| Library / Tipiṭaka / តិបិដក • Tipiṭaka / បញ្ចបករណ-មូលដីកា • Pañcapakaraṇa-mūlaṭīkā |
និទានកថាវណ្ណនា
Nidānakathāvaṇṇanā
អនុបាទិសេសាយ និព្ពានធាតុយា បរិនិព្ពាយីតិ បរិនិព្ពានមេវ បរិនិព្ពានស្ស បរិនិព្ពានន្តរតោ វិសេសនត្ថំ ករណភាវេន វុត្តំ។ យាយ វា និព្ពានធាតុយា អធិគតាយ បច្ឆិមចិត្តំ អប្បដិសន្ធិកំ ជាតំ, សា តស្ស អប្បដិសន្ធិវូបសមស្ស ករណភាវេន វុត្តាតិ។ ទុព្ពលបក្ខន្តិ ន កាឡាសោកំ វិយ ពលវន្តំ, អថ ខោ ឯកមណ្ឌលិកន្តិ វទន្តិ។ ធម្មវាទីអធម្មវាទីវិសេសជននសមត្ថាយ បន បញ្ញាយ អភាវតោ ទុព្ពលតា វុត្តា។ តេសំយេវាតិ ពាហុលិយានមេវ , ពហុស្សុតិកាតិបិ នាមំ។ ភិន្នកាតិ មូលសង្គីតិតោ មូលនិកាយតោ វា ភិន្នា, លទ្ធិយា សុត្តន្តេហិ លិង្គាកប្បេហិ ច វិសទិសភាវំ គតាតិ អត្ថោ។
Anupādisesāya nibbānadhātuyā parinibbāyīti parinibbānameva parinibbānassa parinibbānantarato visesanatthaṃ karaṇabhāvena vuttaṃ. Yāya vā nibbānadhātuyā adhigatāya pacchimacittaṃ appaṭisandhikaṃ jātaṃ, sā tassa appaṭisandhivūpasamassa karaṇabhāvena vuttāti. Dubbalapakkhanti na kāḷāsokaṃ viya balavantaṃ, atha kho ekamaṇḍalikanti vadanti. Dhammavādīadhammavādīvisesajananasamatthāya pana paññāya abhāvato dubbalatā vuttā. Tesaṃyevāti bāhuliyānameva , bahussutikātipi nāmaṃ. Bhinnakāti mūlasaṅgītito mūlanikāyato vā bhinnā, laddhiyā suttantehi liṅgākappehi ca visadisabhāvaṃ gatāti attho.
មូលសង្គហន្តិ បញ្ចសតិកសង្គីតិំ។ អញ្ញត្រ សង្គហិតាតិអាទីសុ ទីឃាទីសុ អញ្ញត្រ សង្គហិតតោ សុត្តន្តរាសិតោ តំ តំ សុត្តំ និក្កឌ្ឍិត្វា អញ្ញត្រ អករិំសូតិ វុត្តំ ហោតិ។ សង្គហិតតោ វា អញ្ញត្រ អសង្គហិតំ សុត្តំ អញ្ញត្រ កត្ថចិ អករិំសុ, អញ្ញំ វា អករិំសូតិ អត្ថោ។ អត្ថំ ធម្មញ្ចាតិ បាឡិយា អត្ថំ បាឡិញ្ច។ វិនយេ និកាយេសុ ច បញ្ចសូតិ វិនយេ ច អវសេសបញ្ចនិកាយេសុ ច។
Mūlasaṅgahanti pañcasatikasaṅgītiṃ. Aññatra saṅgahitātiādīsu dīghādīsu aññatra saṅgahitato suttantarāsito taṃ taṃ suttaṃ nikkaḍḍhitvā aññatra akariṃsūti vuttaṃ hoti. Saṅgahitato vā aññatra asaṅgahitaṃ suttaṃ aññatra katthaci akariṃsu, aññaṃ vā akariṃsūti attho. Atthaṃ dhammañcāti pāḷiyā atthaṃ pāḷiñca. Vinaye nikāyesu ca pañcasūti vinaye ca avasesapañcanikāyesu ca.
‘‘ទ្វេបានន្ទ , វេទនា វុត្តា មយា បរិយាយេនា’’តិអាទិ (ម. និ. ២.៨៩) បរិយាយទេសិតំ។ ឧបេក្ខាវេទនា ហិ សន្តស្មិំ បណីតេ សុខេ វុត្តា ភគវតាតិ អយញ្ហេត្ថ បរិយាយោ។ ‘‘តិស្សោ ឥមា, ភិក្ខវេ, វេទនា សុខា ទុក្ខា ឧបេក្ខា វេទនា’’តិអាទិ (សំ. និ. ៤.២៤៩-២៥១) និប្បរិយាយទេសិតំ។ វេទនាសភាវោ ហិ តិវិធោតិ អយមេត្ថ និប្បរិយាយតា។ ‘‘សុខាបិ វេទនា អនិច្ចា សង្ខតា’’តិអាទិ (ទី. និ. ២.១២៣) នីតត្ថំ។ ‘‘យំ កិញ្ចិ វេទយិតំ, សព្ពំ តំ ទុក្ខ’’ន្តិអាទិ (សំ. និ. ២.៣២) នេយ្យត្ថំ។ ‘‘តីហិ, ភិក្ខវេ, ឋានេហិ ជម្ពុទីបកា មនុស្សា ឧត្តរកុរុកេ ច មនុស្សេ អធិគ្គណ្ហន្តិ ទេវេ ច តាវតិំសេ’’តិអាទិកំ (អ. និ. ៩.២១) អញ្ញំ សន្ធាយ ភណិតំ គហេត្វា អញ្ញំ អត្ថំ ឋបយិំសុ។ ‘‘នត្ថិ ទេវេសុ ព្រហ្មចរិយវាសោ’’តិអាទិកំ (កថា. ២៧០) សុត្តញ្ច អញ្ញំ សន្ធាយ ភណិតំ អត្ថញ្ច អញ្ញំ ឋបយិំសូតិ ឯវមេត្ថ អត្ថោ ទដ្ឋព្ពោ។ ‘‘អត្ថេកច្ចោ បុគ្គលោ អត្តហិតាយ បដិបន្នោ’’តិអាទិ (បុ. ប. មាតិកា ៤.២៤) ព្យញ្ជនច្ឆាយាយ សណ្ហសុខុមំ សុញ្ញតាទិអត្ថំ ពហុំ វិនាសយុំ។
‘‘Dvepānanda , vedanā vuttā mayā pariyāyenā’’tiādi (ma. ni. 2.89) pariyāyadesitaṃ. Upekkhāvedanā hi santasmiṃ paṇīte sukhe vuttā bhagavatāti ayañhettha pariyāyo. ‘‘Tisso imā, bhikkhave, vedanā sukhā dukkhā upekkhā vedanā’’tiādi (saṃ. ni. 4.249-251) nippariyāyadesitaṃ. Vedanāsabhāvo hi tividhoti ayamettha nippariyāyatā. ‘‘Sukhāpi vedanā aniccā saṅkhatā’’tiādi (dī. ni. 2.123) nītatthaṃ. ‘‘Yaṃ kiñci vedayitaṃ, sabbaṃ taṃ dukkha’’ntiādi (saṃ. ni. 2.32) neyyatthaṃ. ‘‘Tīhi, bhikkhave, ṭhānehi jambudīpakā manussā uttarakuruke ca manusse adhiggaṇhanti deve ca tāvatiṃse’’tiādikaṃ (a. ni. 9.21) aññaṃ sandhāya bhaṇitaṃ gahetvā aññaṃ atthaṃ ṭhapayiṃsu. ‘‘Natthi devesu brahmacariyavāso’’tiādikaṃ (kathā. 270) suttañca aññaṃ sandhāya bhaṇitaṃ atthañca aññaṃ ṭhapayiṃsūti evamettha attho daṭṭhabbo. ‘‘Atthekacco puggalo attahitāya paṭipanno’’tiādi (pu. pa. mātikā 4.24) byañjanacchāyāya saṇhasukhumaṃ suññatādiatthaṃ bahuṃ vināsayuṃ.
វិនយគម្ភីរន្តិ វិនយេ គម្ភីរញ្ច ឯកទេសំ ឆឌ្ឌេត្វាតិ អត្ថោ។ កិលេសវិនយេន វា គម្ភីរំ ឯកទេសំ សុត្តំ ឆឌ្ឌេត្វាតិ អត្ថោ។ បតិរូបន្តិ អត្តនោ អធិប្បាយានុរូបំ សុត្តំ, សុត្តបតិរូបកំ វា អសុត្តំ។ ឯកច្ចេ អដ្ឋកថាកណ្ឌមេវ វិស្សជ្ជិំសុ, ឯកច្ចេ សកលំ អភិធម្មបិដកន្តិ អាហ ‘‘អត្ថុទ្ធារំ អភិធម្មំ ឆប្បករណ’’ន្តិ។ កថាវត្ថុស្ស សវិវាទត្តេបិ អវិវាទានិ ឆប្បករណានិ បឋិតព្ពានិ សិយុំ, តានិ នប្បវត្តន្តីតិ ហិ ទស្សនត្ថំ ‘‘ឆប្បករណ’’ន្តិ វុត្តន្តិ។ តតិយសង្គីតិតោ វា បុព្ពេ បវត្តមានានំ វសេន ‘‘ឆប្បករណ’’ន្តិ វុត្តំ ។ អញ្ញានីតិ អញ្ញានិ អភិធម្មបករណាទីនិ។ នាមន្តិ យំ ពុទ្ធាទិបដិសំយុត្តំ ន ហោតិ មញ្ជុសិរីតិអាទិកំ, តំ និកាយនាមំ។ លិង្គន្តិ និវាសនបារុបនាទិវិសេសកតំ សណ្ឋានវិសេសំ។ សិក្កាទិកំ បរិក្ខារំ។ អាកប្បោ ឋានាទីសុ អង្គដ្ឋបនវិសេសោ ទដ្ឋព្ពោ។ ករណន្តិ ចីវរសិព្ពនាទិកិច្ចវិសេសោ។
Vinayagambhīranti vinaye gambhīrañca ekadesaṃ chaḍḍetvāti attho. Kilesavinayena vā gambhīraṃ ekadesaṃ suttaṃ chaḍḍetvāti attho. Patirūpanti attano adhippāyānurūpaṃ suttaṃ, suttapatirūpakaṃ vā asuttaṃ. Ekacce aṭṭhakathākaṇḍameva vissajjiṃsu, ekacce sakalaṃ abhidhammapiṭakanti āha ‘‘atthuddhāraṃ abhidhammaṃ chappakaraṇa’’nti. Kathāvatthussa savivādattepi avivādāni chappakaraṇāni paṭhitabbāni siyuṃ, tāni nappavattantīti hi dassanatthaṃ ‘‘chappakaraṇa’’nti vuttanti. Tatiyasaṅgītito vā pubbe pavattamānānaṃ vasena ‘‘chappakaraṇa’’nti vuttaṃ . Aññānīti aññāni abhidhammapakaraṇādīni. Nāmanti yaṃ buddhādipaṭisaṃyuttaṃ na hoti mañjusirītiādikaṃ, taṃ nikāyanāmaṃ. Liṅganti nivāsanapārupanādivisesakataṃ saṇṭhānavisesaṃ. Sikkādikaṃ parikkhāraṃ. Ākappo ṭhānādīsu aṅgaṭṭhapanaviseso daṭṭhabbo. Karaṇanti cīvarasibbanādikiccaviseso.
សង្កន្តិកស្សបិកេន និកាយេន វាទេន វា ភិន្នា សង្កន្តិកាតិ អត្ថោ។ សង្កន្តិកានំ ភេទា សុត្តវាទី អនុបុព្ពេន ភិជ្ជថ ភិជ្ជិំសូតិ អត្ថោ។ ភិន្នវាទេនាតិ ភិន្នា វាទា ឯតស្មិន្តិ ភិន្នវាទោ, តេន អភិន្នេន ថេរវាទេន សហ អដ្ឋារស ហោន្តីតិ វុត្តំ ហោតិ។ ភិន្នវាទេនាតិ វា ភិន្នាយ លទ្ធិយា អដ្ឋារស ហោន្តិ, តេ សព្ពេបិ សហាតិ អត្ថោ។ ថេរវាទានមុត្តមោតិ ឯត្ថ ថេរ-ឥតិ អវិភត្តិកោ និទ្ទេសោ។ ថេរានំ អយន្តិ ថេរោ។ កោ សោ? វាទោ។ ថេរោ វាទានមុត្តមោតិ អយមេត្ថ អត្ថោ។
Saṅkantikassapikena nikāyena vādena vā bhinnā saṅkantikāti attho. Saṅkantikānaṃ bhedā suttavādī anupubbena bhijjatha bhijjiṃsūti attho. Bhinnavādenāti bhinnā vādā etasminti bhinnavādo, tena abhinnena theravādena saha aṭṭhārasa hontīti vuttaṃ hoti. Bhinnavādenāti vā bhinnāya laddhiyā aṭṭhārasa honti, te sabbepi sahāti attho. Theravādānamuttamoti ettha thera-iti avibhattiko niddeso. Therānaṃ ayanti thero. Ko so? Vādo. Thero vādānamuttamoti ayamettha attho.
ឧប្បន្នេ វាទេ សន្ធាយ ‘‘បរប្បវាទមថន’’ន្តិ អាហ។ អាយតិំ ឧប្បជ្ជនកវាទានំ បដិសេធនលក្ខណភាវតោ ‘‘អាយតិលក្ខណ’’ន្តិ វុត្តំ។
Uppanne vāde sandhāya ‘‘parappavādamathana’’nti āha. Āyatiṃ uppajjanakavādānaṃ paṭisedhanalakkhaṇabhāvato ‘‘āyatilakkhaṇa’’nti vuttaṃ.
និទានកថាវណ្ណនា និដ្ឋិតា។
Nidānakathāvaṇṇanā niṭṭhitā.
