Library / Tipiṭaka / తిపిటక • Tipiṭaka / నేత్తిప్పకరణ-టీకా • Nettippakaraṇa-ṭīkā |
నిదానకథావణ్ణనా
Nidānakathāvaṇṇanā
వచనత్థజాననేన విదితప్పకరణత్థసామఞ్ఞత్థస్స పకరణకథా వుచ్చమానా సోభేయ్యాతి నేత్తిపదత్థపరిజాననమేవ ఆదిమ్హి యుత్తరూపన్తి తదత్థం పుచ్ఛతి ‘‘తత్థ కేనట్ఠేన నేత్తీ’’తి. తత్థ తత్థాతి ‘‘తస్సా నేత్తియా కరిస్సామత్థవణ్ణన’’న్తి యదిదం వుత్తం, తస్మిం; యస్సా కరిస్సామత్థవణ్ణనన్తి పటిఞ్ఞాతం, సా నేత్తి కేనట్ఠేన నేత్తీతి అత్థో. తత్థాతి వా ‘‘నేత్తిప్పకరణస్సా’’తి ఏతస్మిం వచనే యా నేత్తి వుత్తా, సా కేనట్ఠేన నేత్తీతి అత్థో. ‘‘నయనట్ఠేనా’’తి ఇదం కత్తుకరణాధికరణసాధనానం సాధారణవచనన్తి ‘‘అరియధమ్మం నయతీ’’తి కత్తుసాధనవసేన తావ నేత్తిసద్దస్స అత్థం వత్వా ఇదాని కరణాధికరణసాధనవసేన వత్తుం ‘‘నయన్తి తాయా’’తిఆది వుత్తం.
Vacanatthajānanena viditappakaraṇatthasāmaññatthassa pakaraṇakathā vuccamānā sobheyyāti nettipadatthaparijānanameva ādimhi yuttarūpanti tadatthaṃ pucchati ‘‘tattha kenaṭṭhena nettī’’ti. Tattha tatthāti ‘‘tassā nettiyā karissāmatthavaṇṇana’’nti yadidaṃ vuttaṃ, tasmiṃ; yassā karissāmatthavaṇṇananti paṭiññātaṃ, sā netti kenaṭṭhena nettīti attho. Tatthāti vā ‘‘nettippakaraṇassā’’ti etasmiṃ vacane yā netti vuttā, sā kenaṭṭhena nettīti attho. ‘‘Nayanaṭṭhenā’’ti idaṃ kattukaraṇādhikaraṇasādhanānaṃ sādhāraṇavacananti ‘‘ariyadhammaṃ nayatī’’ti kattusādhanavasena tāva nettisaddassa atthaṃ vatvā idāni karaṇādhikaraṇasādhanavasena vattuṃ ‘‘nayanti tāyā’’tiādi vuttaṃ.
తథా హి వుత్తన్తి నేత్తిఉపదేసాధీనత్తా ఏవ సుత్తావబోధస్స వుత్తం. పేటకే ‘‘తస్మా నిబ్బాయితుకామేన సుతమయేన అత్థా పరియేసితబ్బా, తత్థ పరియేసనాయ అయం అనుపుబ్బీ భవతి సోళస హారా పఞ్చ నయా అట్ఠారస మూలపదానీ’’తిఆది (పేటకో॰ ౩). హారనయవిచారణా వినిముత్తో అత్థసంవణ్ణనావిసేసో నత్థీతి ఆహ ‘‘సుత్తస్స అత్థసంవణ్ణనా నేత్తిఉపదేసాయత్తా’’తి. స్వాయమత్థో పరతో పకిణ్ణకకథాయం ఆవి భవిస్సతి. ఏవం మహావిసయా చాయం నేత్తి కుతో పభవాతి ఆహ ‘‘సుత్తప్పభవా’’తి, ఏతేన నేత్తియా పమాణభూతతం దస్సేతి. ఇదఞ్చ సుత్తస్స నేత్తిసన్నిస్సయతాపరిదీపనపరం, న థేరప్పభవతాపటిక్ఖేపపరం. థేరో హి పఞ్చ మహానికాయే ఓగాహేత్వా తంసన్నిస్సయేనేవ తేసం సంవణ్ణనాభూతం ఇమం పకరణం అభాసి, తస్మా అయమేవ సంవణ్ణనాధమ్మో, యదిదం సంవణ్ణేతబ్బధమ్మసన్నిస్సయతా.
Tathā hi vuttanti nettiupadesādhīnattā eva suttāvabodhassa vuttaṃ. Peṭake ‘‘tasmā nibbāyitukāmena sutamayena atthā pariyesitabbā, tattha pariyesanāya ayaṃ anupubbī bhavati soḷasa hārā pañca nayā aṭṭhārasa mūlapadānī’’tiādi (peṭako. 3). Hāranayavicāraṇā vinimutto atthasaṃvaṇṇanāviseso natthīti āha ‘‘suttassa atthasaṃvaṇṇanā nettiupadesāyattā’’ti. Svāyamattho parato pakiṇṇakakathāyaṃ āvi bhavissati. Evaṃ mahāvisayā cāyaṃ netti kuto pabhavāti āha ‘‘suttappabhavā’’ti, etena nettiyā pamāṇabhūtataṃ dasseti. Idañca suttassa nettisannissayatāparidīpanaparaṃ, na therappabhavatāpaṭikkhepaparaṃ. Thero hi pañca mahānikāye ogāhetvā taṃsannissayeneva tesaṃ saṃvaṇṇanābhūtaṃ imaṃ pakaraṇaṃ abhāsi, tasmā ayameva saṃvaṇṇanādhammo, yadidaṃ saṃvaṇṇetabbadhammasannissayatā.
పకరణపరిచ్ఛేదతోతి పకరణస్స విభాగతో. హారవిచారాదయో హి తయో నేత్తిప్పకరణస్స విభాగా, పకరణభూతపరిచ్ఛేదతో వా. తీణి హి ఏతాని పకరణాని తయో అధికారా, యదిదం హారవిచారాదయో. పాళివవత్థానతోతి పాఠసన్నివేసతో.
Pakaraṇaparicchedatoti pakaraṇassa vibhāgato. Hāravicārādayo hi tayo nettippakaraṇassa vibhāgā, pakaraṇabhūtaparicchedato vā. Tīṇi hi etāni pakaraṇāni tayo adhikārā, yadidaṃ hāravicārādayo. Pāḷivavatthānatoti pāṭhasannivesato.
‘‘సబ్బో హి పకరణత్థో’’తిఆదినా సఙ్గహవారస్స అన్వత్థసఞ్ఞతం దస్సేతి. ‘‘నను చేత్థ పట్ఠానం అసఙ్గహిత’’న్తి చోదకో బ్యభిచారమాహ. ఇతరో యదిపి సరూపతో అసఙ్గహితం, అత్థతో పన సఙ్గహితన్తి దస్సేన్తో ‘‘నయిదమేవ’’తిఆదినా పరిహరతి. పున ‘‘తథా హీ’’తిఆదినా తమేవత్థం పాళియా పాకటతరం కరోతి. అత్థనయా నన్దియావట్టాదయో. సఙ్ఖారత్తికా పుఞ్ఞాభిసఙ్ఖారాదయో, కాయసఙ్ఖారాదయో చ. తేసు అత్థనయానం అఞ్ఞమఞ్ఞసఙ్గహో పరతో ఆవి భవిస్సతి. ఇతరే పన కామావచరా, రూపావచరా చ కుసలా చేతనా పుఞ్ఞాభిసఙ్ఖారో, అకుసలా చేతనా అపుఞ్ఞాభిసఙ్ఖారో, అరూపావచరా కుసలా చేతనా ఆనేఞ్జాభిసఙ్ఖారో. పుఞ్ఞాభిసఙ్ఖారో చ అపుఞ్ఞాభిసఙ్ఖారో చ కాయద్వారప్పవత్తో కాయసఙ్ఖారో, సో ఏవ వచీద్వారప్పవత్తో వచీసఙ్ఖారో, మనోద్వారప్పవత్తో పన తివిధోపి చిత్తసఙ్ఖారో. ఇతి జాతివసేన పురిమత్తికే వుత్తా ఏవ ధమ్మా ద్వారవసేన దుతియత్తికే వుత్తా, తే ఏవ చ పురిమత్తికేతి అఞ్ఞమఞ్ఞసఙ్గహో వేదితబ్బో.
‘‘Sabbohi pakaraṇattho’’tiādinā saṅgahavārassa anvatthasaññataṃ dasseti. ‘‘Nanu cettha paṭṭhānaṃ asaṅgahita’’nti codako byabhicāramāha. Itaro yadipi sarūpato asaṅgahitaṃ, atthato pana saṅgahitanti dassento ‘‘nayidameva’’tiādinā pariharati. Puna ‘‘tathā hī’’tiādinā tamevatthaṃ pāḷiyā pākaṭataraṃ karoti. Atthanayā nandiyāvaṭṭādayo. Saṅkhārattikā puññābhisaṅkhārādayo, kāyasaṅkhārādayo ca. Tesu atthanayānaṃ aññamaññasaṅgaho parato āvi bhavissati. Itare pana kāmāvacarā, rūpāvacarā ca kusalā cetanā puññābhisaṅkhāro, akusalā cetanā apuññābhisaṅkhāro, arūpāvacarā kusalā cetanā āneñjābhisaṅkhāro. Puññābhisaṅkhāro ca apuññābhisaṅkhāro ca kāyadvārappavatto kāyasaṅkhāro, so eva vacīdvārappavatto vacīsaṅkhāro, manodvārappavatto pana tividhopi cittasaṅkhāro. Iti jātivasena purimattike vuttā eva dhammā dvāravasena dutiyattike vuttā, te eva ca purimattiketi aññamaññasaṅgaho veditabbo.
యత్థాతి యస్మిం వారే. పేటకేతి పేటకోపదేసే. సమ్పతమానాతి సంవణ్ణనావసేన సన్నిపతన్తా. ‘‘బ్యఞ్జనవిధిపుథుత్తా’’తి ఇదం ఏకస్మిం సుత్తే అనేకేసం హారానం సన్నిపతనస్స కారణవచనం. తథా హి ‘‘అనేకసామత్థియనిచితా సద్దా’’తి అక్ఖరచిన్తకా వదన్తి.
Yatthāti yasmiṃ vāre. Peṭaketi peṭakopadese. Sampatamānāti saṃvaṇṇanāvasena sannipatantā. ‘‘Byañjanavidhiputhuttā’’ti idaṃ ekasmiṃ sutte anekesaṃ hārānaṃ sannipatanassa kāraṇavacanaṃ. Tathā hi ‘‘anekasāmatthiyanicitā saddā’’ti akkharacintakā vadanti.
‘‘న సరూపతో’’తి ఇమినా సఙ్గహవారే వియ ఉద్దేసనిద్దేసవారేసుపి పట్ఠానస్స అత్థతో ఉద్ధటతం దస్సేతి. మూలపదగ్గహణేనేవ గహితత్తా ఉద్దేసవారే తావ ఏవం హోతు, నిద్దేసవారే పన కథన్తి? తత్థాపి నయగ్గహణేనేవ మూలపదానిపి గహితానీతి వేదితబ్బం. న హి మూలపదేహి వినా కాచి నయయోజనా సమ్భవతి. అపరే పన ‘‘హారనయా వియ పట్ఠానం న సుత్తస్స సంవణ్ణనావిసేసో, అథ ఖో తస్మిం తస్మిం సుత్తే సంకిలేసభాగియతాదిలబ్భమానవిసేసమత్తన్తి న తస్స పకరణస్స పదత్థసఙ్గహో. ఏవఞ్చ కత్వా తేత్తింసాయ నేత్తిపదత్థేసు పట్ఠానం అసఙ్గహితం, ఉద్దేసనిద్దేసవారేసు చ అనుద్ధటమేవా’’తి వదన్తి.
‘‘Na sarūpato’’ti iminā saṅgahavāre viya uddesaniddesavāresupi paṭṭhānassa atthato uddhaṭataṃ dasseti. Mūlapadaggahaṇeneva gahitattā uddesavāre tāva evaṃ hotu, niddesavāre pana kathanti? Tatthāpi nayaggahaṇeneva mūlapadānipi gahitānīti veditabbaṃ. Na hi mūlapadehi vinā kāci nayayojanā sambhavati. Apare pana ‘‘hāranayā viya paṭṭhānaṃ na suttassa saṃvaṇṇanāviseso, atha kho tasmiṃ tasmiṃ sutte saṃkilesabhāgiyatādilabbhamānavisesamattanti na tassa pakaraṇassa padatthasaṅgaho. Evañca katvā tettiṃsāya nettipadatthesu paṭṭhānaṃ asaṅgahitaṃ, uddesaniddesavāresu ca anuddhaṭamevā’’ti vadanti.
‘‘పాళితో ఏవ విఞ్ఞాయతీ’’తి వుత్తమత్థం సమత్థేన్తో ‘‘తథా హి…పే॰… ఆభత’’న్తి ఆహ, తేన థేరేన భాసితభావో వియ భగవతా అనుమోదితభావోపి పాళిఅనుగతో ఏవాతి దస్సేతి. సావకభాసితత్తా నిదానం న వుత్తన్తి న సక్కా వత్తున్తి చోదేన్తో ‘‘సావక…పే॰… భాసిత’’న్తి ఆహ. నయిదం ఏకన్తికన్తి చ సావకభాసితబుద్ధభాసితభావో నిదానావచనస్స, నిదానవచనస్స చ అకారణం ఉభయత్థాపి ఉభయస్స దస్సనతో. తస్మా నిదానావచనేన నేత్తియా అసావకభాసితతా న సిజ్ఝతీతి దస్సేతి. తేనాహ ‘‘న చ తావతా తాని అప్పమాణం, ఏవమిధాపి దట్ఠబ్బ’’న్తి.
‘‘Pāḷito eva viññāyatī’’ti vuttamatthaṃ samatthento ‘‘tathā hi…pe… ābhata’’nti āha, tena therena bhāsitabhāvo viya bhagavatā anumoditabhāvopi pāḷianugato evāti dasseti. Sāvakabhāsitattā nidānaṃ na vuttanti na sakkā vattunti codento ‘‘sāvaka…pe… bhāsita’’nti āha. Nayidaṃ ekantikanti ca sāvakabhāsitabuddhabhāsitabhāvo nidānāvacanassa, nidānavacanassa ca akāraṇaṃ ubhayatthāpi ubhayassa dassanato. Tasmā nidānāvacanena nettiyā asāvakabhāsitatā na sijjhatīti dasseti. Tenāha ‘‘na ca tāvatā tāni appamāṇaṃ, evamidhāpi daṭṭhabba’’nti.
యేనేవ కారణేన నిదానావచనస్స పమాణభావసాధనతా, తేనేవ కారణేన ఇమస్స పకరణస్స పమాణభావసిద్ధీతి దస్సేతి ‘‘నిదానఞ్చ నామా’’తిఆదినా. ఇదాని ‘‘అథ వా’’తిఆదినా నేత్తియా నిదానావచనేన అబ్యభిచారహేతుమాహ. అయఞ్హేత్థ పయోగో న నేత్తియా నిదానం వత్తబ్బం పాళియా అత్థసంవణ్ణనాభావతో. యా హి పాళియా అత్థసంవణ్ణనా న తస్సా నిదానవచనం దిట్ఠం యథా పటిసమ్భిదామగ్గస్స, నిద్దేసాదీనఞ్చాతి.
Yeneva kāraṇena nidānāvacanassa pamāṇabhāvasādhanatā, teneva kāraṇena imassa pakaraṇassa pamāṇabhāvasiddhīti dasseti ‘‘nidānañca nāmā’’tiādinā. Idāni ‘‘atha vā’’tiādinā nettiyā nidānāvacanena abyabhicārahetumāha. Ayañhettha payogo na nettiyā nidānaṃ vattabbaṃ pāḷiyā atthasaṃvaṇṇanābhāvato. Yā hi pāḷiyā atthasaṃvaṇṇanā na tassā nidānavacanaṃ diṭṭhaṃ yathā paṭisambhidāmaggassa, niddesādīnañcāti.
‘‘అయం విభాగో’’తిఆదినా ఏకవిధతో పట్ఠాయ యావ చతురాసీతిసహస్సప్పభేదా, తావ యథాదస్సితస్స పకరణవిభాగస్స పున ‘‘ఆదినా నయేన పకరణవిభాగో వేదితబ్బో’’తి ఇదం నిగమనం. తత్థ ఆదినా నయేనాతి ఆదిసద్దేన అభిఞ్ఞేయ్యధమ్మనిద్దేసతో పఞ్ఞత్తిపఞ్ఞపేతబ్బధమ్మవిభజనతో తియద్ధపరియాపన్నధమ్మవిచారతో చతురోఘనిత్థరణత్థతో పఞ్చాభినన్దనాదిప్పహానతో ఛతణ్హాకాయుపసమనతో సఙ్గహవారాదిసత్తవారసఙ్గహతో అట్ఠమిచ్ఛత్తసముగ్ఘాతదీపనతోతి ఏవమాదీనం సఙ్గహో దట్ఠబ్బో.
‘‘Ayaṃ vibhāgo’’tiādinā ekavidhato paṭṭhāya yāva caturāsītisahassappabhedā, tāva yathādassitassa pakaraṇavibhāgassa puna ‘‘ādinā nayena pakaraṇavibhāgo veditabbo’’ti idaṃ nigamanaṃ. Tattha ādinā nayenāti ādisaddena abhiññeyyadhammaniddesato paññattipaññapetabbadhammavibhajanato tiyaddhapariyāpannadhammavicārato caturoghanittharaṇatthato pañcābhinandanādippahānato chataṇhākāyupasamanato saṅgahavārādisattavārasaṅgahato aṭṭhamicchattasamugghātadīpanatoti evamādīnaṃ saṅgaho daṭṭhabbo.