| Library / Tipiṭaka / තිපිටක • Tipiṭaka / පඤ්‌චපකරණ-අනුටීකා • Pañcapakaraṇa-anuṭīkā |
නිදානකථාවණ්‌ණනා
Nidānakathāvaṇṇanā
පරිනිබ්‌බානමෙව …පෙ.… වුත්‌තං. අභින්‌නසභාවම්‌පි හි අත්‌ථං තදඤ්‌ඤධම්‌මතො විසෙසාවබොධනත්‌ථං අඤ්‌ඤං විය කත්‌වා වොහරන්‌ති යථා ‘‘අත්‌තනො සභාවං ධාරෙන්‌තීති ධම්‌මා’’ති (ධ. ස. අට්‌ඨ. 1). සාති අසඞ්‌ඛතා ධාතු. කරණභාවෙන වුත්‌තා යථාවුත්‌තස්‌ස උපසමස්‌ස සාධකතමභාවං සන්‌ධාය. ධම්‌මවාදී…පෙ.… දුබ්‌බලතා වුත්‌තා තථාරූපාය පඤ්‌ඤාය භාවෙ තාදිසානං පක්‌ඛභාවාභාවතො. ලද්‌ධියාති ‘‘අත්‌ථි පුග්‌ගලො සච්‌චිකට්‌ඨපරමත්‌ථෙන, පරිහායති අරහා අරහත්‌තා’’තිආදිලද්‌ධියා. සුත්‌තන්‌තෙහීති දෙවතාසංයුත්‌තාදීහි. ලිඞ්‌ගාකප්‌පභෙදං පරතො සයමෙව වක්‌ඛති.
Parinibbānameva…pe… vuttaṃ. Abhinnasabhāvampi hi atthaṃ tadaññadhammato visesāvabodhanatthaṃ aññaṃ viya katvā voharanti yathā ‘‘attano sabhāvaṃ dhārentīti dhammā’’ti (dha. sa. aṭṭha. 1). Sāti asaṅkhatā dhātu. Karaṇabhāvena vuttā yathāvuttassa upasamassa sādhakatamabhāvaṃ sandhāya. Dhammavādī…pe… dubbalatā vuttā tathārūpāya paññāya bhāve tādisānaṃ pakkhabhāvābhāvato. Laddhiyāti ‘‘atthi puggalo saccikaṭṭhaparamatthena, parihāyati arahā arahattā’’tiādiladdhiyā. Suttantehīti devatāsaṃyuttādīhi. Liṅgākappabhedaṃ parato sayameva vakkhati.
භින්‌දිත්‌වා මූලසඞ්‌ගහන්‌ති මූලසඞ්‌ගීතිං විනාසෙත්‌වා, භෙදං වා කත්‌වා යථා සා ඨිතා, තතො අඤ්‌ඤථා කත්‌වා. සඞ්‌ගහිතතො වා අඤ්‌ඤත්‍රාති මූලසඞ්‌ගීතියා සඞ්‌ගහිතතො අඤ්‌ඤත්‍ර. තෙනාහ ‘‘අසඞ්‌ගහිතං සුත්‌ත’’න්‌ති. නීතත්‌ථං යථාරුතවසෙන විඤ්‌ඤෙය්‍යත්‌ථත්‌තා. නෙය්‍යත්‌ථං විපරිණාමදුක්‌ඛතාදිවසෙන නිද්‌ධාරෙතබ්‌බත්‌ථත්‌තා. තීහි ඨානෙහීති ‘‘සූරා සතිමන්‌තො ඉධ බ්‍රහ්‌මචරියවාසො’’ති (අ. නි. 9.21) එවං වුත්‌තෙහි තීහි කාරණෙහි. අඤ්‌ඤං සන්‌ධාය භණිතන්‌ති එකං පබ්‌බජ්‌ජාසඞ්‌ඛාතං බ්‍රහ්‌මචරියවාසං සන්‌ධාය භණිතං. අඤ්‌ඤං අත්‌ථං ඨපයිංසූති සබ්‌බස්‌සපි බ්‍රහ්‌මචරියවාසස්‌ස වසෙන ‘‘නත්‌ථි දෙවෙසු බ්‍රහ්‌මචරියවාසො’’තිආදිකං (කථා. 269) අඤ්‌ඤං අත්‌ථං ඨපයිංසු. සුත්‌තඤ්‌ච අඤ්‌ඤං සන්‌ධාය භණිතං තතො අඤ්‌ඤං සන්‌ධාය භණිතං කත්‌වා ඨපයිංසු, තස්‌ස අත්‌ථඤ්‌ච අඤ්‌ඤං ඨපයිංසූති එවමෙත්‌ථ යොජනා වෙදිතබ්‌බා. සුඤ්‌ඤතාදීති ආදි-සද්‌දෙන අනිච්‌චතාදිං සඞ්‌ගණ්‌හාති.
Bhinditvā mūlasaṅgahanti mūlasaṅgītiṃ vināsetvā, bhedaṃ vā katvā yathā sā ṭhitā, tato aññathā katvā. Saṅgahitato vā aññatrāti mūlasaṅgītiyā saṅgahitato aññatra. Tenāha ‘‘asaṅgahitaṃ sutta’’nti. Nītatthaṃ yathārutavasena viññeyyatthattā. Neyyatthaṃ vipariṇāmadukkhatādivasena niddhāretabbatthattā. Tīhi ṭhānehīti ‘‘sūrā satimanto idha brahmacariyavāso’’ti (a. ni. 9.21) evaṃ vuttehi tīhi kāraṇehi. Aññaṃ sandhāya bhaṇitanti ekaṃ pabbajjāsaṅkhātaṃ brahmacariyavāsaṃ sandhāya bhaṇitaṃ. Aññaṃ atthaṃ ṭhapayiṃsūti sabbassapi brahmacariyavāsassa vasena ‘‘natthi devesu brahmacariyavāso’’tiādikaṃ (kathā. 269) aññaṃ atthaṃ ṭhapayiṃsu. Suttañca aññaṃ sandhāya bhaṇitaṃ tato aññaṃ sandhāya bhaṇitaṃ katvā ṭhapayiṃsu, tassa atthañca aññaṃ ṭhapayiṃsūti evamettha yojanā veditabbā. Suññatādīti ādi-saddena aniccatādiṃ saṅgaṇhāti.
ගම්‌භීරං එකදෙසං මහාපදෙසපරිවාරාදිං. එකච්‌චෙ සකලං අභිධම්‌මං විස්‌සජ්‌ජිංසු ඡඩ්‌ඩයිංසු සෙය්‍යථාපි සුත්‌තන්‌තිකා. තෙ හි තං න ජිනවචනන්‌ති වදන්‌ති. කථාවත්‌ථුස්‌ස සවිවාදත්‌තෙතිආදි හෙට්‌ඨා නිදානට්‌ඨකථාය ආගතනයං සන්‌ධාය වුත්‌තං. කෙචි පන පුග්‌ගලපඤ්‌ඤත්‌තියාපි සවිවාදත්‌තං මඤ්‌ඤන්‌ති. ‘‘තතියසඞ්‌ගීතිතො පුබ්‌බෙ පවත්‌තමානානං වසෙනා’’ති ඉදං කස්‌මා වුත්‌තං, නනු තතියසඞ්‌ගීතිතො පුබ්‌බෙපි තං මාතිකාරූපෙන පවත්‌තතෙව? නිද්‌දෙසං වා සන්‌ධාය තථා වුත්‌තන්‌ති වෙදිතබ්‌බං. අඤ්‌ඤානීති අඤ්‌ඤාකාරානි අභිධම්‌මපකරණාදීනි අකරිංසු, පවත්‌තන්‌තානිපි තානි අඤ්‌ඤථා කත්‌වා පඨිංසූති අත්‌ථො . මඤ්‌ජුසිරීති ඉදං කස්‌මා වුත්‌තං. න හි තං නාමං පිටකත්‌තයං අනුවත්‌තන්‌තෙහි භික්‌ඛූහි ගය්‌හති? ඉතරෙහි ගය්‌හමානම්‌පි වා සාසනිකපරිඤ්‌ඤෙහි න සාසනාවචරං ගය්‌හතීති කත්‌වා වුත්‌තං. නිකායනාමන්‌ති මහාසඞ්‌ඝිකාදිනිකායනාමං, දුත්‌තගුත්‌තාදිවග්‌ගනාමඤ්‌ච.
Gambhīraṃ ekadesaṃ mahāpadesaparivārādiṃ. Ekacce sakalaṃ abhidhammaṃ vissajjiṃsu chaḍḍayiṃsu seyyathāpi suttantikā. Te hi taṃ na jinavacananti vadanti. Kathāvatthussa savivādattetiādi heṭṭhā nidānaṭṭhakathāya āgatanayaṃ sandhāya vuttaṃ. Keci pana puggalapaññattiyāpi savivādattaṃ maññanti. ‘‘Tatiyasaṅgītito pubbe pavattamānānaṃ vasenā’’ti idaṃ kasmā vuttaṃ, nanu tatiyasaṅgītito pubbepi taṃ mātikārūpena pavattateva? Niddesaṃ vā sandhāya tathā vuttanti veditabbaṃ. Aññānīti aññākārāni abhidhammapakaraṇādīni akariṃsu, pavattantānipi tāni aññathā katvā paṭhiṃsūti attho . Mañjusirīti idaṃ kasmā vuttaṃ. Na hi taṃ nāmaṃ piṭakattayaṃ anuvattantehi bhikkhūhi gayhati? Itarehi gayhamānampi vā sāsanikapariññehi na sāsanāvacaraṃ gayhatīti katvā vuttaṃ. Nikāyanāmanti mahāsaṅghikādinikāyanāmaṃ, duttaguttādivagganāmañca.
සඞ්‌කන්‌තිකානං භෙදො සුත්‌තවාදීති සඞ්‌කන්‌තිකානං අනන්‌තරෙ එකො නිකායභෙදො සුත්‌තවාදී නාම භිජ්‌ජිත්‌ථ. සහාති එකජ්‌ඣං කත්‌වා, ගණියමානාති අත්‌ථො.
Saṅkantikānaṃ bhedo suttavādīti saṅkantikānaṃ anantare eko nikāyabhedo suttavādī nāma bhijjittha. Sahāti ekajjhaṃ katvā, gaṇiyamānāti attho.
උප්‌පන්‌නෙ වාදෙ සන්‌ධායාති තතියසඞ්‌ගීතිකාලෙ උප්‌පන්‌නෙ වාදෙ සන්‌ධාය. උප්‌පජ්‌ජනකෙති තතො පට්‌ඨාය යාව සද්‌ධම්‌මන්‌තරධානා එත්‌ථන්‌තරෙ උප්‌පජ්‌ජනකෙ. සුත්‌තසහස්‌සාහරණඤ්‌චෙත්‌ථ පරවාදභඤ්‌ජනත්‌ථඤ්‌ච සකවාදපතිට්‌ඨාපනත්‌ථඤ්‌ච. සුත්‌තෙකදෙසොපි හි ‘‘සුත්‌ත’’න්‌ති වුච්‌චති සමුදායවොහාරස්‌ස අවයවෙසුපි දිස්‌සනතො යථා ‘‘පටො දඩ්‌ඪො, සමුද්‌දො දිට්‌ඨො’’ති ච. තෙ පනෙත්‌ථ සුත්‌තපදෙසා ‘‘අත්‌ථි පුග්‌ගලො අත්‌තහිතාය පටිපන්‌නො’’තිආදිනා ආගතා වෙදිතබ්‌බා.
Uppanne vāde sandhāyāti tatiyasaṅgītikāle uppanne vāde sandhāya. Uppajjanaketi tato paṭṭhāya yāva saddhammantaradhānā etthantare uppajjanake. Suttasahassāharaṇañcettha paravādabhañjanatthañca sakavādapatiṭṭhāpanatthañca. Suttekadesopi hi ‘‘sutta’’nti vuccati samudāyavohārassa avayavesupi dissanato yathā ‘‘paṭo daḍḍho, samuddo diṭṭho’’ti ca. Te panettha suttapadesā ‘‘atthi puggalo attahitāya paṭipanno’’tiādinā āgatā veditabbā.
නිදානකථාවණ්‌ණනා නිට්‌ඨිතා.
Nidānakathāvaṇṇanā niṭṭhitā.
