Library / Tipiṭaka / තිපිටක • Tipiṭaka / නෙත්‌තිප්‌පකරණ-ටීකා • Nettippakaraṇa-ṭīkā

    නිදානකථාවණ්‌ණනා

    Nidānakathāvaṇṇanā

    වචනත්‌ථජානනෙන විදිතප්‌පකරණත්‌ථසාමඤ්‌ඤත්‌ථස්‌ස පකරණකථා වුච්‌චමානා සොභෙය්‍යාති නෙත්‌තිපදත්‌ථපරිජානනමෙව ආදිම්‌හි යුත්‌තරූපන්‌ති තදත්‌ථං පුච්‌ඡති ‘‘තත්‌ථ කෙනට්‌ඨෙන නෙත්‌තී’’ති. තත්‌ථ තත්‌ථාති ‘‘තස්‌සා නෙත්‌තියා කරිස්‌සාමත්‌ථවණ්‌ණන’’න්‌ති යදිදං වුත්‌තං, තස්‌මිං; යස්‌සා කරිස්‌සාමත්‌ථවණ්‌ණනන්‌ති පටිඤ්‌ඤාතං, සා නෙත්‌ති කෙනට්‌ඨෙන නෙත්‌තීති අත්‌ථො. තත්‌ථාති වා ‘‘නෙත්‌තිප්‌පකරණස්‌සා’’ති එතස්‌මිං වචනෙ යා නෙත්‌ති වුත්‌තා, සා කෙනට්‌ඨෙන නෙත්‌තීති අත්‌ථො. ‘‘නයනට්‌ඨෙනා’’ති ඉදං කත්‌තුකරණාධිකරණසාධනානං සාධාරණවචනන්‌ති ‘‘අරියධම්‌මං නයතී’’ති කත්‌තුසාධනවසෙන තාව නෙත්‌තිසද්‌දස්‌ස අත්‌ථං වත්‌වා ඉදානි කරණාධිකරණසාධනවසෙන වත්‌තුං ‘‘නයන්‌ති තායා’’තිආදි වුත්‌තං.

    Vacanatthajānanena viditappakaraṇatthasāmaññatthassa pakaraṇakathā vuccamānā sobheyyāti nettipadatthaparijānanameva ādimhi yuttarūpanti tadatthaṃ pucchati ‘‘tattha kenaṭṭhena nettī’’ti. Tattha tatthāti ‘‘tassā nettiyā karissāmatthavaṇṇana’’nti yadidaṃ vuttaṃ, tasmiṃ; yassā karissāmatthavaṇṇananti paṭiññātaṃ, sā netti kenaṭṭhena nettīti attho. Tatthāti vā ‘‘nettippakaraṇassā’’ti etasmiṃ vacane yā netti vuttā, sā kenaṭṭhena nettīti attho. ‘‘Nayanaṭṭhenā’’ti idaṃ kattukaraṇādhikaraṇasādhanānaṃ sādhāraṇavacananti ‘‘ariyadhammaṃ nayatī’’ti kattusādhanavasena tāva nettisaddassa atthaṃ vatvā idāni karaṇādhikaraṇasādhanavasena vattuṃ ‘‘nayanti tāyā’’tiādi vuttaṃ.

    තථා හි වුත්‌තන්‌ති නෙත්‌තිඋපදෙසාධීනත්‌තා එව සුත්‌තාවබොධස්‌ස වුත්‌තං. පෙටකෙ ‘‘තස්‌මා නිබ්‌බායිතුකාමෙන සුතමයෙන අත්‌ථා පරියෙසිතබ්‌බා, තත්‌ථ පරියෙසනාය අයං අනුපුබ්‌බී භවති සොළස හාරා පඤ්‌ච නයා අට්‌ඨාරස මූලපදානී’’තිආදි (පෙටකො. 3). හාරනයවිචාරණා විනිමුත්‌තො අත්‌ථසංවණ්‌ණනාවිසෙසො නත්‌ථීති ආහ ‘‘සුත්‌තස්‌ස අත්‌ථසංවණ්‌ණනා නෙත්‌තිඋපදෙසායත්‌තා’’ති. ස්‌වායමත්‌ථො පරතො පකිණ්‌ණකකථායං ආවි භවිස්‌සති. එවං මහාවිසයා චායං නෙත්‌ති කුතො පභවාති ආහ ‘‘සුත්‌තප්‌පභවා’’ති, එතෙන නෙත්‌තියා පමාණභූතතං දස්‌සෙති. ඉදඤ්‌ච සුත්‌තස්‌ස නෙත්‌තිසන්‌නිස්‌සයතාපරිදීපනපරං, න ථෙරප්‌පභවතාපටික්‌ඛෙපපරං. ථෙරො හි පඤ්‌ච මහානිකායෙ ඔගාහෙත්‌වා තංසන්‌නිස්‌සයෙනෙව තෙසං සංවණ්‌ණනාභූතං ඉමං පකරණං අභාසි, තස්‌මා අයමෙව සංවණ්‌ණනාධම්‌මො, යදිදං සංවණ්‌ණෙතබ්‌බධම්‌මසන්‌නිස්‌සයතා.

    Tathā hi vuttanti nettiupadesādhīnattā eva suttāvabodhassa vuttaṃ. Peṭake ‘‘tasmā nibbāyitukāmena sutamayena atthā pariyesitabbā, tattha pariyesanāya ayaṃ anupubbī bhavati soḷasa hārā pañca nayā aṭṭhārasa mūlapadānī’’tiādi (peṭako. 3). Hāranayavicāraṇā vinimutto atthasaṃvaṇṇanāviseso natthīti āha ‘‘suttassa atthasaṃvaṇṇanā nettiupadesāyattā’’ti. Svāyamattho parato pakiṇṇakakathāyaṃ āvi bhavissati. Evaṃ mahāvisayā cāyaṃ netti kuto pabhavāti āha ‘‘suttappabhavā’’ti, etena nettiyā pamāṇabhūtataṃ dasseti. Idañca suttassa nettisannissayatāparidīpanaparaṃ, na therappabhavatāpaṭikkhepaparaṃ. Thero hi pañca mahānikāye ogāhetvā taṃsannissayeneva tesaṃ saṃvaṇṇanābhūtaṃ imaṃ pakaraṇaṃ abhāsi, tasmā ayameva saṃvaṇṇanādhammo, yadidaṃ saṃvaṇṇetabbadhammasannissayatā.

    පකරණපරිච්‌ඡෙදතොති පකරණස්‌ස විභාගතො. හාරවිචාරාදයො හි තයො නෙත්‌තිප්‌පකරණස්‌ස විභාගා, පකරණභූතපරිච්‌ඡෙදතො වා. තීණි හි එතානි පකරණානි තයො අධිකාරා, යදිදං හාරවිචාරාදයො. පාළිවවත්‌ථානතොති පාඨසන්‌නිවෙසතො.

    Pakaraṇaparicchedatoti pakaraṇassa vibhāgato. Hāravicārādayo hi tayo nettippakaraṇassa vibhāgā, pakaraṇabhūtaparicchedato vā. Tīṇi hi etāni pakaraṇāni tayo adhikārā, yadidaṃ hāravicārādayo. Pāḷivavatthānatoti pāṭhasannivesato.

    ‘‘සබ්‌බො හි පකරණත්‌ථො’’තිආදිනා සඞ්‌ගහවාරස්‌ස අන්‌වත්‌ථසඤ්‌ඤතං දස්‌සෙති. ‘‘නනු චෙත්‌ථ පට්‌ඨානං අසඞ්‌ගහිත’’න්‌ති චොදකො බ්‍යභිචාරමාහ. ඉතරො යදිපි සරූපතො අසඞ්‌ගහිතං, අත්‌ථතො පන සඞ්‌ගහිතන්‌ති දස්‌සෙන්‌තො ‘‘නයිදමෙව’’තිආදිනා පරිහරති. පුන ‘‘තථා හී’’තිආදිනා තමෙවත්‌ථං පාළියා පාකටතරං කරොති. අත්‌ථනයා නන්‌දියාවට්‌ටාදයො. සඞ්‌ඛාරත්‌තිකා පුඤ්‌ඤාභිසඞ්‌ඛාරාදයො, කායසඞ්‌ඛාරාදයො ච. තෙසු අත්‌ථනයානං අඤ්‌ඤමඤ්‌ඤසඞ්‌ගහො පරතො ආවි භවිස්‌සති. ඉතරෙ පන කාමාවචරා, රූපාවචරා ච කුසලා චෙතනා පුඤ්‌ඤාභිසඞ්‌ඛාරො, අකුසලා චෙතනා අපුඤ්‌ඤාභිසඞ්‌ඛාරො, අරූපාවචරා කුසලා චෙතනා ආනෙඤ්‌ජාභිසඞ්‌ඛාරො. පුඤ්‌ඤාභිසඞ්‌ඛාරො ච අපුඤ්‌ඤාභිසඞ්‌ඛාරො ච කායද්‌වාරප්‌පවත්‌තො කායසඞ්‌ඛාරො, සො එව වචීද්‌වාරප්‌පවත්‌තො වචීසඞ්‌ඛාරො, මනොද්‌වාරප්‌පවත්‌තො පන තිවිධොපි චිත්‌තසඞ්‌ඛාරො. ඉති ජාතිවසෙන පුරිමත්‌තිකෙ වුත්‌තා එව ධම්‌මා ද්‌වාරවසෙන දුතියත්‌තිකෙ වුත්‌තා, තෙ එව ච පුරිමත්‌තිකෙති අඤ්‌ඤමඤ්‌ඤසඞ්‌ගහො වෙදිතබ්‌බො.

    ‘‘Sabbohi pakaraṇattho’’tiādinā saṅgahavārassa anvatthasaññataṃ dasseti. ‘‘Nanu cettha paṭṭhānaṃ asaṅgahita’’nti codako byabhicāramāha. Itaro yadipi sarūpato asaṅgahitaṃ, atthato pana saṅgahitanti dassento ‘‘nayidameva’’tiādinā pariharati. Puna ‘‘tathā hī’’tiādinā tamevatthaṃ pāḷiyā pākaṭataraṃ karoti. Atthanayā nandiyāvaṭṭādayo. Saṅkhārattikā puññābhisaṅkhārādayo, kāyasaṅkhārādayo ca. Tesu atthanayānaṃ aññamaññasaṅgaho parato āvi bhavissati. Itare pana kāmāvacarā, rūpāvacarā ca kusalā cetanā puññābhisaṅkhāro, akusalā cetanā apuññābhisaṅkhāro, arūpāvacarā kusalā cetanā āneñjābhisaṅkhāro. Puññābhisaṅkhāro ca apuññābhisaṅkhāro ca kāyadvārappavatto kāyasaṅkhāro, so eva vacīdvārappavatto vacīsaṅkhāro, manodvārappavatto pana tividhopi cittasaṅkhāro. Iti jātivasena purimattike vuttā eva dhammā dvāravasena dutiyattike vuttā, te eva ca purimattiketi aññamaññasaṅgaho veditabbo.

    යත්‌ථාති යස්‌මිං වාරෙ. පෙටකෙති පෙටකොපදෙසෙ. සම්‌පතමානාති සංවණ්‌ණනාවසෙන සන්‌නිපතන්‌තා. ‘‘බ්‍යඤ්‌ජනවිධිපුථුත්‌තා’’ති ඉදං එකස්‌මිං සුත්‌තෙ අනෙකෙසං හාරානං සන්‌නිපතනස්‌ස කාරණවචනං. තථා හි ‘‘අනෙකසාමත්‌ථියනිචිතා සද්‌දා’’ති අක්‌ඛරචින්‌තකා වදන්‌ති.

    Yatthāti yasmiṃ vāre. Peṭaketi peṭakopadese. Sampatamānāti saṃvaṇṇanāvasena sannipatantā. ‘‘Byañjanavidhiputhuttā’’ti idaṃ ekasmiṃ sutte anekesaṃ hārānaṃ sannipatanassa kāraṇavacanaṃ. Tathā hi ‘‘anekasāmatthiyanicitā saddā’’ti akkharacintakā vadanti.

    ‘‘න සරූපතො’’ති ඉමිනා සඞ්‌ගහවාරෙ විය උද්‌දෙසනිද්‌දෙසවාරෙසුපි පට්‌ඨානස්‌ස අත්‌ථතො උද්‌ධටතං දස්‌සෙති. මූලපදග්‌ගහණෙනෙව ගහිතත්‌තා උද්‌දෙසවාරෙ තාව එවං හොතු, නිද්‌දෙසවාරෙ පන කථන්‌ති? තත්‌ථාපි නයග්‌ගහණෙනෙව මූලපදානිපි ගහිතානීති වෙදිතබ්‌බං. න හි මූලපදෙහි විනා කාචි නයයොජනා සම්‌භවති. අපරෙ පන ‘‘හාරනයා විය පට්‌ඨානං න සුත්‌තස්‌ස සංවණ්‌ණනාවිසෙසො, අථ ඛො තස්‌මිං තස්‌මිං සුත්‌තෙ සංකිලෙසභාගියතාදිලබ්‌භමානවිසෙසමත්‌තන්‌ති න තස්‌ස පකරණස්‌ස පදත්‌ථසඞ්‌ගහො. එවඤ්‌ච කත්‌වා තෙත්‌තිංසාය නෙත්‌තිපදත්‌ථෙසු පට්‌ඨානං අසඞ්‌ගහිතං, උද්‌දෙසනිද්‌දෙසවාරෙසු ච අනුද්‌ධටමෙවා’’ති වදන්‌ති.

    ‘‘Na sarūpato’’ti iminā saṅgahavāre viya uddesaniddesavāresupi paṭṭhānassa atthato uddhaṭataṃ dasseti. Mūlapadaggahaṇeneva gahitattā uddesavāre tāva evaṃ hotu, niddesavāre pana kathanti? Tatthāpi nayaggahaṇeneva mūlapadānipi gahitānīti veditabbaṃ. Na hi mūlapadehi vinā kāci nayayojanā sambhavati. Apare pana ‘‘hāranayā viya paṭṭhānaṃ na suttassa saṃvaṇṇanāviseso, atha kho tasmiṃ tasmiṃ sutte saṃkilesabhāgiyatādilabbhamānavisesamattanti na tassa pakaraṇassa padatthasaṅgaho. Evañca katvā tettiṃsāya nettipadatthesu paṭṭhānaṃ asaṅgahitaṃ, uddesaniddesavāresu ca anuddhaṭamevā’’ti vadanti.

    ‘‘පාළිතො එව විඤ්‌ඤායතී’’ති වුත්‌තමත්‌ථං සමත්‌ථෙන්‌තො ‘‘තථා හි…පෙ.… ආභත’’න්‌ති ආහ, තෙන ථෙරෙන භාසිතභාවො විය භගවතා අනුමොදිතභාවොපි පාළිඅනුගතො එවාති දස්‌සෙති. සාවකභාසිතත්‌තා නිදානං න වුත්‌තන්‌ති න සක්‌කා වත්‌තුන්‌ති චොදෙන්‌තො ‘‘සාවක…පෙ.… භාසිත’’න්‌ති ආහ. නයිදං එකන්‌තිකන්‌ති ච සාවකභාසිතබුද්‌ධභාසිතභාවො නිදානාවචනස්‌ස, නිදානවචනස්‌ස ච අකාරණං උභයත්‌ථාපි උභයස්‌ස දස්‌සනතො. තස්‌මා නිදානාවචනෙන නෙත්‌තියා අසාවකභාසිතතා න සිජ්‌ඣතීති දස්‌සෙති. තෙනාහ ‘‘න ච තාවතා තානි අප්‌පමාණං, එවමිධාපි දට්‌ඨබ්‌බ’’න්‌ති.

    ‘‘Pāḷito eva viññāyatī’’ti vuttamatthaṃ samatthento ‘‘tathā hi…pe… ābhata’’nti āha, tena therena bhāsitabhāvo viya bhagavatā anumoditabhāvopi pāḷianugato evāti dasseti. Sāvakabhāsitattā nidānaṃ na vuttanti na sakkā vattunti codento ‘‘sāvaka…pe… bhāsita’’nti āha. Nayidaṃ ekantikanti ca sāvakabhāsitabuddhabhāsitabhāvo nidānāvacanassa, nidānavacanassa ca akāraṇaṃ ubhayatthāpi ubhayassa dassanato. Tasmā nidānāvacanena nettiyā asāvakabhāsitatā na sijjhatīti dasseti. Tenāha ‘‘na ca tāvatā tāni appamāṇaṃ, evamidhāpi daṭṭhabba’’nti.

    යෙනෙව කාරණෙන නිදානාවචනස්‌ස පමාණභාවසාධනතා, තෙනෙව කාරණෙන ඉමස්‌ස පකරණස්‌ස පමාණභාවසිද්‌ධීති දස්‌සෙති ‘‘නිදානඤ්‌ච නාමා’’තිආදිනා. ඉදානි ‘‘අථ වා’’තිආදිනා නෙත්‌තියා නිදානාවචනෙන අබ්‍යභිචාරහෙතුමාහ. අයඤ්‌හෙත්‌ථ පයොගො න නෙත්‌තියා නිදානං වත්‌තබ්‌බං පාළියා අත්‌ථසංවණ්‌ණනාභාවතො. යා හි පාළියා අත්‌ථසංවණ්‌ණනා න තස්‌සා නිදානවචනං දිට්‌ඨං යථා පටිසම්‌භිදාමග්‌ගස්‌ස, නිද්‌දෙසාදීනඤ්‌චාති.

    Yeneva kāraṇena nidānāvacanassa pamāṇabhāvasādhanatā, teneva kāraṇena imassa pakaraṇassa pamāṇabhāvasiddhīti dasseti ‘‘nidānañca nāmā’’tiādinā. Idāni ‘‘atha vā’’tiādinā nettiyā nidānāvacanena abyabhicārahetumāha. Ayañhettha payogo na nettiyā nidānaṃ vattabbaṃ pāḷiyā atthasaṃvaṇṇanābhāvato. Yā hi pāḷiyā atthasaṃvaṇṇanā na tassā nidānavacanaṃ diṭṭhaṃ yathā paṭisambhidāmaggassa, niddesādīnañcāti.

    ‘‘අයං විභාගො’’තිආදිනා එකවිධතො පට්‌ඨාය යාව චතුරාසීතිසහස්‌සප්‌පභෙදා, තාව යථාදස්‌සිතස්‌ස පකරණවිභාගස්‌ස පුන ‘‘ආදිනා නයෙන පකරණවිභාගො වෙදිතබ්‌බො’’ති ඉදං නිගමනං. තත්‌ථ ආදිනා නයෙනාති ආදිසද්‌දෙන අභිඤ්‌ඤෙය්‍යධම්‌මනිද්‌දෙසතො පඤ්‌ඤත්‌තිපඤ්‌ඤපෙතබ්‌බධම්‌මවිභජනතො තියද්‌ධපරියාපන්‌නධම්‌මවිචාරතො චතුරොඝනිත්‌ථරණත්‌ථතො පඤ්‌චාභිනන්‌දනාදිප්‌පහානතො ඡතණ්‌හාකායුපසමනතො සඞ්‌ගහවාරාදිසත්‌තවාරසඞ්‌ගහතො අට්‌ඨමිච්‌ඡත්‌තසමුග්‌ඝාතදීපනතොති එවමාදීනං සඞ්‌ගහො දට්‌ඨබ්‌බො.

    ‘‘Ayaṃ vibhāgo’’tiādinā ekavidhato paṭṭhāya yāva caturāsītisahassappabhedā, tāva yathādassitassa pakaraṇavibhāgassa puna ‘‘ādinā nayena pakaraṇavibhāgo veditabbo’’ti idaṃ nigamanaṃ. Tattha ādinā nayenāti ādisaddena abhiññeyyadhammaniddesato paññattipaññapetabbadhammavibhajanato tiyaddhapariyāpannadhammavicārato caturoghanittharaṇatthato pañcābhinandanādippahānato chataṇhākāyupasamanato saṅgahavārādisattavārasaṅgahato aṭṭhamicchattasamugghātadīpanatoti evamādīnaṃ saṅgaho daṭṭhabbo.





    © 1991-2023 The Titi Tudorancea Bulletin | Titi Tudorancea® is a Registered Trademark | Terms of use and privacy policy
    Contact