakapasse kaṭṭhattharikāya nipanno sarīraṃ utuṃ gāhāpetvā balavapaccūse pabujjhitvā attano āgamanaṃ āvajjesi ‘‘ahaṃ gharāvāse ādīnavaṃ disvā amitabhogaṃ anantayasaṃ pahāya araññaṃ pavisitvā nekkhamagavesako hutvā pabbajito, ito dāni paṭṭhāya pamādacāraṃ carituṃ na vaṭṭati, pavivekañhi pahāya vicarantaṃ micchāvitakkamakkhikā khādanti, idāni mayā pavivekamanubrūhetuṃ vaṭṭati, ahañhi gharāvāsaṃ palibodhato disvā nikkhanto, ayañca manāpā paṇṇasālā, beluvapakkavaṇṇā paribhaṇḍakatā bhūmi, rajatavaṇṇā setabhittiyo, kapotapādavaṇṇaṃ paṇṇacchadanaṃ, vicittattharaṇavaṇṇo bidalamañcako, nivāsaphāsukaṃ vasanaṭṭhānaṃ, na etto atirekatarā viya me gehasampadā paññāyatī’’ti paṇṇasālāya dose vicinanto aṭṭha dose passi.

    ਪਣ੍ਣਸਾਲਾਪਰਿਭੋਗਸ੍ਮਿਞ੍ਹਿ ਅਟ੍ਠ ਆਦੀਨવਾ – ਮਹਾਸਮਾਰਮ੍ਭੇਨ? ਦਬ੍ਬਸਮ੍ਭਾਰੇ ਸਮੋਧਾਨੇਤ੍વਾ ਕਰਣਪਰਿਯੇਸਨਭਾવੋ ਏਕੋ ਆਦੀਨવੋ। ਤਿਣਪਣ੍ਣਮਤ੍ਤਿਕਾਸੁ ਪਤਿਤਾਸੁ ਤਾਸਂ ਪੁਨਪ੍ਪੁਨਂ ਠਪੇਤਬ੍ਬਤਾਯ ਨਿਬਦ੍ਧਜਗ੍ਗਨਭਾવੋ ਦੁਤਿਯੋ, ਸੇਨਾਸਨਂ ਨਾਮ ਮਹਲ੍ਲਕਸ੍ਸ ਪਾਪੁਣਾਤਿ, ਅવੇਲਾਯ વੁਟ੍ਠਾਪਿਯਮਾਨਸ੍ਸ ਚਿਤ੍ਤੇਕਗ੍ਗਤਾ ਨ ਹੋਤੀਤਿ ਉਟ੍ਠਾਪਨੀਯਭਾવੋ ਤਤਿਯੋ, ਸੀਤੁਣ੍ਹਪਟਿਘਾਤੇਨ ਕਾਯਸ੍ਸ ਸੁਖੁਮਾਲਕਰਣਭਾવੋ ਚਤੁਤ੍ਥੋ, ਗੇਹਂ ਪવਿਟ੍ਠੇਨ ਯਂਕਿਞ੍ਚਿ ਪਾਪਂ ਸਕ੍ਕਾ ਕਾਤੁਨ੍ਤਿ ਗਰਹਪਟਿਚ੍ਛਾਦਨਭਾવੋ ਪਞ੍ਚਮੋ, ‘‘ਮਯ੍ਹ’’ਨ੍ਤਿ ਪਰਿਗ੍ਗਹਕਰਣਭਾવੋ ਛਟ੍ਠੋ, ਗੇਹਸ੍ਸ ਅਤ੍ਥਿਭਾવੋ ਨਾਮੇਸ ਦੁਤਿਯਕવਾਸੋ વਿਯਾਤਿ ਸਤ੍ਤਮੋ ਊਕਾਮਙ੍ਗੁਲਘਰਗੋਲ਼ਿਕਾਦੀਨਂ ਸਾਧਾਰਣਤਾਯ ਬਹੁਸਾਧਾਰਣਭਾવੋ ਅਟ੍ਠਮੋਤਿ ਇਮੇ ਅਟ੍ਠ ਆਦੀਨવੇ ਦਿਸ੍વਾ ਮਹਾਸਤ੍ਤੋ ਪਣ੍ਣਸਾਲਂ ਪਜਹਿ। ਤੇਨਾਹ ‘‘ਅਟ੍ਠਦੋਸਸਮਾਕਿਣ੍ਣਂ, ਪਜਹਿਂ ਪਣ੍ਣਸਾਲਕ’’ਨ੍ਤਿ।

    Paṇṇasālāparibhogasmiñhi aṭṭha ādīnavā – mahāsamārambhena? Dabbasambhāre samodhānetvā karaṇapariyesanabhāvo eko ādīnavo. Tiṇapaṇṇamattikāsu patitāsu tāsaṃ punappunaṃ ṭhapetabbatāya nibaddhajagganabhāvo dutiyo, senāsanaṃ nāma mahallakassa pāpuṇāti, avelāya vuṭṭhāpiyamānassa cittekaggatā na hotīti uṭṭhāpanīyabhāvo tatiyo, sītuṇhapaṭighātena kāyassa sukhumālakaraṇabhāvo catuttho, gehaṃ paviṭṭhena yaṃkiñci pāpaṃ sakkā kātunti garahapaṭicchādanabhāvo pañcamo, ‘‘mayha’’nti pariggahakaraṇabhāvo chaṭṭho, gehassa atthibhāvo nāmesa dutiyakavāso viyāti sattamo ūkāmaṅgulagharagoḷikādīnaṃ sādhāraṇatāya bahusādhāraṇabhāvo aṭṭhamoti ime aṭṭha ādīnave disvā mahāsatto paṇṇasālaṃ pajahi. Tenāha ‘‘aṭṭhadosasamākiṇṇaṃ, pajahiṃ paṇṇasālaka’’nti.

    ਉਪਾਗਮਿਂ ਰੁਕ੍ਖਮੂਲਂ ਗੁਣੇ ਦਸਹੁਪਾਗਤਨ੍ਤਿ ਛਨ੍ਨਂ ਪਟਿਕ੍ਖਿਪਿਤ੍વਾ ਦਸਹਿ ਗੁਣੇਹਿ ਉਪੇਤਂ ਰੁਕ੍ਖਮੂਲਂ ਉਪਾਗਤੋਸ੍ਮੀਤਿ વਦਤਿ।

    Upāgamiṃ rukkhamūlaṃ guṇe dasahupāgatanti channaṃ paṭikkhipitvā dasahi guṇehi upetaṃ rukkhamūlaṃ upāgatosmīti vadati.

    ਤਤ੍ਰਿਮੇ ਦਸ ਗੁਣਾ – ਅਪ੍ਪਸਮਾਰਮ੍ਭਤਾ ਏਕੋ ਗੁਣੋ ਉਪਗਮਨਮਤ੍ਤਮੇવ ਹਿ ਤਤ੍ਥ ਹੋਤੀਤਿ। ਅਪ੍ਪਟਿਜਗ੍ਗਨਤਾ ਦੁਤਿਯੋ ਤਞ੍ਹਿ ਸਮ੍ਮਟ੍ਠਮ੍ਪਿ ਅਸਮ੍ਮਟ੍ਠਮ੍ਪਿ ਪਰਿਭੋਗਫਾਸੁਕਂ ਹੋਤਿਯੇવ। ਅਨੁਟ੍ਠਾਪਨੀਯਭਾવੋ ਤਤਿਯੋ, ਗਰਹਂ ਨਪ੍ਪਟਿਚ੍ਛਾਦੇਤਿ, ਤਤ੍ਥ ਹਿ ਪਾਪਂ ਕਰੋਨ੍ਤੋ ਲਜ੍ਜਤੀਤਿ ਗਰਹਾਯ ਅਪ੍ਪਟਿਚ੍ਛਾਦਨਭਾવੋ ਚਤੁਤ੍ਥੋ, ਅਬ੍ਭੋਕਾਸਾવਾਸੋ વਿਯ ਕਾਯਂ ਨ ਸਨ੍ਥਮ੍ਭੇਤੀਤਿ ਕਾਯਸ੍ਸ ਅਸਨ੍ਥਮ੍ਭਨਭਾવੋ ਪਞ੍ਚਮੋ। ਪਰਿਗ੍ਗਹਕਰਣਾਭਾવੋ ਛਟ੍ਠੋ, ਗੇਹਾਲਯਪਟਿਕ੍ਖੇਪੋ ਸਤ੍ਤਮੋ, ਬਹੁਸਾਧਾਰਣਗੇਹੇ વਿਯ ‘‘ਪਟਿਜਗ੍ਗਿਸ੍ਸਾਮਿ ਨਂ, ਨਿਕ੍ਖਮਥਾ’’ਤਿ ਨੀਹਰਣਾਭਾવੋ ਅਟ੍ਠਮੋ, વਸਨ੍ਤਸ੍ਸ ਸਪ੍ਪੀਤਿਕਭਾવੋ ਨવਮੋ, ਰੁਕ੍ਖਮੂਲਸੇਨਾਸਨਸ੍ਸ ਗਤਗਤਟ੍ਠਾਨੇ ਸੁਲਭਤਾਯ ਅਨਪੇਕ੍ਖਭਾવੋ ਦਸਮੋਤਿ, ਇਮੇ ਦਸ ਗੁਣੇ ਦਿਸ੍વਾ ਰੁਕ੍ਖਮੂਲਂ ਉਪਾਗਤੋਸ੍ਮੀਤਿ વਦਤਿ।

    Tatrime dasa guṇā – appasamārambhatā eko guṇo upagamanamattameva hi tattha hotīti. Appaṭijagganatā dutiyo tañhi sammaṭṭhampi asammaṭṭhampi paribhogaphāsukaṃ hotiyeva. Anuṭṭhāpanīyabhāvo tatiyo, garahaṃ nappaṭicchādeti, tattha hi pāpaṃ karonto lajjatīti garahāya appaṭicchādanabhāvo catuttho, abbhokāsāvāso viya kāyaṃ na santhambhetīti kāyassa asanthambhanabhāvo pañcamo. Pariggahakaraṇābhāvo chaṭṭho, gehālayapaṭikkhepo sattamo, bahusādhāraṇagehe viya ‘‘paṭijaggissāmi naṃ, nikkhamathā’’ti nīharaṇābhāvo aṭṭhamo, vasantassa sappītikabhāvo navamo, rukkhamūlasenāsanassa gatagataṭṭhāne sulabhatāya anapekkhabhāvo dasamoti, ime dasa guṇe disvā rukkhamūlaṃ upāgatosmīti vadati.

    ਇਮਾਨਿ ਏਤ੍ਤਕਾਨਿ ਕਾਰਣਾਨਿ ਸਲ੍ਲਕ੍ਖੇਤ੍વਾ ਮਹਾਸਤ੍ਤੋ ਪੁਨਦਿવਸੇ ਭਿਕ੍ਖਾਯ ਗਾਮਂ ਪਾવਿਸਿ। ਅਥਸ੍ਸ ਸਮ੍ਪਤ੍ਤਗਾਮੇ ਮਨੁਸ੍ਸਾ ਮਹਨ੍ਤੇਨ ਉਸ੍ਸਾਹੇਨ ਭਿਕ੍ਖਂ ਅਦਂਸੁ। ਸੋ ਭਤ੍ਤਕਿਚ੍ਚਂ ਨਿਟ੍ਠਾਪੇਤ੍વਾ ਅਸ੍ਸਮਂ ਆਗਮ੍ਮ ਨਿਸੀਦਿਤ੍વਾ ਚਿਨ੍ਤੇਸਿ ‘‘ਨਾਹਂ ‘ਆਹਾਰਂ ਨ ਲਭਾਮੀ’ਤਿ ਪਬ੍ਬਜਿਤੋ ਸਿਨਿਦ੍ਧਾਹਾਰੋ ਨਾਮੇਸ ਮਾਨਮਦਪੁਰਿਸਮਦੇ વਡ੍ਢੇਤਿ। ਆਹਾਰਮੂਲਕਸ੍ਸ ਦੁਕ੍ਖਸ੍ਸ ਅਨ੍ਤੋ ਨਤ੍ਥਿ ਯਂਨੂਨਾਹਂ વਾਪਿਤਂ ਰੋਪਿਤਂ ਧਞ੍ਞਨਿਬ੍ਬਤ੍ਤਕਂ ਆਹਾਰਂ ਪਜਹਿਤ੍વਾ ਪવਤ੍ਤਫਲਭੋਜਨੋ ਭવੇਯ੍ਯ’’ਨ੍ਤਿ। ਸੋ ਤਤੋ ਪਟ੍ਠਾਯ ਤਥਾ ਕਤ੍વਾ ਘਟੇਨ੍ਤੋ વਾਯਮਨ੍ਤੋ ਸਤ੍ਤਾਹਬ੍ਭਨ੍ਤਰੇਯੇવ ਅਟ੍ਠ ਸਮਾਪਤ੍ਤਿਯੋ ਪਞ੍ਚ ਚ ਅਭਿਞ੍ਞਾਯੋ ਨਿਬ੍ਬਤ੍ਤੇਸਿ। ਤੇਨ વੁਤ੍ਤਂ –

    Imāni ettakāni kāraṇāni sallakkhetvā mahāsatto punadivase bhikkhāya gāmaṃ pāvisi. Athassa sampattagāme manussā mahantena ussāhena bhikkhaṃ adaṃsu. So bhattakiccaṃ niṭṭhāpetvā assamaṃ āgamma nisīditvā cintesi ‘‘nāhaṃ ‘āhāraṃ na labhāmī’ti pabbajito siniddhāhāro nāmesa mānamadapurisamade vaḍḍheti. Āhāramūlakassa dukkhassa anto natthi yaṃnūnāhaṃ vāpitaṃ ropitaṃ dhaññanibbattakaṃ āhāraṃ pajahitvā pavattaphalabhojano bhaveyya’’nti. So tato paṭṭhāya tathā katvā ghaṭento vāyamanto sattāhabbhantareyeva aṭṭha samāpattiyo pañca ca abhiññāyo nibbattesi. Tena vuttaṃ –

    ‘‘વਾਪਿਤਂ ਰੋਪਿਤਂ ਧਞ੍ਞਂ, ਪਜਹਿਂ ਨਿਰવਸੇਸਤੋ।

    ‘‘Vāpitaṃ ropitaṃ dhaññaṃ, pajahiṃ niravasesato;

    ਅਨੇਕਗੁਣਸਮ੍ਪਨ੍ਨਂ, ਪવਤ੍ਤਫਲਮਾਦਿਯਿਂ॥

    Anekaguṇasampannaṃ, pavattaphalamādiyiṃ.

    ‘‘ਤਤ੍ਥਪ੍ਪਧਾਨਂ ਪਦਹਿਂ, ਨਿਸਜ੍ਜਟ੍ਠਾਨਚਙ੍ਕਮੇ।

    ‘‘Tatthappadhānaṃ padahiṃ, nisajjaṭṭhānacaṅkame;

    ਅਬ੍ਭਨ੍ਤਰਮ੍ਹਿ ਸਤ੍ਤਾਹੇ, ਅਭਿਞ੍ਞਾਬਲ ਪਾਪੁਣਿ’’ਨ੍ਤਿ॥

    Abbhantaramhi sattāhe, abhiññābala pāpuṇi’’nti.

    ਏવਂ ਮੇ ਸਿਦ੍ਧਿਪ੍ਪਤ੍ਤਸ੍ਸ, વਸੀਭੂਤਸ੍ਸ ਸਾਸਨੇ।

    Evaṃ me siddhippattassa, vasībhūtassa sāsane;

    ਦੀਪਙ੍ਕਰੋ ਨਾਮ ਜਿਨੋ, ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਿ ਲੋਕਨਾਯਕੋ॥

    Dīpaṅkaro nāma jino, uppajji lokanāyako.

    ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਨ੍ਤੇ ਚ ਜਾਯਨ੍ਤੇ, ਬੁਜ੍ਝਨ੍ਤੇ ਧਮ੍ਮਦੇਸਨੇ।

    Uppajjante ca jāyante, bujjhante dhammadesane;

    ਚਤੁਰੋ ਨਿਮਿਤ੍ਤੇ ਨਾਦ੍ਦਸਂ, ਝਾਨਰਤਿਸਮਪ੍ਪਿਤੋ॥

    Caturo nimitte nāddasaṃ, jhānaratisamappito.

    ਪਚ੍ਚਨ੍ਤਦੇਸવਿਸਯੇ, ਨਿਮਨ੍ਤੇਤ੍વਾ ਤਥਾਗਤਂ।

    Paccantadesavisaye, nimantetvā tathāgataṃ;

    ਤਸ੍ਸ ਆਗਮਨਂ ਮਗ੍ਗਂ, ਸੋਧੇਨ੍ਤਿ ਤੁਟ੍ਠਮਾਨਸਾ॥

    Tassa āgamanaṃ maggaṃ, sodhenti tuṭṭhamānasā.

    ਅਹਂ ਤੇਨ ਸਮਯੇਨ, ਨਿਕ੍ਖਮਿਤ੍વਾ ਸਕਸ੍ਸਮਾ।

    Ahaṃ tena samayena, nikkhamitvā sakassamā;

    ਧੁਨਨ੍ਤੋ વਾਕਚੀਰਾਨਿ, ਗਚ੍ਛਾਮਿ ਅਮ੍ਬਰੇ ਤਦਾ॥

    Dhunanto vākacīrāni, gacchāmi ambare tadā.

    વੇਦਜਾਤਂ ਜਨਂ ਦਿਸ੍વਾ, ਤੁਟ੍ਠਹਟ੍ਠਂ ਪਮੋਦਿਤਂ।

    Vedajātaṃ janaṃ disvā, tuṭṭhahaṭṭhaṃ pamoditaṃ;

    ਓਰੋਹਿਤ੍વਾਨ ਗਗਨਾ, ਮਨੁਸ੍ਸੇ ਪੁਚ੍ਛਿ ਤਾવਦੇ॥

    Orohitvāna gaganā, manusse pucchi tāvade.

    ‘‘ਤੁਟ੍ਠਹਟ੍ਠੋ ਪਮੁਦਿਤੋ, વੇਦਜਾਤੋ ਮਹਾਜਨੋ।

    ‘‘Tuṭṭhahaṭṭho pamudito, vedajāto mahājano;

    ਕਸ੍ਸ ਸੋਧੀਯਤਿ ਮਗ੍ਗੋ, ਅਞ੍ਜਸਂ વਟੁਮਾਯਨਂ’’॥

    Kassa sodhīyati maggo, añjasaṃ vaṭumāyanaṃ’’.

    ਤੇ ਮੇ ਪੁਟ੍ਠਾ વਿਯਾਕਂਸੁ ‘‘ਬੁਦ੍ਧੋ ਲੋਕੇ ਅਨੁਤ੍ਤਰੋ।

    Te me puṭṭhā viyākaṃsu ‘‘buddho loke anuttaro;

    ਦੀਪਙ੍ਕਰੋ ਨਾਮ ਜਿਨੋ, ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਿ ਲੋਕਨਾਯਕੋ।

    Dīpaṅkaro nāma jino, uppajji lokanāyako;

    ਤਸ੍ਸ ਸੋਧੀਯਤਿ ਮਗ੍ਗੋ, ਅਞ੍ਜਸਂ વਟੁਮਾਯਨਂ’’॥

    Tassa sodhīyati maggo, añjasaṃ vaṭumāyanaṃ’’.

    ‘‘ਬੁਦ੍ਧੋ’’ਤਿ વਚਨਂ ਸੁਤ੍વਾਨ, ਪੀਤਿ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਿ ਤਾવਦੇ।

    ‘‘Buddho’’ti vacanaṃ sutvāna, pīti uppajji tāvade;

    ‘‘ਬੁਦ੍ਧੋ ਬੁਦ੍ਧੋ’’ਤਿ ਕਥਯਨ੍ਤੋ, ਸੋਮਨਸ੍ਸਂ ਪવੇਦਯਿਂ॥

    ‘‘Buddho buddho’’ti kathayanto, somanassaṃ pavedayiṃ.

    ਤਤ੍ਥ ਠਤ੍વਾ વਿਚਿਨ੍ਤੇਸਿਂ, ਤੁਟ੍ਠੋ ਸਂવਿਗ੍ਗਮਾਨਸੋ।

    Tattha ṭhatvā vicintesiṃ, tuṭṭho saṃviggamānaso;

    ‘‘ਇਧ ਬੀਜਾਨਿ ਰੋਪਿਸ੍ਸਂ, ਖਣੋ વੇ ਮਾ ਉਪਚ੍ਚਗਾ’’॥

    ‘‘Idha bījāni ropissaṃ, khaṇo ve mā upaccagā’’.

    ਯਦਿ ਬੁਦ੍ਧਸ੍ਸ ਸੋਧੇਥ, ਏਕੋਕਾਸਂ ਦਦਾਥ ਮੇ।

    Yadi buddhassa sodhetha, ekokāsaṃ dadātha me;

    ਅਹਮ੍ਪਿ ਸੋਧਯਿਸ੍ਸਾਮਿ, ਅਞ੍ਜਸਂ વਟੁਮਾਯਨਂ॥

    Ahampi sodhayissāmi, añjasaṃ vaṭumāyanaṃ.

    ਅਦਂਸੁ ਤੇ ਮਮੋਕਾਸਂ, ਸੋਧੇਤੁਂ ਅਞ੍ਜਸਂ ਤਦਾ।

    Adaṃsu te mamokāsaṃ, sodhetuṃ añjasaṃ tadā;

    ‘‘ਬੁਦ੍ਧੋ ਬੁਦ੍ਧੋ’’ਤਿ ਚਿਨ੍ਤੇਨ੍ਤੋ, ਮਗ੍ਗਂ ਸੋਧੇਮਹਂ ਤਦਾ॥

    ‘‘Buddho buddho’’ti cintento, maggaṃ sodhemahaṃ tadā.

    ਅਨਿਟ੍ਠਿਤੇ ਪਮੋਕਾਸੇ, ਦੀਪਙ੍ਕਰੋ ਮਹਾਮੁਨਿ।

    Aniṭṭhite pamokāse, dīpaṅkaro mahāmuni;

    ਚਤੂਹਿ ਸਤਸਹਸ੍ਸੇਹਿ, ਛਲ਼ਭਿਞ੍ਞੇਹਿ ਤਾਦਿਹਿ।

    Catūhi satasahassehi, chaḷabhiññehi tādihi;

    ਖੀਣਾਸવੇਹਿ વਿਮਲੇਹਿ, ਪਟਿਪਜ੍ਜਿ ਅਞ੍ਜਸਂ ਜਿਨੋ॥

    Khīṇāsavehi vimalehi, paṭipajji añjasaṃ jino.

    ਪਚ੍ਚੁਗ੍ਗਮਨਾ વਤ੍ਤਨ੍ਤਿ, વਜ੍ਜਨ੍ਤਿ ਭੇਰਿਯੋ ਬਹੂ।

    Paccuggamanā vattanti, vajjanti bheriyo bahū;

    ਆਮੋਦਿਤਾ ਨਰਮਰੂ, ਸਾਧੁਕਾਰਂ ਪવਤ੍ਤਯੁਂ॥

    Āmoditā naramarū, sādhukāraṃ pavattayuṃ.

    ਦੇવਾ ਮਨੁਸ੍ਸੇ ਪਸ੍ਸਨ੍ਤਿ, ਮਨੁਸ੍ਸਾਪਿ ਚ ਦੇવਤਾ।

    Devā manusse passanti, manussāpi ca devatā;

    ਉਭੋਪਿ ਤੇ ਪਞ੍ਜਲਿਕਾ, ਅਨੁਯਨ੍ਤਿ ਤਥਾਗਤਂ॥

    Ubhopi te pañjalikā, anuyanti tathāgataṃ.

    ਦੇવਾ ਦਿਬ੍ਬੇਹਿ ਤੁਰਿਯੇਹਿ, ਮਨੁਸ੍ਸਾ ਮਾਨੁਸੇਹਿ ਚ।

    Devā dibbehi turiyehi, manussā mānusehi ca;

    ਉਭੋਪਿ ਤੇ વਜ੍ਜਯਨ੍ਤਾ, ਅਨੁਯਨ੍ਤਿ ਤਥਾਗਤਂ॥

    Ubhopi te vajjayantā, anuyanti tathāgataṃ.

    ਦਿਬ੍ਬਂ ਮਨ੍ਦਾਰવਂ ਪੁਪ੍ਫਂ, ਪਦੁਮਂ ਪਾਰਿਛਤ੍ਤਕਂ।

    Dibbaṃ mandāravaṃ pupphaṃ, padumaṃ pārichattakaṃ;

    ਦਿਸੋਦਿਸਂ ਓਕਿਰਨ੍ਤਿ, ਆਕਾਸਨਭਗਤਾ ਮਰੂ॥

    Disodisaṃ okiranti, ākāsanabhagatā marū.

    ਦਿਬ੍ਬਂ ਚਨ੍ਦਨਚੁਣ੍ਣਞ੍ਚ, વਰਗਨ੍ਧਞ੍ਚ ਕੇવਲਂ।

    Dibbaṃ candanacuṇṇañca, varagandhañca kevalaṃ;

    ਦਿਸੋਦਿਸਂ ਓਕਿਰਨ੍ਤਿ, ਆਕਾਸਨਭਗਤਾ ਮਰੂ॥

    Disodisaṃ okiranti, ākāsanabhagatā marū.

    ਚਮ੍ਪਕਂ ਸਲਲਂ ਨੀਪਂ, ਨਾਗਪੁਨ੍ਨਾਗਕੇਤਕਂ।

    Campakaṃ salalaṃ nīpaṃ, nāgapunnāgaketakaṃ;

    ਦਿਸੋਦਿਸਂ ਉਕ੍ਖਿਪਨ੍ਤਿ, ਭੂਮਿਤਲਗਤਾ ਨਰਾ॥

    Disodisaṃ ukkhipanti, bhūmitalagatā narā.

    ਕੇਸੇ ਮੁਞ੍ਚਿਤ੍વਾਹਂ ਤਤ੍ਥ, વਾਕਚੀਰਞ੍ਚ ਚਮ੍ਮਕਂ।

    Kese muñcitvāhaṃ tattha, vākacīrañca cammakaṃ;

    ਕਲਲੇ ਪਤ੍ਥਰਿਤ੍વਾਨ, ਅવਕੁਜ੍ਜੋ ਨਿਪਜ੍ਜਹਂ॥

    Kalale pattharitvāna, avakujjo nipajjahaṃ.

    ਅਕ੍ਕਮਿਤ੍વਾਨ ਮਂ ਬੁਦ੍ਧੋ, ਸਹ ਸਿਸ੍ਸੇਹਿ ਗਚ੍ਛਤੁ।

    Akkamitvāna maṃ buddho, saha sissehi gacchatu;

    ਮਾ ਨਂ ਕਲਲੇ ਅਕ੍ਕਮਿਤ੍ਥ, ਹਿਤਾਯ ਮੇ ਭવਿਸ੍ਸਤਿ॥

    Mā naṃ kalale akkamittha, hitāya me bhavissati.

    ਪਥવਿਯਂ ਨਿਪਨ੍ਨਸ੍ਸ, ਏવਂ ਮੇ ਆਸਿ ਚੇਤਸੋ।

    Pathaviyaṃ nipannassa, evaṃ me āsi cetaso;

    ‘‘ਇਚ੍ਛਮਾਨੋ ਅਹਂ ਅਜ੍ਜ, ਕਿਲੇਸੇ ਝਾਪਯੇ ਮਮ॥

    ‘‘Icchamāno ahaṃ ajja, kilese jhāpaye mama.

    ‘‘ਕਿਂ ਮੇ ਅਞ੍ਞਾਤવੇਸੇਨ, ਧਮ੍ਮਂ ਸਚ੍ਛਿਕਤੇਨਿਧ।

    ‘‘Kiṃ me aññātavesena, dhammaṃ sacchikatenidha;

    ਸਬ੍ਬਞ੍ਞੁਤਂ ਪਾਪੁਣਿਤ੍વਾ, ਬੁਦ੍ਧੋ ਹੇਸ੍ਸਂ ਸਦੇવਕੇ॥

    Sabbaññutaṃ pāpuṇitvā, buddho hessaṃ sadevake.

    ‘‘ਕਿਂ ਮੇ ਏਕੇਨ ਤਿਣ੍ਣੇਨ, ਪੁਰਿਸੇਨ ਥਾਮਦਸ੍ਸਿਨਾ।

    ‘‘Kiṃ me ekena tiṇṇena, purisena thāmadassinā;

    ਸਬ੍ਬਞ੍ਞੁਤਂ ਪਾਪੁਣਿਤ੍વਾ, ਸਨ੍ਤਾਰੇਸ੍ਸਂ ਸਦੇવਕਂ॥

    Sabbaññutaṃ pāpuṇitvā, santāressaṃ sadevakaṃ.

    ‘‘ਇਮਿਨਾ ਮੇ ਅਧਿਕਾਰੇਨ, ਕਤੇਨ ਪੁਰਿਸੁਤ੍ਤਮੇ।

    ‘‘Iminā me adhikārena, katena purisuttame;

    ਸਬ੍ਬਞ੍ਞੁਤਂ ਪਾਪੁਣਿਤ੍વਾ, ਤਾਰੇਮਿ ਜਨਤਂ ਬਹੁਂ॥

    Sabbaññutaṃ pāpuṇitvā, tāremi janataṃ bahuṃ.

    ‘‘ਸਂਸਾਰਸੋਤਂ ਛਿਨ੍ਦਿਤ੍વਾ, વਿਦ੍ਧਂਸੇਤ੍વਾ ਤਯੋ ਭવੇ।

    ‘‘Saṃsārasotaṃ chinditvā, viddhaṃsetvā tayo bhave;

    ਧਮ੍ਮਨਾવਂ ਸਮਾਰੁਯ੍ਹ, ਸਨ੍ਤਾਰੇਸ੍ਸਂ ਸਦੇવਕਂ’’॥

    Dhammanāvaṃ samāruyha, santāressaṃ sadevakaṃ’’.

    ਦੀਪਙ੍ਕਰੋ ਲੋਕવਿਦੂ, ਆਹੁਤੀਨਂ ਪਟਿਗ੍ਗਹੋ।

    Dīpaṅkaro lokavidū, āhutīnaṃ paṭiggaho;

    ਉਸ੍ਸੀਸਕੇ ਮਂ ਠਤ੍વਾਨ, ਇਦਂ વਚਨਮਬ੍ਰ੍વਿ॥

    Ussīsake maṃ ṭhatvāna, idaṃ vacanamabrvi.

    ‘‘ਪਸ੍ਸਥ ਇਮਂ ਤਾਪਸਂ, ਜਟਿਲਂ ਉਗ੍ਗਤਾਪਨਂ।

    ‘‘Passatha imaṃ tāpasaṃ, jaṭilaṃ uggatāpanaṃ;

    ਅਪਰਿਮੇਯ੍ਯੇ ਇਤੋ ਕਪ੍ਪੇ, ਬੁਦ੍ਧੋ ਲੋਕੇ ਭવਿਸ੍ਸਤਿ॥

    Aparimeyye ito kappe, buddho loke bhavissati.

    ‘‘ਅਹੁ ਕਪਿਲવ੍ਹਯਾ ਰਮ੍ਮਾ, ਨਿਕ੍ਖਮਿਤ੍વਾ ਤਥਾਗਤੋ।

    ‘‘Ahu kapilavhayā rammā, nikkhamitvā tathāgato;

    ਪਧਾਨਂ ਪਦਹਿਤ੍વਾਨ, ਕਤ੍વਾ ਦੁਕ੍ਕਰਕਾਰਿਕਂ॥

    Padhānaṃ padahitvāna, katvā dukkarakārikaṃ.

    ‘‘ਅਜਪਾਲਰੁਕ੍ਖਮੂਲੇ, ਨਿਸੀਦਿਤ੍વਾ ਤਥਾਗਤੋ।

    ‘‘Ajapālarukkhamūle, nisīditvā tathāgato;

    ਤਤ੍ਥ ਪਾਯਾਸਂ ਪਗ੍ਗਯ੍ਹ, ਨੇਰਞ੍ਜਰਮੁਪੇਹਿਤਿ॥

    Tattha pāyāsaṃ paggayha, nerañjaramupehiti.

    ‘‘ਨੇਰਞ੍ਜਰਾਯ ਤੀਰਮ੍ਹਿ, ਪਾਯਾਸਂ ਅਦ ਸੋ ਜਿਨੋ।

    ‘‘Nerañjarāya tīramhi, pāyāsaṃ ada so jino;

    ਪਟਿਯਤ੍ਤવਰਮਗ੍ਗੇਨ, ਬੋਧਿਮੂਲਮੁਪੇਹਿਤਿ॥

    Paṭiyattavaramaggena, bodhimūlamupehiti.

    ‘‘ਤਤੋ ਪਦਕ੍ਖਿਣਂ ਕਤ੍વਾ, ਬੋਧਿਮਣ੍ਡਂ ਅਨੁਤ੍ਤਰੋ।

    ‘‘Tato padakkhiṇaṃ katvā, bodhimaṇḍaṃ anuttaro;

    ਅਸ੍ਸਤ੍ਥਰੁਕ੍ਖਮੂਲਮ੍ਹਿ, ਬੁਜ੍ਝਿਸ੍ਸਤਿ ਮਹਾਯਸੋ॥

    Assattharukkhamūlamhi, bujjhissati mahāyaso.

    ‘‘ਇਮਸ੍ਸ ਜਨਿਕਾ ਮਾਤਾ, ਮਾਯਾ ਨਾਮ ਭવਿਸ੍ਸਤਿ।

    ‘‘Imassa janikā mātā, māyā nāma bhavissati;

    ਪਿਤਾ ਸੁਦ੍ਧੋਦਨੋ ਨਾਮ, ਅਯਂ ਹੇਸ੍ਸਤਿ ਗੋਤਮੋ॥

    Pitā suddhodano nāma, ayaṃ hessati gotamo.

    ‘‘ਅਨਾਸવਾ વੀਤਰਾਗਾ, ਸਨ੍ਤਚਿਤ੍ਤਾ ਸਮਾਹਿਤਾ।

    ‘‘Anāsavā vītarāgā, santacittā samāhitā;

    ਕੋਲਿਤੋ ਉਪਤਿਸ੍ਸੋ ਚ, ਅਗ੍ਗਾ ਹੇਸ੍ਸਨ੍ਤਿ ਸਾવਕਾ।

    Kolito upatisso ca, aggā hessanti sāvakā;

    ਆਨਨ੍ਦੋ ਨਾਮੁਪਟ੍ਠਾਕੋ, ਉਪਟ੍ਠਿਸ੍ਸਤਿਮਂ ਜਿਨਂ॥

    Ānando nāmupaṭṭhāko, upaṭṭhissatimaṃ jinaṃ.

    ‘‘ਖੇਮਾ ਉਪ੍ਪਲવਣ੍ਣਾ ਚ, ਅਗ੍ਗਾ ਹੇਸ੍ਸਨ੍ਤਿ ਸਾવਿਕਾ।

    ‘‘Khemā uppalavaṇṇā ca, aggā hessanti sāvikā;

    ਅਨਾਸવਾ વੀਤਰਾਗਾ, ਸਨ੍ਤਚਿਤ੍ਤਾ ਸਮਾਹਿਤਾ॥

    Anāsavā vītarāgā, santacittā samāhitā.

    ‘‘ਬੋਧਿ ਤਸ੍ਸ ਭਗવਤੋ, ਅਸ੍ਸਤ੍ਥੋਤਿ ਪવੁਚ੍ਚਤਿ।

    ‘‘Bodhi tassa bhagavato, assatthoti pavuccati;

    ਚਿਤ੍ਤੋ ਚ ਹਤ੍ਥਾਲ਼વਕੋ, ਅਗ੍ਗਾ ਹੇਸ੍ਸਨ੍ਤੁਪਟ੍ਠਕਾ।

    Citto ca hatthāḷavako, aggā hessantupaṭṭhakā;

    ਉਤ੍ਤਰਾ ਨਨ੍ਦਮਾਤਾ ਚ, ਅਗ੍ਗਾ ਹੇਸ੍ਸਨ੍ਤੁਪਟ੍ਠਿਕਾ’’॥

    Uttarā nandamātā ca, aggā hessantupaṭṭhikā’’.

    ਇਦਂ ਸੁਤ੍વਾਨ વਚਨਂ, ਅਸਮਸ੍ਸ ਮਹੇਸਿਨੋ।

    Idaṃ sutvāna vacanaṃ, asamassa mahesino;

    ਆਮੋਦਿਤਾ ਨਰਮਰੂ, ਬੁਦ੍ਧਬੀਜਂ ਕਿਰ ਅਯਂ॥

    Āmoditā naramarū, buddhabījaṃ kira ayaṃ.

    ਉਕ੍ਕੁਟ੍ਠਿਸਦ੍ਦਾ વਤ੍ਤਨ੍ਤਿ, ਅਪ੍ਫੋਟੇਨ੍ਤਿ ਹਸਨ੍ਤਿ ਚ।

    Ukkuṭṭhisaddā vattanti, apphoṭenti hasanti ca;

    ਕਤਞ੍ਜਲੀ ਨਮਸ੍ਸਨ੍ਤਿ, ਦਸਸਹਸ੍ਸੀ ਸਦੇવਕਾ॥

    Katañjalī namassanti, dasasahassī sadevakā.

    ਯਦਿਮਸ੍ਸ ਲੋਕਨਾਥਸ੍ਸ, વਿਰਜ੍ਝਿਸ੍ਸਾਮ ਸਾਸਨਂ।

    Yadimassa lokanāthassa, virajjhissāma sāsanaṃ;

    ਅਨਾਗਤਮ੍ਹਿ ਅਦ੍ਧਾਨੇ, ਹੇਸ੍ਸਾਮ ਸਮ੍ਮੁਖਾ ਇਮਂ॥

    Anāgatamhi addhāne, hessāma sammukhā imaṃ.

    ਯਥਾ ਮਨੁਸ੍ਸਾ ਨਦਿਂ ਤਰਨ੍ਤਾ, ਪਟਿਤਿਤ੍ਥਂ વਿਰਜ੍ਝਿਯ।

    Yathā manussā nadiṃ tarantā, paṭititthaṃ virajjhiya;

    ਹੇਟ੍ਠਾ ਤਿਤ੍ਥੇ ਗਹੇਤ੍વਾਨ, ਉਤ੍ਤਰਨ੍ਤਿ ਮਹਾਨਦਿਂ॥

    Heṭṭhā titthe gahetvāna, uttaranti mahānadiṃ.

    ਏવਮੇવ ਮਯਂ ਸਬ੍ਬੇ, ਯਦਿ ਮੁਞ੍ਚਾਮਿਮਂ ਜਿਨਂ।

    Evameva mayaṃ sabbe, yadi muñcāmimaṃ jinaṃ;

    ਅਨਾਗਤਮ੍ਹਿ ਅਦ੍ਧਾਨੇ, ਹੇਸ੍ਸਾਮ ਸਮ੍ਮੁਖਾ ਇਮਂ॥

    Anāgatamhi addhāne, hessāma sammukhā imaṃ.

    ਦੀਪਙ੍ਕਰੋ ਲੋਕવਿਦੂ, ਆਹੁਤੀਨਂ ਪਟਿਗ੍ਗਹੋ।

    Dīpaṅkaro lokavidū, āhutīnaṃ paṭiggaho;

    ਮਮ ਕਮ੍ਮਂ ਪਕਿਤ੍ਤੇਤ੍વਾ, ਦਕ੍ਖਿਣਂ ਪਾਦਮੁਦ੍ਧਰਿ॥

    Mama kammaṃ pakittetvā, dakkhiṇaṃ pādamuddhari.

    ਯੇ ਤਤ੍ਥਾਸੁਂ ਜਿਨਪੁਤ੍ਤਾ, ਸਬ੍ਬੇ ਪਦਕ੍ਖਿਣਮਕਂਸੁ ਮਂ।

    Ye tatthāsuṃ jinaputtā, sabbe padakkhiṇamakaṃsu maṃ;

    ਨਰਾ ਨਾਗਾ ਚ ਗਨ੍ਧਬ੍ਬਾ, ਅਭਿવਾਦੇਤ੍વਾਨ ਪਕ੍ਕਮੁਂ॥

    Narā nāgā ca gandhabbā, abhivādetvāna pakkamuṃ.

    ਦਸ੍ਸਨਂ ਮੇ ਅਤਿਕ੍ਕਨ੍ਤੇ, ਸਸਙ੍ਘੇ ਲੋਕਨਾਯਕੇ।

    Dassanaṃ me atikkante, sasaṅghe lokanāyake;

    ਹਟ੍ਠਤੁਟ੍ਠੇਨ ਚਿਤ੍ਤੇਨ, ਆਸਨਾ વੁਟ੍ਠਹਿਂ ਤਦਾ॥

    Haṭṭhatuṭṭhena cittena, āsanā vuṭṭhahiṃ tadā.

    ਸੁਖੇਨ ਸੁਖਿਤੋ ਹੋਮਿ, ਪਾਮੋਜ੍ਜੇਨ ਪਮੋਦਿਤੋ।

    Sukhena sukhito homi, pāmojjena pamodito;

    ਪੀਤਿਯਾ ਚ ਅਭਿਸ੍ਸਨ੍ਨੋ, ਪਲ੍ਲਙ੍ਕਂ ਆਭੁਜਿਂ ਤਦਾ॥

    Pītiyā ca abhissanno, pallaṅkaṃ ābhujiṃ tadā.

    ਪਲ੍ਲਙ੍ਕੇਨ ਨਿਸੀਦਿਤ੍વਾ, ਏવਂ ਚਿਨ੍ਤੇਸਹਂ ਤਦਾ।

    Pallaṅkena nisīditvā, evaṃ cintesahaṃ tadā;

    ‘‘વਸੀਭੂਤੋ ਅਹਂ ਝਾਨੇ, ਅਭਿਞ੍ਞਾਪਾਰਮਿਂ ਗਤੋ॥

    ‘‘Vasībhūto ahaṃ jhāne, abhiññāpāramiṃ gato.

    ‘‘ਦਸਸਹਸ੍ਸਿਲੋਕਮ੍ਹਿ , ਇਸਯੋ ਨਤ੍ਥਿ ਮੇ ਸਮਾ।

    ‘‘Dasasahassilokamhi , isayo natthi me samā;

    ਅਸਮੋ ਇਦ੍ਧਿਧਮ੍ਮੇਸੁ, ਅਲਭਿਂ ਈਦਿਸਂ ਸੁਖਂ’’॥

    Asamo iddhidhammesu, alabhiṃ īdisaṃ sukhaṃ’’.

    ਪਲ੍ਲਙ੍ਕਾਭੁਜਨੇ ਮਯ੍ਹਂ, ਦਸਸਹਸ੍ਸਾਧਿવਾਸਿਨੋ।

    Pallaṅkābhujane mayhaṃ, dasasahassādhivāsino;

    ਮਹਾਨਾਦਂ ਪવਤ੍ਤੇਸੁਂ, ਧੁવਂ ਬੁਦ੍ਧੋ ਭવਿਸ੍ਸਸਿ॥

    Mahānādaṃ pavattesuṃ, dhuvaṃ buddho bhavissasi.

    ਯਾ ਪੁਬ੍ਬੇ ਬੋਧਿਸਤ੍ਤਾਨਂ, ਪਲ੍ਲਙ੍ਕવਰਮਾਭੁਜੇ।

    Yā pubbe bodhisattānaṃ, pallaṅkavaramābhuje;

    ਨਿਮਿਤ੍ਤਾਨਿ ਪਦਿਸ੍ਸਨ੍ਤਿ, ਤਾਨਿ ਅਜ੍ਜ ਪਦਿਸ੍ਸਰੇ॥

    Nimittāni padissanti, tāni ajja padissare.

    ਸੀਤਂ ਬ੍ਯਪਗਤਂ ਹੋਤਿ, ਉਣ੍ਹਞ੍ਚ ਉਪਸਮ੍ਮਤਿ।

    Sītaṃ byapagataṃ hoti, uṇhañca upasammati;

    ਤਾਨਿ ਅਜ੍ਜ ਪਦਿਸ੍ਸਨ੍ਤਿ, ਧੁવਂ ਬੁਦ੍ਧੋ ਭવਿਸ੍ਸਸਿ॥

    Tāni ajja padissanti, dhuvaṃ buddho bhavissasi.

    ਦਸਸਹਸ੍ਸੀ ਲੋਕਧਾਤੂ, ਨਿਸ੍ਸਦ੍ਦਾ ਹੋਨ੍ਤਿ ਨਿਰਾਕੁਲਾ।

    Dasasahassī lokadhātū, nissaddā honti nirākulā;

    ਤਾਨਿ ਅਜ੍ਜ ਪਦਿਸ੍ਸਨ੍ਤਿ, ਧੁવਂ ਬੁਦ੍ਧੋ ਭવਿਸ੍ਸਸਿ॥

    Tāni ajja padissanti, dhuvaṃ buddho bhavissasi.

    ਮਹਾવਾਤਾ ਨ વਾਯਨ੍ਤਿ, ਨ ਸਨ੍ਦਨ੍ਤਿ ਸવਨ੍ਤਿਯੋ।

    Mahāvātā na vāyanti, na sandanti savantiyo;

    ਤਾਨਿ ਅਜ੍ਜ ਪਦਿਸ੍ਸਨ੍ਤਿ, ਧੁવਂ ਬੁਦ੍ਧੋ ਭવਿਸ੍ਸਸਿ॥

    Tāni ajja padissanti, dhuvaṃ buddho bhavissasi.

    ਥਲਜਾ ਦਕਜਾ ਪੁਪ੍ਫਾ, ਸਬ੍ਬੇ ਪੁਪ੍ਫਨ੍ਤਿ ਤਾવਦੇ।

    Thalajā dakajā pupphā, sabbe pupphanti tāvade;

    ਤੇਪਜ੍ਜ ਪੁਪ੍ਫਿਤਾ ਸਬ੍ਬੇ, ਧੁવਂ ਬੁਦ੍ਧੋ ਭવਿਸ੍ਸਸਿ॥

    Tepajja pupphitā sabbe, dhuvaṃ buddho bhavissasi.

    ਲਤਾ વਾ ਯਦਿ વਾ ਰੁਕ੍ਖਾ, ਫਲਭਾਰਾ ਹੋਨ੍ਤਿ ਤਾવਦੇ।

    Latā vā yadi vā rukkhā, phalabhārā honti tāvade;

    ਤੇਪਜ੍ਜ ਫਲਿਤਾ ਸਬ੍ਬੇ, ਧੁવਂ ਬੁਦ੍ਧੋ ਭવਿਸ੍ਸਸਿ॥

    Tepajja phalitā sabbe, dhuvaṃ buddho bhavissasi.

    ਆਕਾਸਟ੍ਠਾ ਚ ਭੂਮਟ੍ਠਾ, ਰਤਨਾ ਜੋਤਨ੍ਤਿ ਤਾવਦੇ।

    Ākāsaṭṭhā ca bhūmaṭṭhā, ratanā jotanti tāvade;

    ਤੇਪਜ੍ਜ ਰਤਨਾ ਜੋਤਨ੍ਤਿ, ਧੁવਂ ਬੁਦ੍ਧੋ ਭવਿਸ੍ਸਸਿ॥

    Tepajja ratanā jotanti, dhuvaṃ buddho bhavissasi.

    ਮਾਨੁਸ੍ਸਕਾ ਚ ਦਿਬ੍ਬਾ ਚ, ਤੁਰਿਯਾ વਜ੍ਜਨ੍ਤਿ ਤਾવਦੇ।

    Mānussakā ca dibbā ca, turiyā vajjanti tāvade;

    ਤੇਪਜ੍ਜੁਭੋ ਅਭਿਰવਨ੍ਤਿ, ਧੁવਂ ਬੁਦ੍ਧੋ ਭવਿਸ੍ਸਸਿ॥

    Tepajjubho abhiravanti, dhuvaṃ buddho bhavissasi.

    વਿਚਿਤ੍ਤਪੁਪ੍ਫਾ ਗਗਨਾ, ਅਭਿવਸ੍ਸਨ੍ਤਿ ਤਾવਦੇ।

    Vicittapupphā gaganā, abhivassanti tāvade;

    ਤੇਪਿ ਅਜ੍ਜ ਪવਸ੍ਸਨ੍ਤਿ, ਧੁવਂ ਬੁਦ੍ਧੋ ਭવਿਸ੍ਸਸਿ॥

    Tepi ajja pavassanti, dhuvaṃ buddho bhavissasi.

    ਮਹਾਸਮੁਦ੍ਦੋ ਆਭੁਜਤਿ, ਦਸਸਹਸ੍ਸੀ ਪਕਮ੍ਪਤਿ।

    Mahāsamuddo ābhujati, dasasahassī pakampati;

    ਤੇਪਜ੍ਜੁਭੋ ਅਭਿਰવਨ੍ਤਿ, ਧੁવਂ ਬੁਦ੍ਧੋ ਭવਿਸ੍ਸਸਿ॥

    Tepajjubho abhiravanti, dhuvaṃ buddho bhavissasi.

    ਨਿਰਯੇਪਿ ਦਸਸਹਸ੍ਸੇ, ਅਗ੍ਗੀ ਨਿਬ੍ਬਨ੍ਤਿ ਤਾવਦੇ।

    Nirayepi dasasahasse, aggī nibbanti tāvade;

    ਤੇਪਜ੍ਜ ਨਿਬ੍ਬੁਤਾ ਅਗ੍ਗੀ, ਧੁવਂ ਬੁਦ੍ਧੋ ਭવਿਸ੍ਸਸਿ॥

    Tepajja nibbutā aggī, dhuvaṃ buddho bhavissasi.

    વਿਮਲੋ ਹੋਤਿ ਸੂਰਿਯੋ, ਸਬ੍ਬਾ ਦਿਸ੍ਸਨ੍ਤਿ ਤਾਰਕਾ।

    Vimalo hoti sūriyo, sabbā dissanti tārakā;

    ਤੇਪਿ ਅਜ੍ਜ ਪਦਿਸ੍ਸਨ੍ਤਿ, ਧੁવਂ ਬੁਦ੍ਧੋ ਭવਿਸ੍ਸਸਿ॥

    Tepi ajja padissanti, dhuvaṃ buddho bhavissasi.

    ਅਨੋવਟ੍ਠੇਨ ਉਦਕਂ, ਮਹਿਯਾ ਉਬ੍ਭਿਜ੍ਜਿ ਤਾવਦੇ।

    Anovaṭṭhena udakaṃ, mahiyā ubbhijji tāvade;

    ਤਮ੍ਪਜ੍ਜੁਬ੍ਭਿਜ੍ਜਤੇ ਮਹਿਯਾ, ਧੁવਂ ਬੁਦ੍ਧੋ ਭવਿਸ੍ਸਸਿ॥

    Tampajjubbhijjate mahiyā, dhuvaṃ buddho bhavissasi.

    ਤਾਰਾਗਣਾ વਿਰੋਚਨ੍ਤਿ, ਨਕ੍ਖਤ੍ਤਾ ਗਗਨਮਣ੍ਡਲੇ।

    Tārāgaṇā virocanti, nakkhattā gaganamaṇḍale;

    વਿਸਾਖਾ ਚਨ੍ਦਿਮਾਯੁਤ੍ਤਾ, ਧੁવਂ ਬੁਦ੍ਧੋ ਭવਿਸ੍ਸਸਿ॥

    Visākhā candimāyuttā, dhuvaṃ buddho bhavissasi.

    ਬਿਲਾਸਯਾ ਦਰੀਸਯਾ, ਨਿਕ੍ਖਮਨ੍ਤਿ ਸਕਾਸਯਾ।

    Bilāsayā darīsayā, nikkhamanti sakāsayā;

    ਤੇਪਜ੍ਜ ਆਸਯਾ ਛੁਦ੍ਧਾ, ਧੁવਂ ਬੁਦ੍ਧੋ ਭવਿਸ੍ਸਸਿ॥

    Tepajja āsayā chuddhā, dhuvaṃ buddho bhavissasi.

    ਨ ਹੋਤਿ ਅਰਤਿ ਸਤ੍ਤਾਨਂ, ਸਨ੍ਤੁਟ੍ਠਾ ਹੋਨ੍ਤਿ ਤਾવਦੇ।

    Na hoti arati sattānaṃ, santuṭṭhā honti tāvade;

    ਤੇਪਜ੍ਜ ਸਬ੍ਬੇ ਸਨ੍ਤੁਟ੍ਠਾ, ਧੁવਂ ਬੁਦ੍ਧੋ ਭવਿਸ੍ਸਸਿ॥

    Tepajja sabbe santuṭṭhā, dhuvaṃ buddho bhavissasi.

    ਰੋਗਾ ਤਦੁਪਸਮ੍ਮਨ੍ਤਿ, ਜਿਘਚ੍ਛਾ ਚ વਿਨਸ੍ਸਤਿ।

    Rogā tadupasammanti, jighacchā ca vinassati;

    ਤਾਨਿਪਜ੍ਜ ਪਦਿਸ੍ਸਨ੍ਤਿ, ਧੁવਂ ਬੁਦ੍ਧੋ ਭવਿਸ੍ਸਸਿ॥

    Tānipajja padissanti, dhuvaṃ buddho bhavissasi.

    ਰੋਗੋ ਤਦਾ ਤਨੁ ਹੋਤਿ, ਦੋਸੋ ਮੋਹੋ વਿਨਸ੍ਸਤਿ।

    Rogo tadā tanu hoti, doso moho vinassati;

    ਤੇਪਜ੍ਜ વਿਗਤਾ ਸਬ੍ਬੇ, ਧੁવਂ ਬੁਦ੍ਧੋ ਭવਿਸ੍ਸਸਿ॥

    Tepajja vigatā sabbe, dhuvaṃ buddho bhavissasi.

    ਭਯਂ ਤਦਾ ਨ ਭવਤਿ, ਅਜ੍ਜਪੇਤਂ ਪਦਿਸ੍ਸਤਿ।

    Bhayaṃ tadā na bhavati, ajjapetaṃ padissati;

    ਤੇਨ ਲਿਙ੍ਗੇਨ ਜਾਨਾਮ, ਧੁવਂ ਬੁਦ੍ਧੋ ਭવਿਸ੍ਸਸਿ॥

    Tena liṅgena jānāma, dhuvaṃ buddho bhavissasi.

    ਰਜੋ ਨੁਦ੍ਧਂਸਤਿ ਉਦ੍ਧਂ, ਅਜ੍ਜਪੇਤਂ ਪਦਿਸ੍ਸਤਿ।

    Rajo nuddhaṃsati uddhaṃ, ajjapetaṃ padissati;

    ਤੇਨ ਲਿਙ੍ਗੇਨ ਜਾਨਾਮ, ਧੁવਂ ਬੁਦ੍ਧੋ ਭવਿਸ੍ਸਸਿ॥

    Tena liṅgena jānāma, dhuvaṃ buddho bhavissasi.

    ਅਨਿਟ੍ਠਗਨ੍ਧੋ ਪਕ੍ਕਮਤਿ, ਦਿਬ੍ਬਗਨ੍ਧੋ ਪવਾਯਤਿ।

    Aniṭṭhagandho pakkamati, dibbagandho pavāyati;

    ਸੋਪਜ੍ਜ વਾਯਤਿ ਗਨ੍ਧੋ, ਧੁવਂ ਬੁਦ੍ਧੋ ਭવਿਸ੍ਸਸਿ॥

    Sopajja vāyati gandho, dhuvaṃ buddho bhavissasi.

    ਸਬ੍ਬੇ ਦੇવਾ ਪਦਿਸ੍ਸਨ੍ਤਿ, ਠਪਯਿਤ੍વਾ ਅਰੂਪਿਨੋ।

    Sabbe devā padissanti, ṭhapayitvā arūpino;

    ਤੇਪਜ੍ਜ ਸਬ੍ਬੇ ਦਿਸ੍ਸਨ੍ਤਿ, ਧੁવਂ ਬੁਦ੍ਧੋ ਭવਿਸ੍ਸਸਿ॥

    Tepajja sabbe dissanti, dhuvaṃ buddho bhavissasi.

    ਯਾવਤਾ ਨਿਰਯਾ ਨਾਮ, ਸਬ੍ਬੇ ਦਿਸ੍ਸਨ੍ਤਿ ਤਾવਦੇ।

    Yāvatā nirayā nāma, sabbe dissanti tāvade;

    ਤੇਪਜ੍ਜ ਸਬ੍ਬੇ ਦਿਸ੍ਸਨ੍ਤਿ, ਧੁવਂ ਬੁਦ੍ਧੋ ਭવਿਸ੍ਸਸਿ॥

    Tepajja sabbe dissanti, dhuvaṃ buddho bhavissasi.

    ਕੁਟ੍ਟਾ ਕવਾਟਾ ਸੇਲਾ ਚ, ਨ ਹੋਨ੍ਤਾવਰਣਾ ਤਦਾ।

    Kuṭṭā kavāṭā selā ca, na hontāvaraṇā tadā;

    ਅਕਾਸਭੂਤਾ ਤੇਪਜ੍ਜ, ਧੁવਂ ਬੁਦ੍ਧੋ ਭવਿਸ੍ਸਸਿ॥

    Akāsabhūtā tepajja, dhuvaṃ buddho bhavissasi.

    ਚੁਤੀ ਚ ਉਪਪਤ੍ਤਿ ਚ, ਖਣੇ ਤਸ੍ਮਿਂ ਨ વਿਜ੍ਜਤਿ।

    Cutī ca upapatti ca, khaṇe tasmiṃ na vijjati;

    ਤਾਨਿਪਜ੍ਜ ਪਦਿਸ੍ਸਨ੍ਤਿ, ਧੁવਂ ਬੁਦ੍ਧੋ ਭવਿਸ੍ਸਸਿ॥

    Tānipajja padissanti, dhuvaṃ buddho bhavissasi.

    ਦਲ਼੍ਹਂ ਪਗ੍ਗਣ੍ਹ વੀਰਿਯਂ, ਮਾ ਨਿવਤ੍ਤ ਅਭਿਕ੍ਕਮ।

    Daḷhaṃ paggaṇha vīriyaṃ, mā nivatta abhikkama;

    ਮਯਮ੍ਪੇਤਂ વਿਜਾਨਾਮ, ਧੁવਂ ਬੁਦ੍ਧੋ ਭવਿਸ੍ਸਸਿ॥

    Mayampetaṃ vijānāma, dhuvaṃ buddho bhavissasi.

    ਬੁਦ੍ਧਸ੍ਸ વਚਨਂ ਸੁਤ੍વਾ, ਦਸਸਹਸ੍ਸੀਨਚੂਭਯਂ।

    Buddhassa vacanaṃ sutvā, dasasahassīnacūbhayaṃ;

    ਤੁਟ੍ਠਹਟ੍ਠੋ ਪਮੋਦਿਤੋ, ਏવਂ ਚਿਨ੍ਤੇਸਹਂ ਤਦਾ॥

    Tuṭṭhahaṭṭho pamodito, evaṃ cintesahaṃ tadā.

    ਅਦ੍વੇਜ੍ਝવਚਨਾ ਬੁਦ੍ਧਾ, ਅਮੋਘવਚਨਾ ਜਿਨਾ।

    Advejjhavacanā buddhā, amoghavacanā jinā;

    વਿਤਥਂ ਨਤ੍ਥਿ ਬੁਦ੍ਧਾਨਂ, ਧੁવਂ ਬੁਦ੍ਧੋ ਭવਾਮਹਂ॥

    Vitathaṃ natthi buddhānaṃ, dhuvaṃ buddho bhavāmahaṃ.

    ਯਥਾ ਖਿਤ੍ਤਂ ਨਭੇ ਲੇਡ੍ਡੁ, ਧੁવਂ ਪਤਤਿ ਭੂਮਿਯਂ।

    Yathā khittaṃ nabhe leḍḍu, dhuvaṃ patati bhūmiyaṃ;

    ਤਥੇવ ਬੁਦ੍ਧਸੇਟ੍ਠਾਨਂ, વਚਨਂ ਧੁવਸਸ੍ਸਤਂ॥

    Tatheva buddhaseṭṭhānaṃ, vacanaṃ dhuvasassataṃ.

    ਯਥਾਪਿ ਸਬ੍ਬਸਤ੍ਤਾਨਂ, ਮਰਣਂ ਧੁવਸਸ੍ਸਤਂ।

    Yathāpi sabbasattānaṃ, maraṇaṃ dhuvasassataṃ;

    ਤਥੇવ ਬੁਦ੍ਧਸੇਟ੍ਠਾਨਂ, વਚਨਂ ਧੁવਸਸ੍ਸਤਂ॥

    Tatheva buddhaseṭṭhānaṃ, vacanaṃ dhuvasassataṃ.

    ਯਥਾ ਰਤ੍ਤਿਕ੍ਖਯੇ ਪਤ੍ਤੇ, ਸੂਰਿਯੁਗ੍ਗਮਨਂ ਧੁવਂ।

    Yathā rattikkhaye patte, sūriyuggamanaṃ dhuvaṃ;

    ਤਥੇવ ਬੁਦ੍ਧਸੇਟ੍ਠਾਨਂ, વਚਨਂ ਧੁવਸਸ੍ਸਤਂ॥

    Tatheva buddhaseṭṭhānaṃ, vacanaṃ dhuvasassataṃ.

    ਯਥਾ ਨਿਕ੍ਖਨ੍ਤਸਯਨਸ੍ਸ, ਸੀਹਸ੍ਸ ਨਦਨਂ ਧੁવਂ।

    Yathā nikkhantasayanassa, sīhassa nadanaṃ dhuvaṃ;

    ਤਥੇવ ਬੁਦ੍ਧਸੇਟ੍ਠਾਨਂ, વਚਨਂ ਧੁવਸਸ੍ਸਤਂ॥

    Tatheva buddhaseṭṭhānaṃ, vacanaṃ dhuvasassataṃ.

    ਯਥਾ ਆਪਨ੍ਨਸਤ੍ਤਾਨਂ, ਭਾਰਮੋਰੋਪਨਂ ਧੁવਂ।

    Yathā āpannasattānaṃ, bhāramoropanaṃ dhuvaṃ;

    ਤਥੇવ ਬੁਦ੍ਧਸੇਟ੍ਠਾਨਂ, વਚਨਂ ਧੁવਸਸ੍ਸਤਂ॥

    Tatheva buddhaseṭṭhānaṃ, vacanaṃ dhuvasassataṃ.

    ਹਨ੍ਦ ਬੁਦ੍ਧਕਰੇ ਧਮ੍ਮੇ, વਿਚਿਨਾਮਿ ਇਤੋ ਚਿਤੋ।

    Handa buddhakare dhamme, vicināmi ito cito;

    ਉਦ੍ਧਂ ਅਧੋ ਦਸ ਦਿਸਾ, ਯਾવਤਾ ਧਮ੍ਮਧਾਤੁਯਾ॥

    Uddhaṃ adho dasa disā, yāvatā dhammadhātuyā.

    વਿਚਿਨਨ੍ਤੋ ਤਦਾਦਕ੍ਖਿਂ, ਪਠਮਂ ਦਾਨਪਾਰਮਿਂ।

    Vicinanto tadādakkhiṃ, paṭhamaṃ dānapāramiṃ;

    ਪੁਬ੍ਬਕੇਹਿ ਮਹੇਸੀਹਿ, ਅਨੁਚਿਣ੍ਣਂ ਮਹਾਪਥਂ॥

    Pubbakehi mahesīhi, anuciṇṇaṃ mahāpathaṃ.

    ਇਮਂ ਤ੍વਂ ਪਠਮਂ ਤਾવ, ਦਲ਼੍ਹਂ ਕਤ੍વਾ ਸਮਾਦਿਯ।

    Imaṃ tvaṃ paṭhamaṃ tāva, daḷhaṃ katvā samādiya;

    ਦਾਨਪਾਰਮਿਤਂ ਗਚ੍ਛ, ਯਦਿ ਬੋਧਿਂ ਪਤ੍ਤੁਮਿਚ੍ਛਸਿ॥

    Dānapāramitaṃ gaccha, yadi bodhiṃ pattumicchasi.

    ਯਥਾਪਿ ਕੁਮ੍ਭੋ ਸਮ੍ਪੁਣ੍ਣੋ, ਯਸ੍ਸ ਕਸ੍ਸਚਿ ਅਧੋਕਤੋ।

    Yathāpi kumbho sampuṇṇo, yassa kassaci adhokato;

    વਮਤੇ વੁਦਕਂ ਨਿਸ੍ਸੇਸਂ, ਨ ਤਤ੍ਥ ਪਰਿਰਕ੍ਖਤਿ॥

    Vamate vudakaṃ nissesaṃ, na tattha parirakkhati.

    ਤਥੇવ ਯਾਚਕੇ ਦਿਸ੍વਾ, ਹੀਨਮੁਕ੍ਕਟ੍ਠਮਜ੍ਝਿਮੇ।

    Tatheva yācake disvā, hīnamukkaṭṭhamajjhime;

    ਦਦਾਹਿ ਦਾਨਂ ਨਿਸ੍ਸੇਸਂ, ਕੁਮ੍ਭੋ વਿਯ ਅਧੋਕਤੋ॥

    Dadāhi dānaṃ nissesaṃ, kumbho viya adhokato.

    ਨ ਹੇਤੇ ਏਤ੍ਤਕਾਯੇવ, ਬੁਦ੍ਧਧਮ੍ਮਾ ਭવਿਸ੍ਸਰੇ।

    Na hete ettakāyeva, buddhadhammā bhavissare;

    ਅਞ੍ਞੇਪਿ વਿਚਿਨਿਸ੍ਸਾਮਿ, ਯੇ ਧਮ੍ਮਾ ਬੋਧਿਪਾਚਨਾ॥

    Aññepi vicinissāmi, ye dhammā bodhipācanā.

    વਿਚਿਨਨ੍ਤੋ ਤਦਾਦਕ੍ਖਿਂ, ਦੁਤਿਯਂ ਸੀਲਪਾਰਮਿਂ।

    Vicinanto tadādakkhiṃ, dutiyaṃ sīlapāramiṃ;

    ਪੁਬ੍ਬਕੇਹਿ ਮਹੇਸੀਹਿ, ਆਸੇવਿਤਨਿਸੇવਿਤਂ॥

    Pubbakehi mahesīhi, āsevitanisevitaṃ.

    ਇਮਂ ਤ੍વਂ ਦੁਤਿਯਂ ਤਾવ, ਦਲ਼੍ਹਂ ਕਤ੍વਾ ਸਮਾਦਿਯ।

    Imaṃ tvaṃ dutiyaṃ tāva, daḷhaṃ katvā samādiya;

    ਸੀਲਪਾਰਮਿਤਂ ਗਚ੍ਛ, ਯਦਿ ਬੋਧਿਂ ਪਤ੍ਤੁਮਿਚ੍ਛਸਿ॥

    Sīlapāramitaṃ gaccha, yadi bodhiṃ pattumicchasi.

    ਯਥਾਪਿ ਚਮਰੀ વਾਲਂ, ਕਿਸ੍ਮਿਞ੍ਚਿ ਪਟਿਲਗ੍ਗਿਤਂ।

    Yathāpi camarī vālaṃ, kismiñci paṭilaggitaṃ;

    ਉਪੇਤਿ ਮਰਣਂ ਤਤ੍ਥ, ਨ વਿਕੋਪੇਤਿ વਾਲਧਿਂ॥

    Upeti maraṇaṃ tattha, na vikopeti vāladhiṃ.

    ਤਥੇવ ਚਤੂਸੁ ਭੂਮੀਸੁ, ਸੀਲਾਨਿ ਪਰਿਪੂਰਯ।

    Tatheva catūsu bhūmīsu, sīlāni paripūraya;

    ਪਰਿਰਕ੍ਖ ਸਦਾ ਸੀਲਂ, ਚਮਰੀ વਿਯ વਾਲਧਿਂ॥

    Parirakkha sadā sīlaṃ, camarī viya vāladhiṃ.

    ਨ ਹੇਤੇ ਏਤ੍ਤਕਾਯੇવ, ਬੁਦ੍ਧਧਮ੍ਮਾ ਭવਿਸ੍ਸਰੇ।

    Na hete ettakāyeva, buddhadhammā bhavissare;

    ਅਞ੍ਞੇਪਿ વਿਚਿਨਿਸ੍ਸਾਮਿ, ਯੇ ਧਮ੍ਮਾ ਬੋਧਿਪਾਚਨਾ॥

    Aññepi vicinissāmi, ye dhammā bodhipācanā.

    વਿਚਿਨਨ੍ਤੋ ਤਦਾਦਕ੍ਖਿਂ, ਤਤਿਯਂ ਨੇਕ੍ਖਮ੍ਮਪਾਰਮਿਂ।

    Vicinanto tadādakkhiṃ, tatiyaṃ nekkhammapāramiṃ;

    ਪੁਬ੍ਬਕੇਹਿ ਮਹੇਸੀਹਿ, ਆਸੇવਿਤਨਿਸੇવਿਤਂ॥

    Pubbakehi mahesīhi, āsevitanisevitaṃ.

    ਇਮਂ ਤ੍વਂ ਤਤਿਯਂ ਤਾવ, ਦਲ਼੍ਹਂ ਕਤ੍વਾ ਸਮਾਦਿਯ।

    Imaṃ tvaṃ tatiyaṃ tāva, daḷhaṃ katvā samādiya;

    ਨੇਕ੍ਖਮ੍ਮਪਾਰਮਿਤਂ ਗਚ੍ਛ, ਯਦਿ ਬੋਧਿਂ ਪਤ੍ਤੁਮਿਚ੍ਛਸਿ॥

    Nekkhammapāramitaṃ gaccha, yadi bodhiṃ pattumicchasi.

    ਯਥਾ ਅਨ੍ਦੁਘਰੇ ਪੁਰਿਸੋ, ਚਿਰવੁਤ੍ਥੋ ਦੁਖਟ੍ਟਿਤੋ।

    Yathā andughare puriso, ciravuttho dukhaṭṭito;

    ਨ ਤਤ੍ਥ ਰਾਗਂ ਜਨੇਤਿ, ਮੁਤ੍ਤਿਮੇવ ਗવੇਸਤਿ॥

    Na tattha rāgaṃ janeti, muttimeva gavesati.

    ਤਥੇવ ਤ੍વਂ ਸਬ੍ਬਭવੇ, ਪਸ੍ਸ ਅਨ੍ਦੁਘਰਂ વਿਯ।

    Tatheva tvaṃ sabbabhave, passa andugharaṃ viya;

    ਨੇਕ੍ਖਮ੍ਮਾਭਿਮੁਖੋ ਹੋਤਿ, ਭવਤੋ ਪਰਿਮੁਤ੍ਤਿਯਾ॥

    Nekkhammābhimukho hoti, bhavato parimuttiyā.

    ਨ ਹੇਤੇ ਏਤ੍ਤਕਾਯੇવ, ਬੁਦ੍ਧਧਮ੍ਮਾ ਭવਿਸ੍ਸਰੇ।

    Na hete ettakāyeva, buddhadhammā bhavissare;

    ਅਞ੍ਞੇਪਿ વਿਚਿਨਿਸ੍ਸਾਮਿ, ਯੇ ਧਮ੍ਮਾ ਬੋਧਿਪਾਚਨਾ॥

    Aññepi vicinissāmi, ye dhammā bodhipācanā.

    વਿਚਿਨਨ੍ਤੋ ਤਦਾਦਕ੍ਖਿਂ, ਚਤੁਤ੍ਥਂ ਪਞ੍ਞਾਪਾਰਮਿਂ।

    Vicinanto tadādakkhiṃ, catutthaṃ paññāpāramiṃ;

    ਪੁਬ੍ਬਕੇਹਿ ਮਹੇਸੀਹਿ, ਆਸੇવਿਤਨਿਸੇવਿਤਂ॥

    Pubbakehi mahesīhi, āsevitanisevitaṃ.

    ਇਮਂ ਤ੍વਂ ਚਤੁਤ੍ਥਂ ਤਾવ, ਦਲ਼੍ਹਂ ਕਤ੍વਾ ਸਮਾਦਿਯ।

    Imaṃ tvaṃ catutthaṃ tāva, daḷhaṃ katvā samādiya;

    ਪਞ੍ਞਾਪਾਰਮਿਤਂ ਗਚ੍ਛ, ਯਦਿ ਬੋਧਿਂ ਪਤ੍ਤੁਮਿਚ੍ਛਸਿ॥

    Paññāpāramitaṃ gaccha, yadi bodhiṃ pattumicchasi.

    ਯਥਾਪਿ ਭਿਕ੍ਖੁ ਭਿਕ੍ਖਨ੍ਤੋ, ਹੀਨਮੁਕ੍ਕਟ੍ਠਮਜ੍ਝਿਮੇ।

    Yathāpi bhikkhu bhikkhanto, hīnamukkaṭṭhamajjhime;

    ਕੁਲਾਨਿ ਨ વਿવਜ੍ਜੇਨ੍ਤੋ, ਏવਂ ਲਭਤਿ ਯਾਪਨਂ॥

    Kulāni na vivajjento, evaṃ labhati yāpanaṃ.

    ਤਥੇવ ਤ੍વਂ ਸਬ੍ਬਕਾਲਂ, ਪਰਿਪੁਚ੍ਛਂ ਬੁਧਂ ਜਨਂ।

    Tatheva tvaṃ sabbakālaṃ, paripucchaṃ budhaṃ janaṃ;

    ਪਞ੍ਞਾਪਾਰਮਿਤਂ ਗਨ੍ਤ੍વਾ, ਸਮ੍ਬੋਧਿਂ ਪਾਪੁਣਿਸ੍ਸਸਿ॥

    Paññāpāramitaṃ gantvā, sambodhiṃ pāpuṇissasi.

    ਨ ਹੇਤੇ ਏਤ੍ਤਕਾਯੇવ, ਬੁਦ੍ਧਧਮ੍ਮਾ ਭવਿਸ੍ਸਰੇ।

    Na hete ettakāyeva, buddhadhammā bhavissare;

    ਅਞ੍ਞੇਪਿ વਿਚਿਨਿਸ੍ਸਾਮਿ, ਯੇ ਧਮ੍ਮਾ ਬੋਧਿਪਾਚਨਾ॥

    Aññepi vicinissāmi, ye dhammā bodhipācanā.

    વਿਚਿਨਨ੍ਤੋ ਤਦਾਦਕ੍ਖਿਂ, ਪਞ੍ਚਮਂ વੀਰਿਯਪਾਰਮਿਂ।

    Vicinanto tadādakkhiṃ, pañcamaṃ vīriyapāramiṃ;

    ਪੁਬ੍ਬਕੇਹਿ ਮਹੇਸੀਹਿ, ਆਸੇવਿਤਨਿਸੇવਿਤਂ॥

    Pubbakehi mahesīhi, āsevitanisevitaṃ.

    ਇਮਂ ਤ੍વਂ ਪਞ੍ਚਮਂ ਤਾવ, ਦਲ਼੍ਹਂ ਕਤ੍વਾ ਸਮਾਦਿਯ।

    Imaṃ tvaṃ pañcamaṃ tāva, daḷhaṃ katvā samādiya;

    વੀਰਿਯਪਾਰਮਿਤਂ ਗਚ੍ਛ, ਯਦਿ ਬੋਧਿਂ ਪਤ੍ਤੁਮਿਚ੍ਛਸਿ॥

    Vīriyapāramitaṃ gaccha, yadi bodhiṃ pattumicchasi.

    ਯਥਾਪਿ ਸੀਹੋ ਮਿਗਰਾਜਾ, ਨਿਸਜ੍ਜਟ੍ਠਾਨਚਙ੍ਕਮੇ।

    Yathāpi sīho migarājā, nisajjaṭṭhānacaṅkame;

    ਅਲੀਨવੀਰਿਯੋ ਹੋਤਿ, ਪਗ੍ਗਹਿਤਮਨੋ ਸਦਾ॥

    Alīnavīriyo hoti, paggahitamano sadā.

    ਤਥੇવ ਤ੍વਂ ਸਬ੍ਬਭવੇ, ਪਗ੍ਗਣ੍ਹ વੀਰਿਯਂ ਦਲ਼੍ਹਂ।

    Tatheva tvaṃ sabbabhave, paggaṇha vīriyaṃ daḷhaṃ;

    વੀਰਿਯਪਾਰਮਿਤਂ ਗਨ੍ਤ੍વਾ, ਸਮ੍ਬੋਧਿਂ ਪਾਪੁਣਿਸ੍ਸਸਿ॥

    Vīriyapāramitaṃ gantvā, sambodhiṃ pāpuṇissasi.

    ਨ ਹੇਤੇ ਏਤ੍ਤਕਾਯੇવ, ਬੁਦ੍ਧਧਮ੍ਮਾ ਭવਿਸ੍ਸਰੇ।

    Na hete ettakāyeva, buddhadhammā bhavissare;

    ਅਞ੍ਞੇਪਿ વਿਚਿਨਿਸ੍ਸਾਮਿ, ਯੇ ਧਮ੍ਮਾ ਬੋਧਿਪਾਚਨਾ॥

    Aññepi vicinissāmi, ye dhammā bodhipācanā.

    વਿਚਿਨਨ੍ਤੋ ਤਦਾਦਕ੍ਖਿਂ, ਛਟ੍ਠਮਂ ਖਨ੍ਤਿਪਾਰਮਿਂ।

    Vicinanto tadādakkhiṃ, chaṭṭhamaṃ khantipāramiṃ;

    ਪੁਬ੍ਬਕੇਹਿ ਮਹੇਸੀਹਿ, ਆਸੇવਿਤਨਿਸੇવਿਤਂ॥

    Pubbakehi mahesīhi, āsevitanisevitaṃ.

    ਇਮਂ ਤ੍વਂ ਛਟ੍ਠਮਂ ਤਾવ, ਦਲ਼੍ਹਂ ਕਤ੍વਾ ਸਮਾਦਿਯ।

    Imaṃ tvaṃ chaṭṭhamaṃ tāva, daḷhaṃ katvā samādiya;

    ਤਤ੍ਥ ਅਦ੍વੇਜ੍ਝਮਾਨਸੋ, ਸਮ੍ਬੋਧਿਂ ਪਾਪੁਣਿਸ੍ਸਸਿ॥

    Tattha advejjhamānaso, sambodhiṃ pāpuṇissasi.

    ਯਥਾਪਿ ਪਥવੀ ਨਾਮ, ਸੁਚਿਮ੍ਪਿ ਅਸੁਚਿਮ੍ਪਿ ਚ।

    Yathāpi pathavī nāma, sucimpi asucimpi ca;

    ਸਬ੍ਬਂ ਸਹਤਿ ਨਿਕ੍ਖੇਪਂ, ਨ ਕਰੋਤਿ ਪਟਿਘਂ ਤਯਾ॥

    Sabbaṃ sahati nikkhepaṃ, na karoti paṭighaṃ tayā.

    ਤਥੇવ ਤ੍વਮ੍ਪਿ ਸਬ੍ਬੇਸਂ, ਸਮ੍ਮਾਨਾવਮਾਨਕ੍ਖਮੋ।

    Tatheva tvampi sabbesaṃ, sammānāvamānakkhamo;

    ਖਨ੍ਤਿਪਾਰਮਿਤਂ ਗਨ੍ਤ੍વਾ, ਸਮ੍ਬੋਧਿਂ ਪਾਪੁਣਿਸ੍ਸਸਿ॥

    Khantipāramitaṃ gantvā, sambodhiṃ pāpuṇissasi.

    ਨ ਹੇਤੇ ਏਤ੍ਤਕਾਯੇવ, ਬੁਦ੍ਧਧਮ੍ਮਾ ਭવਿਸ੍ਸਰੇ।

    Na hete ettakāyeva, buddhadhammā bhavissare;

    ਅਞ੍ਞੇਪਿ વਿਚਿਨਿਸ੍ਸਾਮਿ, ਯੇ ਧਮ੍ਮਾ ਬੋਧਿਪਾਚਨਾ॥

    Aññepi vicinissāmi, ye dhammā bodhipācanā.

    વਿਚਿਨਨ੍ਤੋ ਤਦਾਦਕ੍ਖਿਂ, ਸਤ੍ਤਮਂ ਸਚ੍ਚਪਾਰਮਿਂ।

    Vicinanto tadādakkhiṃ, sattamaṃ saccapāramiṃ;

    ਪੁਬ੍ਬਕੇਹਿ ਮਹੇਸੀਹਿ, ਆਸੇવਿਤਨਿਸੇવਿਤਂ॥

    Pubbakehi mahesīhi, āsevitanisevitaṃ.

    ਇਮਂ ਤ੍વਂ ਸਤ੍ਤਮਂ ਤਾવ, ਦਲ਼੍ਹਂ ਕਤ੍વਾ ਸਮਾਦਿਯ।

    Imaṃ tvaṃ sattamaṃ tāva, daḷhaṃ katvā samādiya;

    ਤਤ੍ਥ ਅਦ੍વੇਜ੍ਝવਚਨੋ, ਸਮ੍ਬੋਧਿਂ ਪਾਪੁਣਿਸ੍ਸਸਿ॥

    Tattha advejjhavacano, sambodhiṃ pāpuṇissasi.

    ਯਥਾਪਿ ਓਸਮੀ ਨਾਮ, ਤੁਲਾਭੂਤਾ ਸਦੇવਕੇ।

    Yathāpi osamī nāma, tulābhūtā sadevake;

    ਸਮਯੇ ਉਤੁવਸ੍ਸੇ વਾ, ਨ વੋਕ੍ਕਮਤਿ, વੀਥਿਤੋ॥

    Samaye utuvasse vā, na vokkamati, vīthito.

    ਤਥੇવ ਤ੍વਮ੍ਪਿ ਸਚ੍ਚੇਸੁ, ਮਾ વੋਕ੍ਕਮਸਿ વੀਥਿਤੋ।

    Tatheva tvampi saccesu, mā vokkamasi vīthito;

    ਸਚ੍ਚਪਾਰਮਿਤਂ ਗਨ੍ਤ੍વਾ, ਸਮ੍ਬੋਧਿਂ ਪਾਪੁਣਿਸ੍ਸਸਿ॥

    Saccapāramitaṃ gantvā, sambodhiṃ pāpuṇissasi.

    ਨ ਹੇਤੇ ਏਤ੍ਤਕਾਯੇવ, ਬੁਦ੍ਧਧਮ੍ਮਾ ਭવਿਸ੍ਸਰੇ।

    Na hete ettakāyeva, buddhadhammā bhavissare;

    ਅਞ੍ਞੇਪਿ વਿਚਿਨਿਸ੍ਸਾਮਿ, ਯੇ ਧਮ੍ਮਾ ਬੋਧਿਪਾਚਨਾ॥

    Aññepi vicinissāmi, ye dhammā bodhipācanā.

    વਿਚਿਨਨ੍ਤੋ ਤਦਾਦਕ੍ਖਿਂ, ਅਟ੍ਠਮਂ ਅਧਿਟ੍ਠਾਨਪਾਰਮਿਂ।

    Vicinanto tadādakkhiṃ, aṭṭhamaṃ adhiṭṭhānapāramiṃ;

    ਪੁਬ੍ਬਕੇਹਿ ਮਹੇਸੀਹਿ, ਆਸੇવਿਤਨਿਸੇવਿਤਂ॥

    Pubbakehi mahesīhi, āsevitanisevitaṃ.

    ਇਮਂ ਤ੍વਂ ਅਟ੍ਠਮਂ ਤਾવ, ਦਲ਼੍ਹਂ ਕਤ੍વਾ ਸਮਾਦਿਯ।

    Imaṃ tvaṃ aṭṭhamaṃ tāva, daḷhaṃ katvā samādiya;

    ਤਤ੍ਥ ਤ੍વਂ ਅਚਲੋ ਹੁਤ੍વਾ, ਸਮ੍ਬੋਧਿਂ ਪਾਪੁਣਿਸ੍ਸਸਿ॥

    Tattha tvaṃ acalo hutvā, sambodhiṃ pāpuṇissasi.

    ਯਥਾਪਿ ਪਬ੍ਬਤੋ ਸੇਲੋ, ਅਚਲੋ ਸੁਪ੍ਪਤਿਟ੍ਠਿਤੋ।

    Yathāpi pabbato selo, acalo suppatiṭṭhito;

    ਨ ਕਮ੍ਪਤਿ ਭੁਸવਾਤੇਹਿ, ਸਕਟ੍ਠਾਨੇવ ਤਿਟ੍ਠਤਿ॥

    Na kampati bhusavātehi, sakaṭṭhāneva tiṭṭhati.

    ਤਥੇવ ਤ੍વਮ੍ਪਿ ਅਧਿਟ੍ਠਾਨੇ, ਸਬ੍ਬਦਾ ਅਚਲੋ ਭવ।

    Tatheva tvampi adhiṭṭhāne, sabbadā acalo bhava;

    ਅਧਿਟ੍ਠਾਨਪਾਰਮਿਤਂ ਗਨ੍ਤ੍વਾ, ਸਮ੍ਬੋਧਿਂ ਪਾਪੁਣਿਸ੍ਸਸਿ॥

    Adhiṭṭhānapāramitaṃ gantvā, sambodhiṃ pāpuṇissasi.

    ਨ ਹੇਤੇ ਏਤ੍ਤਕਾਯੇવ, ਬੁਦ੍ਧਧਮ੍ਮਾ ਭવਿਸ੍ਸਰੇ।

    Na hete ettakāyeva, buddhadhammā bhavissare;

    ਅਞ੍ਞੇਪਿ વਿਚਿਨਿਸ੍ਸਾਮਿ, ਯੇ ਧਮ੍ਮਾ ਬੋਧਿਪਾਚਨਾ॥

    Aññepi vicinissāmi, ye dhammā bodhipācanā.

    વਿਚਿਨਨ੍ਤੋ ਤਦਾਦਕ੍ਖਿਂ, ਨવਮਂ ਮੇਤ੍ਤਾਪਾਰਮਿਂ।

    Vicinanto tadādakkhiṃ, navamaṃ mettāpāramiṃ;

    ਪੁਬ੍ਬਕੇਹਿ ਮਹੇਸੀਹਿ, ਆਸੇવਿਤਨਿਸੇવਿਤਂ॥

    Pubbakehi mahesīhi, āsevitanisevitaṃ.

    ਇਮਂ ਤ੍વਂ ਨવਮਂ ਤਾવ, ਦਲ਼੍ਹਂ ਕਤ੍વਾ ਸਮਾਦਿਯ।

    Imaṃ tvaṃ navamaṃ tāva, daḷhaṃ katvā samādiya;

    ਮੇਤ੍ਤਾਯ ਅਸਮੋ ਹੋਹਿ, ਯਦਿ ਬੋਧਿਂ ਪਤ੍ਤੁਮਿਚ੍ਛਸਿ॥

    Mettāya asamo hohi, yadi bodhiṃ pattumicchasi.

    ਯਥਾਪਿ ਉਦਕਂ ਨਾਮ, ਕਲ੍ਯਾਣੇ ਪਾਪਕੇ ਜਨੇ।

    Yathāpi udakaṃ nāma, kalyāṇe pāpake jane;

    ਸਮਂ ਫਰਤਿ ਸੀਤੇਨ, ਪવਾਹੇਤਿ ਰਜੋਮਲਂ॥

    Samaṃ pharati sītena, pavāheti rajomalaṃ.

    ਤਥੇવ ਤ੍વਮ੍ਪਿ ਹਿਤਾਹਿਤੇ, ਸਮਂ ਮੇਤ੍ਤਾਯ ਭਾવਯ।

    Tatheva tvampi hitāhite, samaṃ mettāya bhāvaya;

    ਮੇਤ੍ਤਾਪਾਰਮਿਤਂ ਗਨ੍ਤ੍વਾ, ਸਮ੍ਬੋਧਿਂ ਪਾਪੁਣਿਸ੍ਸਸਿ॥

    Mettāpāramitaṃ gantvā, sambodhiṃ pāpuṇissasi.

    ਨ ਹੇਤੇ ਏਤ੍ਤਕਾਯੇવ, ਬੁਦ੍ਧਧਮ੍ਮਾ ਭવਿਸ੍ਸਰੇ।

    Na hete ettakāyeva, buddhadhammā bhavissare;

    ਅਞ੍ਞੇਪਿ વਿਚਿਨਿਸ੍ਸਾਮਿ, ਯੇ ਧਮ੍ਮਾ ਬੋਧਿਪਾਚਨਾ॥

    Aññepi vicinissāmi, ye dhammā bodhipācanā.

    વਿਚਿਨਨ੍ਤੋ ਤਦਾਦਕ੍ਖਿਂ, ਦਸਮਂ ਉਪੇਕ੍ਖਾਪਾਰਮਿਂ।

    Vicinanto tadādakkhiṃ, dasamaṃ upekkhāpāramiṃ;

    ਪੁਬ੍ਬਕੇਹਿ ਮਹੇਸੀਹਿ, ਆਸੇવਿਤਨਿਸੇવਿਤਂ॥

    Pubbakehi mahesīhi, āsevitanisevitaṃ.

    ਇਮਂ ਤ੍વਂ ਦਸਮਂ ਤਾવ, ਦਲ਼੍ਹਂ ਕਤ੍વਾ ਸਮਾਦਿਯ।

    Imaṃ tvaṃ dasamaṃ tāva, daḷhaṃ katvā samādiya;

    ਤੁਲਾਭੂਤੋ ਦਲ਼੍ਹੋ ਹੁਤ੍વਾ, ਸਮ੍ਬੋਧਿਂ ਪਾਪੁਣਿਸ੍ਸਸਿ॥

    Tulābhūto daḷho hutvā, sambodhiṃ pāpuṇissasi.

    ਯਥਾਪਿ ਪਥવੀ ਨਾਮ, ਨਿਕ੍ਖਿਤ੍ਤਂ ਅਸੁਚਿਂ ਸੁਚਿਂ।

    Yathāpi pathavī nāma, nikkhittaṃ asuciṃ suciṃ;

    ਉਪੇਕ੍ਖਤਿ ਉਭੋਪੇਤੇ, ਕੋਪਾਨੁਨਯવਜ੍ਜਿਤਾ॥

    Upekkhati ubhopete, kopānunayavajjitā.

    ਤਥੇવ ਤ੍વਮ੍ਪਿ ਸੁਖਦੁਕ੍ਖੇ, ਤੁਲਾਭੂਤੋ ਸਦਾ ਭવ।

    Tatheva tvampi sukhadukkhe, tulābhūto sadā bhava;

    ਉਪੇਕ੍ਖਾਪਾਰਮਿਤਂ ਗਨ੍ਤ੍વਾ, ਸਮ੍ਬੋਧਿਂ ਪਾਪੁਣਿਸ੍ਸਸਿ॥

    Upekkhāpāramitaṃ gantvā, sambodhiṃ pāpuṇissasi.

    ਏਤ੍ਤਕਾਯੇવ ਤੇ ਲੋਕੇ, ਯੇ ਧਮ੍ਮਾ ਬੋਧਿਪਾਚਨਾ।

    Ettakāyeva te loke, ye dhammā bodhipācanā;

    ਤਤੁਦ੍ਧਂ ਨਤ੍ਥਿ ਅਞ੍ਞਤ੍ਰ, ਦਲ਼੍ਹਂ ਤਤ੍ਥ ਪਤਿਟ੍ਠਹ॥

    Tatuddhaṃ natthi aññatra, daḷhaṃ tattha patiṭṭhaha.

    ਇਮੇ ਧਮ੍ਮੇ ਸਮ੍ਮਸਤੋ, ਸਭਾવਰਸਲਕ੍ਖਣੇ।

    Ime dhamme sammasato, sabhāvarasalakkhaṇe;

    ਧਮ੍ਮਤੇਜੇਨ વਸੁਧਾ, ਦਸਸਹਸ੍ਸੀ ਪਕਮ੍ਪਥ॥

    Dhammatejena vasudhā, dasasahassī pakampatha.

    ਚਲਤਾ ਰવਤਿ ਪਥવੀ, ਉਚ੍ਛੁਯਨ੍ਤਂવ ਪੀਲ਼ਿਤਂ।

    Calatā ravati pathavī, ucchuyantaṃva pīḷitaṃ;

    ਤੇਲਯਨ੍ਤੇ ਯਥਾ ਚਕ੍ਕਂ, ਏવਂ ਕਮ੍ਪਤਿ ਮੇਦਿਨੀ॥

    Telayante yathā cakkaṃ, evaṃ kampati medinī.

    ਯਾવਤਾ ਪਰਿਸਾ ਆਸਿ, ਬੁਦ੍ਧਸ੍ਸ ਪਰਿવੇਸਨੇ।

    Yāvatā parisā āsi, buddhassa parivesane;

    ਪવੇਧਮਾਨਾ ਸਾ ਤਤ੍ਥ, ਮੁਚ੍ਛਿਤਾ ਸੇਸਿ ਭੂਮਿਯਾ॥

    Pavedhamānā sā tattha, mucchitā sesi bhūmiyā.

    ਘਟਾਨੇਕਸਹਸ੍ਸਾਨਿ , ਕੁਮ੍ਭੀਨਞ੍ਚ ਸਤਾ ਬਹੂ।

    Ghaṭānekasahassāni , kumbhīnañca satā bahū;

    ਸਞ੍ਚੁਣ੍ਣਮਥਿਤਾ ਤਤ੍ਥ, ਅਞ੍ਞਮਞ੍ਞਂ ਪਘਟ੍ਟਿਤਾ॥

    Sañcuṇṇamathitā tattha, aññamaññaṃ paghaṭṭitā.

    ਉਬ੍ਬਿਗ੍ਗਾ ਤਸਿਤਾ ਭੀਤਾ, ਭਨ੍ਤਾ ਬ੍ਯਾਥਿਤਮਾਨਸਾ।

    Ubbiggā tasitā bhītā, bhantā byāthitamānasā;

    ਮਹਾਜਨਾ ਸਮਾਗਮ੍ਮ, ਦੀਪਙ੍ਕਰਮੁਪਾਗਮੁਂ॥

    Mahājanā samāgamma, dīpaṅkaramupāgamuṃ.

    ਕਿਂ ਭવਿਸ੍ਸਤਿ ਲੋਕਸ੍ਸ, ਕਲ੍ਯਾਣਮਥ ਪਾਪਕਂ।

    Kiṃ bhavissati lokassa, kalyāṇamatha pāpakaṃ;

    ਸਬ੍ਬੋ ਉਪਦ੍ਦੁਤੋ ਲੋਕੋ, ਤਂ વਿਨੋਦੇਹਿ ਚਕ੍ਖੁਮ॥

    Sabbo upadduto loko, taṃ vinodehi cakkhuma.

    ਤੇਸਂ ਤਦਾ ਸਞ੍ਞਾਪੇਸਿ, ਦੀਪਙ੍ਕਰੋ ਮਹਾਮੁਨਿ।

    Tesaṃ tadā saññāpesi, dīpaṅkaro mahāmuni;

    વਿਸ੍ਸਤ੍ਥਾ ਹੋਥ ਮਾ ਭਾਥ, ਇਮਸ੍ਮਿਂ ਪਥવਿਕਮ੍ਪਨੇ॥

    Vissatthā hotha mā bhātha, imasmiṃ pathavikampane.

    ਯਮਹਂ ਅਜ੍ਜ ਬ੍ਯਾਕਾਸਿਂ, ਬੁਦ੍ਧੋ ਲੋਕੇ ਭવਿਸ੍ਸਤਿ।

    Yamahaṃ ajja byākāsiṃ, buddho loke bhavissati;

    ਏਸੋ ਸਮ੍ਮਸਤਿ ਧਮ੍ਮਂ, ਪੁਬ੍ਬਕਂ ਜਿਨਸੇવਿਤਂ॥

    Eso sammasati dhammaṃ, pubbakaṃ jinasevitaṃ.

    ਤਸ੍ਸ ਸਮ੍ਮਸਤੋ ਧਮ੍ਮਂ, ਬੁਦ੍ਧਭੂਮਿਂ ਅਸੇਸਤੋ।

    Tassa sammasato dhammaṃ, buddhabhūmiṃ asesato;

    ਤੇਨਾਯਂ ਕਮ੍ਪਿਤਾ ਪਥવੀ, ਦਸਸਹਸ੍ਸੀ ਸਦੇવਕੇ॥

    Tenāyaṃ kampitā pathavī, dasasahassī sadevake.

    ਬੁਦ੍ਧਸ੍ਸ વਚਨਂ ਸੁਤ੍વਾ, ਮਨੋ ਨਿਬ੍ਬਾਯਿ ਤਾવਦੇ।

    Buddhassa vacanaṃ sutvā, mano nibbāyi tāvade;

    ਸਬ੍ਬੇ ਮਂ ਉਪਸਙ੍ਕਮ੍ਮ, ਪੁਨਾਪਿ ਅਭਿવਨ੍ਦਿਸੁਂ॥

    Sabbe maṃ upasaṅkamma, punāpi abhivandisuṃ.

    ਸਮਾਦਯਿਤ੍વਾ ਬੁਦ੍ਧਗੁਣਂ, ਦਲ਼੍ਹਂ ਕਤ੍વਾਨ ਮਾਨਸਂ।

    Samādayitvā buddhaguṇaṃ, daḷhaṃ katvāna mānasaṃ;

    ਦੀਪਙ੍ਕਰਂ ਨਮਸ੍ਸਿਤ੍વਾ, ਆਸਨਾ વੁਟ੍ਠਹਿਂ ਤਦਾ॥

    Dīpaṅkaraṃ namassitvā, āsanā vuṭṭhahiṃ tadā.

    ਦਿਬ੍ਬਂ ਮਾਨੁਸਕਂ ਪੁਪ੍ਫਂ, ਦੇવਾ ਮਾਨੁਸਕਾ ਉਭੋ।

    Dibbaṃ mānusakaṃ pupphaṃ, devā mānusakā ubho;

    ਸਮੋਕਿਰਨ੍ਤਿ ਪੁਪ੍ਫੇਹਿ, વੁਟ੍ਠਹਨ੍ਤਸ੍ਸ ਆਸਨਾ॥

    Samokiranti pupphehi, vuṭṭhahantassa āsanā.

    વੇਦਯਨ੍ਤਿ ਚ ਤੇ ਸੋਤ੍ਥਿਂ, ਦੇવਾ ਮਾਨੁਸਕਾ ਉਭੋ।

    Vedayanti ca te sotthiṃ, devā mānusakā ubho;

    ਮਹਨ੍ਤਂ ਪਤ੍ਥਿਤਂ ਤੁਯ੍ਹਂ, ਤਂ ਲਭਸ੍ਸੁ ਯਥਿਚ੍ਛਿਤਂ॥

    Mahantaṃ patthitaṃ tuyhaṃ, taṃ labhassu yathicchitaṃ.

    ਸਬ੍ਬੀਤਿਯੋ વਿવਜ੍ਜਨ੍ਤੁ, ਸੋਕੋ ਰੋਗੋ વਿਨਸ੍ਸਤੁ।

    Sabbītiyo vivajjantu, soko rogo vinassatu;

    ਮਾ ਤੇ ਭવਨ੍ਤ੍વਨ੍ਤਰਾਯਾ, ਫੁਸ ਖਿਪ੍ਪਂ ਬੋਧਿਮੁਤ੍ਤਮਂ॥

    Mā te bhavantvantarāyā, phusa khippaṃ bodhimuttamaṃ.

    ਯਥਾਪਿ ਸਮਯੇ ਪਤ੍ਤੇ, ਪੁਪ੍ਫਨ੍ਤਿ ਪੁਪ੍ਫਿਨੋ ਦੁਮਾ।

    Yathāpi samaye patte, pupphanti pupphino dumā;

    ਤਥੇવ ਤ੍વਂ ਮਹਾવੀਰ, ਬੁਦ੍ਧਞਾਣੇਨ ਪੁਪ੍ਫਸੁ॥

    Tatheva tvaṃ mahāvīra, buddhañāṇena pupphasu.

    ਯਥਾ ਯੇ ਕੇਚਿ ਸਮ੍ਬੁਦ੍ਧਾ, ਪੂਰਯੁਂ ਦਸਪਾਰਮੀ।

    Yathā ye keci sambuddhā, pūrayuṃ dasapāramī;

    ਤਥੇવ ਤ੍વਂ ਮਹਾવੀਰ, ਪੂਰੇਹਿ ਦਸਪਾਰਮੀ॥

    Tatheva tvaṃ mahāvīra, pūrehi dasapāramī.

    ਯਥਾ ਯੇ ਕੇਚਿ ਸਮ੍ਬੁਦ੍ਧਾ, ਬੋਧਿਮਣ੍ਡਮ੍ਹਿ ਬੁਜ੍ਝਰੇ।

    Yathā ye keci sambuddhā, bodhimaṇḍamhi bujjhare;

    ਤਥੇવ ਤ੍વਂ ਮਹਾવੀਰ, ਬੁਜ੍ਝਸ੍ਸੁ ਜਿਨਬੋਧਿਯਂ॥

    Tatheva tvaṃ mahāvīra, bujjhassu jinabodhiyaṃ.

    ਯਥਾ ਯੇ ਕੇਚਿ ਸਮ੍ਬੁਦ੍ਧਾ, ਧਮ੍ਮਚਕ੍ਕਂ ਪવਤ੍ਤਯੁਂ।

    Yathā ye keci sambuddhā, dhammacakkaṃ pavattayuṃ;

    ਤਥੇવ ਤ੍વਂ ਮਹਾવੀਰ, ਧਮ੍ਮਚਕ੍ਕਂ ਪવਤ੍ਤਯ॥

    Tatheva tvaṃ mahāvīra, dhammacakkaṃ pavattaya.

    ਪੁਣ੍ਣਮਾਯੇ ਯਥਾ ਚਨ੍ਦੋ, ਪਰਿਸੁਦ੍ਧੋ વਿਰੋਚਤਿ।

    Puṇṇamāye yathā cando, parisuddho virocati;

    ਤਥੇવ ਤ੍વਂ ਪੁਣ੍ਣਮਨੋ, વਿਰੋਚ ਦਸਸਹਸ੍ਸਿਯਂ॥

    Tatheva tvaṃ puṇṇamano, viroca dasasahassiyaṃ.

    ਰਾਹੁਮੁਤ੍ਤੋ ਯਥਾ ਸੂਰਿਯੋ, ਤਾਪੇਨ ਅਤਿਰੋਚਤਿ।

    Rāhumutto yathā sūriyo, tāpena atirocati;

    ਤਥੇવ ਲੋਕਾ ਮੁਞ੍ਚਿਤ੍વਾ, વਿਰੋਚ ਸਿਰਿਯਾ ਤੁવਂ॥

    Tatheva lokā muñcitvā, viroca siriyā tuvaṃ.

    ਯਥਾ ਯਾ ਕਾਚਿ ਨਦਿਯੋ, ਓਸਰਨ੍ਤਿ ਮਹੋਦਧਿਂ।

    Yathā yā kāci nadiyo, osaranti mahodadhiṃ;

    ਏવਂ ਸਦੇવਕਾ ਲੋਕਾ, ਓਸਰਨ੍ਤੁ ਤવਨ੍ਤਿਕੇ॥

    Evaṃ sadevakā lokā, osarantu tavantike.

    ਤੇਹਿ ਥੁਤਪ੍ਪਸਤ੍ਥੋ ਸੋ, ਦਸ ਧਮ੍ਮੇ ਸਮਾਦਿਯ।

    Tehi thutappasattho so, dasa dhamme samādiya;

    ਤੇ ਧਮ੍ਮੇ ਪਰਿਪੂਰੇਨ੍ਤੋ, ਪવਨਂ ਪਾવਿਸੀ ਤਦਾ॥

    Te dhamme paripūrento, pavanaṃ pāvisī tadā.

    ਸੁਮੇਧਕਥਾ ਨਿਟ੍ਠਿਤਾ।

    Sumedhakathā niṭṭhitā.

    ਤਦਾ ਤੇ ਭੋਜਯਿਤ੍વਾਨ, ਸਸਙ੍ਘਂ ਲੋਕਨਾਯਕਂ।

    Tadā te bhojayitvāna, sasaṅghaṃ lokanāyakaṃ;

    ਉਪਗਚ੍ਛੁਂ ਸਰਣਂ ਤਸ੍ਸ, ਦੀਪਙ੍ਕਰਸ੍ਸ ਸਤ੍ਥੁਨੋ॥

    Upagacchuṃ saraṇaṃ tassa, dīpaṅkarassa satthuno.

    ਸਰਣਾਗਮਨੇ ਕਞ੍ਚਿ, ਨਿવੇਸੇਸਿ ਤਥਾਗਤੋ।

    Saraṇāgamane kañci, nivesesi tathāgato;

    ਕਞ੍ਚਿ ਪਞ੍ਚਸੁ ਸੀਲੇਸੁ, ਸੀਲੇ ਦਸવਿਧੇ ਪਰਂ॥

    Kañci pañcasu sīlesu, sīle dasavidhe paraṃ.

    ਕਸ੍ਸਚਿ ਦੇਤਿ ਸਾਮਞ੍ਞਂ, ਚਤੁਰੋ ਫਲਮੁਤ੍ਤਮੇ।

    Kassaci deti sāmaññaṃ, caturo phalamuttame;

    ਕਸ੍ਸਚਿ ਅਸਮੇ ਧਮ੍ਮੇ, ਦੇਤਿ ਸੋ ਪਟਿਸਮ੍ਭਿਦਾ॥

    Kassaci asame dhamme, deti so paṭisambhidā.

    ਕਸ੍ਸਚਿ વਰਸਮਾਪਤ੍ਤਿਯੋ, ਅਟ੍ਠ ਦੇਤਿ ਨਰਾਸਭੋ।

    Kassaci varasamāpattiyo, aṭṭha deti narāsabho;

    ਤਿਸ੍ਸੋ ਕਸ੍ਸਚਿ વਿਜ੍ਜਾਯੋ, ਛਲ਼ਭਿਞ੍ਞਾ ਪવੇਚ੍ਛਤਿ॥

    Tisso kassaci vijjāyo, chaḷabhiññā pavecchati.

    ਤੇਨ ਯੋਗੇਨ ਜਨਕਾਯਂ, ਓવਦਤਿ ਮਹਾਮੁਨਿ।

    Tena yogena janakāyaṃ, ovadati mahāmuni;

    ਤੇਨ વਿਤ੍ਥਾਰਿਕਂ ਆਸਿ, ਲੋਕਨਾਥਸ੍ਸ ਸਾਸਨਂ॥

    Tena vitthārikaṃ āsi, lokanāthassa sāsanaṃ.

    ਮਹਾਹਨੁਸਭਕ੍ਖਨ੍ਧੋ, ਦੀਪਙ੍ਕਰਸਨਾਮਕੋ।

    Mahāhanusabhakkhandho, dīpaṅkarasanāmako;

    ਬਹੂ ਜਨੇ ਤਾਰਯਤਿ, ਪਰਿਮੋਚੇਤਿ ਦੁਗ੍ਗਤਿਂ॥

    Bahū jane tārayati, parimoceti duggatiṃ.

    ਬੋਧਨੇਯ੍ਯਂ ਜਨਂ ਦਿਸ੍વਾ, ਸਤਸਹਸ੍ਸੇਪਿ ਯੋਜਨੇ।

    Bodhaneyyaṃ janaṃ disvā, satasahassepi yojane;

    ਖਣੇਨ ਉਪਗਨ੍ਤ੍વਾਨ, ਬੋਧੇਤਿ ਤਂ ਮਹਾਮੁਨਿ॥

    Khaṇena upagantvāna, bodheti taṃ mahāmuni.

    ਪਠਮਾਭਿਸਮਯੇ ਬੁਦ੍ਧੋ, ਕੋਟਿਸਤਮਬੋਧਯਿ।

    Paṭhamābhisamaye buddho, koṭisatamabodhayi;

    ਦੁਤਿਯਾਭਿਸਮਯੇ ਨਾਥੋ, ਨવੁਤਿਕੋਟਿਮਬੋਧਯਿ॥

    Dutiyābhisamaye nātho, navutikoṭimabodhayi.

    ਯਦਾ ਚ ਦੇવਭવਨਮ੍ਹਿ, ਬੁਦ੍ਧੋ ਧਮ੍ਮਦੇਸਯਿ।

    Yadā ca devabhavanamhi, buddho dhammadesayi;

    ਨવੁਤਿਕੋਟਿਸਹਸ੍ਸਾਨਂ, ਤਤਿਯਾਭਿਸਮਯੋ ਅਹੁ॥

    Navutikoṭisahassānaṃ, tatiyābhisamayo ahu.

    ਸਨ੍ਨਿਪਾਤਾ ਤਯੋ ਆਸੁਂ, ਦੀਪਙ੍ਕਰਸ੍ਸ ਸਤ੍ਥੁਨੋ।

    Sannipātā tayo āsuṃ, dīpaṅkarassa satthuno;

    ਕੋਟਿਸਤਸਹਸ੍ਸਾਨਂ, ਪਠਮੋ ਆਸਿ ਸਮਾਗਮੋ॥

    Koṭisatasahassānaṃ, paṭhamo āsi samāgamo.

    ਪੁਨ ਨਾਰਦਕੂਟਮ੍ਹਿ, ਪવਿવੇਕਗਤੇ ਜਿਨੇ।

    Puna nāradakūṭamhi, pavivekagate jine;

    ਖੀਣਾਸવਾ વੀਤਮਲਾ, ਸਮਿਂਸੁ ਸਤਕੋਟਿਯੋ॥

    Khīṇāsavā vītamalā, samiṃsu satakoṭiyo.

    ਯਮ੍ਹਿ ਕਾਲੇ ਮਹਾવੀਰੋ, ਸੁਦਸ੍ਸਨਸਿਲੁਚ੍ਚਯੇ।

    Yamhi kāle mahāvīro, sudassanasiluccaye;

    ਨવੁਤਿਕੋਟਿਸਹਸ੍ਸੇਹਿ, ਪવਾਰੇਸਿ ਮਹਾਮੁਨਿ॥

    Navutikoṭisahassehi, pavāresi mahāmuni.

    ਅਹਂ ਤੇਨ ਸਮਯੇਨ, ਜਟਿਲੋ ਉਗ੍ਗਤਾਪਨੋ।

    Ahaṃ tena samayena, jaṭilo uggatāpano;

    ਅਨ੍ਤਲਿਕ੍ਖਮ੍ਹਿ ਚਰਣੋ, ਪਞ੍ਚਾਭਿਞ੍ਞਾਸੁ ਪਾਰਗੂ॥

    Antalikkhamhi caraṇo, pañcābhiññāsu pāragū.

    ਦਸવੀਸਸਹਸ੍ਸਾਨਂ, ਧਮ੍ਮਾਭਿਸਮਯੋ ਅਹੁ।

    Dasavīsasahassānaṃ, dhammābhisamayo ahu;

    ਏਕਦ੍વਿਨ੍ਨਂ ਅਭਿਸਮਯਾ, ਗਣਨਾਤੋ ਅਸਙ੍ਖਿਯਾ॥

    Ekadvinnaṃ abhisamayā, gaṇanāto asaṅkhiyā.

    વਿਤ੍ਥਾਰਿਕਂ ਬਾਹੁਜਞ੍ਞਂ, ਇਦ੍ਧਂ ਫੀਤਂ ਅਹੁ ਤਦਾ।

    Vitthārikaṃ bāhujaññaṃ, iddhaṃ phītaṃ ahu tadā;

    ਦੀਪਙ੍ਕਰਸ੍ਸ ਭਗવਤੋ, ਸਾਸਨਂ ਸੁવਿਸੋਧਿਤਂ॥

    Dīpaṅkarassa bhagavato, sāsanaṃ suvisodhitaṃ.

    ਚਤ੍ਤਾਰਿ ਸਤਸਹਸ੍ਸਾਨਿ, ਛਲ਼ਭਿਞ੍ਞਾ ਮਹਿਦ੍ਧਿਕਾ।

    Cattāri satasahassāni, chaḷabhiññā mahiddhikā;

    ਦੀਪਙ੍ਕਰਂ ਲੋਕવਿਦੁਂ, ਪਰਿવਾਰੇਨ੍ਤਿ ਸਬ੍ਬਦਾ॥

    Dīpaṅkaraṃ lokaviduṃ, parivārenti sabbadā.

    ਯੇ ਕੇਚਿ ਤੇਨ ਸਮਯੇਨ, ਜਹਨ੍ਤਿ ਮਾਨੁਸਂ ਭવਂ।

    Ye keci tena samayena, jahanti mānusaṃ bhavaṃ;

    ਅਪ੍ਪਤ੍ਤਮਾਨਸਾ ਸੇਖਾ, ਗਰਹਿਤਾ ਭવਨ੍ਤਿ ਤੇ॥

    Appattamānasā sekhā, garahitā bhavanti te.

    ਸੁਪੁਪ੍ਫਿਤਂ ਪਾવਚਨਂ, ਅਰਹਨ੍ਤੇਹਿ ਤਾਦਿਹਿ।

    Supupphitaṃ pāvacanaṃ, arahantehi tādihi;

    ਖੀਣਾਸવੇਹਿ વਿਮਲੇਹਿ, ਉਪਸੋਭਤਿ ਸਦੇવਕੇ॥

    Khīṇāsavehi vimalehi, upasobhati sadevake.

    ਨਗਰਂ ਰਮ੍ਮવਤੀ ਨਾਮ, ਸੁਦੇવੋ ਨਾਮ ਖਤ੍ਤਿਯੋ।

    Nagaraṃ rammavatī nāma, sudevo nāma khattiyo;

    ਸੁਮੇਧਾ ਨਾਮ ਜਨਿਕਾ, ਦੀਪਙ੍ਕਰਸ੍ਸ ਸਤ੍ਥੁਨੋ॥

    Sumedhā nāma janikā, dīpaṅkarassa satthuno.

    ਸੁਮਙ੍ਗਲੋ ਚ ਤਿਸ੍ਸੋ ਚ, ਅਹੇਸੁਂ ਅਗ੍ਗਸਾવਕਾ।

    Sumaṅgalo ca tisso ca, ahesuṃ aggasāvakā;

    ਸਾਗਤੋ ਨਾਮੁਪਟ੍ਠਾਕੋ, ਦੀਪਙ੍ਕਰਸ੍ਸ ਸਤ੍ਥੁਨੋ॥

    Sāgato nāmupaṭṭhāko, dīpaṅkarassa satthuno.

    ਨਨ੍ਦਾ ਚੇવ ਸੁਨਨ੍ਦਾ ਚ, ਅਹੇਸੁਂ ਅਗ੍ਗਸਾવਿਕਾ।

    Nandā ceva sunandā ca, ahesuṃ aggasāvikā;

    ਬੋਧਿ ਤਸ੍ਸ ਭਗવਤੋ, ਪਿਪ੍ਫਲੀਤਿ ਪવੁਚ੍ਚਤਿ॥

    Bodhi tassa bhagavato, pipphalīti pavuccati.

    ਅਸੀਤਿਹਤ੍ਥਮੁਬ੍ਬੇਧੋ, ਦੀਪਙ੍ਕਰੋ ਮਹਾਮੁਨਿ।

    Asītihatthamubbedho, dīpaṅkaro mahāmuni;

    ਸੋਭਤਿ ਦੀਪਰੁਕ੍ਖੋવ, ਸਾਲਰਾਜਾવ ਪੁਪ੍ਫਿਤੋ।

    Sobhati dīparukkhova, sālarājāva pupphito;

    ਪਭਾ વਿਧਾવਤਿ ਤਸ੍ਸ, ਸਮਨ੍ਤਾ ਦ੍વਾਦਸਯੋਜਨੇ॥

    Pabhā vidhāvati tassa, samantā dvādasayojane.

    ਸਤਸਹਸ੍ਸવਸ੍ਸਾਨਿ, ਆਯੁ ਤਸ੍ਸ ਮਹੇਸਿਨੋ।

    Satasahassavassāni, āyu tassa mahesino;

    ਤਾવਤਾ ਤਿਟ੍ਠਮਾਨੋ ਸੋ, ਤਾਰੇਸਿ ਜਨਤਂ ਬਹੁਂ॥

    Tāvatā tiṭṭhamāno so, tāresi janataṃ bahuṃ.

    ਜੋਤਯਿਤ੍વਾਨ ਸਦ੍ਧਮ੍ਮਂ, ਸਨ੍ਤਾਰੇਤ੍વਾ ਮਹਾਜਨਂ।

    Jotayitvāna saddhammaṃ, santāretvā mahājanaṃ;

    ਜਲਿਤ੍વਾ ਅਗ੍ਗਿਕ੍ਖਨ੍ਧੋવ, ਨਿਬ੍ਬੁਤੋ ਸੋ ਸਸਾવਕੋ॥

    Jalitvā aggikkhandhova, nibbuto so sasāvako.

    ਸਾ ਚ ਇਦ੍ਧਿ ਸੋ ਚ ਯਸੋ, ਤਾਨਿ ਚ ਪਾਦੇਸੁ ਚਕ੍ਕਰਤਨਾਨਿ।

    Sā ca iddhi so ca yaso, tāni ca pādesu cakkaratanāni;

    ਸਬ੍ਬਂ ਤਮਨ੍ਤਰਹਿਤਂ, ਨਨੁ ਰਿਤ੍ਤਾ ਸਬ੍ਬਸਙ੍ਖਾਰਾਤਿ॥

    Sabbaṃ tamantarahitaṃ, nanu rittā sabbasaṅkhārāti.

    ਦੀਪਙ੍ਕਰਸ੍ਸ ਭਗવਤੋ ਅਪਰਭਾਗੇ ਏਕਂ ਅਸਙ੍ਖ੍ਯੇਯ੍ਯਂ ਅਤਿਕ੍ਕਮਿਤ੍વਾ ਕੋਣ੍ਡਞ੍ਞੋ ਨਾਮ ਸਤ੍ਥਾ ਉਦਪਾਦਿ। ਤਸ੍ਸਾਪਿ ਤਯੋ ਸਾવਕਸਨ੍ਨਿਪਾਤਾ ਅਹੇਸੁਂ। ਪਠਮਸਨ੍ਨਿਪਾਤੇ ਕੋਟਿਸਤਸਹਸ੍ਸਂ। ਦੁਤਿਯੇ ਕੋਟਿਸਹਸ੍ਸਂ, ਤਤਿਯੇ ਨવੁਤਿਕੋਟਿਯੋ।

    Dīpaṅkarassa bhagavato aparabhāge ekaṃ asaṅkhyeyyaṃ atikkamitvā koṇḍañño nāma satthā udapādi. Tassāpi tayo sāvakasannipātā ahesuṃ. Paṭhamasannipāte koṭisatasahassaṃ. Dutiye koṭisahassaṃ, tatiye navutikoṭiyo.

    ਤਦਾ ਬੋਧਿਸਤ੍ਤੋ વਿਜਿਤਾવੀ ਨਾਮ ਚਕ੍ਕવਤ੍ਤੀ ਹੁਤ੍વਾ ਕੋਟਿਸਤਸਹਸ੍ਸਸਙ੍ਖਸ੍ਸ ਬੁਦ੍ਧਪ੍ਪਮੁਖਸ੍ਸ ਭਿਕ੍ਖੁਸਙ੍ਘਸ੍ਸ ਮਹਾਦਾਨਂ ਅਦਾਸਿ। ਸਤ੍ਥਾ ਬੋਧਿਸਤ੍ਤਂ ‘‘ਬੁਦ੍ਧੋ ਭવਿਸ੍ਸਤੀ’’ਤਿ ਬ੍ਯਾਕਰਿਤ੍વਾ ਧਮ੍ਮਂ ਦੇਸੇਸਿ। ਸੋ ਸਤ੍ਥੁ ਧਮ੍ਮਕਥਂ ਸੁਤ੍વਾ ਰਜ੍ਜਂ ਨਿਯ੍ਯਾਤੇਤ੍વਾ ਪਬ੍ਬਜਿ। ਸੋ ਤੀਣਿ ਪਿਟਕਾਨਿ ਉਗ੍ਗਹੇਤ੍વਾ ਅਟ੍ਠ ਸਮਾਪਤ੍ਤਿਯੋ, ਪਞ੍ਚ ਚ ਅਭਿਞ੍ਞਾਯੋ ਉਪ੍ਪਾਦੇਤ੍વਾ ਅਪਰਿਹੀਨਜ੍ਝਾਨੋ ਬ੍ਰਹ੍ਮਲੋਕੇ ਨਿਬ੍ਬਤ੍ਤਿ। ਕੋਣ੍ਡਞ੍ਞਬੁਦ੍ਧਸ੍ਸ ਪਨ ਰਮ੍ਮવਤੀ ਨਾਮ ਨਗਰਂ, ਸੁਨਨ੍ਦੋ ਨਾਮ ਖਤ੍ਤਿਯੋ ਪਿਤਾ, ਸੁਜਾਤਾ ਨਾਮ ਮਾਤਾ, ਭਦ੍ਦੋ ਚ ਸੁਭਦ੍ਦੋ ਚ ਦ੍વੇ ਅਗ੍ਗਸਾવਕਾ, ਅਨੁਰੁਦ੍ਧੋ ਨਾਮ ਉਪਟ੍ਠਾਕੋ, ਤਿਸ੍ਸਾ ਚ ਉਪਤਿਸ੍ਸਾ ਚ ਦ੍વੇ ਅਗ੍ਗਸਾવਿਕਾ, ਸਾਲਕਲ੍ਯਾਣੀ ਬੋਧਿ, ਅਟ੍ਠਾਸੀਤਿਹਤ੍ਥੁਬ੍ਬੇਧਂ ਸਰੀਰਂ, વਸ੍ਸਸਤਸਹਸ੍ਸਂ ਆਯੁਪ੍ਪਮਾਣਂ ਅਹੋਸਿ।

    Tadā bodhisatto vijitāvī nāma cakkavattī hutvā koṭisatasahassasaṅkhassa buddhappamukhassa bhikkhusaṅghassa mahādānaṃ adāsi. Satthā bodhisattaṃ ‘‘buddho bhavissatī’’ti byākaritvā dhammaṃ desesi. So satthu dhammakathaṃ sutvā rajjaṃ niyyātetvā pabbaji. So tīṇi piṭakāni uggahetvā aṭṭha samāpattiyo, pañca ca abhiññāyo uppādetvā aparihīnajjhāno brahmaloke nibbatti. Koṇḍaññabuddhassa pana rammavatī nāma nagaraṃ, sunando nāma khattiyo pitā, sujātā nāma mātā, bhaddo ca subhaddo ca dve aggasāvakā, anuruddho nāma upaṭṭhāko, tissā ca upatissā ca dve aggasāvikā, sālakalyāṇī bodhi, aṭṭhāsītihatthubbedhaṃ sarīraṃ, vassasatasahassaṃ āyuppamāṇaṃ ahosi.

    ਤਸ੍ਸ ਅਪਰਭਾਗੇ ਏਕਂ ਅਸਙ੍ਖ੍ਯੇਯ੍ਯਂ ਅਤਿਕ੍ਕਮਿਤ੍વਾ ਏਕਸ੍ਮਿਂਯੇવ ਕਪ੍ਪੇ ਚਤ੍ਤਾਰੋ ਬੁਦ੍ਧਾ ਨਿਬ੍ਬਤ੍ਤਿਂਸੁ ਮਙ੍ਗਲੋ ਸੁਮਨੋ ਰੇવਤੋ ਸੋਭਿਤੋਤਿ। ਮਙ੍ਗਲਸ੍ਸ ਪਨ ਭਗવਤੋ ਤੀਸੁ ਸਾવਕਸਨ੍ਨਿਪਾਤੇਸੁ ਪਠਮਸਨ੍ਨਿਪਾਤੇ ਕੋਟਿਸਤਸਹਸ੍ਸਭਿਕ੍ਖੂ ਅਹੇਸੁਂ। ਦੁਤਿਯੇ ਕੋਟਿਸਹਸ੍ਸਂ। ਤਤਿਯੇ ਨવੁਤਿਕੋਟਿਯੋ। વੇਮਾਤਿਕਭਾਤਾ ਪਨਸ੍ਸ ਆਨਨ੍ਦਕੁਮਾਰੋ ਨਾਮ ਨવੁਤਿਕੋਟਿਸਙ੍ਖ੍ਯਾਯ ਪਰਿਸਾਯ ਸਦ੍ਧਿਂ ਧਮ੍ਮਸવਨਤ੍ਥਾਯ ਸਤ੍ਥੁ ਸਨ੍ਤਿਕਂ ਅਗਮਾਸਿ, ਸਤ੍ਥਾ ਤਸ੍ਸ ਅਨੁਪੁਬ੍ਬਿਕਥਂ ਕਥੇਸਿ। ਸੋ ਸਦ੍ਧਿਂ ਪਰਿਸਾਯ ਸਹ ਪਟਿਸਮ੍ਭਿਦਾਹਿ ਅਰਹਤ੍ਤਂ ਪਾਪੁਣਿ। ਸਤ੍ਥਾ ਤੇਸਂ ਕੁਲਪੁਤ੍ਤਾਨਂ ਪੁਬ੍ਬਚਰਿਯਕਂ ਓਲੋਕੇਨ੍ਤੋ ਇਦ੍ਧਿਮਯਪਤ੍ਤਚੀવਰਸ੍ਸ ਉਪਨਿਸ੍ਸਯਂ ਦਿਸ੍વਾ ਦਕ੍ਖਿਣਹਤ੍ਥਂ ਪਸਾਰੇਤ੍વਾ ‘‘ਏਥ ਭਿਕ੍ਖવੋ’’ਤਿ ਆਹ। ਸਬ੍ਬੇ ਤਙ੍ਖਣਞ੍ਞੇવ ਇਦ੍ਧਿਮਯਪਤ੍ਤਚੀવਰਧਰਾ ਸਟ੍ਠਿવਸ੍ਸਿਕਤ੍ਥੇਰਾ વਿਯ ਆਕਪ੍ਪਸਮ੍ਪਨ੍ਨਾ ਹੁਤ੍વਾ ਸਤ੍ਥਾਰਂ વਨ੍ਦਿਤ੍વਾ ਪਰਿવਾਰਯਿਂਸੁ ਅਯਮਸ੍ਸ ਤਤਿਯੋ ਸਾવਕਸਨ੍ਨਿਪਾਤੋ ਅਹੋਸਿ।

    Tassa aparabhāge ekaṃ asaṅkhyeyyaṃ atikkamitvā ekasmiṃyeva kappe cattāro buddhā nibbattiṃsu maṅgalo sumano revato sobhitoti. Maṅgalassa pana bhagavato tīsu sāvakasannipātesu paṭhamasannipāte koṭisatasahassabhikkhū ahesuṃ. Dutiye koṭisahassaṃ. Tatiye navutikoṭiyo. Vemātikabhātā panassa ānandakumāro nāma navutikoṭisaṅkhyāya parisāya saddhiṃ dhammasavanatthāya satthu santikaṃ agamāsi, satthā tassa anupubbikathaṃ kathesi. So saddhiṃ parisāya saha paṭisambhidāhi arahattaṃ pāpuṇi. Satthā tesaṃ kulaputtānaṃ pubbacariyakaṃ olokento iddhimayapattacīvarassa upanissayaṃ disvā dakkhiṇahatthaṃ pasāretvā ‘‘etha bhikkhavo’’ti āha. Sabbe taṅkhaṇaññeva iddhimayapattacīvaradharā saṭṭhivassikattherā viya ākappasampannā hutvā satthāraṃ vanditvā parivārayiṃsu ayamassa tatiyo sāvakasannipāto ahosi.

    ਯਥਾ ਪਨ ਅਞ੍ਞੇਸਂ ਬੁਦ੍ਧਾਨਂ ਸਮਨ੍ਤਾ ਅਸੀਤਿਹਤ੍ਥਪ੍ਪਮਾਣਾਯੇવ ਸਰੀਰਪ੍ਪਭਾ ਹੋਤਿ, ਨ, ਏવਂ ਤਸ੍ਸ। ਤਸ੍ਸ ਪਨ ਭਗવਤੋ ਸਰੀਰਪ੍ਪਭਾ ਨਿਚ੍ਚਕਾਲਂ ਦਸਸਹਸ੍ਸਿਲੋਕਧਾਤੁਂ ਫਰਿਤ੍વਾ ਅਟ੍ਠਾਸਿ। ਰੁਕ੍ਖਪਥવੀਪਬ੍ਬਤਸਮੁਦ੍ਦਾਦਯੋ ਅਨ੍ਤਮਸੋ ਉਕ੍ਖਲਿਯਾਦੀਨਿ ਉਪਾਦਾਯ ਸੁવਣ੍ਣਪਟ ਪਰਿਯੋਨਦ੍ਧਾ વਿਯ ਅਹੇਸੁਂ। ਆਯੁਪ੍ਪਮਾਣਂ ਪਨਸ੍ਸ ਨવੁਤਿવਸ੍ਸਸਹਸ੍ਸਾਨਿ ਅਹੋਸਿ। ਏਤ੍ਤਕਂ ਕਾਲਂ ਚਨ੍ਦਿਮਸੂਰਿਯਾਦਯੋ ਅਤ੍ਤਨੋ ਪਭਾਯ વਿਰੋਚਿਤੁਂ ਨਾਸਕ੍ਖਿਂਸੁ, ਰਤ੍ਤਿਨ੍ਦਿવਪਰਿਚ੍ਛੇਦੋ ਨ ਪਞ੍ਞਾਯਿਤ੍ਥ। ਦਿવਾ ਸੂਰਿਯਾਲੋਕੇਨ વਿਯ ਸਤ੍ਤਾ ਨਿਚ੍ਚਂ ਬੁਦ੍ਧਾਲੋਕੇਨੇવ વਿਚਰਿਂਸੁ। ਸਾਯਂ ਪੁਪ੍ਫਿਤਾਨਂ ਕੁਸੁਮਾਨਂ, ਪਾਤੋ ਰવਨਕਸਕੁਣਾਨਞ੍ਚ વਸੇਨ ਲੋਕੋ ਰਤ੍ਤਿਨ੍ਦਿવਪਰਿਚ੍ਛੇਦਂ ਸਲ੍ਲਕ੍ਖੇਸਿ । ਕਿਂ ਪਨ ਅਞ੍ਞੇਸਂ ਬੁਦ੍ਧਾਨਂ ਅਯਮਾਨੁਭਾવੋ ਨਤ੍ਥੀਤਿ? ਨੋ ਨਤ੍ਥਿ, ਤੇਪਿ ਹਿ ਆਕਙ੍ਖਮਾਨਾ ਦਸਸਹਸ੍ਸਿਂ વਾ ਲੋਕਧਾਤੁਂ, ਤਤੋ વਾ ਭਿਯ੍ਯੋ ਆਭਾਯ ਫਰੇਯ੍ਯੁਂ। ਮਙ੍ਗਲਸ੍ਸ ਪਨ ਭਗવਤੋ ਪੁਬ੍ਬਪਤ੍ਥਨਾવਸੇਨ ਅਞ੍ਞੇਸਂ ਬ੍ਯਾਮਪ੍ਪਭਾ વਿਯ ਸਰੀਰਪ੍ਪਭਾ ਨਿਚ੍ਚਮੇવ ਦਸਸਹਸ੍ਸਿਲੋਕਧਾਤੁਂ ਫਰਿਤ੍વਾ ਅਟ੍ਠਾਸਿ।

    Yathā pana aññesaṃ buddhānaṃ samantā asītihatthappamāṇāyeva sarīrappabhā hoti, na, evaṃ tassa. Tassa pana bhagavato sarīrappabhā niccakālaṃ dasasahassilokadhātuṃ pharitvā aṭṭhāsi. Rukkhapathavīpabbatasamuddādayo antamaso ukkhaliyādīni upādāya suvaṇṇapaṭa pariyonaddhā viya ahesuṃ. Āyuppamāṇaṃ panassa navutivassasahassāni ahosi. Ettakaṃ kālaṃ candimasūriyādayo attano pabhāya virocituṃ nāsakkhiṃsu, rattindivaparicchedo na paññāyittha. Divā sūriyālokena viya sattā niccaṃ buddhālokeneva vicariṃsu. Sāyaṃ pupphitānaṃ kusumānaṃ, pāto ravanakasakuṇānañca vasena loko rattindivaparicchedaṃ sallakkhesi . Kiṃ pana aññesaṃ buddhānaṃ ayamānubhāvo natthīti? No natthi, tepi hi ākaṅkhamānā dasasahassiṃ vā lokadhātuṃ, tato vā bhiyyo ābhāya phareyyuṃ. Maṅgalassa pana bhagavato pubbapatthanāvasena aññesaṃ byāmappabhā viya sarīrappabhā niccameva dasasahassilokadhātuṃ pharitvā aṭṭhāsi.

    ਸੋ ਕਿਰ ਬੋਧਿਸਤ੍ਤਚਰਿਯਕਾਲੇ વੇਸ੍ਸਨ੍ਤਰਸਦਿਸੇ ਅਤ੍ਤਭਾવੇ ਠਿਤੋ ਸਪੁਤ੍ਤਦਾਰੋ વਙ੍ਕਪਬ੍ਬਤਸਦਿਸੇ ਪਬ੍ਬਤੇ વਸਿ। ਅਥੇਕੋ ਖਰਦਾਠਿਕੋ ਨਾਮ ਯਕ੍ਖੋ ਮਹਾਪੁਰਿਸਸ੍ਸ ਦਾਨਜ੍ਝਾਸਯਤਂ ਸੁਤ੍વਾ ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣવਣ੍ਣੇਨ ਉਪਸਙ੍ਕਮਿਤ੍વਾ ਮਹਾਸਤ੍ਤਂ ਦ੍વੇ ਦਾਰਕੇ ਯਾਚਿ। ਮਹਾਸਤ੍ਤੋ ‘‘ਦਦਾਮਿ ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣਸ੍ਸ ਪੁਤ੍ਤਕੇ’’ਤਿ ਹਟ੍ਠਪਹਟ੍ਠੋ ਉਦਕਪਰਿਯਨ੍ਤਂ ਪਥવਿਂ ਕਮ੍ਪੇਨ੍ਤੋ ਦ੍વੇਪਿ ਦਾਰਕੇ ਅਦਾਸਿ। ਯਕ੍ਖੋ ਚਙ੍ਕਮਨਕੋਟਿਯਂ ਆਲਮ੍ਬਨਫਲਕਂ ਨਿਸ੍ਸਾਯ ਠਤ੍વਾ ਪਸ੍ਸਨ੍ਤਸ੍ਸੇવ ਮਹਾਸਤ੍ਤਸ੍ਸ ਮੁਲ਼ਾਲਕਲਾਪਂ વਿਯ ਦ੍વੇ ਦਾਰਕੇ ਖਾਦਿ। ਮਹਾਪੁਰਿਸਸ੍ਸ ਯਕ੍ਖਂ ਓਲੋਕੇਤ੍વਾ વਿવਟਮਤ੍ਤੇ ਅਗ੍ਗਿਜਾਲਂ વਿਯ ਲੋਹਿਤਧਾਰਂ ਉਗ੍ਗਿਰਮਾਨਂ ਤਸ੍ਸ ਮੁਖਂ ਦਿਸ੍વਾਪਿ ਕੇਸਗ੍ਗਮਤ੍ਤਮ੍ਪਿ ਦੋਮਨਸ੍ਸਂ ਨੁਪ੍ਪਜ੍ਜਿ, ‘‘ਸੁਦਿਨ੍ਨਂ વਤ ਮੇ ਦਾਨ’’ਨ੍ਤਿ ਚਿਨ੍ਤਯਤੋ ਪਨਸ੍ਸ ਸਰੀਰੇ ਮਹਨ੍ਤਂ ਪੀਤਿਸੋਮਨਸ੍ਸਂ ਉਦਪਾਦਿ। ਸੋ ‘‘ਇਮਸ੍ਸ ਮੇ ਨਿਸ੍ਸਨ੍ਦੇਨ ਅਨਾਗਤੇ ਇਮਿਨਾવ ਨੀਹਾਰੇਨ ਸਰੀਰਤੋ ਰਸ੍ਮਿਯੋ ਨਿਕ੍ਖਮਨ੍ਤੂ’’ਤਿ ਪਤ੍ਥਨਂ ਅਕਾਸਿ। ਤਸ੍ਸ ਤਂ ਪਤ੍ਥਨਂ ਨਿਸ੍ਸਾਯ ਬੁਦ੍ਧਭੂਤਸ੍ਸ ਸਰੀਰਤੋ ਰਸ੍ਮਿਯੋ ਨਿਕ੍ਖਮਿਤ੍વਾ ਏਤ੍ਤਕਂ ਠਾਨਂ ਫਰਿਂਸੁ।

    So kira bodhisattacariyakāle vessantarasadise attabhāve ṭhito saputtadāro vaṅkapabbatasadise pabbate vasi. Atheko kharadāṭhiko nāma yakkho mahāpurisassa dānajjhāsayataṃ sutvā brāhmaṇavaṇṇena upasaṅkamitvā mahāsattaṃ dve dārake yāci. Mahāsatto ‘‘dadāmi brāhmaṇassa puttake’’ti haṭṭhapahaṭṭho udakapariyantaṃ pathaviṃ kampento dvepi dārake adāsi. Yakkho caṅkamanakoṭiyaṃ ālambanaphalakaṃ nissāya ṭhatvā passantasseva mahāsattassa muḷālakalāpaṃ viya dve dārake khādi. Mahāpurisassa yakkhaṃ oloketvā vivaṭamatte aggijālaṃ viya lohitadhāraṃ uggiramānaṃ tassa mukhaṃ disvāpi kesaggamattampi domanassaṃ nuppajji, ‘‘sudinnaṃ vata me dāna’’nti cintayato panassa sarīre mahantaṃ pītisomanassaṃ udapādi. So ‘‘imassa me nissandena anāgate imināva nīhārena sarīrato rasmiyo nikkhamantū’’ti patthanaṃ akāsi. Tassa taṃ patthanaṃ nissāya buddhabhūtassa sarīrato rasmiyo nikkhamitvā ettakaṃ ṭhānaṃ phariṃsu.

    ਅਪਰਮ੍ਪਿਸ੍ਸ ਪੁਬ੍ਬਚਰਿਤਂ ਅਤ੍ਥਿ। ਸੋ ਕਿਰ ਬੋਧਿਸਤ੍ਤਕਾਲੇ ਏਕਸ੍ਸ ਬੁਦ੍ਧਸ੍ਸ ਚੇਤਿਯਂ ਦਿਸ੍વਾ ‘‘ਇਮਸ੍ਸ ਬੁਦ੍ਧਸ੍ਸ ਮਯਾ ਜੀવਿਤਂ ਪਰਿਚ੍ਚਜਿਤੁਂ વਟ੍ਟਤੀ’’ਤਿ ਦਣ੍ਡਕਦੀਪਿਕਾવੇਠਨਨਿਯਾਮੇਨ ਸਕਲਸਰੀਰਂ વੇਠਾਪੇਤ੍વਾ ਰਤਨਮਤ੍ਤਮਕੁਲਂ ਸਤਸਹਸ੍ਸਗ੍ਘਨਿਕਂ ਸੁવਣ੍ਣਪਾਤਿਂ ਸਪ੍ਪਿਸ੍ਸ ਪੂਰਾਪੇਤ੍વਾ ਤਤ੍ਥ ਸਹਸ੍ਸવਟ੍ਟਿਯੋ ਜਾਲਾਪੇਤ੍વਾ ਤਂ ਸੀਸੇਨਾਦਾਯ ਸਕਲਸਰੀਰਂ ਜਾਲਾਪੇਤ੍વਾ ਚੇਤਿਯਂ ਪਦਕ੍ਖਿਣਂ ਕਰੋਨ੍ਤੋ ਸਕਲਰਤ੍ਤਿਂ વੀਤਿਨਾਮੇਸਿ। ਏવਂ ਯਾવ ਅਰੁਣੁਗ੍ਗਮਨਾ વਾਯਮਨ੍ਤਸ੍ਸਾਪਿਸ੍ਸ ਲੋਮਕੂਪਮਤ੍ਤਮ੍ਪਿ ਉਸੁਮਂ ਨ ਗਣ੍ਹਿ, ਪਦੁਮਗਬ੍ਭਂ ਪવਿਟ੍ਠਕਾਲੋ વਿਯ ਅਹੋਸਿ। ਧਮ੍ਮੋ ਹਿ ਨਾਮੇਸ ਅਤ੍ਤਾਨਂ ਰਕ੍ਖਨ੍ਤਂ ਰਕ੍ਖਤਿ। ਤੇਨਾਹ ਭਗવਾ –

    Aparampissa pubbacaritaṃ atthi. So kira bodhisattakāle ekassa buddhassa cetiyaṃ disvā ‘‘imassa buddhassa mayā jīvitaṃ pariccajituṃ vaṭṭatī’’ti daṇḍakadīpikāveṭhananiyāmena sakalasarīraṃ veṭhāpetvā ratanamattamakulaṃ satasahassagghanikaṃ suvaṇṇapātiṃ sappissa pūrāpetvā tattha sahassavaṭṭiyo jālāpetvā taṃ sīsenādāya sakalasarīraṃ jālāpetvā cetiyaṃ padakkhiṇaṃ karonto sakalarattiṃ vītināmesi. Evaṃ yāva aruṇuggamanā vāyamantassāpissa lomakūpamattampi usumaṃ na gaṇhi, padumagabbhaṃ paviṭṭhakālo viya ahosi. Dhammo hi nāmesa attānaṃ rakkhantaṃ rakkhati. Tenāha bhagavā –

    ‘‘ਧਮ੍ਮੋ ਹવੇ ਰਕ੍ਖਤਿ ਧਮ੍ਮਚਾਰਿਂ,

    ‘‘Dhammo have rakkhati dhammacāriṃ,

    ਧਮ੍ਮੋ ਸੁਚਿਣ੍ਣੋ ਸੁਖਮਾવਹਾਤਿ।

    Dhammo suciṇṇo sukhamāvahāti;

    ਏਸਾਨਿਸਂਸੋ ਧਮ੍ਮੇ ਸੁਚਿਣ੍ਣੇ,

    Esānisaṃso dhamme suciṇṇe,

    ਨ ਦੁਗ੍ਗਤਿਂ ਗਚ੍ਛਤਿ ਧਮ੍ਮਚਾਰੀ’’ਤਿ॥ (ਥੇਰਗਾ॰ ੩੦੩; ਜਾ॰ ੧.੧੦.੧੦੨; ੧.੧੫.੩੮੫)।

    Na duggatiṃ gacchati dhammacārī’’ti. (theragā. 303; jā. 1.10.102; 1.15.385);

    ਇਮਸ੍ਸਾਪਿ ਕਮ੍ਮਸ੍ਸ ਨਿਸ੍ਸਨ੍ਦੇਨ ਤਸ੍ਸ ਭਗવਤੋ ਸਰੀਰੋਭਾਸੋ ਦਸਸਹਸ੍ਸਿਲੋਕਧਾਤੁਂ ਫਰਿਤ੍વਾ ਅਟ੍ਠਾਸਿ।

    Imassāpi kammassa nissandena tassa bhagavato sarīrobhāso dasasahassilokadhātuṃ pharitvā aṭṭhāsi.

    ਤਦਾ ਅਮ੍ਹਾਕਂ ਬੋਧਿਸਤ੍ਤੋ ਸੁਰੁਚਿ ਨਾਮ ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣੋ ਹੁਤ੍વਾ ‘‘ਸਤ੍ਥਾਰਂ ਨਿਮਨ੍ਤੇਸ੍ਸਾਮੀ’’ਤਿ ਉਪਸਙ੍ਕਮਿਤ੍વਾ ਮਧੁਰਧਮ੍ਮਕਥਂ ਸੁਤ੍વਾ ‘‘ਸ੍વੇ ਮਯ੍ਹਂ ਭਿਕ੍ਖਂ ਗਣ੍ਹਥ ਭਨ੍ਤੇ’’ਤਿ ਆਹ। ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣ ਕਿਤ੍ਤਕੇਹਿ ਤੇ ਭਿਕ੍ਖੂਹਿ ਅਤ੍ਥੋਤਿ, ਕਿਤ੍ਤਕਾ ਪਨ વੋ ਭਨ੍ਤੇ ਪਰਿવਾਰਾ ਭਿਕ੍ਖੂਤਿ। ਤਦਾ ਸਤ੍ਥੁ ਪਠਮਸਨ੍ਨਿਪਾਤੋਯੇવ ਹੋਤਿ। ਤਸ੍ਮਾ ‘‘ਕੋਟਿਸਤਸਹਸ੍ਸ’’ਨ੍ਤਿ ਆਹ। ‘‘ਭਨ੍ਤੇ, ਸਬ੍ਬੇਹਿਪਿ ਸਦ੍ਧਿਂ ਮਯ੍ਹਂ ਭਿਕ੍ਖਂ ਗਣ੍ਹਥਾ’’ਤਿ ਆਹ। ਸਤ੍ਥਾ ਅਧਿવਾਸੇਸਿ। ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣੋ ਸ੍વਾਤਨਾਯ ਨਿਮਨ੍ਤੇਤ੍વਾ ਗੇਹਂ ਗਚ੍ਛਨ੍ਤੋ ਚਿਨ੍ਤੇਸਿ ‘‘ਅਹਂ ਏਤ੍ਤਕਾਨਂ ਭਿਕ੍ਖੂਨਂ ਯਾਗੁਭਤ੍ਤવਤ੍ਥਾਦੀਨਿ ਦਾਤੁਂ ਨੋ ਨ ਸਕ੍ਕੋਮਿ, ਨਿਸੀਦਨਟ੍ਠਾਨਂ ਪਨ ਕਥਂ ਭવਿਸ੍ਸਤੀ’’ਤਿ। ਤਸ੍ਸ ਸਾ ਚਿਨ੍ਤਾ ਚਤੁਰਾਸੀਤਿਯੋਜਨਸਹਸ੍ਸਮਤ੍ਥਕੇ ਠਿਤਸ੍ਸ ਦੇવਰਞ੍ਞੋ ਪਣ੍ਡੁਕਮ੍ਬਲਸਿਲਾਸਨਸ੍ਸ ਉਣ੍ਹਭਾવਂ ਜਨੇਸਿ। ਸਕ੍ਕੋ ‘‘ਕੋ ਨੁ ਖੋ ਮਂ ਇਮਸ੍ਮਾ ਠਾਨਾ ਚਾવੇਤੁਕਾਮੋ’’ਤਿ ਦਿਬ੍ਬਚਕ੍ਖੁਨਾ ਓਲੋਕੇਨ੍ਤੋ ਮਹਾਪੁਰਿਸਂ ਦਿਸ੍વਾ ‘‘ਅਯਂ ਸੁਰੁਚਿ ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣੋ ਬੁਦ੍ਧਪ੍ਪਮੁਖਂ ਭਿਕ੍ਖੁਸਙ੍ਘਂ ਨਿਮਨ੍ਤੇਤ੍વਾ ਨਿਸੀਦਨਟ੍ਠਾਨਤ੍ਥਾਯ ਚਿਨ੍ਤੇਸਿ, ਮਯਾਪਿ ਤਤ੍ਥ ਗਨ੍ਤ੍વਾ ਪੁਞ੍ਞਕੋਟ੍ਠਾਸਂ ਗਹੇਤੁਂ વਟ੍ਟਤੀ’’ਤਿ વਡ੍ਢਕਿવਣ੍ਣਂ ਨਿਮ੍ਮਿਨਿਤ੍વਾ વਾਸਿਫਰਸੁਹਤ੍ਥੋ ਮਹਾਪੁਰਿਸਸ੍ਸ ਪੁਰਤੋ ਪਾਤੁਰਹੋਸਿ। ‘‘ਅਤ੍ਥਿ ਨੁ ਖੋ ਕਸ੍ਸਚਿ ਭਤਿਯਾ ਕਤ੍ਤਬ੍ਬਕਿਚ੍ਚ’’ਨ੍ਤਿ ਆਹ। ਮਹਾਪੁਰਿਸੋ ਤਂ ਦਿਸ੍વਾ ‘‘ਕਿਂ ਕਮ੍ਮਂ ਕਰਿਸ੍ਸਸੀ’’ਤਿ ਆਹ। ਮਮ ਅਜਾਨਨਸਿਪ੍ਪਂ ਨਾਮ ਨਤ੍ਥਿ, ਗੇਹਂ વਾ ਮਣ੍ਡਪਂ વਾ ਯੋ ਯਂ ਕਾਰੇਤਿ, ਤਸ੍ਸ ਤਂ ਕਾਤੁਂ ਜਾਨਾਮੀਤਿ। ਤੇਨ ਹਿ ਮਯ੍ਹਂ ਕਮ੍ਮਂ ਅਤ੍ਥੀਤਿ। ਕਿਂ, ਅਯ੍ਯਾਤਿ? ਸ੍વਾਤਨਾਯ ਮੇ ਕੋਟਿਸਤਸਹਸ੍ਸਭਿਕ੍ਖੂ ਨਿਮਨ੍ਤਿਤਾ, ਤੇਸਂ ਨਿਸੀਦਨਮਣ੍ਡਪਂ ਕਰਿਸ੍ਸਸੀਤਿ। ਅਹਂ ਨਾਮ ਕਰੇਯ੍ਯਂ, ਸਚੇ ਮੇ ਭਤਿਂ ਦਾਤੁਂ ਸਕ੍ਖਿਸ੍ਸਥਾਤਿ। ਸਕ੍ਖਿਸ੍ਸਾਮਿ, ਤਾਤਾਤਿ। ‘‘ਸਾਧੁ ਕਰਿਸ੍ਸਾਮੀ’’ਤਿ ਗਨ੍ਤ੍વਾ ਏਕਂ ਪਦੇਸਂ ਓਲੋਕੇਸਿ।

    Tadā amhākaṃ bodhisatto suruci nāma brāhmaṇo hutvā ‘‘satthāraṃ nimantessāmī’’ti upasaṅkamitvā madhuradhammakathaṃ sutvā ‘‘sve mayhaṃ bhikkhaṃ gaṇhatha bhante’’ti āha. Brāhmaṇa kittakehi te bhikkhūhi atthoti, kittakā pana vo bhante parivārā bhikkhūti. Tadā satthu paṭhamasannipātoyeva hoti. Tasmā ‘‘koṭisatasahassa’’nti āha. ‘‘Bhante, sabbehipi saddhiṃ mayhaṃ bhikkhaṃ gaṇhathā’’ti āha. Satthā adhivāsesi. Brāhmaṇo svātanāya nimantetvā gehaṃ gacchanto cintesi ‘‘ahaṃ ettakānaṃ bhikkhūnaṃ yāgubhattavatthādīni dātuṃ no na sakkomi, nisīdanaṭṭhānaṃ pana kathaṃ bhavissatī’’ti. Tassa sā cintā caturāsītiyojanasahassamatthake ṭhitassa devarañño paṇḍukambalasilāsanassa uṇhabhāvaṃ janesi. Sakko ‘‘ko nu kho maṃ imasmā ṭhānā cāvetukāmo’’ti dibbacakkhunā olokento mahāpurisaṃ disvā ‘‘ayaṃ suruci brāhmaṇo buddhappamukhaṃ bhikkhusaṅghaṃ nimantetvā nisīdanaṭṭhānatthāya cintesi, mayāpi tattha gantvā puññakoṭṭhāsaṃ gahetuṃ vaṭṭatī’’ti vaḍḍhakivaṇṇaṃ nimminitvā vāsipharasuhattho mahāpurisassa purato pāturahosi. ‘‘Atthi nu kho kassaci bhatiyā kattabbakicca’’nti āha. Mahāpuriso taṃ disvā ‘‘kiṃ kammaṃ karissasī’’ti āha. Mama ajānanasippaṃ nāma natthi, gehaṃ vā maṇḍapaṃ vā yo yaṃ kāreti, tassa taṃ kātuṃ jānāmīti. Tena hi mayhaṃ kammaṃ atthīti. Kiṃ, ayyāti? Svātanāya me koṭisatasahassabhikkhū nimantitā, tesaṃ nisīdanamaṇḍapaṃ karissasīti. Ahaṃ nāma kareyyaṃ, sace me bhatiṃ dātuṃ sakkhissathāti. Sakkhissāmi, tātāti. ‘‘Sādhu karissāmī’’ti gantvā ekaṃ padesaṃ olokesi.

    ਦ੍વਾਦਸਤੇਰਸਯੋਜਨਪ੍ਪਮਾਣੋ ਪਦੇਸੋ ਕਸਿਣਮਣ੍ਡਲਂ વਿਯ ਸਮਤਲੋ ਅਹੋਸਿ। ਸੋ ‘‘ਏਤ੍ਤਕੇ ਠਾਨੇ ਸਤ੍ਤਰਤਨਮਯੋ ਮਣ੍ਡਪੋ ਉਟ੍ਠਹਤੂ’’ਤਿ ਚਿਨ੍ਤੇਤ੍વਾ ਓਲੋਕੇਸਿ। ਤਾવਦੇવ ਪਥવਿਂ ਭਿਨ੍ਦਿਤ੍વਾ ਮਣ੍ਡਪੋ ਉਟ੍ਠਹਿ। ਤਸ੍ਸ ਸੁવਣ੍ਣਮਯੇਸੁ ਥਮ੍ਭੇਸੁ ਰਜਤਮਯਾ ਘਟਕਾ ਅਹੇਸੁਂ, ਰਜਤਮਯੇਸੁ ਥਮ੍ਭੇਸੁ ਸੁવਣ੍ਣਮਯਾ, ਮਣਿਤ੍ਥਮ੍ਭੇਸੁ ਪવਾਲ਼ਮਯਾ, ਪવਾਲ਼ਤ੍ਥਮ੍ਭੇਸੁ ਮਣਿਮਯਾ, ਸਤ੍ਤਰਤਨਮਯੇਸੁ ਥਮ੍ਭੇਸੁ ਸਤ੍ਤਰਤਨਮਯਾવ ਘਟਕਾ ਅਹੇਸੁਂ। ਤਤੋ ‘‘ਮਣ੍ਡਪਸ੍ਸ ਅਨ੍ਤਰਨ੍ਤੇਨ ਕਿਙ੍ਕਿਣਿਕਜਾਲਂ ਓਲਮ੍ਬਤੂ’’ਤਿ ਓਲੋਕੇਸਿ। ਸਹ ਓਲੋਕਨੇਨੇવ ਕਿਙ੍ਕਿਣਿਕਜਾਲਂ ਓਲਮ੍ਬਿ, ਯਸ੍ਸ ਮਨ੍ਦવਾਤੇਰਿਤਸ੍ਸ ਪਞ੍ਚਙ੍ਗਿਕਸ੍ਸੇવ ਤੂਰਿਯਸ੍ਸ ਮਧੁਰਸਦ੍ਦੋ ਨਿਗ੍ਗਚ੍ਛਤਿ। ਦਿਬ੍ਬਸਙ੍ਗੀਤਿવਤ੍ਤਨਕਾਲੋ વਿਯ ਅਹੋਸਿ। ‘‘ਅਨ੍ਤਰਨ੍ਤਰਾ ਗਨ੍ਧਦਾਮਮਾਲਾਦਾਮਾਨਿ ਓਲਮ੍ਬਨ੍ਤੂ’’ਤਿ ਚਿਨ੍ਤੇਸਿ। ਤਾવਦੇવ ਦਾਮਾਨਿ ਓਲਮ੍ਬਿਂਸੁ। ‘‘ਕੋਟਿਸਤਸਹਸ੍ਸਸਙ੍ਖ੍ਯਾਨਂ ਭਿਕ੍ਖੂਨਂ ਆਸਨਾਨਿ ਚ ਆਧਾਰਕਾਨਿ ਚ ਪਥવਿਂ ਭਿਨ੍ਦਿਤ੍વਾ ਉਟ੍ਠਹਨ੍ਤੂ’’ਤਿ ਚਿਨ੍ਤੇਸਿ। ਤਾવਦੇવ ਉਟ੍ਠਹਿਂਸੁ। ‘‘ਕੋਣੇ ਕੋਣੇ ਏਕੇਕਾ ਉਦਕਚਾਟਿਯੋ ਉਟ੍ਠਹਨ੍ਤੂ’’ਤਿ ਚਿਨ੍ਤੇਸਿ, ਤਾવਦੇવ ਉਦਕਚਾਟਿਯੋ ਉਟ੍ਠਹਿਂਸੁ ਏਤ੍ਤਕਂ ਮਾਪੇਤ੍વਾ ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣਸ੍ਸ ਸਨ੍ਤਿਕਂ ਗਨ੍ਤ੍વਾ ‘‘ਏਹਿ ਅਯ੍ਯ ਤવ ਮਣ੍ਡਪਂ ਓਲੋਕੇਤ੍વਾ ਮਯ੍ਹਂ ਭਤਿਂ ਦੇਹੀ’’ਤਿ ਆਹ। ਮਹਾਪੁਰਿਸੋ ਗਨ੍ਤ੍વਾ ਮਣ੍ਡਪਂ ਓਲੋਕੇਸਿ । ਓਲੋਕੇਨ੍ਤਸ੍ਸੇવਸ੍ਸ ਸਕਲਸਰੀਰਂ ਪਞ੍ਚવਣ੍ਣਾਯ ਪੀਤਿਯਾ ਨਿਰਨ੍ਤਰਂ ਫੁਟਂ ਅਹੋਸਿ। ਅਥਸ੍ਸ ਮਣ੍ਡਪਂ ਓਲੋਕੇਤ੍વਾ ਏਤਦਹੋਸਿ ‘‘ਨਾਯਂ ਮਣ੍ਡਪੋ ਮਨੁਸ੍ਸਭੂਤੇਨ ਕਤੋ, ਮਯ੍ਹਂ ਪਨ ਅਜ੍ਝਾਸਯਂ ਮਯ੍ਹਂ ਗੁਣਂ ਆਗਮ੍ਮ ਅਦ੍ਧਾ ਸਕ੍ਕਸ੍ਸ ਭવਨਂ ਉਣ੍ਹਂ ਅਹੋਸਿ। ਤਤੋ ਸਕ੍ਕੇਨ ਦੇવਰਞ੍ਞਾ ਅਯਂ ਮਣ੍ਡਪੋ ਕਾਰਿਤੋ ਭવਿਸ੍ਸਤੀ’’ਤਿ। ‘‘ਨ ਖੋ ਪਨ ਮੇ ਯੁਤ੍ਤਂ ਏવਰੂਪੇ ਮਣ੍ਡਪੇ ਏਕਦਿવਸਂਯੇવ ਦਾਨਂ ਦਾਤੁਂ, ਸਤ੍ਤਾਹਂ ਦਸ੍ਸਾਮੀ’’ਤਿ ਚਿਨ੍ਤੇਸਿ।

    Dvādasaterasayojanappamāṇo padeso kasiṇamaṇḍalaṃ viya samatalo ahosi. So ‘‘ettake ṭhāne sattaratanamayo maṇḍapo uṭṭhahatū’’ti cintetvā olokesi. Tāvadeva pathaviṃ bhinditvā maṇḍapo uṭṭhahi. Tassa suvaṇṇamayesu thambhesu rajatamayā ghaṭakā ahesuṃ, rajatamayesu thambhesu suvaṇṇamayā, maṇitthambhesu pavāḷamayā, pavāḷatthambhesu maṇimayā, sattaratanamayesu thambhesu sattaratanamayāva ghaṭakā ahesuṃ. Tato ‘‘maṇḍapassa antarantena kiṅkiṇikajālaṃ olambatū’’ti olokesi. Saha olokaneneva kiṅkiṇikajālaṃ olambi, yassa mandavāteritassa pañcaṅgikasseva tūriyassa madhurasaddo niggacchati. Dibbasaṅgītivattanakālo viya ahosi. ‘‘Antarantarā gandhadāmamālādāmāni olambantū’’ti cintesi. Tāvadeva dāmāni olambiṃsu. ‘‘Koṭisatasahassasaṅkhyānaṃ bhikkhūnaṃ āsanāni ca ādhārakāni ca pathaviṃ bhinditvā uṭṭhahantū’’ti cintesi. Tāvadeva uṭṭhahiṃsu. ‘‘Koṇe koṇe ekekā udakacāṭiyo uṭṭhahantū’’ti cintesi, tāvadeva udakacāṭiyo uṭṭhahiṃsu ettakaṃ māpetvā brāhmaṇassa santikaṃ gantvā ‘‘ehi ayya tava maṇḍapaṃ oloketvā mayhaṃ bhatiṃ dehī’’ti āha. Mahāpuriso gantvā maṇḍapaṃ olokesi . Olokentassevassa sakalasarīraṃ pañcavaṇṇāya pītiyā nirantaraṃ phuṭaṃ ahosi. Athassa maṇḍapaṃ oloketvā etadahosi ‘‘nāyaṃ maṇḍapo manussabhūtena kato, mayhaṃ pana ajjhāsayaṃ mayhaṃ guṇaṃ āgamma addhā sakkassa bhavanaṃ uṇhaṃ ahosi. Tato sakkena devaraññā ayaṃ maṇḍapo kārito bhavissatī’’ti. ‘‘Na kho pana me yuttaṃ evarūpe maṇḍape ekadivasaṃyeva dānaṃ dātuṃ, sattāhaṃ dassāmī’’ti cintesi.

    ਬਾਹਿਰਕਦਾਨਞ੍ਹਿ ਤਤ੍ਤਕਮ੍ਪਿ ਸਮਾਨਂ ਬੋਧਿਸਤ੍ਤਾਨਂ ਤੁਟ੍ਠਿਂ ਕਾਤੁਂ ਨ ਸਕ੍ਕੋਤਿ। ਅਲਙ੍ਕਤਸੀਸਂ ਪਨ ਛਿਨ੍ਦਿਤ੍વਾ ਅਞ੍ਜਿਤਅਕ੍ਖੀਨਿ ਉਪ੍ਪਾਟੇਤ੍વਾ, ਹਦਯਮਂਸਂ વਾ ਉਪ੍ਪਾਟੇਤ੍વਾ ਦਿਨ੍ਨਕਾਲੇ ਬੋਧਿਸਤ੍ਤਾਨਂ ਚਾਗਂ ਨਿਸ੍ਸਾਯ ਤੁਟ੍ਠਿ ਨਾਮ ਹੋਤਿ। ਅਮ੍ਹਾਕਮ੍ਪਿ ਹਿ ਬੋਧਿਸਤ੍ਤਸ੍ਸ ਸਿવਿਜਾਤਕੇ ਦੇવਸਿਕਂ ਪਞ੍ਚਸਤਸਹਸ੍ਸਕਹਾਪਣਾਨਿ વਿਸ੍ਸਜ੍ਜੇਤ੍વਾ ਚਤੂਸੁ ਨਗਰਦ੍વਾਰੇਸੁ, ਮਜ੍ਝੇ ਨਗਰੇ ਚ ਦਾਨਂ ਦਦਨ੍ਤਸ੍ਸ ਤਂ ਦਾਨਂ ਤੁਟ੍ਠਿਂ ਉਪ੍ਪਾਦੇਤੁਂ ਨਾਸਕ੍ਖਿ। ਯਦਾ ਪਨਸ੍ਸ ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣવਣ੍ਣੇਨ ਆਗਨ੍ਤ੍વਾ ਸਕ੍ਕੋ ਦੇવਰਾਜਾ ਅਕ੍ਖੀਨਿ ਯਾਚਿ, ਤਦਾ ਤਾਨਿ ਉਪ੍ਪਾਟੇਤ੍વਾ ਦਦਮਾਨਸ੍ਸੇવ ਹਾਸੋ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਿ, ਕੇਸਗ੍ਗਮਤ੍ਤਮ੍ਪਿ ਚਿਤ੍ਤਸ੍ਸ ਅਞ੍ਞਥਤ੍ਤਂ ਨਾਹੋਸਿ। ਏવਂ ਦਾਨਂ ਨਿਸ੍ਸਾਯ ਬੋਧਿਸਤ੍ਤਾਨਂ ਤਿਤ੍ਤਿ ਨਾਮ ਨਤ੍ਥਿ। ਤਸ੍ਮਾ ਸੋਪਿ ਮਹਾਪੁਰਿਸੋ ‘‘ਸਤ੍ਤਾਹਂ ਮਯਾ ਕੋਟਿਸਤਸਹਸ੍ਸਸਙ੍ਖ੍ਯਾਨਂ ਭਿਕ੍ਖੂਨਂ ਦਾਨਂ ਦਾਤੁਂ વਟ੍ਟਤੀ’’ਤਿ ਚਿਨ੍ਤੇਤ੍વਾ ਤਸ੍ਮਿਂ ਮਣ੍ਡਪੇ ਬੁਦ੍ਧਪ੍ਪਮੁਖਂ ਭਿਕ੍ਖੁਸਙ੍ਘਂ ਨਿਸੀਦਾਪੇਤ੍વਾ ਸਤ੍ਤਾਹਂ ਗવਪਾਨਂ ਨਾਮ ਅਦਾਸਿ। ਗવਪਾਨਨ੍ਤਿ ਮਹਨ੍ਤੇ ਮਹਨ੍ਤੇ ਕੋਲਮ੍ਬੇ ਖੀਰਸ੍ਸ ਪੂਰੇਤ੍વਾ ਉਦ੍ਧਨੇਸੁ ਆਰੋਪੇਤ੍વਾ ਘਨਪਾਕਪਕ੍ਕੇ ਖੀਰੇ ਥੋਕੇ ਤਣ੍ਡੁਲੇ ਪਕ੍ਖਿਪਿਤ੍વਾ ਪਕ੍ਕਮਧੁਸਕ੍ਕਰਚੁਣ੍ਣਸਪ੍ਪੀਹਿ ਅਭਿਸਙ੍ਖਤਂ ਭੋਜਨਂ વੁਚ੍ਚਤਿ। ਮਨੁਸ੍ਸਾਯੇવ ਪਨ ਪਰਿવਿਸਿਤੁਂ ਨਾਸਕ੍ਖਿਂਸੁ, ਦੇવਾਪਿ ਏਕਨ੍ਤਰਿਕਾ ਹੁਤ੍વਾ ਪਰਿવਿਸਿਂਸੁ। ਦ੍વਾਦਸਤੇਰਸਯੋਜਨਪ੍ਪਮਾਣਂ ਠਾਨਮ੍ਪਿ ਭਿਕ੍ਖੂ ਗਣ੍ਹਿਤੁਂ ਨਪ੍ਪਹੋਤਿਯੇવ। ਤੇ ਪਨ ਭਿਕ੍ਖੂ ਅਤ੍ਤਨੋ ਆਨੁਭਾવੇਨ ਨਿਸੀਦਿਂਸੁ। ਪਰਿਯੋਸਾਨਦਿવਸੇ ਸਬ੍ਬਭਿਕ੍ਖੂਨਂ ਪਤ੍ਤਾਨਿ ਧੋવਾਪੇਤ੍વਾ ਭੇਸਜ੍ਜਤ੍ਥਾਯ ਸਪ੍ਪਿਨવਨੀਤਤੇਲਮਧੁਫਾਣਿਤਾਨਂ ਪੂਰੇਤ੍વਾ ਤਿਚੀવਰੇਹਿ ਸਦ੍ਧਿਂ ਅਦਾਸਿ। ਸਙ੍ਘਨવਕਭਿਕ੍ਖੁਨਾ ਲਦ੍ਧਤਿਚੀવਰਸਾਟਕਾ ਸਤਸਹਸ੍ਸਗ੍ਘਨਿਕਾ ਅਹੇਸੁਂ। ਸਤ੍ਥਾ ਅਨੁਮੋਦਨਂ ਕਰੋਨ੍ਤੋ ‘‘ਅਯਂ ਪੁਰਿਸੋ ਏવਰੂਪਂ ਮਹਾਦਾਨਂ ਅਦਾਸਿ, ਕੋ ਨੁ ਖੋ ਭવਿਸ੍ਸਤੀ’’ਤਿ ਉਪਧਾਰੇਨ੍ਤੋ ‘‘ਅਨਾਗਤੇ ਕਪ੍ਪਸਤਸਹਸ੍ਸਾਧਿਕਾਨਂ ਦ੍વਿਨ੍ਨਂ ਅਸਙ੍ਖ੍ਯੇਯ੍ਯਾਨਂ ਮਤ੍ਥਕੇ ਗੋਤਮੋ ਨਾਮ ਬੁਦ੍ਧੋ ਭવਿਸ੍ਸਤੀ’’ਤਿ ਦਿਸ੍વਾ ਮਹਾਪੁਰਿਸਂ ਆਮਨ੍ਤੇਤ੍વਾ ‘‘ਤ੍વਂ ਏਤ੍ਤਕਂ ਨਾਮ ਕਾਲਂ ਅਤਿਕ੍ਕਮਿਤ੍વਾ ਗੋਤਮੋ ਨਾਮ ਬੁਦ੍ਧੋ ਭવਿਸ੍ਸਸੀ’’ਤਿ ਬ੍ਯਾਕਾਸਿ।

    Bāhirakadānañhi tattakampi samānaṃ bodhisattānaṃ tuṭṭhiṃ kātuṃ na sakkoti. Alaṅkatasīsaṃ pana chinditvā añjitaakkhīni uppāṭetvā, hadayamaṃsaṃ vā uppāṭetvā dinnakāle bodhisattānaṃ cāgaṃ nissāya tuṭṭhi nāma hoti. Amhākampi hi bodhisattassa sivijātake devasikaṃ pañcasatasahassakahāpaṇāni vissajjetvā catūsu nagaradvāresu, majjhe nagare ca dānaṃ dadantassa taṃ dānaṃ tuṭṭhiṃ uppādetuṃ nāsakkhi. Yadā panassa brāhmaṇavaṇṇena āgantvā sakko devarājā akkhīni yāci, tadā tāni uppāṭetvā dadamānasseva hāso uppajji, kesaggamattampi cittassa aññathattaṃ nāhosi. Evaṃ dānaṃ nissāya bodhisattānaṃ titti nāma natthi. Tasmā sopi mahāpuriso ‘‘sattāhaṃ mayā koṭisatasahassasaṅkhyānaṃ bhikkhūnaṃ dānaṃ dātuṃ vaṭṭatī’’ti cintetvā tasmiṃ maṇḍape buddhappamukhaṃ bhikkhusaṅghaṃ nisīdāpetvā sattāhaṃ gavapānaṃ nāma adāsi. Gavapānanti mahante mahante kolambe khīrassa pūretvā uddhanesu āropetvā ghanapākapakke khīre thoke taṇḍule pakkhipitvā pakkamadhusakkaracuṇṇasappīhi abhisaṅkhataṃ bhojanaṃ vuccati. Manussāyeva pana parivisituṃ nāsakkhiṃsu, devāpi ekantarikā hutvā parivisiṃsu. Dvādasaterasayojanappamāṇaṃ ṭhānampi bhikkhū gaṇhituṃ nappahotiyeva. Te pana bhikkhū attano ānubhāvena nisīdiṃsu. Pariyosānadivase sabbabhikkhūnaṃ pattāni dhovāpetvā bhesajjatthāya sappinavanītatelamadhuphāṇitānaṃ pūretvā ticīvarehi saddhiṃ adāsi. Saṅghanavakabhikkhunā laddhaticīvarasāṭakā satasahassagghanikā ahesuṃ. Satthā anumodanaṃ karonto ‘‘ayaṃ puriso evarūpaṃ mahādānaṃ adāsi, ko nu kho bhavissatī’’ti upadhārento ‘‘anāgate kappasatasahassādhikānaṃ dvinnaṃ asaṅkhyeyyānaṃ matthake gotamo nāma buddho bhavissatī’’ti disvā mahāpurisaṃ āmantetvā ‘‘tvaṃ ettakaṃ nāma kālaṃ atikkamitvā gotamo nāma buddho bhavissasī’’ti byākāsi.

    ਮਹਾਪੁਰਿਸੋ ਬ੍ਯਾਕਰਣਂ ਸੁਤ੍વਾ ‘‘ਅਹਂ ਕਿਰ ਬੁਦ੍ਧੋ ਭવਿਸ੍ਸਾਮਿ, ਕੋ ਮੇ ਘਰਾવਾਸੇਨ ਅਤ੍ਥੋ , ਪਬ੍ਬਜਿਸ੍ਸਾਮੀ’’ਤਿ ਚਿਨ੍ਤੇਤ੍વਾ ਤਥਾਰੂਪਂ ਸਮ੍ਪਤ੍ਤਿਂ ਖੇਲ਼ਪਿਣ੍ਡਂ વਿਯ ਪਹਾਯ ਸਤ੍ਥੁ ਸਨ੍ਤਿਕੇ ਪਬ੍ਬਜਿ। ਪਬ੍ਬਜਿਤ੍વਾ ਚ ਬੁਦ੍ਧવਚਨਂ ਉਗ੍ਗਣ੍ਹਿਤ੍વਾ ਅਭਿਞ੍ਞਾ, ਸਮਾਪਤ੍ਤਿਯੋ ਚ ਨਿਬ੍ਬਤ੍ਤੇਤ੍વਾ ਆਯੁਪਰਿਯੋਸਨੇ ਬ੍ਰਹ੍ਮਲੋਕੇ ਨਿਬ੍ਬਤ੍ਤਿ।

    Mahāpuriso byākaraṇaṃ sutvā ‘‘ahaṃ kira buddho bhavissāmi, ko me gharāvāsena attho , pabbajissāmī’’ti cintetvā tathārūpaṃ sampattiṃ kheḷapiṇḍaṃ viya pahāya satthu santike pabbaji. Pabbajitvā ca buddhavacanaṃ uggaṇhitvā abhiññā, samāpattiyo ca nibbattetvā āyupariyosane brahmaloke nibbatti.

    ਮਙ੍ਗਲਸ੍ਸ ਪਨ ਭਗવਤੋ ਉਤ੍ਤਰਂ ਨਾਮ ਨਗਰਂ ਅਹੋਸਿ। ਪਿਤਾਪਿ ਉਤ੍ਤਰੋ ਨਾਮ ਖਤ੍ਤਿਯੋ, ਮਾਤਾਪਿ ਉਤ੍ਤਰਾ ਨਾਮ, ਸੁਦੇવੋ ਚ ਧਮ੍ਮਸੇਨੋ ਚ ਦ੍વੇ ਅਗ੍ਗਸਾવਕਾ, ਪਾਲਿਤੋ ਨਾਮ ਉਪਟ੍ਠਾਕੋ, ਸੀવਲੀ ਚ ਅਸੋਕਾ ਚ ਦ੍વੇ ਅਗ੍ਗਸਾવਿਕਾ, ਨਾਗਰੁਕ੍ਖੋ ਬੋਧਿ, ਅਟ੍ਠਾਸੀਤਿਹਤ੍ਥੁਬ੍ਬੇਧਂ ਸਰੀਰਂ ਅਹੋਸਿ। ਨવੁਤਿવਸ੍ਸਸਹਸ੍ਸਾਨਿ ਠਤ੍વਾ ਪਰਿਨਿਬ੍ਬੁਤੇ ਪਨ ਤਸ੍ਮਿਂ ਏਕਪ੍ਪਹਾਰੇਨੇવ ਦਸਚਕ੍ਕવਾਲ਼ਸਹਸ੍ਸਾਨਿ ਏਕਨ੍ਧਕਾਰਾਨਿ ਅਹੇਸੁਂ। ਸਬ੍ਬਚਕ੍ਕવਾਲ਼ੇਸੁ ਮਨੁਸ੍ਸਾਨਂ ਮਹਨ੍ਤਂ ਆਰੋਦਨਪਰਿਦੇવਨਂ ਅਹੋਸਿ।

    Maṅgalassa pana bhagavato uttaraṃ nāma nagaraṃ ahosi. Pitāpi uttaro nāma khattiyo, mātāpi uttarā nāma, sudevo ca dhammaseno ca dve aggasāvakā, pālito nāma upaṭṭhāko, sīvalī ca asokā ca dve aggasāvikā, nāgarukkho bodhi, aṭṭhāsītihatthubbedhaṃ sarīraṃ ahosi. Navutivassasahassāni ṭhatvā parinibbute pana tasmiṃ ekappahāreneva dasacakkavāḷasahassāni ekandhakārāni ahesuṃ. Sabbacakkavāḷesu manussānaṃ mahantaṃ ārodanaparidevanaṃ ahosi.

    ਏવਂ ਦਸਸਹਸ੍ਸਿਲੋਕਧਾਤੁਂ ਅਨ੍ਧਕਾਰਂ ਕਤ੍વਾ ਪਰਿਨਿਬ੍ਬੁਤਸ੍ਸ ਤਸ੍ਸ ਭਗવਤੋ ਅਪਰਭਾਗੇ ਸੁਮਨੋ ਨਾਮ ਸਤ੍ਥਾ ਉਦਪਾਦਿ। ਤਸ੍ਸਾਪਿ ਤਯੋ ਸਾવਕਸਨ੍ਨਿਪਾਤਾ। ਪਠਮਸਨ੍ਨਿਪਾਤੇ ਕੋਟਿਸਤਸਹਸ੍ਸਭਿਕ੍ਖੂ ਅਹੇਸੁਂ। ਦੁਤਿਯੇ ਕਞ੍ਚਨਪਬ੍ਬਤਮ੍ਹਿ ਨવੁਤਿਕੋਟਿਸਹਸ੍ਸਾਨਿ, ਤਤਿਯੇ ਅਸੀਤਿਕੋਟਿਸਹਸ੍ਸਾਨਿ। ਤਦਾ ਮਹਾਸਤ੍ਤੋ ਅਤੁਲੋ ਨਾਮ ਨਾਗਰਾਜਾ ਅਹੋਸਿ ਮਹਿਦ੍ਧਿਕੋ ਮਹਾਨੁਭਾવੋ, ਸੋ ‘‘ਬੁਦ੍ਧੋ ਉਪ੍ਪਨ੍ਨੋ’’ਤਿ ਸੁਤ੍વਾ ਞਾਤਿਸਙ੍ਘਪਰਿવੁਤੋ ਨਾਗਭવਨਾ ਨਿਕ੍ਖਮਿਤ੍વਾ ਕੋਟਿਸਤਸਹਸ੍ਸਭਿਕ੍ਖੁਪਰਿવਾਰਸ੍ਸ ਤਸ੍ਸ ਭਗવਤੋ ਦਿਬ੍ਬਤੂਰਿਯੇਹਿ ਉਪਹਾਰਂ ਕਾਰਾਪੇਤ੍વਾ ਮਹਾਦਾਨਂ ਪવਤ੍ਤੇਤ੍વਾ ਪਚ੍ਚੇਕਂ ਦੁਸ੍ਸਯੁਗਾਨਿ ਦਤ੍વਾ ਸਰਣੇਸੁ ਪਤਿਟ੍ਠਾਸਿ। ਸੋਪਿ ਨਂ ਸਤ੍ਥਾ ‘‘ਅਨਾਗਤੇ ਬੁਦ੍ਧੋ ਭવਿਸ੍ਸਸੀ’’ਤਿ ਬ੍ਯਾਕਾਸਿ।

    Evaṃ dasasahassilokadhātuṃ andhakāraṃ katvā parinibbutassa tassa bhagavato aparabhāge sumano nāma satthā udapādi. Tassāpi tayo sāvakasannipātā. Paṭhamasannipāte koṭisatasahassabhikkhū ahesuṃ. Dutiye kañcanapabbatamhi navutikoṭisahassāni, tatiye asītikoṭisahassāni. Tadā mahāsatto atulo nāma nāgarājā ahosi mahiddhiko mahānubhāvo, so ‘‘buddho uppanno’’ti sutvā ñātisaṅghaparivuto nāgabhavanā nikkhamitvā koṭisatasahassabhikkhuparivārassa tassa bhagavato dibbatūriyehi upahāraṃ kārāpetvā mahādānaṃ pavattetvā paccekaṃ dussayugāni datvā saraṇesu patiṭṭhāsi. Sopi naṃ satthā ‘‘anāgate buddho bhavissasī’’ti byākāsi.

    ਤਸ੍ਸ ਭਗવਤੋ ਨਗਰਂ ਮੇਖਲਂ ਨਾਮ ਅਹੋਸਿ, ਸੁਦਤ੍ਤੋ ਨਾਮ ਰਾਜਾ ਪਿਤਾ, ਸਿਰਿਮਾ ਨਾਮ ਮਾਤਾ, ਸਰਣੋ ਚ ਭਾવਿਤਤ੍ਤੋ ਚ ਦ੍વੇ ਅਗ੍ਗਸਾવਕਾ, ਉਦੇਨੋ ਨਾਮ ਉਪਟ੍ਠਾਕੋ, ਸੋਣਾ ਚ ਉਪਸੋਣਾ ਚ ਦ੍વੇ ਅਗ੍ਗਸਾવਿਕਾ, ਨਾਗਰੁਕ੍ਖੋવ ਬੋਧਿ, ਨવੁਤਿਹਤ੍ਥੁਬ੍ਬੇਧਂ ਸਰੀਰਂ, ਨવੁਤਿਯੇવ વਸ੍ਸਸਹਸ੍ਸਾਨਿ ਆਯੁਪ੍ਪਮਾਣਂ ਅਹੋਸੀਤਿ।

    Tassa bhagavato nagaraṃ mekhalaṃ nāma ahosi, sudatto nāma rājā pitā, sirimā nāma mātā, saraṇo ca bhāvitatto ca dve aggasāvakā, udeno nāma upaṭṭhāko, soṇā ca upasoṇā ca dve aggasāvikā, nāgarukkhova bodhi, navutihatthubbedhaṃ sarīraṃ, navutiyeva vassasahassāni āyuppamāṇaṃ ahosīti.

    ਤਸ੍ਸ ਅਪਰਭਾਗੇ ਰੇવਤੋ ਨਾਮ ਸਤ੍ਥਾ ਉਦਪਾਦਿ। ਤਸ੍ਸਾਪਿ ਤਯੋ ਸਾવਕਸਨ੍ਨਿਪਾਤਾ ਅਹੇਸੁਂ, ਪਠਮਸਨ੍ਨਿਪਾਤੇ ਗਣਨਾ ਨਾਮ ਨਤ੍ਥਿ, ਦੁਤਿਯੇ ਕੋਟਿਸਤਸਹਸ੍ਸਭਿਕ੍ਖੂ ਅਹੇਸੁਂ, ਤਥਾ ਤਤਿਯੇ। ਤਦਾ ਬੋਧਿਸਤ੍ਤੋ ਅਤਿਦੇવੋ ਨਾਮ ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣੋ ਹੁਤ੍વਾ ਸਤ੍ਥੁ ਧਮ੍ਮਦੇਸਨਂ ਸੁਤ੍વਾ ਸਰਣੇਸੁ ਪਤਿਟ੍ਠਾਯ ਸਿਰਸ੍ਮਿਂ ਅਞ੍ਜਲਿਂ ਠਪੇਤ੍વਾ ਤਸ੍ਸ ਸਤ੍ਥੁਨੋ ਕਿਲੇਸਪ੍ਪਹਾਨੇ વਣ੍ਣਂ વਤ੍વਾ ਉਤ੍ਤਰਾਸਙ੍ਗੇਨ ਪੂਜਮਕਾਸਿ। ਸੋਪਿ ਨਂ ‘‘ਬੁਦ੍ਧੋ ਭવਿਸ੍ਸਸੀ’’ਤਿ ਬ੍ਯਾਕਾਸਿ।

    Tassa aparabhāge revato nāma satthā udapādi. Tassāpi tayo sāvakasannipātā ahesuṃ, paṭhamasannipāte gaṇanā nāma natthi, dutiye koṭisatasahassabhikkhū ahesuṃ, tathā tatiye. Tadā bodhisatto atidevo nāma brāhmaṇo hutvā satthu dhammadesanaṃ sutvā saraṇesu patiṭṭhāya sirasmiṃ añjaliṃ ṭhapetvā tassa satthuno kilesappahāne vaṇṇaṃ vatvā uttarāsaṅgena pūjamakāsi. Sopi naṃ ‘‘buddho bhavissasī’’ti byākāsi.

    ਤਸ੍ਸ ਪਨ ਭਗવਤੋ ਨਗਰਂ ਸੁਧਞ੍ਞવਤੀ ਨਾਮ ਅਹੋਸਿ, ਪਿਤਾ વਿਪੁਲੋ ਨਾਮ ਖਤ੍ਤਿਯੋ, ਮਾਤਾਪਿ વਿਪੁਲਾ ਨਾਮ, વਰੁਣੋ ਚ ਬ੍ਰਹ੍ਮਦੇવੋ ਚ ਦ੍વੇ ਅਗ੍ਗਸਾવਕਾ, ਸਮ੍ਭવੋ ਨਾਮ ਉਪਟ੍ਠਾਕੋ, ਭਦ੍ਦਾ ਚ ਸੁਭਦ੍ਦਾ ਚ ਦ੍વੇ ਅਗ੍ਗਸਾવਿਕਾ, ਨਾਗਰੁਕ੍ਖੋવ ਬੋਧਿ, ਸਰੀਰਂ ਅਸੀਤਿਹਤ੍ਥੁਬ੍ਬੇਧਂ ਅਹੋਸਿ, ਆਯੁ ਸਟ੍ਠਿવਸ੍ਸਸਹਸ੍ਸਾਨੀਤਿ।

    Tassa pana bhagavato nagaraṃ sudhaññavatī nāma ahosi, pitā vipulo nāma khattiyo, mātāpi vipulā nāma, varuṇo ca brahmadevo ca dve aggasāvakā, sambhavo nāma upaṭṭhāko, bhaddā ca subhaddā ca dve aggasāvikā, nāgarukkhova bodhi, sarīraṃ asītihatthubbedhaṃ ahosi, āyu saṭṭhivassasahassānīti.

    ਤਸ੍ਸ ਅਪਰਭਾਗੇ ਸੋਭਿਤੋ ਨਾਮ ਸਤ੍ਥਾ ਉਦਪਾਦਿ। ਤਸ੍ਸਾਪਿ ਤਯੋ ਸਾવਕਸਨ੍ਨਿਪਾਤਾ, ਪਠਮਸਨ੍ਨਿਪਾਤੇ ਕੋਟਿਸਤਭਿਕ੍ਖੂ ਅਹੇਸੁਂ, ਦੁਤਿਯੇ ਨવੁਤਿਕੋਟਿਯੋ, ਤਤਿਯੇ ਅਸੀਤਿਕੋਟਿਯੋ। ਤਦਾ ਬੋਧਿਸਤ੍ਤੋ ਅਜਿਤੋ ਨਾਮ ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣੋ ਹੁਤ੍વਾ ਸਤ੍ਥੁ ਧਮ੍ਮਦੇਸਨਂ ਸੁਤ੍વਾ ਸਰਣੇਸੁ ਪਤਿਟ੍ਠਾਯ ਬੁਦ੍ਧਪ੍ਪਮੁਖਸ੍ਸ ਭਿਕ੍ਖੁਸਙ੍ਘਸ੍ਸ ਮਹਾਦਾਨਂ ਅਦਾਸਿ। ਸੋਪਿ ਨਂ ‘‘ਬੁਦ੍ਧੋ ਭવਿਸ੍ਸਸੀ’’ਤਿ ਬ੍ਯਾਕਾਸਿ।

    Tassa aparabhāge sobhito nāma satthā udapādi. Tassāpi tayo sāvakasannipātā, paṭhamasannipāte koṭisatabhikkhū ahesuṃ, dutiye navutikoṭiyo, tatiye asītikoṭiyo. Tadā bodhisatto ajito nāma brāhmaṇo hutvā satthu dhammadesanaṃ sutvā saraṇesu patiṭṭhāya buddhappamukhassa bhikkhusaṅghassa mahādānaṃ adāsi. Sopi naṃ ‘‘buddho bhavissasī’’ti byākāsi.

    ਤਸ੍ਸ ਪਨ ਭਗવਤੋ ਨਗਰਂ ਸੁਧਮ੍ਮਂ ਨਾਮ ਅਹੋਸਿ, ਪਿਤਾ ਸੁਧਮ੍ਮੋ ਨਾਮ ਰਾਜਾ, ਮਾਤਾਪਿ ਸੁਧਮ੍ਮਾ ਨਾਮ, ਅਸਮੋ ਚ ਸੁਨੇਤ੍ਤੋ ਚ ਦ੍વੇ ਅਗ੍ਗਸਾવਕਾ, ਅਨੋਮੋ ਨਾਮ ਉਪਟ੍ਠਾਕੋ, ਨਕੁਲਾ ਚ ਸੁਜਾਤਾ ਚ ਦ੍વੇ ਅਗ੍ਗਸਾવਿਕਾ, ਨਾਗਰੁਕ੍ਖੋવ ਬੋਧਿ, ਅਟ੍ਠਪਣ੍ਣਾਸਹਤ੍ਥੁਬ੍ਬੇਧਂ ਸਰੀਰਂ ਅਹੋਸਿ, ਨવੁਤਿ વਸ੍ਸਸਹਸ੍ਸਾਨਿ ਆਯੁਪ੍ਪਮਾਣਨ੍ਤਿ।

    Tassa pana bhagavato nagaraṃ sudhammaṃ nāma ahosi, pitā sudhammo nāma rājā, mātāpi sudhammā nāma, asamo ca sunetto ca dve aggasāvakā, anomo nāma upaṭṭhāko, nakulā ca sujātā ca dve aggasāvikā, nāgarukkhova bodhi, aṭṭhapaṇṇāsahatthubbedhaṃ sarīraṃ ahosi, navuti vassasahassāni āyuppamāṇanti.

    ਤਸ੍ਸ ਅਪਰਭਾਗੇ ਏਕਂ ਅਸਙ੍ਖ੍ਯੇਯ੍ਯਂ ਅਤਿਕ੍ਕਮਿਤ੍વਾ ਏਕਸ੍ਮਿਂਯੇવ ਕਪ੍ਪੇ ਤਯੋ ਬੁਦ੍ਧਾ ਨਿਬ੍ਬਤ੍ਤਿਂਸੁ ਅਨੋਮਦਸ੍ਸੀ, ਪਦੁਮੋ, ਨਾਰਦੋਤਿ। ਅਨੋਮਦਸ੍ਸਿਸ੍ਸ ਭਗવਤੋ ਤਯੋ ਸਾવਕਸਨ੍ਨਿਪਾਤਾ, ਪਠਮੇ ਅਟ੍ਠ ਭਿਕ੍ਖੁਸਤਸਹਸ੍ਸਾਨਿ ਅਹੇਸੁਂ, ਦੁਤਿਯੇ ਸਤ੍ਤ, ਤਤਿਯੇ ਛ ਤਦਾ ਬੋਧਿਸਤ੍ਤੋ ਏਕੋ ਯਕ੍ਖਸੇਨਾਪਤਿ ਅਹੋਸਿ ਮਹਿਦ੍ਧਿਕੋ ਮਹਾਨੁਭਾવੋ ਅਨੇਕਕੋਟਿਸਤਸਹਸ੍ਸਾਨਂ ਯਕ੍ਖਾਨਂ ਅਧਿਪਤਿ। ਸੋ ‘‘ਬੁਦ੍ਧੋ ਉਪ੍ਪਨ੍ਨੋ’’ਤਿ ਸੁਤ੍વਾ ਆਗਨ੍ਤ੍વਾ ਬੁਦ੍ਧਪ੍ਪਮੁਖਸ੍ਸ ਭਿਕ੍ਖੁਸਙ੍ਘਸ੍ਸ ਮਹਾਦਾਨਂ ਅਦਾਸਿ। ਸਤ੍ਥਾਪਿ ਨਂ ‘‘ਅਨਾਗਤੇ ਬੁਦ੍ਧੋ ਭવਿਸ੍ਸਸੀ’’ਤਿ ਬ੍ਯਾਕਾਸਿ।

    Tassa aparabhāge ekaṃ asaṅkhyeyyaṃ atikkamitvā ekasmiṃyeva kappe tayo buddhā nibbattiṃsu anomadassī, padumo, nāradoti. Anomadassissa bhagavato tayo sāvakasannipātā, paṭhame aṭṭha bhikkhusatasahassāni ahesuṃ, dutiye satta, tatiye cha tadā bodhisatto eko yakkhasenāpati ahosi mahiddhiko mahānubhāvo anekakoṭisatasahassānaṃ yakkhānaṃ adhipati. So ‘‘buddho uppanno’’ti sutvā āgantvā buddhappamukhassa bhikkhusaṅghassa mahādānaṃ adāsi. Satthāpi naṃ ‘‘anāgate buddho bhavissasī’’ti byākāsi.

    ਅਨੋਮਦਸ੍ਸਿਸ੍ਸ ਪਨ ਭਗવਤੋ ਚਨ੍ਦવਤੀ ਨਾਮ ਨਗਰਂ ਅਹੋਸਿ, ਯਸવਾ ਨਾਮ ਰਾਜਾ ਪਿਤਾ, ਯਸੋਧਰਾ ਨਾਮ ਮਾਤਾ, ਨਿਸਭੋ ਚ ਅਨੋਮੋ ਚ ਦ੍વੇ ਅਗ੍ਗਸਾવਕਾ, વਰੁਣੋ ਨਾਮ ਉਪਟ੍ਠਾਕੋ , ਸੁਨ੍ਦਰੀ ਚ ਸੁਮਨਾ ਚ ਦ੍વੇ ਅਗ੍ਗਸਾવਿਕਾ, ਅਜ੍ਜੁਨਰੁਕ੍ਖੋ ਬੋਧਿ, ਸਰੀਰਂ ਅਟ੍ਠਪਣ੍ਣਾਸਹਤ੍ਥੁਬ੍ਬੇਧਂ ਅਹੋਸਿ, વਸ੍ਸਸਤਸਹਸ੍ਸਂ ਆਯੂਤਿ।

    Anomadassissa pana bhagavato candavatī nāma nagaraṃ ahosi, yasavā nāma rājā pitā, yasodharā nāma mātā, nisabho ca anomo ca dve aggasāvakā, varuṇo nāma upaṭṭhāko , sundarī ca sumanā ca dve aggasāvikā, ajjunarukkho bodhi, sarīraṃ aṭṭhapaṇṇāsahatthubbedhaṃ ahosi, vassasatasahassaṃ āyūti.

    ਤਸ੍ਸ ਅਪਰਭਾਗੇ ਪਦੁਮੋ ਨਾਮ ਸਤ੍ਥਾ ਉਦਪਾਦਿ। ਤਸ੍ਸਾਪਿ ਤਯੋ ਸਾવਕਸਨ੍ਨਿਪਾਤਾ, ਪਠਮਸਨ੍ਨਿਪਾਤੇ ਕੋਟਿਸਤਸਹਸ੍ਸਭਿਕ੍ਖੂ ਅਹੇਸੁਂ, ਦੁਤਿਯੇ ਤੀਣਿਸਤਸਹਸ੍ਸਾਨਿ, ਤਤਿਯੇ ਅਗਾਮਕੇ ਅਰਞ੍ਞੇ ਮਹਾવਨਸਣ੍ਡવਾਸੀਨਂ ਭਿਕ੍ਖੂਨਂ ਦ੍વੇ ਸਤਸਹਸ੍ਸਾਨਿ। ਤਦਾ ਤਥਾਗਤੇ ਤਸ੍ਮਿਂਯੇવ વਨਸਣ੍ਡੇ વਸਨ੍ਤੇ ਬੋਧਿਸਤ੍ਤੋ ਸੀਹੋ ਹੁਤ੍વਾ ਸਤ੍ਥਾਰਂ ਨਿਰੋਧਸਮਾਪਤ੍ਤਿਸਮਾਪਨ੍ਨਂ ਦਿਸ੍વਾ ਪਸਨ੍ਨਚਿਤ੍ਤੋ વਨ੍ਦਿਤ੍વਾ ਪਦਕ੍ਖਿਣਂ ਕਤ੍વਾ ਪੀਤਿਸੋਮਨਸ੍ਸਜਾਤੋ ਤਿਕ੍ਖਤ੍ਤੁਂ ਸੀਹਨਾਦਂ ਨਦਿਤ੍વਾ ਸਤ੍ਤਾਹਂ ਬੁਦ੍ਧਾਰਮ੍ਮਣਂ ਪੀਤਿਂਅવਿਜਹਿਤ੍વਾ ਪੀਤਿਸੁਖੇਨੇવ ਗੋਚਰਾਯ ਅਪਕ੍ਕਮਿਤ੍વਾ ਜੀવਿਤਪਰਿਚ੍ਚਾਗਂ ਕਤ੍વਾ ਪਯਿਰੁਪਾਸਮਾਨੋ ਅਟ੍ਠਾਸਿ। ਸਤ੍ਥਾ ਸਤ੍ਤਾਹਚ੍ਚਯੇਨ ਨਿਰੋਧਾ વੁਟ੍ਠਿਤੋ ਸੀਹਂ ਓਲੋਕੇਤ੍વਾ ‘‘ਭਿਕ੍ਖੁਸਙ੍ਘੇਪਿ ਚਿਤ੍ਤਂ ਪਸਾਦੇਤ੍વਾ ਸਙ੍ਘਂ વਨ੍ਦਿਸ੍ਸਤੀ’’ਤਿ ‘‘ਭਿਕ੍ਖੁਸਙ੍ਘੋ ਆਗਚ੍ਛਤੂ’’ਤਿ ਚਿਨ੍ਤੇਸਿ। ਭਿਕ੍ਖੂ ਤਾવਦੇવ ਆਗਮਿਂਸੁ। ਸੀਹੋ ਸਙ੍ਘੇ ਚਿਤ੍ਤਂ ਪਸਾਦੇਤਿ। ਸਤ੍ਥਾ ਤਸ੍ਸ ਮਾਨਸਂ ਓਲੋਕੇਤ੍વਾ ‘‘ਅਨਾਗਤੇ ਬੁਦ੍ਧੋ ਭવਿਸ੍ਸਸੀ’’ਤਿ ਬ੍ਯਾਕਾਸਿ।

    Tassa aparabhāge padumo nāma satthā udapādi. Tassāpi tayo sāvakasannipātā, paṭhamasannipāte koṭisatasahassabhikkhū ahesuṃ, dutiye tīṇisatasahassāni, tatiye agāmake araññe mahāvanasaṇḍavāsīnaṃ bhikkhūnaṃ dve satasahassāni. Tadā tathāgate tasmiṃyeva vanasaṇḍe vasante bodhisatto sīho hutvā satthāraṃ nirodhasamāpattisamāpannaṃ disvā pasannacitto vanditvā padakkhiṇaṃ katvā pītisomanassajāto tikkhattuṃ sīhanādaṃ naditvā sattāhaṃ buddhārammaṇaṃ pītiṃavijahitvā pītisukheneva gocarāya apakkamitvā jīvitapariccāgaṃ katvā payirupāsamāno aṭṭhāsi. Satthā sattāhaccayena nirodhā vuṭṭhito sīhaṃ oloketvā ‘‘bhikkhusaṅghepi cittaṃ pasādetvā saṅghaṃ vandissatī’’ti ‘‘bhikkhusaṅgho āgacchatū’’ti cintesi. Bhikkhū tāvadeva āgamiṃsu. Sīho saṅghe cittaṃ pasādeti. Satthā tassa mānasaṃ oloketvā ‘‘anāgate buddho bhavissasī’’ti byākāsi.

    ਪਦੁਮਸ੍ਸ ਪਨ ਭਗવਤੋ ਚਮ੍ਪਕਂ ਨਗਰਂ ਅਹੋਸਿ ਅਸਮੋ ਨਾਮ ਰਾਜਾ ਪਿਤਾ, ਮਾਤਾ ਅਸਮਾ ਨਾਮ, ਸਾਲੋ ਚ ਉਪਸਾਲੋ ਚ ਦ੍વੇ ਅਗ੍ਗਸਾવਕਾ, વਰੁਣੋ ਨਾਮ ਉਪਟ੍ਠਾਕੋ, ਰਾਮਾ ਚ ਸੁਰਾਮਾ ਚ ਦ੍વੇ ਅਗ੍ਗਸਾવਿਕਾ, ਸੋਣਰੁਕ੍ਖੋ ਨਾਮ ਬੋਧਿ ਅਟ੍ਠਪਣ੍ਣਾਸਹਤ੍ਥੁਬ੍ਬੇਧਂ ਸਰੀਰਂ ਅਹੋਸਿ, ਆਯੁ વਸ੍ਸਸਤਸਹਸ੍ਸਨ੍ਤਿ।

    Padumassa pana bhagavato campakaṃ nagaraṃ ahosi asamo nāma rājā pitā, mātā asamā nāma, sālo ca upasālo ca dve aggasāvakā, varuṇo nāma upaṭṭhāko, rāmā ca surāmā ca dve aggasāvikā, soṇarukkho nāma bodhi aṭṭhapaṇṇāsahatthubbedhaṃ sarīraṃ ahosi, āyu vassasatasahassanti.

    ਤਸ੍ਸ ਅਪਰਭਾਗੇ ਨਾਰਦੋ ਨਾਮ ਸਤ੍ਥਾ ਉਦਪਾਦਿ। ਤਸ੍ਸਾਪਿ ਤਯੋ ਸਾવਕਸਨ੍ਨਿਪਾਤਾ, ਪਠਮਸਨ੍ਨਿਪਾਤੇ ਕੋਟਿਸਤਸਹਸ੍ਸਭਿਕ੍ਖੂ ਅਹੇਸੁਂ, ਦੁਤਿਯੇ ਨવੁਤਿਕੋਟਿਸਹਸ੍ਸਾਨਿ, ਤਤਿਯੇ ਅਸੀਤਿਕੋਟਿਸਹਸ੍ਸਾਨਿ। ਤਦਾ ਬੋਧਿਸਤ੍ਤੋ ਇਸਿਪਬ੍ਬਜ੍ਜਂ ਪਬ੍ਬਜਿਤ੍વਾ ਪਞ੍ਚਸੁ ਅਭਿਞ੍ਞਾਸੁ, ਅਟ੍ਠਸੁ ਚ ਸਮਾਪਤ੍ਤੀਸੁ ਚਿਣ੍ਣવਸੀ ਹੁਤ੍વਾ ਬੁਦ੍ਧਪ੍ਪਮੁਖਸ੍ਸ ਭਿਕ੍ਖੁਸਙ੍ਘਸ੍ਸ ਮਹਾਦਾਨਂ ਦਤ੍વਾ ਲੋਹਿਤਚਨ੍ਦਨੇਨ ਪੂਜਮਕਾਸਿ, ਸੋਪਿ ਨਂ ‘‘ਅਨਾਗਤੇ ਬੁਦ੍ਧੋ ਭવਿਸ੍ਸਸੀ’’ਤਿ ਬ੍ਯਾਕਾਸਿ।

    Tassa aparabhāge nārado nāma satthā udapādi. Tassāpi tayo sāvakasannipātā, paṭhamasannipāte koṭisatasahassabhikkhū ahesuṃ, dutiye navutikoṭisahassāni, tatiye asītikoṭisahassāni. Tadā bodhisatto isipabbajjaṃ pabbajitvā pañcasu abhiññāsu, aṭṭhasu ca samāpattīsu ciṇṇavasī hutvā buddhappamukhassa bhikkhusaṅghassa mahādānaṃ datvā lohitacandanena pūjamakāsi, sopi naṃ ‘‘anāgate buddho bhavissasī’’ti byākāsi.

    ਤਸ੍ਸ ਪਨ ਭਗવਤੋ ਧਞ੍ਞવਤੀ ਨਾਮ ਨਗਰਂ ਅਹੋਸਿ, ਸੁਦੇવੋ ਨਾਮ ਖਤ੍ਤਿਯੋ ਪਿਤਾ, ਅਨੋਮਾ ਨਾਮ ਮਾਤਾ, ਭਦ੍ਦਸਾਲੋ ਚ ਜਿਤਮਿਤ੍ਤੋ ਚ ਦ੍વੇ ਅਗ੍ਗਸਾવਕਾ, વਾਸਿਟ੍ਠੋ ਨਾਮ ਉਪਟ੍ਠਾਕੋ, ਉਤ੍ਤਰਾ ਚ ਫਗ੍ਗੁਨੀ ਚ ਦ੍વੇ ਅਗ੍ਗਸਾવਿਕਾ, ਮਹਾਸੋਣਰੁਕ੍ਖੋ ਬੋਧਿ, ਸਰੀਰਂ ਅਟ੍ਠਾਸੀਤਿਹਤ੍ਥੁਬ੍ਬੇਧਂ ਅਹੋਸਿ, ਨવੁਤਿ વਸ੍ਸਸਹਸ੍ਸਾਨਿ ਆਯੂਤਿ।

    Tassa pana bhagavato dhaññavatī nāma nagaraṃ ahosi, sudevo nāma khattiyo pitā, anomā nāma mātā, bhaddasālo ca jitamitto ca dve aggasāvakā, vāsiṭṭho nāma upaṭṭhāko, uttarā ca phaggunī ca dve aggasāvikā, mahāsoṇarukkho bodhi, sarīraṃ aṭṭhāsītihatthubbedhaṃ ahosi, navuti vassasahassāni āyūti.

    ਨਾਰਦਬੁਦ੍ਧਸ੍ਸ ਪਨ ਅਪਰਭਾਗੇ ਏਕਂ ਅਸਙ੍ਖ੍ਯੇਯ੍ਯਂ ਅਤਿਕ੍ਕਮਿਤ੍વਾ ਇਤੋ ਸਤਸਹਸ੍ਸਕਪ੍ਪਮਤ੍ਥਕੇ ਏਕਸ੍ਮਿਂ ਕਪ੍ਪੇ ਏਕੋવ ਪਦੁਮੁਤ੍ਤਰੋ ਨਾਮ ਬੁਦ੍ਧੋ ਉਦਪਾਦਿ। ਤਸ੍ਸਾਪਿ ਤਯੋ ਸਾવਕਸਨ੍ਨਿਪਾਤਾ, ਪਠਮਸਨ੍ਨਿਪਾਤੇ ਕੋਟਿਸਤਸਹਸ੍ਸਭਿਕ੍ਖੂ ਅਹੇਸੁਂ, ਦੁਤਿਯੇ વੇਭਾਰਪਬ੍ਬਤੇ ਨવੁਤਿਕੋਟਿਸਹਸ੍ਸਾਨਿ, ਤਤਿਯੇ ਅਸੀਤਿਕੋਟਿਸਹਸ੍ਸਾਨਿ। ਤਦਾ ਬੋਧਿਸਤ੍ਤੋ ਜਟਿਲੋ ਨਾਮ ਮਹਾਰਟ੍ਠਿਯੋ ਹੁਤ੍વਾ ਬੁਦ੍ਧਪ੍ਪਮੁਖਸ੍ਸ ਭਿਕ੍ਖੁਸਙ੍ਘਸ੍ਸ ਸਚੀવਰਂ ਦਾਨਂ ਅਦਾਸਿ। ਸੋਪਿ ਨਂ ‘‘ਅਨਾਗਤੇ ਬੁਦ੍ਧੋ ਭવਿਸ੍ਸਸੀ’’ਤਿ ਬ੍ਯਾਕਾਸਿ। ਪਦੁਮੁਤ੍ਤਰਸ੍ਸ ਪਨ ਭਗવਤੋ ਕਾਲੇ ਤਿਤ੍ਥਿਯਾ ਨਾਮ ਨਾਹੇਸੁਂ ਸਬ੍ਬੇ ਦੇવਮਨੁਸ੍ਸਾ ਬੁਦ੍ਧਮੇવ ਸਰਣਮਕਂਸੁ।

    Nāradabuddhassa pana aparabhāge ekaṃ asaṅkhyeyyaṃ atikkamitvā ito satasahassakappamatthake ekasmiṃ kappe ekova padumuttaro nāma buddho udapādi. Tassāpi tayo sāvakasannipātā, paṭhamasannipāte koṭisatasahassabhikkhū ahesuṃ, dutiye vebhārapabbate navutikoṭisahassāni, tatiye asītikoṭisahassāni. Tadā bodhisatto jaṭilo nāma mahāraṭṭhiyo hutvā buddhappamukhassa bhikkhusaṅghassa sacīvaraṃ dānaṃ adāsi. Sopi naṃ ‘‘anāgate buddho bhavissasī’’ti byākāsi. Padumuttarassa pana bhagavato kāle titthiyā nāma nāhesuṃ sabbe devamanussā buddhameva saraṇamakaṃsu.

    ਤਸ੍ਸ ਨਗਰਂ ਹਂਸવਤੀ ਨਾਮ ਅਹੋਸਿ, ਪਿਤਾ ਆਨਨ੍ਦੋ ਨਾਮ ਖਤ੍ਤਿਯੋ, ਮਾਤਾ ਸੁਜਾਤਾ ਨਾਮ, ਦੇવਲੋ ਚ ਸੁਜਾਤੋ ਚ ਦ੍વੇ ਅਗ੍ਗਸਾવਕਾ ਸੁਮਨੋ ਨਾਮ ਉਪਟ੍ਠਾਕੋ, ਅਮਿਤਾ ਚ ਅਸਮਾ ਚ ਦ੍વੇ ਅਗ੍ਗਸਾવਿਕਾ, ਸਲਲਰੁਕ੍ਖੋ ਬੋਧਿ, ਸਰੀਰਂ ਅਟ੍ਠਾਸੀਤਿਹਤ੍ਥੁਬ੍ਬੇਧਂ ਅਹੋਸਿ, ਸਰੀਰਪ੍ਪਭਾ ਸਮਨ੍ਤਤੋ ਦ੍વਾਦਸ ਯੋਜਨਾਨਿ ਗਣ੍ਹਿ વਸ੍ਸਸਤਸਹਸ੍ਸਂ ਆਯੂਤਿ।

    Tassa nagaraṃ haṃsavatī nāma ahosi, pitā ānando nāma khattiyo, mātā sujātā nāma, devalo ca sujāto ca dve aggasāvakā sumano nāma upaṭṭhāko, amitā ca asamā ca dve aggasāvikā, salalarukkho bodhi, sarīraṃ aṭṭhāsītihatthubbedhaṃ ahosi, sarīrappabhā samantato dvādasa yojanāni gaṇhi vassasatasahassaṃ āyūti.

    ਤਸ੍ਸ ਅਪਰਭਾਗੇ ਸਤ੍ਤਤਿਕਪ੍ਪਸਹਸ੍ਸਾਨਿ ਅਤਿਕ੍ਕਮਿਤ੍વਾ ਇਤੋ ਤਿਂਸਕਪ੍ਪਸਹਸ੍ਸਮਤ੍ਥਕੇ ਸੁਮੇਧੋ ਚ ਸੁਜਾਤੋ ਚਾਤਿ ਏਕਸ੍ਮਿਂ ਕਪ੍ਪੇ ਦ੍વੇ ਬੁਦ੍ਧਾ ਨਿਬ੍ਬਤ੍ਤਿਂਸੁ। ਸੁਮੇਧਸ੍ਸਾਪਿ ਤਯੋ ਸਾવਕਸਨ੍ਨਿਪਾਤਾ, ਪਠਮਸਨ੍ਨਿਪਾਤੇ ਸੁਦਸ੍ਸਨਨਗਰੇ ਕੋਟਿਸਤਖੀਣਾਸવਾ ਅਹੇਸੁਂ, ਦੁਤਿਯੇ ਨવੁਤਿਕੋਟਿਯੋ, ਤਤਿਯੇ ਅਸੀਤਿਕੋਟਿਯੋ। ਤਦਾ ਬੋਧਿਸਤ੍ਤੋ ਉਤ੍ਤਰੋ ਨਾਮ ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣਮਾਣવੋ ਹੁਤ੍વਾ ਨਿਦਹਿਤ੍વਾ ਠਪਿਤਂਯੇવ ਅਸੀਤਿਕੋਟਿਧਨਂ વਿਸ੍ਸਜ੍ਜੇਤ੍વਾ ਬੁਦ੍ਧਪ੍ਪਮੁਖਸ੍ਸ ਭਿਕ੍ਖੁਸਙ੍ਘਸ੍ਸ ਮਹਾਦਾਨਂ ਦਤ੍વਾ ਧਮ੍ਮਂ ਸੁਤ੍વਾ ਸਰਣੇਸੁ ਪਤਿਟ੍ਠਾਯ ਨਿਕ੍ਖਮਿਤ੍વਾ ਪਬ੍ਬਜਿ। ਸੋਪਿ ਨਂ ‘‘ਅਨਾਗਤੇ ਬੁਦ੍ਧੋ ਭવਿਸ੍ਸਸੀ’’ਤਿ ਬ੍ਯਾਕਾਸਿ।

    Tassa aparabhāge sattatikappasahassāni atikkamitvā ito tiṃsakappasahassamatthake sumedho ca sujāto cāti ekasmiṃ kappe dve buddhā nibbattiṃsu. Sumedhassāpi tayo sāvakasannipātā, paṭhamasannipāte sudassananagare koṭisatakhīṇāsavā ahesuṃ, dutiye navutikoṭiyo, tatiye asītikoṭiyo. Tadā bodhisatto uttaro nāma brāhmaṇamāṇavo hutvā nidahitvā ṭhapitaṃyeva asītikoṭidhanaṃ vissajjetvā buddhappamukhassa bhikkhusaṅghassa mahādānaṃ datvā dhammaṃ sutvā saraṇesu patiṭṭhāya nikkhamitvā pabbaji. Sopi naṃ ‘‘anāgate buddho bhavissasī’’ti byākāsi.

    ਸੁਮੇਧਸ੍ਸ ਭਗવਤੋ ਸੁਦਸ੍ਸਨਂ ਨਾਮ ਨਗਰਂ ਅਹੋਸਿ, ਸੁਦਤ੍ਤੋ ਨਾਮ ਰਾਜਾ ਪਿਤਾ, ਮਾਤਾਪਿ ਸੁਦਤ੍ਤਾ ਨਾਮ, ਸਰਣੋ ਚ ਸਬ੍ਬਕਾਮੋ ਚ ਦ੍વੇ ਅਗ੍ਗਸਾવਕਾ, ਸਾਗਰੋ ਨਾਮ ਉਪਟ੍ਠਾਕੋ, ਰਾਮਾ ਚ ਸੁਰਾਮਾ ਚ ਦ੍વੇ ਅਗ੍ਗਸਾવਿਕਾ, ਮਹਾਨੀਪਰੁਕ੍ਖੋ ਬੋਧਿ, ਸਰੀਰਂ ਅਟ੍ਠਾਸੀਤਿਹਤ੍ਥੁਬ੍ਬੇਧਂ ਅਹੋਸਿ, ਆਯੁ ਨવੁਤਿ વਸ੍ਸਸਹਸ੍ਸਾਨੀਤਿ।

    Sumedhassa bhagavato sudassanaṃ nāma nagaraṃ ahosi, sudatto nāma rājā pitā, mātāpi sudattā nāma, saraṇo ca sabbakāmo ca dve aggasāvakā, sāgaro nāma upaṭṭhāko, rāmā ca surāmā ca dve aggasāvikā, mahānīparukkho bodhi, sarīraṃ aṭṭhāsītihatthubbedhaṃ ahosi, āyu navuti vassasahassānīti.

    ਤਸ੍ਸ ਅਪਰਭਾਗੇ ਸੁਜਾਤੋ ਨਾਮ ਸਤ੍ਥਾ ਉਦਪਾਦਿ। ਤਸ੍ਸਾਪਿ ਤਯੋ ਸਾવਕਸਨ੍ਨਿਪਾਤਾ, ਪਠਮਸਨ੍ਨਿਪਾਤੇ ਸਟ੍ਠਿਭਿਕ੍ਖੁਸਤਸਹਸ੍ਸਾਨਿ ਅਹੇਸੁਂ , ਦੁਤਿਯੇ ਪਞ੍ਞਾਸਂ, ਤਤਿਯੇ ਚਤ੍ਤਾਲੀਸਂ। ਤਦਾ ਬੋਧਿਸਤ੍ਤੋ ਚਕ੍ਕવਤ੍ਤਿਰਾਜਾ ਹੁਤ੍વਾ ‘‘ਬੁਦ੍ਧੋ ਉਪ੍ਪਨ੍ਨੋ’’ਤਿ ਸੁਤ੍વਾ ਉਪਸਙ੍ਕਮਿਤ੍વਾ ਧਮ੍ਮਂ ਸੁਤ੍વਾ ਬੁਦ੍ਧਪ੍ਪਮੁਖਸ੍ਸ ਭਿਕ੍ਖੁਸਙ੍ਘਸ੍ਸ ਸਦ੍ਧਿਂ ਸਤ੍ਤਹਿ ਰਤਨੇਹਿ ਚਤੁਮਹਾਦੀਪਰਜ੍ਜਂ ਦਤ੍વਾ ਸਤ੍ਥੁ ਸਨ੍ਤਿਕੇ ਪਬ੍ਬਜਿ। ਸਕਲਰਟ੍ਠવਾਸਿਨੋ ਰਟ੍ਠੁਪ੍ਪਾਦਂ ਗਹੇਤ੍વਾ ਆਰਾਮਿਕਕਿਚ੍ਚਂ ਸਾਧੇਨ੍ਤਾ ਬੁਦ੍ਧਪ੍ਪਮੁਖਸ੍ਸ ਭਿਕ੍ਖੁਸਙ੍ਘਸ੍ਸ ਨਿਚ੍ਚਂ ਮਹਾਦਾਨਂ ਅਦਂਸੁ। ਸੋਪਿ ਨਂ ਸਤ੍ਥਾ ਬ੍ਯਾਕਾਸਿ।

    Tassa aparabhāge sujāto nāma satthā udapādi. Tassāpi tayo sāvakasannipātā, paṭhamasannipāte saṭṭhibhikkhusatasahassāni ahesuṃ , dutiye paññāsaṃ, tatiye cattālīsaṃ. Tadā bodhisatto cakkavattirājā hutvā ‘‘buddho uppanno’’ti sutvā upasaṅkamitvā dhammaṃ sutvā buddhappamukhassa bhikkhusaṅghassa saddhiṃ sattahi ratanehi catumahādīparajjaṃ datvā satthu santike pabbaji. Sakalaraṭṭhavāsino raṭṭhuppādaṃ gahetvā ārāmikakiccaṃ sādhentā buddhappamukhassa bhikkhusaṅghassa niccaṃ mahādānaṃ adaṃsu. Sopi naṃ satthā byākāsi.

    ਤਸ੍ਸ ਭਗવਤੋ ਨਗਰਂ ਸੁਮਙ੍ਗਲਂ ਨਾਮ ਅਹੋਸਿ, ਉਗ੍ਗਤੋ ਨਾਮ ਰਾਜਾ ਪਿਤਾ, ਪਭਾવਤੀ ਨਾਮ ਮਾਤਾ, ਸੁਦਸ੍ਸਨੋ ਚ ਸੁਦੇવੋ ਚ ਦ੍વੇ ਅਗ੍ਗਸਾવਕਾ, ਨਾਰਦੋ ਨਾਮ ਉਪਟ੍ਠਾਕੋ, ਨਾਗਾ ਚ ਨਾਗਸਮਾਲਾ ਚ ਦ੍વੇ ਅਗ੍ਗਸਾવਿਕਾ, ਮਹਾવੇਲ਼ੁਰੁਕ੍ਖੋ ਬੋਧਿ, ਸੋ ਕਿਰ ਮਨ੍ਦਚ੍ਛਿਦ੍ਦੋ ਘਨਕ੍ਖਨ੍ਧੋ ਉਪਰਿਨਿਗ੍ਗਤਾਹਿ ਮਹਾਸਾਖਾਹਿ ਮੋਰਪਿਞ੍ਛਕਲਾਪੋ વਿਯ વਿਰੋਚਿਤ੍ਥ। ਤਸ੍ਸ ਭਗવਤੋ ਸਰੀਰਂ ਪਣ੍ਣਾਸਹਤ੍ਥੁਬ੍ਬੇਧਂ ਅਹੋਸਿ, ਆਯੁ ਨવੁਤਿવਸ੍ਸਸਹਸ੍ਸਾਨੀਤਿ।

    Tassa bhagavato nagaraṃ sumaṅgalaṃ nāma ahosi, uggato nāma rājā pitā, pabhāvatī nāma mātā, sudassano ca sudevo ca dve aggasāvakā, nārado nāma upaṭṭhāko, nāgā ca nāgasamālā ca dve aggasāvikā, mahāveḷurukkho bodhi, so kira mandacchiddo ghanakkhandho upariniggatāhi mahāsākhāhi morapiñchakalāpo viya virocittha. Tassa bhagavato sarīraṃ paṇṇāsahatthubbedhaṃ ahosi, āyu navutivassasahassānīti.

    ਤਸ੍ਸ ਅਪਰਭਾਗੇ ਇਤੋ ਅਟ੍ਠਾਰਸਕਪ੍ਪਸਤਮਤ੍ਥਕੇ ਏਕਸ੍ਮਿਂ ਕਪ੍ਪੇ ਪਿਯਦਸ੍ਸੀ, ਅਤ੍ਥਦਸ੍ਸੀ, ਧਮ੍ਮਦਸ੍ਸੀਤਿ ਤਯੋ ਬੁਦ੍ਧਾ ਨਿਬ੍ਬਤ੍ਤਿਂਸੁ। ਪਿਯਦਸ੍ਸਿਸ੍ਸਾਪਿ ਤਯੋ ਸਾવਕਸਨ੍ਨਿਪਾਤਾ। ਪਠਮੇ ਕੋਟਿਸਤਸਹਸ੍ਸਭਿਕ੍ਖੂ ਅਹੇਸੁਂ, ਦੁਤਿਯੇ ਨવੁਤਿਕੋਟਿਯੋ, ਤਤਿਯੇ ਅਸੀਤਿਕੋਟਿਯੋ। ਤਦਾ ਬੋਧਿਸਤ੍ਤੋ ਕਸ੍ਸਪੋ ਨਾਮ ਮਾਣવੋ ਤਿਣ੍ਣਂ વੇਦਾਨਂ ਪਾਰਙ੍ਗਤੋ ਹੁਤ੍વਾ ਸਤ੍ਥੁ ਧਮ੍ਮਦੇਸਨਂ ਸੁਤ੍વਾ ਕੋਟਿਸਤਸਹਸ੍ਸਧਨਪਰਿਚ੍ਚਾਗੇਨ ਸਙ੍ਘਾਰਾਮਂ ਕਾਰੇਤ੍વਾ ਸਰਣੇਸੁ ਚ ਸੀਲੇਸੁ ਚ ਪਤਿਟ੍ਠਾਸਿ। ਅਥ ਨਂ ਸਤ੍ਥਾ ‘‘ਅਟ੍ਠਾਰਸਕਪ੍ਪਸਤਚ੍ਚਯੇਨ ਬੁਦ੍ਧੋ ਭવਿਸ੍ਸਸੀ’’ਤਿ ਬ੍ਯਾਕਾਸਿ।

    Tassa aparabhāge ito aṭṭhārasakappasatamatthake ekasmiṃ kappe piyadassī, atthadassī, dhammadassīti tayo buddhā nibbattiṃsu. Piyadassissāpi tayo sāvakasannipātā. Paṭhame koṭisatasahassabhikkhū ahesuṃ, dutiye navutikoṭiyo, tatiye asītikoṭiyo. Tadā bodhisatto kassapo nāma māṇavo tiṇṇaṃ vedānaṃ pāraṅgato hutvā satthu dhammadesanaṃ sutvā koṭisatasahassadhanapariccāgena saṅghārāmaṃ kāretvā saraṇesu ca sīlesu ca patiṭṭhāsi. Atha naṃ satthā ‘‘aṭṭhārasakappasataccayena buddho bhavissasī’’ti byākāsi.

    ਤਸ੍ਸ ਭਗવਤੋ ਅਨੋਮਂ ਨਾਮ ਨਗਰਂ ਅਹੋਸਿ, ਪਿਤਾ ਸੁਦਿਨ੍ਨੋ ਨਾਮ ਰਾਜਾ, ਮਾਤਾ ਚਨ੍ਦਾ ਨਾਮ, ਪਾਲਿਤੋ ਚ ਸਬ੍ਬਦਸ੍ਸੀ ਚ ਦ੍વੇ ਅਗ੍ਗਸਾવਕਾ, ਸੋਭਿਤੋ ਨਾਮ ਉਪਟ੍ਠਾਕੋ, ਸੁਜਾਤਾ ਚ ਧਮ੍ਮਦਿਨ੍ਨਾ ਚ ਦ੍વੇ ਅਗ੍ਗਸਾવਿਕਾ, ਪਿਯਙ੍ਗੁਰੁਕ੍ਖੋ ਬੋਧਿ, ਸਰੀਰਂ ਅਸੀਤਿਹਤ੍ਥੁਬ੍ਬੇਧਂ ਅਹੋਸਿ, ਨવੁਤਿવਸ੍ਸਸਹਸ੍ਸਾਨਿ ਆਯੂਤਿ।

    Tassa bhagavato anomaṃ nāma nagaraṃ ahosi, pitā sudinno nāma rājā, mātā candā nāma, pālito ca sabbadassī ca dve aggasāvakā, sobhito nāma upaṭṭhāko, sujātā ca dhammadinnā ca dve aggasāvikā, piyaṅgurukkho bodhi, sarīraṃ asītihatthubbedhaṃ ahosi, navutivassasahassāni āyūti.

    ਤਸ੍ਸ ਅਪਰਭਾਗੇ ਅਤ੍ਥਦਸ੍ਸੀ ਨਾਮ ਭਗવਾ ਉਦਪਾਦਿ। ਤਸ੍ਸਾਪਿ ਤਯੋ ਸਾવਕਸਨ੍ਨਿਪਾਤਾ। ਪਠਮੇ ਅਟ੍ਠਨવੁਤਿਭਿਕ੍ਖੁਸਤਸਹਸ੍ਸਾਨਿ ਅਹੇਸੁਂ, ਦੁਤਿਯੇ ਅਟ੍ਠਾਸੀਤਿਸਹਸ੍ਸਾਨਿ, ਤਥਾ ਤਤਿਯੇ। ਤਦਾ ਬੋਧਿਸਤ੍ਤੋ ਸੁਸੀਮੋ ਨਾਮ ਮਹਿਦ੍ਧਿਕੋ ਤਾਪਸੋ ਹੁਤ੍વਾ ਦੇવਲੋਕਤੋ ਮਨ੍ਦਾਰવਪੁਪ੍ਫਚ੍ਛਤ੍ਤਂ ਆਹਰਿਤ੍વਾ ਸਤ੍ਥਾਰਂ ਪੂਜੇਸਿ। ਸੋਪਿ ਨਂ ਸਤ੍ਥਾ ਬ੍ਯਾਕਾਸਿ।

    Tassa aparabhāge atthadassī nāma bhagavā udapādi. Tassāpi tayo sāvakasannipātā. Paṭhame aṭṭhanavutibhikkhusatasahassāni ahesuṃ, dutiye aṭṭhāsītisahassāni, tathā tatiye. Tadā bodhisatto susīmo nāma mahiddhiko tāpaso hutvā devalokato mandāravapupphacchattaṃ āharitvā satthāraṃ pūjesi. Sopi naṃ satthā byākāsi.

    ਤਸ੍ਸ ਭਗવਤੋ ਸੋਭਣਂ ਨਾਮ ਨਗਰਂ ਅਹੋਸਿ, ਸਾਗਰੋ ਨਾਮ ਰਾਜਾ ਪਿਤਾ, ਸੁਦਸ੍ਸਨਾ ਨਾਮ ਮਾਤਾ, ਸਨ੍ਤੋ ਚ ਉਪਸਨ੍ਤੋ ਚ ਦ੍વੇ ਅਗ੍ਗਸਾવਕਾ, ਅਭਯੋ ਨਾਮ ਉਪਟ੍ਠਾਕੋ, ਧਮ੍ਮਾ ਚ ਸੁਧਮ੍ਮਾ ਚ ਦ੍વੇ ਅਗ੍ਗਸਾવਿਕਾ, ਚਮ੍ਪਕਰੁਕ੍ਖੋ ਬੋਧਿ, ਸਰੀਰਂ ਅਸੀਤਿਹਤ੍ਥੁਬ੍ਬੇਧਂ ਅਹੋਸਿ, ਸਰੀਰਪ੍ਪਭਾ ਸਮਨ੍ਤਤੋ ਸਬ੍ਬਕਾਲਂ ਯੋਜਨਮਤ੍ਤਂ ਫਰਿਤ੍વਾ ਅਟ੍ਠਾਸਿ, ਆਯੁ વਸ੍ਸਸਤਸਹਸ੍ਸਨ੍ਤਿ।

    Tassa bhagavato sobhaṇaṃ nāma nagaraṃ ahosi, sāgaro nāma rājā pitā, sudassanā nāma mātā, santo ca upasanto ca dve aggasāvakā, abhayo nāma upaṭṭhāko, dhammā ca sudhammā ca dve aggasāvikā, campakarukkho bodhi, sarīraṃ asītihatthubbedhaṃ ahosi, sarīrappabhā samantato sabbakālaṃ yojanamattaṃ pharitvā aṭṭhāsi, āyu vassasatasahassanti.

    ਤਸ੍ਸ ਅਪਰਭਾਗੇ ਧਮ੍ਮਦਸ੍ਸੀ ਨਾਮ ਸਤ੍ਥਾ ਉਦਪਾਦਿ। ਤਸ੍ਸਾਪਿ ਤਯੋ ਸਾવਕਸਨ੍ਨਿਪਾਤਾ। ਪਠਮਸਨ੍ਨਿਪਾਤੇ ਕੋਟਿਸਤਭਿਕ੍ਖੂ ਅਹੇਸੁਂ, ਦੁਤਿਯੇ ਨવੁਤਿਕੋਟਿਯੋ, ਤਤਿਯੇ ਅਸੀਤਿਕੋਟਿਯੋ। ਤਦਾ ਬੋਧਿਸਤ੍ਤੋ ਸਕ੍ਕੋ ਦੇવਰਾਜਾ ਹੁਤ੍વਾ ਦਿਬ੍ਬਗਨ੍ਧਪੁਪ੍ਫੇਹਿ ਚ ਦਿਬ੍ਬਤੂਰਿਯੇਹਿ ਚ ਪੂਜਮਕਾਸਿ। ਸੋਪਿ ਨਂ ਸਤ੍ਥਾ ਬ੍ਯਾਕਾਸਿ।

    Tassa aparabhāge dhammadassī nāma satthā udapādi. Tassāpi tayo sāvakasannipātā. Paṭhamasannipāte koṭisatabhikkhū ahesuṃ, dutiye navutikoṭiyo, tatiye asītikoṭiyo. Tadā bodhisatto sakko devarājā hutvā dibbagandhapupphehi ca dibbatūriyehi ca pūjamakāsi. Sopi naṃ satthā byākāsi.

    ਤਸ੍ਸ ਭਗવਤੋ ਸਰਣਂ ਨਾਮ ਨਗਰਂ ਅਹੋਸਿ, ਪਿਤਾ ਸਰਣੋ ਨਾਮ ਰਾਜਾ, ਮਾਤਾ ਸੁਨਨ੍ਦਾ ਨਾਮ, ਪਦੁਮੋ ਚ ਫੁਸ੍ਸਦੇવੋ ਚ ਦ੍વੇ ਅਗ੍ਗਸਾવਕਾ, ਸੁਨੇਤ੍ਤੋ ਨਾਮ ਉਪਟ੍ਠਾਕੋ, ਖੇਮਾ ਚ ਸਬ੍ਬਨਾਮਾ ਚ ਦ੍વੇ ਅਗ੍ਗਸਾવਿਕਾ, ਰਤ੍ਤਙ੍ਕੁਰਰੁਕ੍ਖੋ ਬੋਧਿ, ‘‘ਕਕੁਧਰੁਕ੍ਖੋ’’ਤਿਪਿ ‘‘ਬਿਮ੍ਬਿਜਾਲੋ’’ਤਿਪਿ વੁਚ੍ਚਤਿ ਸਰੀਰਂ ਪਨਸ੍ਸ ਅਸੀਤਿਹਤ੍ਥੁਬ੍ਬੇਧਂ ਅਹੋਸਿ, વਸ੍ਸਸਤਸਹਸ੍ਸਂ ਆਯੂਤਿ।

    Tassa bhagavato saraṇaṃ nāma nagaraṃ ahosi, pitā saraṇo nāma rājā, mātā sunandā nāma, padumo ca phussadevo ca dve aggasāvakā, sunetto nāma upaṭṭhāko, khemā ca sabbanāmā ca dve aggasāvikā, rattaṅkurarukkho bodhi, ‘‘kakudharukkho’’tipi ‘‘bimbijālo’’tipi vuccati sarīraṃ panassa asītihatthubbedhaṃ ahosi, vassasatasahassaṃ āyūti.

    ਤਸ੍ਸ ਅਪਰਭਾਗੇ ਇਤੋ ਚਤੁਨવੁਤਿਕਪ੍ਪਮਤ੍ਥਕੇ ਏਕਸ੍ਮਿਂ ਕਪ੍ਪੇ ਏਕੋવ ਸਿਦ੍ਧਤ੍ਥੋ ਨਾਮ ਬੁਦ੍ਧੋ ਉਦਪਾਦਿ। ਤਸ੍ਸਾਪਿ ਤਯੋ ਸਾવਕਸਨ੍ਨਿਪਾਤਾ। ਪਠਮਸਨ੍ਨਿਪਾਤੇ ਕੋਟਿਸਤਸਹਸ੍ਸਭਿਕ੍ਖੂ ਅਹੇਸੁਂ, ਦੁਤਿਯੇ ਨવੁਤਿਕੋਟਿਯੋ ਤਤਿਯੇ ਅਸੀਤਿਕੋਟਿਯੋ। ਤਦਾ ਬੋਧਿਸਤ੍ਤੋ ਉਗ੍ਗਤੇਜੋ ਅਭਿਞ੍ਞਾਬਲਸਮ੍ਪਨ੍ਨੋ ਮਙ੍ਗਲੋ ਨਾਮ ਤਾਪਸੋ ਹੁਤ੍વਾ ਮਹਾਜਮ੍ਬੁਫਲਂ ਆਹਰਿਤ੍વਾ ਤਥਾਗਤਸ੍ਸ ਅਦਾਸਿ। ਸਤ੍ਥਾ ਤਂ ਫਲਂ ਪਰਿਭੁਞ੍ਜਿਤ੍વਾ ‘‘ਚਤੁਨવੁਤਿਕਪ੍ਪਮਤ੍ਥਕੇ ਬੁਦ੍ਧੋ ਭવਿਸ੍ਸਸੀ’’ਤਿ ਬੋਧਿਸਤ੍ਤਂ ਬ੍ਯਾਕਾਸਿ।

    Tassa aparabhāge ito catunavutikappamatthake ekasmiṃ kappe ekova siddhattho nāma buddho udapādi. Tassāpi tayo sāvakasannipātā. Paṭhamasannipāte koṭisatasahassabhikkhū ahesuṃ, dutiye navutikoṭiyo tatiye asītikoṭiyo. Tadā bodhisatto uggatejo abhiññābalasampanno maṅgalo nāma tāpaso hutvā mahājambuphalaṃ āharitvā tathāgatassa adāsi. Satthā taṃ phalaṃ paribhuñjitvā ‘‘catunavutikappamatthake buddho bhavissasī’’ti bodhisattaṃ byākāsi.

    ਤਸ੍ਸ ਭਗવਤੋ ਨਗਰਂ વੇਭਾਰਂ ਨਾਮ ਅਹੋਸਿ, ਪਿਤਾ ਜਯਸੇਨੋ ਨਾਮ ਰਾਜਾ, ਮਾਤਾ ਸੁਫਸ੍ਸਾ ਨਾਮ, ਸਮ੍ਬਲੋ ਚ ਸੁਮਿਤ੍ਤੋ ਚ ਦ੍વੇ ਅਗ੍ਗਸਾવਕਾ, ਰੇવਤੋ ਨਾਮ ਉਪਟ੍ਠਾਕੋ, ਸੀવਲਾ ਚ ਸੁਰਾਮਾ ਚ ਦ੍વੇ ਅਗ੍ਗਸਾવਿਕਾ, ਕਣਿਕਾਰਰੁਕ੍ਖੋ ਬੋਧਿ, ਸਰੀਰਂ ਸਟ੍ਠਿਹਤ੍ਥੁਬ੍ਬੇਧਂ ਅਹੋਸਿ, વਸ੍ਸਸਤਸਹਸ੍ਸਂ ਆਯੂਤਿ।

    Tassa bhagavato nagaraṃ vebhāraṃ nāma ahosi, pitā jayaseno nāma rājā, mātā suphassā nāma, sambalo ca sumitto ca dve aggasāvakā, revato nāma upaṭṭhāko, sīvalā ca surāmā ca dve aggasāvikā, kaṇikārarukkho bodhi, sarīraṃ saṭṭhihatthubbedhaṃ ahosi, vassasatasahassaṃ āyūti.

    ਤਸ੍ਸ ਅਪਰਭਾਗੇ ਇਤੋ ਦ੍વੇਨવੁਤਿਕਪ੍ਪਮਤ੍ਥਕੇ ਤਿਸ੍ਸੋ ਫੁਸ੍ਸੋਤਿ ਏਕਸ੍ਮਿਂ ਕਪ੍ਪੇ ਦ੍વੇ ਬੁਦ੍ਧਾ ਨਿਬ੍ਬਤ੍ਤਿਂਸੁ। ਤਿਸ੍ਸਸ੍ਸ ਪਨ ਭਗવਤੋ ਤਯੋ ਸਾવਕਸਨ੍ਨਿਪਾਤਾ। ਪਠਮਸਨ੍ਨਿਪਾਤੇ ਭਿਕ੍ਖੂਨਂ ਕੋਟਿਸਤਂ ਅਹੋਸਿ, ਦੁਤਿਯੇ ਨવੁਤਿਕੋਟਿਯੋ, ਤਤਿਯੇ ਅਸੀਤਿਕੋਟਿਯੋ। ਤਦਾ ਬੋਧਿਸਤ੍ਤੋ ਮਹਾਭੋਗੋ ਮਹਾਯਸੋ ਸੁਜਾਤੋ ਨਾਮ ਖਤ੍ਤਿਯੋ ਹੁਤ੍વਾ ਇਸਿਪਬ੍ਬਜ੍ਜਂ ਪਬ੍ਬਜਿਤ੍વਾ ਮਹਿਦ੍ਧਿਕਭਾવਂ ਪਤ੍વਾ ‘‘ਬੁਦ੍ਧੋ ਉਪ੍ਪਨ੍ਨੋ’’ਤਿ ਸੁਤ੍વਾ ਦਿਬ੍ਬਮਨ੍ਦਾਰવਪਦੁਮਪਾਰਿਚ੍ਛਤ੍ਤਕਪੁਪ੍ਫਾਨਿ ਆਦਾਯ ਚਤੁਪਰਿਸਮਜ੍ਝੇ ਗਚ੍ਛਨ੍ਤਂ ਤਥਾਗਤਂ ਪੂਜੇਸਿ, ਆਕਾਸੇ ਪੁਪ੍ਫવਿਤਾਨਂ ਹੁਤ੍વਾ ਅਟ੍ਠਾਸਿ। ਸੋਪਿ ਨਂ ਸਤ੍ਥਾ ‘‘ਇਤੋ ਦ੍વੇਨવੁਤਿਕਪ੍ਪਮਤ੍ਥਕੇ ਬੁਦ੍ਧੋ ਭવਿਸ੍ਸਸੀ’’ਤਿ ਬ੍ਯਾਕਾਸਿ।

    Tassa aparabhāge ito dvenavutikappamatthake tisso phussoti ekasmiṃ kappe dve buddhā nibbattiṃsu. Tissassa pana bhagavato tayo sāvakasannipātā. Paṭhamasannipāte bhikkhūnaṃ koṭisataṃ ahosi, dutiye navutikoṭiyo, tatiye asītikoṭiyo. Tadā bodhisatto mahābhogo mahāyaso sujāto nāma khattiyo hutvā isipabbajjaṃ pabbajitvā mahiddhikabhāvaṃ patvā ‘‘buddho uppanno’’ti sutvā dibbamandāravapadumapāricchattakapupphāni ādāya catuparisamajjhe gacchantaṃ tathāgataṃ pūjesi, ākāse pupphavitānaṃ hutvā aṭṭhāsi. Sopi naṃ satthā ‘‘ito dvenavutikappamatthake buddho bhavissasī’’ti byākāsi.

    ਤਸ੍ਸ ਭਗવਤੋ ਖੇਮਂ ਨਾਮ ਨਗਰਂ ਅਹੋਸਿ, ਪਿਤਾ ਜਨਸਨ੍ਧੋ ਨਾਮ ਖਤ੍ਤਿਯੋ, ਮਾਤਾ ਪਦੁਮਾ ਨਾਮ, ਬ੍ਰਹ੍ਮਦੇવੋ ਚ ਉਦਯੋ ਚ ਦ੍વੇ ਅਗ੍ਗਸਾવਕਾ ਸਮਙ੍ਗੋ ਨਾਮ ਉਪਟ੍ਠਾਕੋ, ਫੁਸ੍ਸਾ ਚ ਸੁਦਤ੍ਤਾ ਚ ਦ੍વੇ ਅਗ੍ਗਸਾવਿਕਾ ਅਸਨਰੁਕ੍ਖੋ ਬੋਧਿ, ਸਰੀਰਂ ਸਟ੍ਠਿਹਤ੍ਥੁਬ੍ਬੇਧਂ ਅਹੋਸਿ, વਸ੍ਸਸਤਸਹਸ੍ਸਂ ਆਯੂਤਿ।

    Tassa bhagavato khemaṃ nāma nagaraṃ ahosi, pitā janasandho nāma khattiyo, mātā padumā nāma, brahmadevo ca udayo ca dve aggasāvakā samaṅgo nāma upaṭṭhāko, phussā ca sudattā ca dve aggasāvikā asanarukkho bodhi, sarīraṃ saṭṭhihatthubbedhaṃ ahosi, vassasatasahassaṃ āyūti.

    ਤਸ੍ਸ ਅਪਰਭਾਗੇ ਫੁਸ੍ਸੋ ਨਾਮ ਸਤ੍ਥਾ ਉਦਪਾਦਿ। ਤਸ੍ਸਾਪਿ ਤਯੋ ਸਾવਕਸਨ੍ਨਿਪਾਤਾ, ਪਠਮਸਨ੍ਨਿਪਾਤੇ ਸਟ੍ਠਿ ਭਿਕ੍ਖੁਸਤਸਹਸ੍ਸਾਨਿ ਅਹੇਸੁਂ, ਦੁਤਿਯੇ ਪਣ੍ਣਾਸ, ਤਤਿਯੇ ਦ੍વਤ੍ਤਿਂਸ। ਤਦਾ ਬੋਧਿਸਤ੍ਤੋ વਿਜਿਤਾવੀ ਨਾਮ ਖਤ੍ਤਿਯੋ ਹੁਤ੍વਾ ਮਹਾਰਜ੍ਜਂ ਪਹਾਯ ਸਤ੍ਥੁ ਸਨ੍ਤਿਕੇ ਪਬ੍ਬਜਿਤ੍વਾ ਤੀਣਿ ਪਿਟਕਾਨਿ ਉਗ੍ਗਹੇਤ੍વਾ ਮਹਾਜਨਸ੍ਸ ਧਮ੍ਮਕਥਂ ਕਥੇਸਿ। ਸੀਲਪਾਰਮਿਞ੍ਚ ਪੂਰੇਸਿ। ਸੋਪਿ ਨਂ ‘‘ਬੁਦ੍ਧੋ ਭવਿਸ੍ਸਸੀ’’ਤਿ ਬ੍ਯਾਕਾਸਿ।

    Tassa aparabhāge phusso nāma satthā udapādi. Tassāpi tayo sāvakasannipātā, paṭhamasannipāte saṭṭhi bhikkhusatasahassāni ahesuṃ, dutiye paṇṇāsa, tatiye dvattiṃsa. Tadā bodhisatto vijitāvī nāma khattiyo hutvā mahārajjaṃ pahāya satthu santike pabbajitvā tīṇi piṭakāni uggahetvā mahājanassa dhammakathaṃ kathesi. Sīlapāramiñca pūresi. Sopi naṃ ‘‘buddho bhavissasī’’ti byākāsi.

    ਤਸ੍ਸ ਭਗવਤੋ ਕਾਸਿ ਨਾਮ ਨਗਰਂ ਅਹੋਸਿ, ਜਯਸੇਨੋ ਨਾਮ ਰਾਜਾ ਪਿਤਾ, ਸਿਰਿਮਾ ਨਾਮ ਮਾਤਾ, ਸੁਰਕ੍ਖਿਤੋ ਚ ਧਮ੍ਮਸੇਨੋ ਚ ਦ੍વੇ ਅਗ੍ਗਸਾવਕਾ, ਸਭਿਯੋ ਨਾਮ ਉਪਟ੍ਠਾਕੋ, ਚਾਲਾ ਚ ਉਪਚਾਲਾ ਚ ਦ੍વੇ ਅਗ੍ਗਸਾવਿਕਾ , ਆਮਲਕਰੁਕ੍ਖੋ ਬੋਧਿ, ਸਰੀਰਂ ਅਟ੍ਠਪਣ੍ਣਾਸਹਤ੍ਥੁਬ੍ਬੇਧਂ ਅਹੋਸਿ, ਨવੁਤਿ વਸ੍ਸਸਹਸ੍ਸਾਨਿ ਆਯੂਤਿ।

    Tassa bhagavato kāsi nāma nagaraṃ ahosi, jayaseno nāma rājā pitā, sirimā nāma mātā, surakkhito ca dhammaseno ca dve aggasāvakā, sabhiyo nāma upaṭṭhāko, cālā ca upacālā ca dve aggasāvikā , āmalakarukkho bodhi, sarīraṃ aṭṭhapaṇṇāsahatthubbedhaṃ ahosi, navuti vassasahassāni āyūti.

    ਤਸ੍ਸ ਅਪਰਭਾਗੇ ਇਤੋ ਏਕਨવੁਤਿਕਪ੍ਪੇ વਿਪਸ੍ਸੀ ਨਾਮ ਭਗવਾ ਉਦਪਾਦਿ। ਤਸ੍ਸਾਪਿ ਤਯੋ ਸਾવਕਸਨ੍ਨਿਪਾਤਾ , ਪਠਮਸਨ੍ਨਿਪਾਤੇ ਅਟ੍ਠਸਟ੍ਠਿਭਿਕ੍ਖੁਸਤਸਹਸ੍ਸਾਨਿ ਅਹੇਸੁਂ, ਦੁਤਿਯੇ ਏਕਸਤਸਹਸ੍ਸਂ, ਤਤਿਯੇ ਅਸੀਤਿਸਹਸ੍ਸਾਨਿ। ਤਦਾ ਬੋਧਿਸਤ੍ਤੋ ਮਹਿਦ੍ਧਿਕੋ ਮਹਾਨੁਭਾવੋ ਅਤੁਲੋ ਨਾਮ ਨਾਗਰਾਜਾ ਹੁਤ੍વਾ ਸਤ੍ਤਰਤਨਖਚਿਤਂ ਸੋવਣ੍ਣਮਯਂ ਮਹਾਪੀਠਂ ਭਗવਤੋ ਅਦਾਸਿ। ਸੋਪਿ ਨਂ ਸਤ੍ਥਾ ‘‘ਇਤੋ ਏਕਨવੁਤਿਕਪ੍ਪੇ ਬੁਦ੍ਧੋ ਭવਿਸ੍ਸਸੀ’’ਤਿ ਬ੍ਯਾਕਾਸਿ।

    Tassa aparabhāge ito ekanavutikappe vipassī nāma bhagavā udapādi. Tassāpi tayo sāvakasannipātā , paṭhamasannipāte aṭṭhasaṭṭhibhikkhusatasahassāni ahesuṃ, dutiye ekasatasahassaṃ, tatiye asītisahassāni. Tadā bodhisatto mahiddhiko mahānubhāvo atulo nāma nāgarājā hutvā sattaratanakhacitaṃ sovaṇṇamayaṃ mahāpīṭhaṃ bhagavato adāsi. Sopi naṃ satthā ‘‘ito ekanavutikappe buddho bhavissasī’’ti byākāsi.

    ਤਸ੍ਸ ਭਗવਤੋ ਬਨ੍ਧੁਮਤੀ ਨਾਮ ਨਗਰਂ ਅਹੋਸਿ, ਬਨ੍ਧੁਮਾ ਨਾਮ ਰਾਜਾ ਪਿਤਾ। ਬਨ੍ਧੁਮਤੀ ਨਾਮ ਮਾਤਾ, ਖਣ੍ਡੋ ਚ ਤਿਸ੍ਸੋ ਚ ਦ੍વੇ ਅਗ੍ਗਸਾવਕਾ, ਅਸੋਕੋ ਨਾਮ ਉਪਟ੍ਠਾਕੋ, ਚਨ੍ਦਾ ਚ ਚਨ੍ਦਮਿਤ੍ਤਾ ਚ ਦ੍વੇ ਅਗ੍ਗਸਾવਿਕਾ ਪਾਟਲਿਰੁਕ੍ਖੋ ਬੋਧਿ, ਸਰੀਰਂ ਅਸੀਤਿਹਤ੍ਥੁਬ੍ਬੇਧਂ ਅਹੋਸਿ, ਸਰੀਰਪ੍ਪਭਾ ਸਦਾ ਸਤ੍ਤ ਯੋਜਨਾਨਿ ਫਰਿਤ੍વਾ ਅਟ੍ਠਾਸਿ, ਅਸੀਤਿવਸ੍ਸਸਹਸ੍ਸਾਨਿ ਆਯੂਤਿ।

    Tassa bhagavato bandhumatī nāma nagaraṃ ahosi, bandhumā nāma rājā pitā. Bandhumatī nāma mātā, khaṇḍo ca tisso ca dve aggasāvakā, asoko nāma upaṭṭhāko, candā ca candamittā ca dve aggasāvikā pāṭalirukkho bodhi, sarīraṃ asītihatthubbedhaṃ ahosi, sarīrappabhā sadā satta yojanāni pharitvā aṭṭhāsi, asītivassasahassāni āyūti.

    ਤਸ੍ਸ ਅਪਰਭਾਗੇ ਇਤੋ ਏਕਤਿਂਸਕਪ੍ਪੇ ਸਿਖੀ, વੇਸ੍ਸਭੂ ਚਾਤਿ ਦ੍વੇ ਬੁਦ੍ਧਾ ਅਹੇਸੁਂ। ਸਿਖਿਸ੍ਸਾਪਿ ਭਗવਤੋ ਤਯੋ ਸਾવਕਸਨ੍ਨਿਪਾਤਾ, ਪਠਮਸਨ੍ਨਿਪਾਤੇ ਭਿਕ੍ਖੁਸਤਸਹਸ੍ਸਂ ਅਹੋਸਿ, ਦੁਤਿਯੇ ਅਸੀਤਿਸਹਸ੍ਸਾਨਿ, ਤਤਿਯੇ ਸਤ੍ਤਤਿ। ਤਦਾ ਬੋਧਿਸਤ੍ਤੋ ਅਰਿਨ੍ਦਮੋ ਨਾਮ ਰਾਜਾ ਹੁਤ੍વਾ ਬੁਦ੍ਧਪ੍ਪਮੁਖਸ੍ਸ ਭਿਕ੍ਖੁਸਙ੍ਘਸ੍ਸ ਸਚੀવਰਂ ਮਹਾਦਾਨਂ ਪવਤ੍ਤੇਤ੍વਾ ਸਤ੍ਤਰਤਨਪਟਿਮਣ੍ਡਿਤਂ ਹਤ੍ਥਿਰਤਨਂ ਦਤ੍વਾ ਹਤ੍ਥਿਪ੍ਪਮਾਣਂ ਕਤ੍વਾ ਕਪ੍ਪਿਯਭਣ੍ਡਂ ਅਦਾਸਿ। ਸੋਪਿ ਨਂ ‘‘ਇਤੋ ਏਕਤਿਂਸਕਪ੍ਪੇ ਬੁਦ੍ਧੋ ਭવਿਸ੍ਸਸੀ’’ਤਿ ਬ੍ਯਾਕਾਸਿ।

    Tassa aparabhāge ito ekatiṃsakappe sikhī, vessabhū cāti dve buddhā ahesuṃ. Sikhissāpi bhagavato tayo sāvakasannipātā, paṭhamasannipāte bhikkhusatasahassaṃ ahosi, dutiye asītisahassāni, tatiye sattati. Tadā bodhisatto arindamo nāma rājā hutvā buddhappamukhassa bhikkhusaṅghassa sacīvaraṃ mahādānaṃ pavattetvā sattaratanapaṭimaṇḍitaṃ hatthiratanaṃ datvā hatthippamāṇaṃ katvā kappiyabhaṇḍaṃ adāsi. Sopi naṃ ‘‘ito ekatiṃsakappe buddho bhavissasī’’ti byākāsi.

    ਤਸ੍ਸ ਪਨ ਭਗવਤੋ ਅਰੁਣવਤੀ ਨਾਮ ਨਗਰਂ ਅਹੋਸਿ, ਅਰੁਣવਾ ਨਾਮ ਖਤ੍ਤਿਯੋ ਪਿਤਾ, ਪਭਾવਤੀ ਨਾਮ ਮਾਤਾ, ਅਭਿਭੂ ਚ ਸਮ੍ਭવੋ ਚ ਦ੍વੇ ਅਗ੍ਗਸਾવਕਾ ਖੇਮਙ੍ਕਰੋ ਨਾਮ ਉਪਟ੍ਠਾਕੋ, ਸਖਿਲਾ ਚ ਪਦੁਮਾ ਚ ਦ੍વੇ ਅਗ੍ਗਸਾવਿਕਾ, ਪੁਣ੍ਡਰੀਕਰੁਕ੍ਖੋ ਬੋਧਿ, ਸਰੀਰਂ ਸਤ੍ਤਤਿਹਤ੍ਥੁਬ੍ਬੇਧਂ ਅਹੋਸਿ, ਸਰੀਰਪ੍ਪਭਾ ਯੋਜਨਤ੍ਤਯਂ ਫਰਿਤ੍વਾ ਅਟ੍ਠਾਸਿ, ਸਤ੍ਤਹਿવਸ੍ਸਸਹਸ੍ਸਾਨਿ ਆਯੂਤਿ।

    Tassa pana bhagavato aruṇavatī nāma nagaraṃ ahosi, aruṇavā nāma khattiyo pitā, pabhāvatī nāma mātā, abhibhū ca sambhavo ca dve aggasāvakā khemaṅkaro nāma upaṭṭhāko, sakhilā ca padumā ca dve aggasāvikā, puṇḍarīkarukkho bodhi, sarīraṃ sattatihatthubbedhaṃ ahosi, sarīrappabhā yojanattayaṃ pharitvā aṭṭhāsi, sattahivassasahassāni āyūti.

    ਤਸ੍ਸ ਅਪਰਭਾਗੇ વੇਸ੍ਸਭੂ ਨਾਮ ਸਤ੍ਥਾ ਉਦਪਾਦਿ। ਤਸ੍ਸਾਪਿ ਤਯੋ ਸਾવਕਸਨ੍ਨਿਪਾਤਾ ਪਠਮਸਨ੍ਨਿਪਾਤੇ ਅਸੀਤਿਭਿਕ੍ਖੁਸਹਸ੍ਸਾਨਿ ਅਹੇਸੁਂ ਦੁਤਿਯੇ ਸਤ੍ਤਤਿ, ਤਤਿਯੇ ਸਟ੍ਠਿ। ਤਦਾ ਬੋਧਿਸਤ੍ਤੋ ਸੁਦਸ੍ਸਨੋ ਨਾਮ ਰਾਜਾ ਹੁਤ੍વਾ ਬੁਦ੍ਧਪ੍ਪਮੁਖਸ੍ਸ ਭਿਕ੍ਖੁਸਙ੍ਘਸ੍ਸ ਸਚੀવਰਂ ਮਹਾਦਾਨਂ ਦਤ੍વਾ ਸਤ੍ਥੁ ਸਨ੍ਤਿਕੇ ਪਬ੍ਬਜਿਤ੍વਾ ਆਚਾਰਗੁਣਸਮ੍ਪਨ੍ਨੋ ਬੁਦ੍ਧਰਤਨੇ ਚਿਤ੍ਤੀਕਾਰਪੀਤਿਬਹੁਲੋ ਅਹੋਸਿ। ਸੋਪਿ ਨਂ ‘‘ਇਤੋ ਏਕਤਿਂਸੇ ਕਪ੍ਪੇ ਬੁਦ੍ਧੋ ਭવਿਸ੍ਸਸੀ’’ਤਿ ਬ੍ਯਾਕਾਸਿ।

    Tassa aparabhāge vessabhū nāma satthā udapādi. Tassāpi tayo sāvakasannipātā paṭhamasannipāte asītibhikkhusahassāni ahesuṃ dutiye sattati, tatiye saṭṭhi. Tadā bodhisatto sudassano nāma rājā hutvā buddhappamukhassa bhikkhusaṅghassa sacīvaraṃ mahādānaṃ datvā satthu santike pabbajitvā ācāraguṇasampanno buddharatane cittīkārapītibahulo ahosi. Sopi naṃ ‘‘ito ekatiṃse kappe buddho bhavissasī’’ti byākāsi.

    ਤਸ੍ਸ ਪਨ ਭਗવਤੋ ਅਨੋਮਂ ਨਾਮ ਨਗਰਂ ਅਹੋਸਿ, ਸੁਪ੍ਪਤੀਤੋ ਨਾਮ ਰਾਜਾ ਪਿਤਾ, ਯਸવਤੀ ਨਾਮ ਮਾਤਾ, ਸੋਣੋ ਚ ਉਤ੍ਤਰੋ ਚ ਦ੍વੇ ਅਗ੍ਗਸਾવਕਾ ਉਪਸਨ੍ਤੋ ਨਾਮ ਉਪਟ੍ਠਾਕੋ ਦਾਮਾ ਚ ਸਮਾਲਾ ਚ ਦ੍વੇ ਅਗ੍ਗਸਾવਿਕਾ, ਸਾਲਰੁਕ੍ਖੋ ਬੋਧਿ, ਸਰੀਰਂ ਸਟ੍ਠਿਹਤ੍ਥੁਬ੍ਬੇਧਂ ਅਹੋਸਿ, ਸਟ੍ਠਿવਸ੍ਸਸਹਸ੍ਸਾਨਿ ਆਯੂਤਿ।

    Tassa pana bhagavato anomaṃ nāma nagaraṃ ahosi, suppatīto nāma rājā pitā, yasavatī nāma mātā, soṇo ca uttaro ca dve aggasāvakā upasanto nāma upaṭṭhāko dāmā ca samālā ca dve aggasāvikā, sālarukkho bodhi, sarīraṃ saṭṭhihatthubbedhaṃ ahosi, saṭṭhivassasahassāni āyūti.

    ਤਸ੍ਸ ਅਪਰਭਾਗੇ ਇਮਸ੍ਮਿਂ ਕਪ੍ਪੇ ਚਤ੍ਤਾਰੋ ਬੁਦ੍ਧਾ ਨਿਬ੍ਬਤ੍ਤਾ ਕਕੁਸਨ੍ਧੋ, ਕੋਣਾਗਮਨੋ, ਕਸ੍ਸਪੋ, ਅਮ੍ਹਾਕਂ ਭਗવਾਤਿ। ਕਕੁਸਨ੍ਧਸ੍ਸ ਭਗવਤੋ ਏਕੋ ਸਾવਕਸਨ੍ਨਿਪਾਤੋ, ਤਤ੍ਥ ਚਤ੍ਤਾਲੀਸਭਿਕ੍ਖੁਸਹਸ੍ਸਾਨਿ ਅਹੇਸੁਂ। ਤਦਾ ਬੋਧਿਸਤ੍ਤੋ ਖੇਮੋ ਨਾਮ ਰਾਜਾ ਹੁਤ੍વਾ ਬੁਦ੍ਧਪ੍ਪਮੁਖਸ੍ਸ ਭਿਕ੍ਖੁਸਙ੍ਘਸ੍ਸ ਸਪਤ੍ਤਚੀવਰਂ ਮਹਾਦਾਨਞ੍ਚ ਅਞ੍ਜਨਾਦਿਭੇਸਜ੍ਜਾਨਿ ਚ ਦਤ੍વਾ ਸਤ੍ਥੁ ਧਮ੍ਮਦੇਸਨਂ ਸੁਤ੍વਾ ਪਬ੍ਬਜਿ। ਸੋਪਿ ਨਂ ਸਤ੍ਥਾ ਬ੍ਯਾਕਾਸਿ।

    Tassa aparabhāge imasmiṃ kappe cattāro buddhā nibbattā kakusandho, koṇāgamano, kassapo, amhākaṃ bhagavāti. Kakusandhassa bhagavato eko sāvakasannipāto, tattha cattālīsabhikkhusahassāni ahesuṃ. Tadā bodhisatto khemo nāma rājā hutvā buddhappamukhassa bhikkhusaṅghassa sapattacīvaraṃ mahādānañca añjanādibhesajjāni ca datvā satthu dhammadesanaṃ sutvā pabbaji. Sopi naṃ satthā byākāsi.

    ਕਕੁਸਨ੍ਧਸ੍ਸ ਪਨ ਭਗવਤੋ ਖੇਮਂ ਨਾਮ ਨਗਰਂ ਅਹੋਸਿ, ਅਗ੍ਗਿਦਤ੍ਤੋ ਨਾਮ ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣੋ ਪਿਤਾ, વਿਸਾਖਾ ਨਾਮ ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣੀ ਮਾਤਾ, વਿਧੁਰੋ ਚ ਸਞ੍ਜੀવੋ ਚ ਦ੍વੇ ਅਗ੍ਗਸਾવਕਾ, ਬੁਦ੍ਧਿਜੋ ਨਾਮ ਉਪਟ੍ਠਾਕੋ ਸਾਮਾ ਚ ਚਮ੍ਪਾ ਚ ਦ੍વੇ ਅਗ੍ਗਸਾવਿਕਾ ਮਹਾਸਿਰੀਸਰੁਕ੍ਖੋ ਬੋਧਿ ਸਰੀਰਂ ਚਤ੍ਤਾਲੀਸਹਤ੍ਥੁਬ੍ਬੇਧਂ ਅਹੋਸਿ, ਚਤ੍ਤਾਲੀਸવਸ੍ਸਸਹਸ੍ਸਾਨਿ ਆਯੂਤਿ।

    Kakusandhassa pana bhagavato khemaṃ nāma nagaraṃ ahosi, aggidatto nāma brāhmaṇo pitā, visākhā nāma brāhmaṇī mātā, vidhuro ca sañjīvo ca dve aggasāvakā, buddhijo nāma upaṭṭhāko sāmā ca campā ca dve aggasāvikā mahāsirīsarukkho bodhi sarīraṃ cattālīsahatthubbedhaṃ ahosi, cattālīsavassasahassāni āyūti.

    ਤਸ੍ਸ ਅਪਰਭਾਗੇ ਕੋਣਾਗਮਨੋ ਨਾਮ ਸਤ੍ਥਾ ਉਦਪਾਦਿ। ਤਸ੍ਸਾਪਿ ਏਕੋ ਸਾવਕਸਨ੍ਨਿਪਾਤੋ, ਤਤ੍ਥ ਤਿਂਸਭਿਕ੍ਖੁਸਹਸ੍ਸਾਨਿ ਅਹੇਸੁਂ। ਤਦਾ ਬੋਧਿਸਤ੍ਤੋ ਪਬ੍ਬਤੋ ਨਾਮ ਰਾਜਾ ਹੁਤ੍વਾ ਅਮਚ੍ਚਗਣਪਰਿવੁਤੋ ਸਤ੍ਥੁ ਸਨ੍ਤਿਕਂ ਗਨ੍ਤ੍વਾ ਧਮ੍ਮਦੇਸਨਂ ਸੁਤ੍વਾ ਬੁਦ੍ਧਪ੍ਪਮੁਖਂ ਭਿਕ੍ਖੁਸਙ੍ਘਂ ਨਿਮਨ੍ਤੇਤ੍વਾ ਮਹਾਦਾਨਂ ਪવਤ੍ਤੇਤ੍વਾ ਪਤ੍ਤੁਣ੍ਣਚੀਨਪਟਕੋਸੇਯ੍ਯਕਮ੍ਬਲਦੁਕੁਲਾਨਿ ਚੇવ ਸੁવਣ੍ਣਪਾਦੁਕਞ੍ਚ ਦਤ੍વਾ ਸਤ੍ਥੁ ਸਨ੍ਤਿਕੇ ਪਬ੍ਬਜਿ। ਸੋਪਿ ਨਂ ਸਤ੍ਥਾ ਬ੍ਯਾਕਾਸਿ।

    Tassa aparabhāge koṇāgamano nāma satthā udapādi. Tassāpi eko sāvakasannipāto, tattha tiṃsabhikkhusahassāni ahesuṃ. Tadā bodhisatto pabbato nāma rājā hutvā amaccagaṇaparivuto satthu santikaṃ gantvā dhammadesanaṃ sutvā buddhappamukhaṃ bhikkhusaṅghaṃ nimantetvā mahādānaṃ pavattetvā pattuṇṇacīnapaṭakoseyyakambaladukulāni ceva suvaṇṇapādukañca datvā satthu santike pabbaji. Sopi naṃ satthā byākāsi.

    ਤਸ੍ਸ ਭਗવਤੋ ਸੋਭવਤੀ ਨਾਮ ਨਗਰਂ ਅਹੋਸਿ, ਯਞ੍ਞਦਤ੍ਤੋ ਨਾਮ ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣੋ ਪਿਤਾ, ਉਤ੍ਤਰਾ ਨਾਮ ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣੀ ਮਾਤਾ, ਭਿਯ੍ਯੋਸੋ ਚ ਉਤ੍ਤਰੋ ਚ ਦ੍વੇ ਅਗ੍ਗਸਾવਕਾ, ਸੋਤ੍ਥਿਜੋ ਨਾਮ ਉਪਟ੍ਠਾਕੋ, ਸਮੁਦ੍ਦਾ ਚ ਉਤ੍ਤਰਾ ਚ ਦ੍વੇ ਅਗ੍ਗਸਾવਿਕਾ, ਉਦੁਮ੍ਬਰਰੁਕ੍ਖੋ ਬੋਧਿ, ਸਰੀਰਂ ਤਿਂਸਹਤ੍ਥੁਬ੍ਬੇਧਂ ਅਹੋਸਿ, ਤਿਂਸવਸ੍ਸਸਹਸ੍ਸਾਨਿ ਆਯੂਤਿ।

    Tassa bhagavato sobhavatī nāma nagaraṃ ahosi, yaññadatto nāma brāhmaṇo pitā, uttarā nāma brāhmaṇī mātā, bhiyyoso ca uttaro ca dve aggasāvakā, sotthijo nāma upaṭṭhāko, samuddā ca uttarā ca dve aggasāvikā, udumbararukkho bodhi, sarīraṃ tiṃsahatthubbedhaṃ ahosi, tiṃsavassasahassāni āyūti.

    ਤਸ੍ਸ ਅਪਰਭਾਗੇ ਕਸ੍ਸਪੋ ਨਾਮ ਸਤ੍ਥਾ ਉਦਪਾਦਿ। ਤਸ੍ਸਾਪਿ ਏਕੋવ ਸਾવਕਸਨ੍ਨਿਪਾਤੋ, ਤਤ੍ਥ વੀਸਤਿਭਿਕ੍ਖੁਸਹਸ੍ਸਾਨਿ ਅਹੇਸੁਂ। ਤਦਾ ਬੋਧਿਸਤ੍ਤੋ ਜੋਤਿਪਾਲੋ ਨਾਮ ਮਾਣવੋ ਤਿਣ੍ਣਂ વੇਦਾਨਂ ਪਾਰਗੂ ਭੂਮਿਯਞ੍ਚੇવ ਅਨ੍ਤਲਿਕ੍ਖੇ ਚ ਪਾਕਟੋ ਘਟਿਕਾਰਸ੍ਸ ਕੁਮ੍ਭਕਾਰਸ੍ਸ ਮਿਤ੍ਤੋ ਅਹੋਸਿ, ਸੋ ਤੇਨ ਸਦ੍ਧਿਂ ਸਤ੍ਥਾਰਂ ਉਪਸਙ੍ਕਮਿਤ੍વਾ ਧਮ੍ਮਕਥਂ ਸੁਤ੍વਾ ਪਬ੍ਬਜਿਤ੍વਾ ਆਰਦ੍ਧવੀਰਿਯੋ ਤੀਣਿ ਪਿਟਕਾਨਿ ਉਗ੍ਗਹੇਤ੍વਾ વਤ੍ਤਸਮ੍ਪਤ੍ਤਿਯਾ ਬੁਦ੍ਧਸਾਸਨਂ ਸੋਭੇਸਿ। ਸੋਪਿ ਨਂ ਸਤ੍ਥਾ ਬ੍ਯਾਕਾਸਿ।

    Tassa aparabhāge kassapo nāma satthā udapādi. Tassāpi ekova sāvakasannipāto, tattha vīsatibhikkhusahassāni ahesuṃ. Tadā bodhisatto jotipālo nāma māṇavo tiṇṇaṃ vedānaṃ pāragū bhūmiyañceva antalikkhe ca pākaṭo ghaṭikārassa kumbhakārassa mitto ahosi, so tena saddhiṃ satthāraṃ upasaṅkamitvā dhammakathaṃ sutvā pabbajitvā āraddhavīriyo tīṇi piṭakāni uggahetvā vattasampattiyā buddhasāsanaṃ sobhesi. Sopi naṃ satthā byākāsi.

    ਤਸ੍ਸ ਭਗવਤੋ ਜਾਤਨਗਰਂ ਬਾਰਾਣਸੀ ਨਾਮ ਅਹੋਸਿ। ਬ੍ਰਹ੍ਮਦਤ੍ਤੋ ਨਾਮ ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣੋ ਪਿਤਾ, ਧਨવਤੀ ਨਾਮ ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣੀ ਮਾਤਾ, ਤਿਸ੍ਸੋ ਚ ਭਾਰਦ੍વਾਜੋ ਚ ਦ੍વੇ ਅਗ੍ਗਸਾવਕਾ, ਸਬ੍ਬਮਿਤ੍ਤੋ ਨਾਮ ਉਪਟ੍ਠਾਕੋ ਅਨੁਲ਼ਾ ਚ ਉਰੁવੇਲ਼ਾ ਚ ਦ੍વੇ ਅਗ੍ਗਸਾવਿਕਾ, ਨਿਗ੍ਰੋਧਰੁਕ੍ਖੋ ਬੋਧਿ ਸਰੀਰਂ વੀਸਤਿਹਤ੍ਥੁਬ੍ਬੇਧਂ ਅਹੋਸਿ, વੀਸਤਿવਸ੍ਸਸਹਸ੍ਸਾਨਿ ਆਯੂਤਿ।

    Tassa bhagavato jātanagaraṃ bārāṇasī nāma ahosi. Brahmadatto nāma brāhmaṇo pitā, dhanavatī nāma brāhmaṇī mātā, tisso ca bhāradvājo ca dve aggasāvakā, sabbamitto nāma upaṭṭhāko anuḷā ca uruveḷā ca dve aggasāvikā, nigrodharukkho bodhi sarīraṃ vīsatihatthubbedhaṃ ahosi, vīsativassasahassāni āyūti.

    ਤਸ੍ਸ ਪਨ ਭਗવਤੋ ਓਰਭਾਗੇ ਠਪੇਤ੍વਾ ਇਮਂ ਸਮ੍ਮਾਸਮ੍ਬੁਦ੍ਧਂ ਅਞ੍ਞੋ ਬੁਦ੍ਧੋ ਨਾਮ ਨਤ੍ਥਿ। ਇਤਿ ਦੀਪਙ੍ਕਰਾਦੀਨਂ ਚਤੁવੀਸਤਿਯਾ ਬੁਦ੍ਧਾਨਂ ਸਨ੍ਤਿਕੇ ਲਦ੍ਧਬ੍ਯਾਕਰਣੋ ਪਨ ਬੋਧਿਸਤ੍ਤੋ ਯੇਨੇਨ –

    Tassa pana bhagavato orabhāge ṭhapetvā imaṃ sammāsambuddhaṃ añño buddho nāma natthi. Iti dīpaṅkarādīnaṃ catuvīsatiyā buddhānaṃ santike laddhabyākaraṇo pana bodhisatto yenena –

    ‘‘ਮਨੁਸ੍ਸਤ੍ਤਂ ਲਿਙ੍ਗਸਮ੍ਪਤ੍ਤਿ, ਹੇਤੁ ਸਤ੍ਥਾਰਦਸ੍ਸਨਂ।

    ‘‘Manussattaṃ liṅgasampatti, hetu satthāradassanaṃ;

    ਪਬ੍ਬਜ੍ਜਾ ਗੁਣਸਮ੍ਪਤ੍ਤਿ, ਅਧਿਕਾਰੋ ਚ ਛਨ੍ਦਤਾ।

    Pabbajjā guṇasampatti, adhikāro ca chandatā;

    ਅਟ੍ਠਧਮ੍ਮਸਮੋਧਾਨਾ, ਅਭਿਨੀਹਾਰੋ ਸਮਿਜ੍ਝਤੀ’’ਤਿ॥ (ਬੁ॰ વਂ॰ ੨.੫੯)।

    Aṭṭhadhammasamodhānā, abhinīhāro samijjhatī’’ti. (bu. vaṃ. 2.59);

    ਇਮੇ ਅਟ੍ਠ ਧਮ੍ਮੇ ਸਮੋਧਾਨੇਤ੍વਾ ਦੀਪਙ੍ਕਰਪਾਦਮੂਲੇ ਕਤਾਭਿਨੀਹਾਰੇਨ ‘‘ਹਨ੍ਦ ਬੁਦ੍ਧਕਰੇ ਧਮ੍ਮੇ વਿਚਿਨਾਮਿ ਇਤੋ ਚਿਤੋ’’ਤਿ ਉਸ੍ਸਾਹਂ ਕਤ੍વਾ ‘‘વਿਚਿਨਨ੍ਤੋ ਤਦਾਦਕ੍ਖਿਂ, ਪਠਮਂ ਦਾਨਪਾਰਮਿ’’ਨ੍ਤਿ ਦਾਨਪਾਰਮਿਤਾਦਯੋ ਬੁਦ੍ਧਕਰਾ ਧਮ੍ਮਾ ਦਿਟ੍ਠਾ, ਤੇ ਪੂਰੇਨ੍ਤੋ ਯਾવ વੇਸ੍ਸਨ੍ਤਰਤ੍ਤਭਾવਾ ਆਗਮਿ। ਆਗਚ੍ਛਨ੍ਤੋ ਚ ਯੇ ਤੇ ਕਤਾਭਿਨੀਹਾਰਾਨਂ ਬੋਧਿਸਤ੍ਤਾਨਂ ਆਨਿਸਂਸਾ ਸਂવਣ੍ਣਿਤਾ –

    Ime aṭṭha dhamme samodhānetvā dīpaṅkarapādamūle katābhinīhārena ‘‘handa buddhakare dhamme vicināmi ito cito’’ti ussāhaṃ katvā ‘‘vicinanto tadādakkhiṃ, paṭhamaṃ dānapārami’’nti dānapāramitādayo buddhakarā dhammā diṭṭhā, te pūrento yāva vessantarattabhāvā āgami. Āgacchanto ca ye te katābhinīhārānaṃ bodhisattānaṃ ānisaṃsā saṃvaṇṇitā –

    ‘‘ਏવਂ ਸਬ੍ਬਙ੍ਗਸਮ੍ਪਨ੍ਨਾ, ਬੋਧਿਯਾ ਨਿਯਤਾ ਨਰਾ।

    ‘‘Evaṃ sabbaṅgasampannā, bodhiyā niyatā narā;

    ਸਂਸਰਂ ਦੀਘਮਦ੍ਧਾਨਂ, ਕਪ੍ਪਕੋਟਿਸਤੇਹਿਪਿ॥

    Saṃsaraṃ dīghamaddhānaṃ, kappakoṭisatehipi.

    ‘‘ਅવੀਚਿਮ੍ਹਿ ਨੁਪ੍ਪਜ੍ਜਨ੍ਤਿ, ਤਥਾ ਲੋਕਨ੍ਤਰੇਸੁ ਚ।

    ‘‘Avīcimhi nuppajjanti, tathā lokantaresu ca;

    ਨਿਜ੍ਝਾਮਤਣ੍ਹਾ ਖੁਪ੍ਪਿਪਾਸਾ, ਨ ਹੋਨ੍ਤਿ ਕਾਲਕਞ੍ਜਿਕਾ॥

    Nijjhāmataṇhā khuppipāsā, na honti kālakañjikā.

    ‘‘ਨ ਹੋਨ੍ਤਿ ਖੁਦ੍ਦਕਾ ਪਾਣਾ, ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਨ੍ਤਾਪਿ ਦੁਗ੍ਗਤਿਂ।

    ‘‘Na honti khuddakā pāṇā, uppajjantāpi duggatiṃ;

    ਜਾਯਮਾਨਾ ਮਨੁਸ੍ਸੇਸੁ, ਜਚ੍ਚਨ੍ਧਾ ਨ ਭવਨ੍ਤਿ ਤੇ॥

    Jāyamānā manussesu, jaccandhā na bhavanti te.

    ‘‘ਸੋਤવੇਕਲ੍ਲਤਾ ਨਤ੍ਥਿ, ਨ ਭવਨ੍ਤਿ ਮੂਗਪਕ੍ਖਿਕਾ।

    ‘‘Sotavekallatā natthi, na bhavanti mūgapakkhikā;

    ਇਤ੍ਥਿਭਾવਂ ਨ ਗਚ੍ਛਨ੍ਤਿ, ਉਭਤੋਬ੍ਯਞ੍ਜਨਪਣ੍ਡਕਾ॥

    Itthibhāvaṃ na gacchanti, ubhatobyañjanapaṇḍakā.

    ‘‘ਨ ਭવਨ੍ਤਿ ਪਰਿਯਾਪਨ੍ਨਾ, ਬੋਧਿਯਾ ਨਿਯਤਾ ਨਰਾ।

    ‘‘Na bhavanti pariyāpannā, bodhiyā niyatā narā;

    ਮੁਤ੍ਤਾ ਆਨਨ੍ਤਰਿਕੇਹਿ, ਸਬ੍ਬਤ੍ਥ ਸੁਦ੍ਧਗੋਚਰਾ॥

    Muttā ānantarikehi, sabbattha suddhagocarā.

    ‘‘ਮਿਚ੍ਛਾਦਿਟ੍ਠਿਂ ਨ ਸੇવਨ੍ਤਿ, ਕਮ੍ਮਕਿਰਿਯਦਸ੍ਸਨਾ।

    ‘‘Micchādiṭṭhiṃ na sevanti, kammakiriyadassanā;

    વਸਮਾਨਾਪਿ ਸਗ੍ਗੇਸੁ, ਅਸਞ੍ਞਂ ਨੁਪਪਜ੍ਜਰੇ॥

    Vasamānāpi saggesu, asaññaṃ nupapajjare.

    ‘‘ਸੁਦ੍ਧਾવਾਸੇਸੁ ਦੇવੇਸੁ, ਹੇਤੁ ਨਾਮ ਨ વਿਜ੍ਜਤਿ।

    ‘‘Suddhāvāsesu devesu, hetu nāma na vijjati;

    ਨੇਕ੍ਖਮ੍ਮਨਿਨ੍ਨਾ ਸਪ੍ਪੁਰਿਸਾ, વਿਸਂਯੁਤ੍ਤਾ ਭવਾਭવੇ।

    Nekkhammaninnā sappurisā, visaṃyuttā bhavābhave;

    ਚਰਨ੍ਤਿ ਲੋਕਤ੍ਥਚਰਿਯਾਯੋ, ਪੂਰੇਨ੍ਤਿ ਸਬ੍ਬਪਾਰਮੀ’’ਤਿ॥

    Caranti lokatthacariyāyo, pūrenti sabbapāramī’’ti.

    ਤੇ ਆਨਿਸਂਸੇ ਅਧਿਗਨ੍ਤ੍વਾવ ਆਗਤੋ। ਪਾਰਮਿਯੋ ਪੂਰੇਨ੍ਤਸ੍ਸ ਚ ਤਸ੍ਸ ਅਕਿਤ੍ਤਿਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣਕਾਲੇ ਸਙ੍ਖਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣਕਾਲੇ ਧਨਞ੍ਚਯਰਾਜਕਾਲੇ ਮਹਾਸੁਦਸ੍ਸਨਰਾਜਕਾਲੇ ਮਹਾਗੋવਿਨ੍ਦਕਾਲੇ ਨਿਮਿਮਹਾਰਾਜਕਾਲੇ ਚਨ੍ਦਕੁਮਾਰਕਾਲੇ વਿਸਯ੍ਹਸੇਟ੍ਠਿਕਾਲੇ ਸਿવਿਰਾਜਕਾਲੇ વੇਸ੍ਸਨ੍ਤਰਰਾਜਕਾਲੇਤਿ ਦਾਨਪਾਰਮਿਤਾਯ ਪੂਰਿਤਤ੍ਤਭਾવਾਨਂ ਪਰਿਮਾਣਂ ਨਾਮ ਨਤ੍ਥਿ। ਏਕਨ੍ਤੇਨ ਪਨਸ੍ਸ ਸਸਪਣ੍ਡਿਤਜਾਤਕਾਲੇ –

    Te ānisaṃse adhigantvāva āgato. Pāramiyo pūrentassa ca tassa akittibrāhmaṇakāle saṅkhabrāhmaṇakāle dhanañcayarājakāle mahāsudassanarājakāle mahāgovindakāle nimimahārājakāle candakumārakāle visayhaseṭṭhikāle sivirājakāle vessantararājakāleti dānapāramitāya pūritattabhāvānaṃ parimāṇaṃ nāma natthi. Ekantena panassa sasapaṇḍitajātakāle –

    ‘‘ਭਿਕ੍ਖਾਯ ਉਪਗਤਂ ਦਿਸ੍વਾ, ਸਕਤ੍ਤਾਨਂ ਪਰਿਚ੍ਚਜਿਂ।

    ‘‘Bhikkhāya upagataṃ disvā, sakattānaṃ pariccajiṃ;

    ਦਾਨੇਨ ਮੇ ਸਮੋ ਨਤ੍ਥਿ, ਏਸਾ ਮੇ ਦਾਨਪਾਰਮੀ’’ਤਿ॥ (ਚਰਿਯਾ॰ ੧.੧੪੩ ਤਸ੍ਸੁਦ੍ਦਾਨ –

    Dānena me samo natthi, esā me dānapāramī’’ti. (cariyā. 1.143 tassuddāna –

    ਏવਂ ਅਤ੍ਤਪਰਿਚ੍ਚਾਗਂ ਕਰੋਨ੍ਤਸ੍ਸ ਦਾਨਪਾਰਮਿਤਾ ਪਰਮਤ੍ਥਪਾਰਮੀ ਨਾਮ ਜਾਤਾ।

    Evaṃ attapariccāgaṃ karontassa dānapāramitā paramatthapāramī nāma jātā.

    ਤਥਾ ਸੀਲવਨਾਗਰਾਜਕਾਲੇ ਚਮ੍ਪੇਯ੍ਯਨਾਗਰਾਜਕਾਲੇ ਭੂਰਿਦਤ੍ਤਨਾਗਰਾਜਕਾਲੇ ਛਦ੍ਦਨ੍ਤਨਾਗਰਾਜਕਾਲੇ ਜਯਦ੍ਦਿਸਰਾਜਪੁਤ੍ਤਕਾਲੇ ਅਲੀਨਸਤ੍ਤੁਕੁਮਾਰਕਾਲੇਤਿ ਸੀਲਪਾਰਮਿਤਾਯ ਪੂਰਿਤਤ੍ਤਭਾવਾਨਂ ਪਰਿਮਾਣਂ ਨਾਮ ਨਤ੍ਥਿ। ਏਕਨ੍ਤੇਨ ਪਨਸ੍ਸ ਸਙ੍ਖਪਾਲਜਾਤਕਾਲੇ –

    Tathā sīlavanāgarājakāle campeyyanāgarājakāle bhūridattanāgarājakāle chaddantanāgarājakāle jayaddisarājaputtakāle alīnasattukumārakāleti sīlapāramitāya pūritattabhāvānaṃ parimāṇaṃ nāma natthi. Ekantena panassa saṅkhapālajātakāle –

    ‘‘ਸੂਲੇਹਿਪਿ વਿਜ੍ਝਿਯਨ੍ਤੋ, ਕੋਟ੍ਟਿਯਨ੍ਤੋਪਿ ਸਤ੍ਤਿਹਿ।

    ‘‘Sūlehipi vijjhiyanto, koṭṭiyantopi sattihi;

    ਭੋਜਪੁਤ੍ਤੇ ਨ ਕੁਪ੍ਪਾਮਿ, ਏਸਾ ਮੇ ਸੀਲਪਾਰਮੀ’’ਤਿ॥ (ਚਰਿਯਾ॰ ੨.੯੧) –

    Bhojaputte na kuppāmi, esā me sīlapāramī’’ti. (cariyā. 2.91) –

    ਏવਂ ਅਤ੍ਤਪਰਿਚ੍ਚਾਗਂ ਕਰੋਨ੍ਤਸ੍ਸ ਸੀਲਪਾਰਮਿਤਾ ਪਰਮਤ੍ਥਪਾਰਮੀ ਨਾਮ ਜਾਤਾ।

    Evaṃ attapariccāgaṃ karontassa sīlapāramitā paramatthapāramī nāma jātā.

    ਤਥਾ ਸੋਮਨਸ੍ਸਕੁਮਾਰਕਾਲੇ ਹਤ੍ਥਿਪਾਲਕੁਮਾਰਕਾਲੇ ਅਯੋਘਰਪਣ੍ਡਿਤਕਾਲੇਤਿ ਮਹਾਰਜ੍ਜਂ ਪਹਾਯ ਨੇਕ੍ਖਮ੍ਮਪਾਰਮਿਤਾਯ ਪੂਰਿਤਤ੍ਤਭਾવਾਨਂ ਪਰਿਮਾਣਂ ਨਾਮ ਨਤ੍ਥਿ। ਏਕਨ੍ਤੇਨ ਪਨਸ੍ਸ ਚੂਲ਼ਸੁਤਸੋਮਜਾਤਕਾਲੇ –

    Tathā somanassakumārakāle hatthipālakumārakāle ayogharapaṇḍitakāleti mahārajjaṃ pahāya nekkhammapāramitāya pūritattabhāvānaṃ parimāṇaṃ nāma natthi. Ekantena panassa cūḷasutasomajātakāle –

    ‘‘ਮਹਾਰਜ੍ਜਂ ਹਤ੍ਥਗਤਂ, ਖੇਲ਼ਪਿਣ੍ਡਂવ ਛਡ੍ਡਯਿਂ।

    ‘‘Mahārajjaṃ hatthagataṃ, kheḷapiṇḍaṃva chaḍḍayiṃ;

    ਚਜਤੋ ਨ ਹੋਤਿ ਲਗਨਂ, ਏਸਾ ਮੇ ਨੇਕ੍ਖਮ੍ਮਪਾਰਮੀ’’ਤਿ॥ –

    Cajato na hoti laganaṃ, esā me nekkhammapāramī’’ti. –

    ਏવਂ ਨਿਸ੍ਸਙ੍ਗਤਾਯ ਰਜ੍ਜਂ ਛਡ੍ਡੇਤ੍વਾ ਨਿਕ੍ਖਮਨ੍ਤਸ੍ਸ ਨੇਕ੍ਖਮ੍ਮਪਾਰਮਿਤਾ ਪਰਮਤ੍ਥਪਾਰਮੀ ਨਾਮ ਜਾਤਾ।

    Evaṃ nissaṅgatāya rajjaṃ chaḍḍetvā nikkhamantassa nekkhammapāramitā paramatthapāramī nāma jātā.

    ਤਥਾ વਿਧੁਰਪਣ੍ਡਿਤਕਾਲੇ ਮਹਾਗੋવਿਨ੍ਦਪਣ੍ਡਿਤਕਾਲੇ ਕੁਦਾਲਪਣ੍ਡਿਤਕਾਲੇ ਅਰਕਪਣ੍ਡਿਤਕਾਲੇ ਬੋਧਿਪਰਿਬ੍ਬਾਜਕਕਾਲੇ ਮਹੋਸਧਪਣ੍ਡਿਤਕਾਲੇਤਿ ਪਞ੍ਞਾਪਾਰਮਿਤਾਯ ਪੂਰਿਤਤ੍ਤਭਾવਾਨਂ ਪਰਿਮਾਣਂ ਨਾਮ ਨਤ੍ਥਿ। ਏਕਨ੍ਤੇਨ ਪਨਸ੍ਸ ਸਤ੍ਤੁਭਸ੍ਤਜਾਤਕੇ ਸੇਨਕਪਣ੍ਡਿਤਕਾਲੇ –

    Tathā vidhurapaṇḍitakāle mahāgovindapaṇḍitakāle kudālapaṇḍitakāle arakapaṇḍitakāle bodhiparibbājakakāle mahosadhapaṇḍitakāleti paññāpāramitāya pūritattabhāvānaṃ parimāṇaṃ nāma natthi. Ekantena panassa sattubhastajātake senakapaṇḍitakāle –

    ‘‘ਪਞ੍ਞਾਯ વਿਚਿਨਨ੍ਤੋਹਂ, ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣਂ ਮੋਚਯਿਂ ਦੁਖਾ।

    ‘‘Paññāya vicinantohaṃ, brāhmaṇaṃ mocayiṃ dukhā;

    ਪਞ੍ਞਾਯ ਮੇ ਸਮੋ ਨਤ੍ਥਿ, ਏਸਾ ਮੇ ਪਞ੍ਞਾਪਾਰਮੀ’’ਤਿ॥ –

    Paññāya me samo natthi, esā me paññāpāramī’’ti. –

    ਅਨ੍ਤੋਭਸ੍ਤਗਤਂ ਸਪ੍ਪਂ ਦਸ੍ਸੇਨ੍ਤਸ੍ਸ ਪਞ੍ਞਾਪਾਰਮਿਤਾ ਪਰਮਤ੍ਥਪਾਰਮੀ ਨਾਮ ਜਾਤਾ।

    Antobhastagataṃ sappaṃ dassentassa paññāpāramitā paramatthapāramī nāma jātā.

    ਤਥਾ વੀਰਿਯਪਾਰਮਿਤਾਦੀਨਮ੍ਪਿ ਪੂਰਿਤਤ੍ਤਭਾવਾਨਂ ਪਰਿਮਾਣਂ ਨਾਮ ਨਤ੍ਥਿ। ਏਕਨ੍ਤੇਨ ਪਨਸ੍ਸ ਮਹਾਜਨਕਜਾਤਕੇ –

    Tathā vīriyapāramitādīnampi pūritattabhāvānaṃ parimāṇaṃ nāma natthi. Ekantena panassa mahājanakajātake –

    ‘‘ਅਤੀਰਦਸ੍ਸੀ ਜਲਮਜ੍ਝੇ, ਹਤਾ ਸਬ੍ਬੇવ ਮਾਨੁਸਾ।

    ‘‘Atīradassī jalamajjhe, hatā sabbeva mānusā;

    ਚਿਤ੍ਤਸ੍ਸ ਅਞ੍ਞਥਾ ਨਤ੍ਥਿ, ਏਸਾ ਮੇ વੀਰਿਯਪਾਰਮੀ’’ਤਿ॥ –

    Cittassa aññathā natthi, esā me vīriyapāramī’’ti. –

    ਏવਂ ਮਹਾਸਮੁਦ੍ਦਂ ਤਰਨ੍ਤਸ੍ਸ વੀਰਿਯਪਾਰਮਿਤਾ ਪਰਮਤ੍ਥਪਾਰਮੀ ਨਾਮ ਜਾਤਾ।

    Evaṃ mahāsamuddaṃ tarantassa vīriyapāramitā paramatthapāramī nāma jātā.

    ਖਨ੍ਤਿવਾਦੀਜਾਤਕੇ –

    Khantivādījātake –

    ‘‘ਅਚੇਤਨਂવ ਕੋਟ੍ਟੇਨ੍ਤੇ, ਤਿਣ੍ਹੇਨ ਫਰਸੁਨਾ ਮਮਂ।

    ‘‘Acetanaṃva koṭṭente, tiṇhena pharasunā mamaṃ;

    ਕਾਸਿਰਾਜੇ ਨ ਕੁਪ੍ਪਾਮਿ, ਏਸਾ ਮੇ ਖਨ੍ਤਿਪਾਰਮੀ’’ਤਿ॥ –

    Kāsirāje na kuppāmi, esā me khantipāramī’’ti. –

    ਏવਂ ਅਚੇਤਨਭਾવੇਨ વਿਯ ਮਹਾਦੁਕ੍ਖਂ ਅਧਿવਾਸੇਨ੍ਤਸ੍ਸ ਖਨ੍ਤਿਪਾਰਮਿਤਾ ਪਰਮਤ੍ਥਪਾਰਮੀ ਨਾਮ ਜਾਤਾ।

    Evaṃ acetanabhāvena viya mahādukkhaṃ adhivāsentassa khantipāramitā paramatthapāramī nāma jātā.

    ਮਹਾਸੁਤਸੋਮਜਾਤਕੇ –

    Mahāsutasomajātake –

    ‘‘ਸਚ੍ਚવਾਚਂ ਅਨੁਰਕ੍ਖਨ੍ਤੋ, ਚਜਿਤ੍વਾ ਮਮ ਜੀવਿਤਂ।

    ‘‘Saccavācaṃ anurakkhanto, cajitvā mama jīvitaṃ;

    ਮੋਚੇਸਿਂ ਏਕਸਤਂ ਖਤ੍ਤਿਯੇ, ਏਸਾ ਮੇ ਸਚ੍ਚਪਾਰਮੀ’’ਤਿ॥ –

    Mocesiṃ ekasataṃ khattiye, esā me saccapāramī’’ti. –

    ਏવਂ ਜੀવਿਤਂ ਚવਿਤ੍વਾ ਸਚ੍ਚਮਨੁਰਕ੍ਖਨ੍ਤਸ੍ਸ ਸਚ੍ਚਪਾਰਮਿਤਾ ਪਰਮਤ੍ਥਪਾਰਮੀ ਨਾਮ ਜਾਤਾ।

    Evaṃ jīvitaṃ cavitvā saccamanurakkhantassa saccapāramitā paramatthapāramī nāma jātā.

    ਮੂਗਪਕ੍ਖਜਾਤਕੇ –

    Mūgapakkhajātake –

    ‘‘ਮਾਤਾ ਪਿਤਾ ਨ ਮੇ ਦੇਸ੍ਸਾ, ਨਪਿ ਦੇਸ੍ਸਂ ਮਹਾਯਸਂ।

    ‘‘Mātā pitā na me dessā, napi dessaṃ mahāyasaṃ;

    ਸਬ੍ਬਞ੍ਞੁਤਂ ਪਿਯਂ ਮਯ੍ਹਂ, ਤਸ੍ਮਾ વਤਮਧਿਟ੍ਠਹਿ’’ਨ੍ਤਿ॥ –

    Sabbaññutaṃ piyaṃ mayhaṃ, tasmā vatamadhiṭṭhahi’’nti. –

    ਏવਂ ਜੀવਿਤਂ ਚਜਿਤ੍વਾ વਤਂ ਅਧਿਟ੍ਠਹਨ੍ਤਸ੍ਸ ਅਧਿਟ੍ਠਾਨਪਾਰਮਿਤਾ ਪਰਮਤ੍ਥਪਾਰਮੀ ਨਾਮ ਜਾਤਾ।

    Evaṃ jīvitaṃ cajitvā vataṃ adhiṭṭhahantassa adhiṭṭhānapāramitā paramatthapāramī nāma jātā.

    ਏਕਰਾਜਜਾਤਕੇ –

    Ekarājajātake –

    ‘‘ਨ ਮਂ ਕੋਚਿ ਉਤ੍ਤਸਤਿ, ਨਪਿਹਂ ਭਾਯਾਮਿ ਕਸ੍ਸਚਿ।

    ‘‘Na maṃ koci uttasati, napihaṃ bhāyāmi kassaci;

    ਮੇਤ੍ਤਾਬਲੇਨੁਪਤ੍ਥਦ੍ਧੋ, ਰਮਾਮਿ ਪવਨੇ ਤਦਾ’’ਤਿ॥ (ਚਰਿਯਾ॰ ੩.੧੧੩) –

    Mettābalenupatthaddho, ramāmi pavane tadā’’ti. (cariyā. 3.113) –

    ਏવਂ ਜੀવਿਤਂ ਅਨਪਲੋਕੇਤ੍વਾ ਮੇਤ੍ਤਾਯਨ੍ਤਸ੍ਸ ਮੇਤ੍ਤਾਪਾਰਮਿਤਾ ਪਰਮਤ੍ਥਪਾਰਮੀ ਨਾਮ ਜਾਤਾ।

    Evaṃ jīvitaṃ anapaloketvā mettāyantassa mettāpāramitā paramatthapāramī nāma jātā.

    ਲੋਮਹਂਸਜਾਤਕੇ –

    Lomahaṃsajātake –

    ‘‘ਸੁਸਾਨੇ ਸੇਯ੍ਯਂ ਕਪ੍ਪੇਮਿ, ਛવਟ੍ਠਿਕਂ ਉਪਨਿਧਾਯਹਂ।

    ‘‘Susāne seyyaṃ kappemi, chavaṭṭhikaṃ upanidhāyahaṃ;

    ਗਾਮਣ੍ਡਲਾ ਉਪਾਗਨ੍ਤ੍વਾ, ਰੂਪਂ ਦਸ੍ਸੇਨ੍ਤਿ ਨਪ੍ਪਕ’’ਨ੍ਤਿ॥ –

    Gāmaṇḍalā upāgantvā, rūpaṃ dassenti nappaka’’nti. –

    ਏવਂ ਗਾਮਦਾਰਕੇਸੁ ਨਿਟ੍ਠੁਭਨਾਦੀਹਿ ਚੇવ ਮਾਲਾਗਨ੍ਧੂਪਹਾਰਾਦੀਹਿ ਚ ਸੁਖਦੁਕ੍ਖਂ ਉਪ੍ਪਾਦੇਨ੍ਤੇਸੁਪਿ ਉਪੇਕ੍ਖਨਂ ਅਨਤਿવਤ੍ਤੇਨ੍ਤਸ੍ਸ ਉਪੇਕ੍ਖਾਪਾਰਮਿਤਾ ਪਰਮਤ੍ਥਪਾਰਮੀ ਨਾਮ ਜਾਤਾ। ਅਯਮੇਤ੍ਥ ਸਙ੍ਖੇਪੋ, વਿਤ੍ਥਾਰਤੋ ਪਨੇਸ ਅਤ੍ਥੋ ਚਰਿਯਾਪਿਟਕਤੋ ਗਹੇਤਬ੍ਬੋ।

    Evaṃ gāmadārakesu niṭṭhubhanādīhi ceva mālāgandhūpahārādīhi ca sukhadukkhaṃ uppādentesupi upekkhanaṃ anativattentassa upekkhāpāramitā paramatthapāramī nāma jātā. Ayamettha saṅkhepo, vitthārato panesa attho cariyāpiṭakato gahetabbo.

    ਏવਂ ਪਾਰਮਿਯੋ ਪੂਰੇਤ੍વਾ વੇਸ੍ਸਨ੍ਤਰਤ੍ਤਭਾવੇ ਠਿਤੋ –

    Evaṃ pāramiyo pūretvā vessantarattabhāve ṭhito –

    ‘‘ਅਚੇਤਨਾਯਂ ਪਥવੀ, ਅવਿਞ੍ਞਾਯ ਸੁਖਂ ਦੁਖਂ।

    ‘‘Acetanāyaṃ pathavī, aviññāya sukhaṃ dukhaṃ;

    ਸਾਪਿ ਦਾਨਬਲਾ ਮਯ੍ਹਂ, ਸਤ੍ਤਕ੍ਖਤ੍ਤੁਂ ਪਕਮ੍ਪਥਾ’’ਤਿ॥ (ਚਰਿਯਾ॰ ੧.੧੨੪)।

    Sāpi dānabalā mayhaṃ, sattakkhattuṃ pakampathā’’ti. (cariyā. 1.124);

    ਏવਂ ਮਹਾਪਥવੀਕਮ੍ਪਨਾਨਿ ਮਹਾਪੁਞ੍ਞਾਨਿ ਕਤ੍વਾ ਆਯੁਪਰਿਯੋਸਾਨੇ ਤਤੋ ਚੁਤੋ ਤੁਸਿਤਭવਨੇ ਨਿਬ੍ਬਤ੍ਤਿ, ਤਤ੍ਥ ਅਞ੍ਞੇ ਦੇવੇ ਦਸਹਿ ਠਾਨੇਹਿ ਅਧਿਗਣ੍ਹਿਤ੍વਾ ‘‘ਯਾવਤਾਯੁਕਂ ਦਿਬ੍ਬਸਮ੍ਪਤ੍ਤਿਂ ਅਨੁਭવਨ੍ਤੋ ਮਨੁਸ੍ਸਗਣਨਾਯ ਇਦਾਨਿ ਸਤ੍ਤਹਿ ਦਿવਸੇਹਿ ਆਯੁਕ੍ਖਯਂ ਪਾਪੁਣਿਸ੍ਸਤੀ’’ਤਿ વਤ੍ਥਾਨਿ ਕਿਲਿਸ੍ਸਨ੍ਤਿ, ਮਾਲਾ ਮਿਲਾਯਨ੍ਤਿ, ਕਚ੍ਛੇਹਿ ਸੇਦਾ ਮੁਚ੍ਚਨ੍ਤਿ, ਕਾਯੇ વੇવਣ੍ਣਿਯਂ ਓਕ੍ਕਮਤਿ, ਦੇવੋ ਦੇવਾਸਨੇ ਨ ਸਣ੍ਠਹਤੀਤਿ ਇਮੇਸੁ ਪਞ੍ਚਸੁ ਪੁਬ੍ਬਨਿਮਿਤ੍ਤੇਸੁ ਉਪ੍ਪਨ੍ਨੇਸੁ ਤਾਨਿ ਦਿਸ੍વਾ ‘‘ਸੁਞ੍ਞਾ વਤ ਭੋ ਸਗ੍ਗਾ ਭવਿਸ੍ਸਨ੍ਤੀ’’ਤਿ ਸਂવੇਗਜਾਤਾਹਿ ਦੇવਤਾਹਿ ਮਹਾਸਤ੍ਤਸ੍ਸ ਪੂਰਿਤਪਾਰਮਿਭਾવਂ ਞਤ੍વਾ ‘‘ਇਮਸ੍ਮਿਂ ਇਦਾਨਿ ਅਞ੍ਞਂ ਦੇવਲੋਕਂ ਅਨੁਪਗਨ੍ਤ੍વਾ ਮਨੁਸ੍ਸਲੋਕੇ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਿਤ੍વਾ ਬੁਦ੍ਧਭਾવਂ ਪਤ੍ਤੇ ਪੁਞ੍ਞਾਨਿ ਕਤ੍વਾ ਚੁਤਾ ਚੁਤਾ ਮਨੁਸ੍ਸਾ ਦੇવਲੋਕਂ ਪਰਿਪੂਰੇਸ੍ਸਨ੍ਤੀ’’ਤਿ ਚਿਨ੍ਤੇਤ੍વਾ –

    Evaṃ mahāpathavīkampanāni mahāpuññāni katvā āyupariyosāne tato cuto tusitabhavane nibbatti, tattha aññe deve dasahi ṭhānehi adhigaṇhitvā ‘‘yāvatāyukaṃ dibbasampattiṃ anubhavanto manussagaṇanāya idāni sattahi divasehi āyukkhayaṃ pāpuṇissatī’’ti vatthāni kilissanti, mālā milāyanti, kacchehi sedā muccanti, kāye vevaṇṇiyaṃ okkamati, devo devāsane na saṇṭhahatīti imesu pañcasu pubbanimittesu uppannesu tāni disvā ‘‘suññā vata bho saggā bhavissantī’’ti saṃvegajātāhi devatāhi mahāsattassa pūritapāramibhāvaṃ ñatvā ‘‘imasmiṃ idāni aññaṃ devalokaṃ anupagantvā manussaloke uppajjitvā buddhabhāvaṃ patte puññāni katvā cutā cutā manussā devalokaṃ paripūressantī’’ti cintetvā –

    ‘‘ਯਤੋਹਂ ਤੁਸਿਤੇ ਕਾਯੇ, ਸਨ੍ਤੁਸਿਤੋ ਨਾਮਹਂ ਤਦਾ।

    ‘‘Yatohaṃ tusite kāye, santusito nāmahaṃ tadā;

    ਦਸਸਹਸ੍ਸੀ ਸਮਾਗਨ੍ਤ੍વਾ, ਯਾਚਨ੍ਤਿ ਪਞ੍ਜਲੀ ਮਮਂ॥

    Dasasahassī samāgantvā, yācanti pañjalī mamaṃ.

    ‘‘ਕਾਲੋ ਦੇવ ਮਹਾવੀਰ, ਉਪ੍ਪਜ੍ਜ ਮਾਤੁਕੁਚ੍ਛਿਯਂ।

    ‘‘Kālo deva mahāvīra, uppajja mātukucchiyaṃ;

    ਸਦੇવਕਂ ਤਾਰਯਨ੍ਤੋ, ਬੁਜ੍ਝਸ੍ਸੁ ਅਮਤਂ ਪਦ’’ਨ੍ਤਿ॥ (ਬੁ॰ વਂ॰ ੧.੬੬-੬੭)।

    Sadevakaṃ tārayanto, bujjhassu amataṃ pada’’nti. (bu. vaṃ. 1.66-67);

    ਏવਂ ਬੁਦ੍ਧਭਾવਤ੍ਥਾਯ ਆਯਾਚਿਤੋ ਕਾਲਂ, ਦੀਪਂ, ਦੇਸਂ, ਕੁਲਂ, ਜਨੇਤ੍ਤਿਯਾ ਆਯੁਪ੍ਪਮਾਣਨ੍ਤਿ ਇਮਾਨਿ ਪਞ੍ਚ ਮਹਾવਿਲੋਕਨਾਨਿ વਿਲੋਕੇਤ੍વਾ ਕਤਸਨ੍ਨਿਟ੍ਠਾਨੋ ਤਤੋ ਚੁਤੋ ਸਕ੍ਯਰਾਜਕੁਲੇ ਪਟਿਸਨ੍ਧਿਂ ਗਹੇਤ੍વਾ ਤਤ੍ਥ ਮਹਾਸਮ੍ਪਤ੍ਤਿਯਾ ਪਰਿਹਰਿਯਮਾਨੋ ਅਨੁਕ੍ਕਮੇਨ ਭਦ੍ਰਯੋਬ੍ਬਨਂ ਅਨੁਪਾਪੁਣਿ। ਇਮਸ੍ਮਿਂ ਅਨ੍ਤਰੇ ‘‘ਸਤੋ ਸਮ੍ਪਜਾਨੋ ਆਨਨ੍ਦ ਬੋਧਿਸਤ੍ਤੋ ਤੁਸਿਤਾ ਕਾਯਾ ਚવਿਤ੍વਾ ਮਾਤੁਕੁਚ੍ਛਿਂ ਓਕ੍ਕਮੀ’’ਤਿਆਦੀਨਂ (ਮ॰ ਨਿ॰ ੩.੨੦੦) ਸੁਤ੍ਤਪਦਾਨਞ੍ਚੇવ ਤੇਸਂ ਅਟ੍ਠਕਥਾਯ ਚ વਸੇਨ વਿਤ੍ਥਾਰੋ વੇਦਿਤਬ੍ਬੋ।

    Evaṃ buddhabhāvatthāya āyācito kālaṃ, dīpaṃ, desaṃ, kulaṃ, janettiyā āyuppamāṇanti imāni pañca mahāvilokanāni viloketvā katasanniṭṭhāno tato cuto sakyarājakule paṭisandhiṃ gahetvā tattha mahāsampattiyā parihariyamāno anukkamena bhadrayobbanaṃ anupāpuṇi. Imasmiṃ antare ‘‘sato sampajāno ānanda bodhisatto tusitā kāyā cavitvā mātukucchiṃ okkamī’’tiādīnaṃ (ma. ni. 3.200) suttapadānañceva tesaṃ aṭṭhakathāya ca vasena vitthāro veditabbo.

    ਸੋ ਤਿਣ੍ਣਂ ਉਤੂਨਂ ਅਨੁਚ੍ਛવਿਕੇਸੁ ਤੀਸੁ ਪਾਸਾਦੇਸੁ ਦੇવਲੋਕਸਿਰਿਂ વਿਯ ਰਜ੍ਜਸਿਰਿਂ ਅਨੁਭવਮਾਨੋ ਉਯ੍ਯਾਨਕੀਲ਼ਾਯ ਗਮਨਸਮਯੇ ਅਨੁਕ੍ਕਮੇਨ ਜਿਣ੍ਣਬ੍ਯਾਧਿਮਤਸਙ੍ਖਾਤੇ ਤਯੋ ਦੇવਦੂਤੇ ਦਿਸ੍વਾ ਸਞ੍ਜਾਤਸਂવੇਗੋ ਨਿવਤ੍ਤਿਤ੍વਾ ਚਤੁਤ੍ਥવਾਰੇ ਪਬ੍ਬਜਿਤਂ ਦਿਸ੍વਾ ‘ਸਾਧੁ ਪਬ੍ਬਜ੍ਜਾ’ਤਿ ਪਬ੍ਬਜ੍ਜਾਯ ਰੁਚਿਂ ਉਪ੍ਪਾਦੇਤ੍વਾ ਉਯ੍ਯਾਨਂ ਗਨ੍ਤ੍વਾ ਤਤ੍ਥ ਦਿવਸਭਾਗਂ ਖੇਪੇਤ੍વਾ ਮਙ੍ਗਲਪੋਕ੍ਖਰਣੀਤੀਰੇ ਨਿਸਿਨ੍ਨੋ ਕਪ੍ਪਕવੇਸਂ ਗਹੇਤ੍વਾ ਆਗਤੇਨ વਿਸ੍ਸਕਮ੍ਮੇਨ ਦੇવਪੁਤ੍ਤੇਨ ਅਲਙ੍ਕਤਪਟਿਯਤ੍ਤੋ ਰਾਹੁਲਭਦ੍ਦਸ੍ਸ ਜਾਤਸਾਸਨਂ ਸੁਤ੍વਾ ਪੁਤ੍ਤਸਿਨੇਹਸ੍ਸ ਬਲવਭਾવਂ ਞਤ੍વਾ ‘ਯਾવ ਇਦਂ ਬਨ੍ਧਨਂ ਨ વਡ੍ਢਤਿ ਤਾવਦੇવ ਨਂ ਛਿਨ੍ਦਿਸ੍ਸਾਮੀ’ਤਿ ਚਿਨ੍ਤੇਤ੍વਾ ਸਾਯਂ ਨਗਰਂ ਪવਿਸਨ੍ਤੋ –

    So tiṇṇaṃ utūnaṃ anucchavikesu tīsu pāsādesu devalokasiriṃ viya rajjasiriṃ anubhavamāno uyyānakīḷāya gamanasamaye anukkamena jiṇṇabyādhimatasaṅkhāte tayo devadūte disvā sañjātasaṃvego nivattitvā catutthavāre pabbajitaṃ disvā ‘sādhu pabbajjā’ti pabbajjāya ruciṃ uppādetvā uyyānaṃ gantvā tattha divasabhāgaṃ khepetvā maṅgalapokkharaṇītīre nisinno kappakavesaṃ gahetvā āgatena vissakammena devaputtena alaṅkatapaṭiyatto rāhulabhaddassa jātasāsanaṃ sutvā puttasinehassa balavabhāvaṃ ñatvā ‘yāva idaṃ bandhanaṃ na vaḍḍhati tāvadeva naṃ chindissāmī’ti cintetvā sāyaṃ nagaraṃ pavisanto –

    ‘‘ਨਿਬ੍ਬੁਤਾ ਨੂਨ ਸਾ ਮਾਤਾ, ਨਿਬ੍ਬੁਤੋ ਨੂਨ ਸੋ ਪਿਤਾ।

    ‘‘Nibbutā nūna sā mātā, nibbuto nūna so pitā;

    ਨਿਬ੍ਬੁਤਾ ਨੂਨ ਸਾ ਨਾਰੀ, ਯਸ੍ਸਾਯਂ ਈਦਿਸੋ ਪਤੀ’’ਤਿ॥ (ਬੁ॰ વਂ॰ ਅਟ੍ਠ॰ ੨੭ ਅવਿਦੂਰੇਨਿਦਾਨਕਥਾ; ਧ॰ ਪ॰ ਅਟ੍ਠ॰ ੧.੧੦ ਸਾਰਿਪੁਤ੍ਤਤ੍ਥੇਰવਤ੍ਥੁ; ਅਪ॰ ਅਟ੍ਠ॰ ੧.ਅવਿਦੂਰੇਨਿਦਾਨਕਥਾ; ਜਾ॰ ਅਟ੍ਠ॰ ੧.ਅવਿਦੂਰੇਨਿਦਾਨਕਥਾ)।

    Nibbutā nūna sā nārī, yassāyaṃ īdiso patī’’ti. (bu. vaṃ. aṭṭha. 27 avidūrenidānakathā; dha. pa. aṭṭha. 1.10 sāriputtattheravatthu; apa. aṭṭha. 1.avidūrenidānakathā; jā. aṭṭha. 1.avidūrenidānakathā);

    ਕਿਸਾਗੋਤਮਿਯਾ ਨਾਮ ਪਿਤੁਚ੍ਛਾਧੀਤਾਯ ਭਾਸਿਤਂ ਇਮਂ ਗਾਥਂ ਸੁਤ੍વਾ, ‘ਅਹਂ ਇਮਾਯ ਨਿਬ੍ਬੁਤਪਦਂ ਸਾવਿਤੋ’ਤਿ ਗੀવਤੋ ਸਤਸਹਸ੍ਸਗ੍ਘਨਿਕਂ ਮੁਤ੍ਤਾਹਾਰਂ ਮੁਞ੍ਚਿਤ੍વਾ, ਤਸ੍ਸਾ ਪੇਸੇਤ੍વਾ, ਅਤ੍ਤਨੋ ਭવਨਂ ਪવਿਸਿਤ੍વਾ, ਸਿਰਿਸਯਨੇ ਨਿਸਿਨ੍ਨੋ ਨਿਦ੍ਦਾવਸੇਨ ਨਾਟਕਾਨਂ વਿਪ੍ਪਕਾਰਂ ਦਿਸ੍વਾ, ਨਿਬ੍ਬਿਨ੍ਨਹਦਯੋ ਛਨ੍ਨਂ ਉਟ੍ਠਾਪੇਤ੍વਾ, ਕਣ੍ਡਕਂ ਆਹਰਾਪੇਤ੍વਾ, ਕਣ੍ਡਕਂ ਆਰੁਯ੍ਹ, ਛਨ੍ਨਸਹਾਯੋવ ਦਸਸਹਸ੍ਸਿਲੋਕਧਾਤੁਦੇવਤਾਹਿ ਕਤਪਰਿવਾਰੋ ਮਹਾਭਿਨਿਕ੍ਖਮਨਂ ਨਿਕ੍ਖਮਿਤ੍વਾ, ਤੇਨੇવ ਰਤ੍ਤਾવਸੇਸੇਨ ਤੀਣਿ ਮਹਾਰਜ੍ਜਾਨਿ ਅਤਿਕ੍ਕਮ੍ਮ ਅਨੋਮਾਨਦੀਤੀਰੇ ਪਬ੍ਬਜਿਤ੍વਾ, ਅਨੁਕ੍ਕਮੇਨ ਰਾਜਗਹਂ ਗਨ੍ਤ੍વਾ, ਤਤ੍ਥ ਪਿਣ੍ਡਾਯ ਚਰਿਤ੍વਾ, ਪਣ੍ਡવਪਬ੍ਬਤਪਬ੍ਭਾਰੇ ਨਿਸਿਨ੍ਨੋ ਮਗਧਰਾਜੇਨ ਰਜ੍ਜੇਨ ਨਿਮਨ੍ਤਿਯਮਾਨੋ ਤਂ ਪਟਿਕ੍ਖਿਪਿਤ੍વਾ, ਸਬ੍ਬਞ੍ਞੁਤਂ ਪਤ੍વਾ ਤਸ੍ਸ વਿਜਿਤਂ ਆਗਮਨਤ੍ਥਾਯ ਤੇਨ ਗਹਿਤਪਟਿਞ੍ਞੋ , ਆਲ਼ਾਰਞ੍ਚ ਉਦਕਞ੍ਚ ਉਪਸਙ੍ਕਮਿਤ੍વਾ, ਤੇਸਂ ਸਨ੍ਤਿਕੇ ਅਧਿਗਤવਿਸੇਸੇਨ ਅਪਰਿਤੁਟ੍ਠੋ ਛਬ੍ਬਸ੍ਸਾਨਿ ਮਹਾਪਧਾਨਂ ਪਦਹਿਤ੍વਾ, વਿਸਾਖਾਪੁਣ੍ਣਮਦਿવਸੇ ਪਾਤੋવ ਸੇਨਾਨਿਗਮੇ ਸੁਜਾਤਾਯ ਦਿਨ੍ਨਂ ਪਾਯਾਸਂ ਪਰਿਭੁਞ੍ਜਿਤ੍વਾ, ਨੇਰਞ੍ਜਰਾਯ ਨਦਿਯਾ ਸੁવਣ੍ਣਪਾਤਿਂ ਪવਾਹੇਤ੍વਾ, ਨੇਰਞ੍ਜਰਾਯ ਤੀਰੇ ਮਹਾવਨਸਣ੍ਡੇ ਨਾਨਾਸਮਾਪਤ੍ਤੀਹਿ ਦਿવਸਭਾਗਂ વੀਤਿਨਾਮੇਤ੍વਾ, ਸਾਯਨ੍ਹਸਮਯੇ ਸੋਤ੍ਥਿਯੇਨ ਦਿਨ੍ਨਂ ਅਟ੍ਠਤਿਣਮੁਟ੍ਠਿਂ ਗਹੇਤ੍વਾ, ਕਾਲ਼ੇਨ ਨਾਗਰਾਜੇਨ ਅਭਿਤ੍ਥੁਤਗੁਣੋ ਬੋਧਿਮਣ੍ਡਂ ਆਰੁਯ੍ਹ ਤਿਣਾਨਿ ਸਨ੍ਥਰਿਤ੍વਾ, ‘ਨ ਤਾવਿਮਂ ਪਲ੍ਲਙ੍ਕਂ ਭਿਨ੍ਦਿਸ੍ਸਾਮਿ ਯਾવ ਮੇ ਨ ਅਨੁਪਾਦਾਯ ਆਸવੇਹਿ ਚਿਤ੍ਤਂ વਿਮੁਚ੍ਚਿਸ੍ਸਤੀ’ਤਿ ਪਟਿਞ੍ਞਂ ਕਤ੍વਾ, ਪਾਚੀਨਦਿਸਾਭਿਮੁਖੋ ਨਿਸੀਦਿਤ੍વਾ, ਸੂਰਿਯੇ ਅਨਤ੍ਥਙ੍ਗਮਿਤੇਯੇવ ਮਾਰਬਲਂ વਿਧਮਿਤ੍વਾ, ਪਠਮਯਾਮੇ ਪੁਬ੍ਬੇਨਿવਾਸਞਾਣਂ, ਮਜ੍ਝਿਮਯਾਮੇ ਚੁਤੂਪਪਾਤਞਾਣਂ ਪਤ੍વਾ, ਪਚ੍ਛਿਮਯਾਮਾવਸਾਨੇ ਦਸਬਲਚਤੁવੇਸਾਰਜ੍ਜਾਦਿਸਬ੍ਬਬੁਦ੍ਧਗੁਣਪਟਿਮਣ੍ਡਿਤਂ ਸਬ੍ਬਞ੍ਞੁਤਞ੍ਞਾਣਂ ਪਟਿવਿਜ੍ਝਨ੍ਤੋਯੇવ ਇਮਂ ਅਭਿਧਮ੍ਮਨਯਸਮੁਦ੍ਦਂ ਅਧਿਗਞ੍ਛਿ। ਏવਮਸ੍ਸ ਅਧਿਗਮਨਿਦਾਨਂ વੇਦਿਤਬ੍ਬਂ।

    Kisāgotamiyā nāma pitucchādhītāya bhāsitaṃ imaṃ gāthaṃ sutvā, ‘ahaṃ imāya nibbutapadaṃ sāvito’ti gīvato satasahassagghanikaṃ muttāhāraṃ muñcitvā, tassā pesetvā, attano bhavanaṃ pavisitvā, sirisayane nisinno niddāvasena nāṭakānaṃ vippakāraṃ disvā, nibbinnahadayo channaṃ uṭṭhāpetvā, kaṇḍakaṃ āharāpetvā, kaṇḍakaṃ āruyha, channasahāyova dasasahassilokadhātudevatāhi kataparivāro mahābhinikkhamanaṃ nikkhamitvā, teneva rattāvasesena tīṇi mahārajjāni atikkamma anomānadītīre pabbajitvā, anukkamena rājagahaṃ gantvā, tattha piṇḍāya caritvā, paṇḍavapabbatapabbhāre nisinno magadharājena rajjena nimantiyamāno taṃ paṭikkhipitvā, sabbaññutaṃ patvā tassa vijitaṃ āgamanatthāya tena gahitapaṭiñño , āḷārañca udakañca upasaṅkamitvā, tesaṃ santike adhigatavisesena aparituṭṭho chabbassāni mahāpadhānaṃ padahitvā, visākhāpuṇṇamadivase pātova senānigame sujātāya dinnaṃ pāyāsaṃ paribhuñjitvā, nerañjarāya nadiyā suvaṇṇapātiṃ pavāhetvā, nerañjarāya tīre mahāvanasaṇḍe nānāsamāpattīhi divasabhāgaṃ vītināmetvā, sāyanhasamaye sotthiyena dinnaṃ aṭṭhatiṇamuṭṭhiṃ gahetvā, kāḷena nāgarājena abhitthutaguṇo bodhimaṇḍaṃ āruyha tiṇāni santharitvā, ‘na tāvimaṃ pallaṅkaṃ bhindissāmi yāva me na anupādāya āsavehi cittaṃ vimuccissatī’ti paṭiññaṃ katvā, pācīnadisābhimukho nisīditvā, sūriye anatthaṅgamiteyeva mārabalaṃ vidhamitvā, paṭhamayāme pubbenivāsañāṇaṃ, majjhimayāme cutūpapātañāṇaṃ patvā, pacchimayāmāvasāne dasabalacatuvesārajjādisabbabuddhaguṇapaṭimaṇḍitaṃ sabbaññutaññāṇaṃ paṭivijjhantoyeva imaṃ abhidhammanayasamuddaṃ adhigañchi. Evamassa adhigamanidānaṃ veditabbaṃ.

    ਏવਂ ਅਧਿਗਤਾਭਿਧਮ੍ਮੋ ਏਕਪਲ੍ਲਙ੍ਕੇਨ ਨਿਸਿਨ੍ਨਸਤ੍ਤਾਹਂ ਅਨਿਮਿਸਸਤ੍ਤਾਹਂ ਚਙ੍ਕਮਨਸਤ੍ਤਾਹਞ੍ਚ ਅਤਿਕ੍ਕਮਿਤ੍વਾ, ਚਤੁਤ੍ਥੇ ਸਤ੍ਤਾਹੇ ਸਯਮ੍ਭੂਞਾਣਾਧਿਗਮੇਨ ਅਧਿਗਤਂ ਅਭਿਧਮ੍ਮਂ વਿਚਿਨਿਤ੍વਾ ਅਪਰਾਨਿਪਿ ਅਜਪਾਲਮੁਚਲਿਨ੍ਦਰਾਜਾਯਤਨੇਸੁ ਤੀਣਿ ਸਤ੍ਤਾਹਾਨਿ વੀਤਿਨਾਮੇਤ੍વਾ, ਅਟ੍ਠਮੇ ਸਤ੍ਤਾਹੇ ਅਜਪਾਲਨਿਗ੍ਰੋਧਰੁਕ੍ਖਮੂਲੇ ਨਿਸਿਨ੍ਨੋ ਧਮ੍ਮਗਮ੍ਭੀਰਤਾਪਚ੍ਚવੇਕ੍ਖਣੇਨ ਅਪ੍ਪੋਸ੍ਸੁਕ੍ਕਤਂ ਆਪਜ੍ਜਮਾਨੋ ਦਸਸਹਸ੍ਸਿਮਹਾਬ੍ਰਹ੍ਮਪਰਿવਾਰੇਨ ਸਹਮ੍ਪਤਿਬ੍ਰਹ੍ਮੁਨਾ ਆਯਾਚਿਤਧਮ੍ਮਦੇਸਨੋ ਬੁਦ੍ਧਚਕ੍ਖੁਨਾ ਲੋਕਂ ਓਲੋਕੇਤ੍વਾ, ਬ੍ਰਹ੍ਮੁਨੋ ਅਜ੍ਝੇਸਨਂ ਆਦਾਯ ‘‘ਕਸ੍ਸ ਨੁ ਖੋ ਅਹਂ ਪਠਮਂ ਧਮ੍ਮਂ ਦੇਸੇਯ੍ਯ’ਨ੍ਤਿ ਓਲੋਕੇਨ੍ਤੋ ਆਲ਼ਾਰੁਦਕਾਨਂ ਕਾਲਙ੍ਕਤਭਾવਂ ਞਤ੍વਾ, ਪਞ੍ਚવਗ੍ਗਿਯਾਨਂ ਭਿਕ੍ਖੂਨਂ ਬਹੂਪਕਾਰਤਂ ਅਨੁਸ੍ਸਰਿਤ੍વਾ, ਉਟ੍ਠਾਯਾਸਨਾ ਕਾਸਿਪੁਰਂ ਗਚ੍ਛਨ੍ਤੋ ਅਨ੍ਤਰਾਮਗ੍ਗੇ ਉਪਕੇਨ ਸਦ੍ਧਿਂ ਮਨ੍ਤੇਤ੍વਾ, ਆਸਾਲ਼੍ਹੀਪੁਣ੍ਣਮਦਿવਸੇ ਇਸਿਪਤਨੇ ਮਿਗਦਾਯੇ ਪਞ੍ਚવਗ੍ਗਿਯਾਨਂ ਭਿਕ੍ਖੂਨਂ વਸਨਟ੍ਠਾਨਂ ਪਤ੍વਾ,ਤੇ ਅਨਨੁਚ੍ਛવਿਕੇਨ ਸਮੁਦਾਚਾਰੇਨ ਸਮੁਦਾਚਰਨ੍ਤੇ ਸਞ੍ਞਾਪੇਤ੍વਾ, ਧਮ੍ਮਚਕ੍ਕਂ ਪવਤ੍ਤੇਨ੍ਤੋ ਅਞ੍ਞਾਸਿਕੋਣ੍ਡਞ੍ਞਤ੍ਥੇਰਪ੍ਪਮੁਖਾ ਅਟ੍ਠਾਰਸ ਬ੍ਰਹ੍ਮਕੋਟਿਯੋ ਅਮਤਪਾਨਂ ਪਾਯੇਸਿ। ਏવਂ ਯਾવ ਧਮ੍ਮਚਕ੍ਕਪ੍ਪવਤ੍ਤਨਾ ਦੇਸਨਾਨਿਦਾਨਂ વੇਦਿਤਬ੍ਬਂ। ਅਯਮੇਤ੍ਥ ਸਙ੍ਖੇਪੋ। વਿਤ੍ਥਾਰੋ ਪਨ ਸਾਟ੍ਠਕਥਾਨਂ ਅਰਿਯਪਰਿਯੇਸਨ(ਮ॰ ਨਿ॰ ੧.੨੭੪) ਪਬ੍ਬਜ੍ਜਸੁਤ੍ਤਾਦੀਨਂ (ਸੁ॰ ਨਿ॰ ੪੦੭ ਆਦਯੋ) વਸੇਨ વੇਦਿਤਬ੍ਬੋ।

    Evaṃ adhigatābhidhammo ekapallaṅkena nisinnasattāhaṃ animisasattāhaṃ caṅkamanasattāhañca atikkamitvā, catutthe sattāhe sayambhūñāṇādhigamena adhigataṃ abhidhammaṃ vicinitvā aparānipi ajapālamucalindarājāyatanesu tīṇi sattāhāni vītināmetvā, aṭṭhame sattāhe ajapālanigrodharukkhamūle nisinno dhammagambhīratāpaccavekkhaṇena appossukkataṃ āpajjamāno dasasahassimahābrahmaparivārena sahampatibrahmunā āyācitadhammadesano buddhacakkhunā lokaṃ oloketvā, brahmuno ajjhesanaṃ ādāya ‘‘kassa nu kho ahaṃ paṭhamaṃ dhammaṃ deseyya’nti olokento āḷārudakānaṃ kālaṅkatabhāvaṃ ñatvā, pañcavaggiyānaṃ bhikkhūnaṃ bahūpakārataṃ anussaritvā, uṭṭhāyāsanā kāsipuraṃ gacchanto antarāmagge upakena saddhiṃ mantetvā, āsāḷhīpuṇṇamadivase isipatane migadāye pañcavaggiyānaṃ bhikkhūnaṃ vasanaṭṭhānaṃ patvā,te ananucchavikena samudācārena samudācarante saññāpetvā, dhammacakkaṃ pavattento aññāsikoṇḍaññattherappamukhā aṭṭhārasa brahmakoṭiyo amatapānaṃ pāyesi. Evaṃ yāva dhammacakkappavattanā desanānidānaṃ veditabbaṃ. Ayamettha saṅkhepo. Vitthāro pana sāṭṭhakathānaṃ ariyapariyesana(ma. ni. 1.274) pabbajjasuttādīnaṃ (su. ni. 407 ādayo) vasena veditabbo.

    ਏવਂ ਅਧਿਗਮਨਿਦਾਨਦੇਸਨਾਨਿਦਾਨਸਮ੍ਪਨ੍ਨਸ੍ਸ ਪਨਸ੍ਸ ਅਭਿਧਮ੍ਮਸ੍ਸ ਅਪਰਾਨਿਪਿ ਦੂਰੇਨਿਦਾਨਂ, ਅવਿਦੂਰੇਨਿਦਾਨਂ, ਸਨ੍ਤਿਕੇਨਿਦਾਨਨ੍ਤਿ ਤੀਣਿ ਨਿਦਾਨਾਨਿ। ਤਤ੍ਥ ਦੀਪਙ੍ਕਰਪਾਦਮੂਲਤੋ ਪਟ੍ਠਾਯ ਯਾવ ਤੁਸਿਤਪੁਰਾ ਦੂਰੇਨਿਦਾਨਂ વੇਦਿਤਬ੍ਬਂ। ਤੁਸਿਤਪੁਰਤੋ ਪਟ੍ਠਾਯ ਯਾવ ਬੋਧਿਮਣ੍ਡਾ ਅવਿਦੂਰੇਨਿਦਾਨਂ। ‘ਏਕਂ ਸਮਯਂ ਭਗવਾ ਦੇવੇਸੁ વਿਹਰਤਿ ਤਾવਤਿਂਸੇਸੁ ਪਾਰਿਚ੍ਛਤ੍ਤਕਮੂਲੇ ਪਣ੍ਡੁਕਮ੍ਬਲਸਿਲਾਯਂ, ਤਤ੍ਥ ਖੋ ਭਗવਾ ਦੇવਾਨਂ ਤਾવਤਿਂਸਾਨਂ ਅਭਿਧਮ੍ਮਕਥਂ ਕਥੇਸੀ’ਤਿ ਇਦਮਸ੍ਸ ਸਨ੍ਤਿਕੇਨਿਦਾਨਂ। ਅਯਂ ਤਾવ ਨਿਦਾਨਕਥਾ।

    Evaṃ adhigamanidānadesanānidānasampannassa panassa abhidhammassa aparānipi dūrenidānaṃ, avidūrenidānaṃ, santikenidānanti tīṇi nidānāni. Tattha dīpaṅkarapādamūlato paṭṭhāya yāva tusitapurā dūrenidānaṃ veditabbaṃ. Tusitapurato paṭṭhāya yāva bodhimaṇḍā avidūrenidānaṃ. ‘Ekaṃ samayaṃ bhagavā devesu viharati tāvatiṃsesu pāricchattakamūle paṇḍukambalasilāyaṃ, tattha kho bhagavā devānaṃ tāvatiṃsānaṃ abhidhammakathaṃ kathesī’ti idamassa santikenidānaṃ. Ayaṃ tāva nidānakathā.

    ਨਿਦਾਨਕਥਾ ਨਿਟ੍ਠਿਤਾ।

    Nidānakathā niṭṭhitā.




    Next: ੧. ਚਿਤ੍ਤੁਪ੍ਪਾਦਕਣ੍ਡੋ • 1. Cittuppādakaṇḍo


    © 1991-2023 The Titi Tudorancea Bulletin | Titi Tudorancea® is a Registered Trademark | Terms of use and privacy policy
    Contact