| Library / Tipiṭaka / តិបិដក • Tipiṭaka / អង្គុត្តរនិកាយ (អដ្ឋកថា) • Aṅguttaranikāya (aṭṭhakathā) |
៤. និទានសុត្តវណ្ណនា
4. Nidānasuttavaṇṇanā
៣៤. ចតុត្ថេ និទានានីតិ ការណានិ។ កម្មានន្តិ វដ្ដគាមិកម្មានំ។ លោភោ និទានំ កម្មានំ សមុទយាយាតិ លុព្ភនបលុព្ភនសភាវោ លោភោ វដ្ដគាមិកម្មានំ សមុទយាយ បិណ្ឌករណត្ថាយ និទានំ ការណំ បច្ចយោតិ អត្ថោ។ ទោសោតិ ទុស្សនបទុស្សនសភាវោ ទោសោ។ មោហោតិ មុយ្ហនបមុយ្ហនសភាវោ មោហោ។
34. Catutthe nidānānīti kāraṇāni. Kammānanti vaṭṭagāmikammānaṃ. Lobho nidānaṃ kammānaṃ samudayāyāti lubbhanapalubbhanasabhāvo lobho vaṭṭagāmikammānaṃ samudayāya piṇḍakaraṇatthāya nidānaṃ kāraṇaṃ paccayoti attho. Dosoti dussanapadussanasabhāvo doso. Mohoti muyhanapamuyhanasabhāvo moho.
លោភបកតន្តិ លោភេន បកតំ, លោភាភិភូតេន លុទ្ធេន ហុត្វា កតកម្មន្តិ អត្ថោ។ លោភតោ ជាតន្តិ លោភជំ។ លោភោ និទានមស្សាតិ លោភនិទានំ។ លោភោ សមុទយោ អស្សាតិ លោភសមុទយំ។ សមុទយោតិ បច្ចយោ, លោភបច្ចយន្តិ អត្ថោ។ យត្ថស្ស អត្តភាវោ និព្ពត្តតីតិ យស្មិំ ឋានេ អស្ស លោភជកម្មវតោ បុគ្គលស្ស អត្តភាវោ និព្ពត្តតិ, ខន្ធា បាតុភវន្តិ។ តត្ថ តំ កម្មំ វិបច្ចតីតិ តេសុ ខន្ធេសុ តំ កម្មំ វិបច្ចតិ។ ទិដ្ឋេ វា ធម្មេតិអាទិ យស្មា តំ កម្មំ ទិដ្ឋធម្មវេទនីយំ វា ហោតិ ឧបបជ្ជវេទនីយំ វា អបរបរិយាយវេទនីយំ វា, តស្មា តំ បភេទំ ទស្សេតុំ វុត្តំ។ សេសទ្វយេបិ ឯសេវ នយោ។
Lobhapakatanti lobhena pakataṃ, lobhābhibhūtena luddhena hutvā katakammanti attho. Lobhato jātanti lobhajaṃ. Lobho nidānamassāti lobhanidānaṃ. Lobho samudayo assāti lobhasamudayaṃ. Samudayoti paccayo, lobhapaccayanti attho. Yatthassa attabhāvo nibbattatīti yasmiṃ ṭhāne assa lobhajakammavato puggalassa attabhāvo nibbattati, khandhā pātubhavanti. Tattha taṃ kammaṃ vipaccatīti tesu khandhesu taṃ kammaṃ vipaccati. Diṭṭhe vā dhammetiādi yasmā taṃ kammaṃ diṭṭhadhammavedanīyaṃ vā hoti upapajjavedanīyaṃ vā aparapariyāyavedanīyaṃ vā, tasmā taṃ pabhedaṃ dassetuṃ vuttaṃ. Sesadvayepi eseva nayo.
អខណ្ឌានីតិ អភិន្នានិ។ អបូតីនីតិ បូតិភាវេន អពីជត្តំ អប្បត្តានិ។ អវាតាតបហតានីតិ ន វាតេន ន ច អាតបេន ហតានិ។ សារាទានីតិ គហិតសារានិ សារវន្តានិ ន និស្សារានិ។ សុខសយិតានីតិ សន្និចយភាវេន សុខំ សយិតានិ។ សុខេត្តេតិ មណ្ឌខេត្តេ។ សុបរិកម្មកតាយ ភូមិយាតិ នង្គលកសនេន ចេវ អដ្ឋទន្តកេន ច សុដ្ឋុ បរិកម្មកតាយ ខេត្តភូមិយា។ និក្ខិត្តានីតិ ឋបិតានិ រោបិតានិ។ អនុប្បវេច្ឆេយ្យាតិ អនុប្បវេសេយ្យ។ វុទ្ធិន្តិអាទីសុ ឧទ្ធគ្គមនេន វុទ្ធិំ, ហេដ្ឋា មូលប្បតិដ្ឋានេន វិរូឡ្ហិំ, សមន្តា វិត្ថារិកភាវេន វេបុល្លំ។
Akhaṇḍānīti abhinnāni. Apūtīnīti pūtibhāvena abījattaṃ appattāni. Avātātapahatānīti na vātena na ca ātapena hatāni. Sārādānīti gahitasārāni sāravantāni na nissārāni. Sukhasayitānīti sannicayabhāvena sukhaṃ sayitāni. Sukhetteti maṇḍakhette. Suparikammakatāya bhūmiyāti naṅgalakasanena ceva aṭṭhadantakena ca suṭṭhu parikammakatāya khettabhūmiyā. Nikkhittānīti ṭhapitāni ropitāni. Anuppaveccheyyāti anuppaveseyya. Vuddhintiādīsu uddhaggamanena vuddhiṃ, heṭṭhā mūlappatiṭṭhānena virūḷhiṃ, samantā vitthārikabhāvena vepullaṃ.
យំ បនេត្ថ ទិដ្ឋេ វា ធម្មេតិអាទិ វុត្តំ, តត្ថ អសម្មោហត្ថំ ឥមស្មិំ ឋានេ កម្មវិភត្តិ នាម កថេតព្ពា។ សុត្តន្តិកបរិយាយេន ហិ ឯកាទស កម្មានិ វិភត្តានិ។ សេយ្យថិទំ – ទិដ្ឋធម្មវេទនីយំ ឧបបជ្ជវេទនីយំ អបរបរិយាយវេទនីយំ, យគ្គរុកំ យព្ពហុលំ យទាសន្នំ កដត្តា វា បន កម្មំ, ជនកំ ឧបត្ថម្ភកំ ឧបបីឡកំ ឧបឃាតកន្តិ។ តត្ថ ឯកជវនវីថិយំ សត្តសុ ចិត្តេសុ កុសលា វា អកុសលា វា បឋមជវនចេតនា ទិដ្ឋធម្មវេទនីយកម្មំ នាម។ តំ ឥមស្មិំយេវ អត្តភាវេ វិបាកំ ទេតិ កាកវឡិយបុណ្ណសេដ្ឋីនំ វិយ កុសលំ, នន្ទយក្ខនន្ទមាណវកនន្ទគោឃាតកកោកាលិយសុប្បពុទ្ធទេវទត្តចិញ្ចមាណវិកានំ វិយ ច អកុសលំ។ តថា អសក្កោន្តំ បន អហោសិកម្មំ នាម ហោតិ, អវិបាកំ សម្បជ្ជតិ។ តំ មិគលុទ្ទកោបមាយ សាធេតព្ពំ។ យថា ហិ មិគលុទ្ទកេន មិគំ ទិស្វា ធនុំ អាកឌ្ឍិត្វា ខិត្តោ សរោ សចេ ន វិរជ្ឈតិ, តំ មិគំ តត្ថេវ បាតេតិ, អថ នំ មិគលុទ្ទកោ និច្ចម្មំ កត្វា ខណ្ឌាខណ្ឌិកំ ឆេត្វា មំសំ អាទាយ បុត្តទារំ តោសេន្តោ គច្ឆតិ។ សចេ បន វិរជ្ឈតិ, មិគោ បលាយិត្វា បុន តំ ទិសំ ន ឱលោកេតិ។ ឯវំ សម្បទមិទំ ទដ្ឋព្ពំ។ សរស្ស អវិរជ្ឈិត្វា មិគវិជ្ឈនំ វិយ ហិ ទិដ្ឋធម្មវេទនីយស្ស កម្មស្ស វិបាកវារបដិលាភោ, អវិជ្ឈនំ វិយ អវិបាកភាវាយ សម្បជ្ជនន្តិ។
Yaṃ panettha diṭṭhe vā dhammetiādi vuttaṃ, tattha asammohatthaṃ imasmiṃ ṭhāne kammavibhatti nāma kathetabbā. Suttantikapariyāyena hi ekādasa kammāni vibhattāni. Seyyathidaṃ – diṭṭhadhammavedanīyaṃ upapajjavedanīyaṃ aparapariyāyavedanīyaṃ, yaggarukaṃ yabbahulaṃ yadāsannaṃ kaṭattā vā pana kammaṃ, janakaṃ upatthambhakaṃ upapīḷakaṃ upaghātakanti. Tattha ekajavanavīthiyaṃ sattasu cittesu kusalā vā akusalā vā paṭhamajavanacetanā diṭṭhadhammavedanīyakammaṃ nāma. Taṃ imasmiṃyeva attabhāve vipākaṃ deti kākavaḷiyapuṇṇaseṭṭhīnaṃ viya kusalaṃ, nandayakkhanandamāṇavakanandagoghātakakokāliyasuppabuddhadevadattaciñcamāṇavikānaṃ viya ca akusalaṃ. Tathā asakkontaṃ pana ahosikammaṃ nāma hoti, avipākaṃ sampajjati. Taṃ migaluddakopamāya sādhetabbaṃ. Yathā hi migaluddakena migaṃ disvā dhanuṃ ākaḍḍhitvā khitto saro sace na virajjhati, taṃ migaṃ tattheva pāteti, atha naṃ migaluddako niccammaṃ katvā khaṇḍākhaṇḍikaṃ chetvā maṃsaṃ ādāya puttadāraṃ tosento gacchati. Sace pana virajjhati, migo palāyitvā puna taṃ disaṃ na oloketi. Evaṃ sampadamidaṃ daṭṭhabbaṃ. Sarassa avirajjhitvā migavijjhanaṃ viya hi diṭṭhadhammavedanīyassa kammassa vipākavārapaṭilābho, avijjhanaṃ viya avipākabhāvāya sampajjananti.
អត្ថសាធិកា បន សត្តមជវនចេតនា ឧបបជ្ជវេទនីយកម្មំ នាម។ តំ អនន្តរេ អត្តភាវេ វិបាកំ ទេតិ។ តំ បនេតំ កុសលបក្ខេ អដ្ឋសមាបត្តិវសេន, អកុសលបក្ខេ បញ្ចានន្តរិយកម្មវសេន វេទិតព្ពំ។ តត្ថ អដ្ឋសមាបត្តិលាភី ឯកាយ សមាបត្តិយា ព្រហ្មលោកេ និព្ពត្តតិ។ បញ្ចន្នម្បិ អានន្តរិយានំ កត្តា ឯកេន កម្មេន និរយេ និព្ពត្តតិ, សេសសមាបត្តិយោ ច កម្មានិ ច អហោសិកម្មភាវំយេវ អាបជ្ជន្តិ, អវិបាកានិ ហោន្តិ។ អយម្បិ អត្ថោ បុរិមឧបមាយយេវ ទីបេតព្ពោ។
Atthasādhikā pana sattamajavanacetanā upapajjavedanīyakammaṃ nāma. Taṃ anantare attabhāve vipākaṃ deti. Taṃ panetaṃ kusalapakkhe aṭṭhasamāpattivasena, akusalapakkhe pañcānantariyakammavasena veditabbaṃ. Tattha aṭṭhasamāpattilābhī ekāya samāpattiyā brahmaloke nibbattati. Pañcannampi ānantariyānaṃ kattā ekena kammena niraye nibbattati, sesasamāpattiyo ca kammāni ca ahosikammabhāvaṃyeva āpajjanti, avipākāni honti. Ayampi attho purimaupamāyayeva dīpetabbo.
ឧភិន្នំ អន្តរេ បន បញ្ចជវនចេតនា អបរបរិយាយវេទនីយកម្មំ នាម។ តំ អនាគតេ យទា ឱកាសំ លភតិ, តទា វិបាកំ ទេតិ។ សតិ សំសារប្បវត្តិយា អហោសិកម្មំ នាម ន ហោតិ។ តំ សព្ពំ សុនខលុទ្ទកេន ទីបេតព្ពំ។ យថា ហិ សុនខលុទ្ទកេន មិគំ ទិស្វា សុនខោ វិស្សជ្ជិតោ មិគំ អនុពន្ធិត្វា យស្មិំ ឋានេ បាបុណាតិ, តស្មិំ យេវ ឌំសតិ; ឯវមេវំ ឥទំ កម្មំ យស្មិំ ឋានេ ឱកាសំ លភតិ, តស្មិំយេវ វិបាកំ ទេតិ, តេន មុត្តោ សត្តោ នាម នត្ថិ។
Ubhinnaṃ antare pana pañcajavanacetanā aparapariyāyavedanīyakammaṃ nāma. Taṃ anāgate yadā okāsaṃ labhati, tadā vipākaṃ deti. Sati saṃsārappavattiyā ahosikammaṃ nāma na hoti. Taṃ sabbaṃ sunakhaluddakena dīpetabbaṃ. Yathā hi sunakhaluddakena migaṃ disvā sunakho vissajjito migaṃ anubandhitvā yasmiṃ ṭhāne pāpuṇāti, tasmiṃ yeva ḍaṃsati; evamevaṃ idaṃ kammaṃ yasmiṃ ṭhāne okāsaṃ labhati, tasmiṃyeva vipākaṃ deti, tena mutto satto nāma natthi.
កុសលាកុសលេសុ បន គរុកាគរុកេសុ យំ គរុកំ ហោតិ, តំ យគ្គរុកំ នាម។ តទេតំ កុសលបក្ខេ មហគ្គតកម្មំ, អកុសលបក្ខេ បញ្ចានន្តរិយកម្មំ វេទិតព្ពំ។ តស្មិំ សតិ សេសានិ កុសលានិ វា អកុសលានិ វា វិបច្ចិតុំ ន សក្កោន្តិ, តទេវ ទុវិធម្បិ បដិសន្ធិំ ទេតិ។ យថា ហិ សាសបប្បមាណាបិ សក្ខរា វា អយគុឡិកា វា ឧទករហទេ បក្ខិត្តា ឧទកបិដ្ឋេ ឧប្លវិតុំ ន សក្កោតិ, ហេដ្ឋាវ បវិសតិ; ឯវមេវ កុសលេបិ អកុសលេបិ យំ គរុកំ, តទេវ គណ្ហិត្វា គច្ឆតិ។
Kusalākusalesu pana garukāgarukesu yaṃ garukaṃ hoti, taṃ yaggarukaṃ nāma. Tadetaṃ kusalapakkhe mahaggatakammaṃ, akusalapakkhe pañcānantariyakammaṃ veditabbaṃ. Tasmiṃ sati sesāni kusalāni vā akusalāni vā vipaccituṃ na sakkonti, tadeva duvidhampi paṭisandhiṃ deti. Yathā hi sāsapappamāṇāpi sakkharā vā ayaguḷikā vā udakarahade pakkhittā udakapiṭṭhe uplavituṃ na sakkoti, heṭṭhāva pavisati; evameva kusalepi akusalepi yaṃ garukaṃ, tadeva gaṇhitvā gacchati.
កុសលាកុសលេសុ បន យំ ពហុលំ ហោតិ, តំ យព្ពហុលំ នាម។ តំ ទីឃរត្តំ លទ្ធាសេវនវសេន វេទិតព្ពំ។ យំ វា ពលវកុសលកម្មេសុ សោមនស្សករំ, អកុសលកម្មេសុ សន្តាបករំ, ឯតំ យព្ពហុលំ នាម។ តទេតំ យថា នាម ទ្វីសុ មល្លេសុ យុទ្ធភូមិំ ឱតិណ្ណេសុ យោ ពលវា, សោ ឥតរំ បាតេត្វា គច្ឆតិ; ឯវមេវ ឥតរំ ទុព្ពលកម្មំ អវត្ថរិត្វា យំ អាសេវនវសេន វា ពហុលំ, អាសន្នវសេន វា ពលវំ, តំ វិបាកំ ទេតិ, ទុដ្ឋគាមណិអភយរញ្ញោ កម្មំ វិយ។
Kusalākusalesu pana yaṃ bahulaṃ hoti, taṃ yabbahulaṃ nāma. Taṃ dīgharattaṃ laddhāsevanavasena veditabbaṃ. Yaṃ vā balavakusalakammesu somanassakaraṃ, akusalakammesu santāpakaraṃ, etaṃ yabbahulaṃ nāma. Tadetaṃ yathā nāma dvīsu mallesu yuddhabhūmiṃ otiṇṇesu yo balavā, so itaraṃ pātetvā gacchati; evameva itaraṃ dubbalakammaṃ avattharitvā yaṃ āsevanavasena vā bahulaṃ, āsannavasena vā balavaṃ, taṃ vipākaṃ deti, duṭṭhagāmaṇiabhayarañño kammaṃ viya.
សោ កិរ ចូឡង្គណិយយុទ្ធេ បរាជិតោ វឡវំ អារុយ្ហ បលាយិ។ តស្ស ចូឡុបដ្ឋាកោ តិស្សាមច្ចោ នាម ឯកកោវ បច្ឆតោ អហោសិ។ សោ ឯកំ អដវិំ បវិសិត្វា និសិន្នោ ជិឃច្ឆាយ ពាធយមានាយ – ‘‘ភាតិក តិស្ស, អតិវិយ នោ ជិឃច្ឆា ពាធតិ, កិំ ករិស្សាមា’’តិ អាហ ។ អត្ថិ, ទេវ, មយា សាដកន្តរេ ឋបេត្វា ឯកំ សុវណ្ណសរកភត្តំ អាភតន្តិ។ តេន ហិ អាហរាតិ។ សោ នីហរិត្វា រញ្ញោ បុរតោ ឋបេសិ។ រាជា ទិស្វា, ‘‘តាត, ចត្តារោ កោដ្ឋាសេ ករោហី’’តិ អាហ។ មយំ តយោ ជនា, កស្មា ទេវោ ចត្តារោ កោដ្ឋាសេ ការយតីតិ? ភាតិក តិស្ស, យតោ បដ្ឋាយ អហំ អត្តានំ សរាមិ, ន មេ អយ្យានំ អទត្វា អាហារោ បរិភុត្តបុព្ពោ អត្ថិ, ស្វាហំ អជ្ជបិ អទត្វា ន បរិភុញ្ជិស្សាមីតិ។ សោ ចត្តារោ កោដ្ឋាសេ អកាសិ។ រាជា ‘‘កាលំ ឃោសេហី’’តិ អាហ។ ឆឌ្ឌិតារញ្ញេ កុតោ, អយ្យេ, លភិស្សាម ទេវាតិ ។ ‘‘នាយំ តវ ភារោ។ សចេ មម សទ្ធា អត្ថិ, អយ្យេ, លភិស្សាម, វិស្សត្ថោ កាលំ ឃោសេហី’’តិ អាហ។ សោ ‘‘កាលោ, ភន្តេ, កាលោ, ភន្តេ’’តិ តិក្ខត្តុំ ឃោសេសិ។
So kira cūḷaṅgaṇiyayuddhe parājito vaḷavaṃ āruyha palāyi. Tassa cūḷupaṭṭhāko tissāmacco nāma ekakova pacchato ahosi. So ekaṃ aṭaviṃ pavisitvā nisinno jighacchāya bādhayamānāya – ‘‘bhātika tissa, ativiya no jighacchā bādhati, kiṃ karissāmā’’ti āha . Atthi, deva, mayā sāṭakantare ṭhapetvā ekaṃ suvaṇṇasarakabhattaṃ ābhatanti. Tena hi āharāti. So nīharitvā rañño purato ṭhapesi. Rājā disvā, ‘‘tāta, cattāro koṭṭhāse karohī’’ti āha. Mayaṃ tayo janā, kasmā devo cattāro koṭṭhāse kārayatīti? Bhātika tissa, yato paṭṭhāya ahaṃ attānaṃ sarāmi, na me ayyānaṃ adatvā āhāro paribhuttapubbo atthi, svāhaṃ ajjapi adatvā na paribhuñjissāmīti. So cattāro koṭṭhāse akāsi. Rājā ‘‘kālaṃ ghosehī’’ti āha. Chaḍḍitāraññe kuto, ayye, labhissāma devāti . ‘‘Nāyaṃ tava bhāro. Sace mama saddhā atthi, ayye, labhissāma, vissattho kālaṃ ghosehī’’ti āha. So ‘‘kālo, bhante, kālo, bhante’’ti tikkhattuṃ ghosesi.
អថស្ស ពោធិមាតុមហាតិស្សត្ថេរោ តំ សទ្ទំ ទិព្ពាយ សោតធាតុយា សុត្វា ‘កត្ថាយំ សទ្ទោ’តិ តំ អាវជ្ជេន្តោ ‘‘អជ្ជ ទុដ្ឋគាមណិអភយមហារាជា យុទ្ធបរាជិតោ អដវិំ បវិសិត្វា និសិន្នោ ឯកំ សរកភត្តំ ចត្តារោ កោដ្ឋាសេ ការេត្វា ‘ឯកកោវ ន បរិភុញ្ជិស្សាមី’តិ កាលំ ឃោសាបេសី’’តិ ញត្វា ‘‘អជ្ជ មយា រញ្ញោ សង្គហំ កាតុំ វដ្ដតី’’តិ មនោគតិយា អាគន្ត្វា រញ្ញោ បុរតោ អដ្ឋាសិ។ រាជា ទិស្វា បសន្នចិត្តោ ‘‘បស្ស, ភាតិក, តិស្សា’’តិ វត្វា ថេរំ វន្ទិត្វា ‘‘បត្តំ, ភន្តេ, ទេថា’’តិ អាហ។ ថេរោ បត្តំ នីហរិ។ រាជា អត្តនោ កោដ្ឋាសេន សទ្ធិំ ថេរស្ស កោដ្ឋាសំ បត្តេ បក្ខិបិត្វា, ‘‘ភន្តេ, អាហារបរិស្សយោ នាម មា កទាចិ ហោតូ’’តិ វន្ទិត្វា អដ្ឋាសិ។ តិស្សាមច្ចោបិ ‘‘មម អយ្យបុត្តេ បស្សន្តេ ភុញ្ជិតុំ ន សក្ខិស្សាមី’’តិ អត្តនោ កោដ្ឋាសំ ថេរស្សេវ បត្តេ អាកិរិ។ វឡវាបិ ចិន្តេសិ – ‘‘មយ្ហម្បិ កោដ្ឋាសំ ថេរស្សេវ ទាតុំ វដ្ដតី’’តិ។ រាជា វឡវំ ឱលោកេត្វា ‘‘អយម្បិ អត្តនោ កោដ្ឋាសំ ថេរស្សេវ បត្តេ បក្ខិបនំ បច្ចាសីសតី’’តិ ញត្វា តម្បិ តត្ថេវ បក្ខិបិត្វា ថេរំ វន្ទិត្វា ឧយ្យោជេសិ។ ថេរោ តំ ភត្តំ អាទាយ គន្ត្វា អាទិតោ បដ្ឋាយ ភិក្ខុសង្ឃស្ស អាលោបសង្ខេបេន អទាសិ។
Athassa bodhimātumahātissatthero taṃ saddaṃ dibbāya sotadhātuyā sutvā ‘katthāyaṃ saddo’ti taṃ āvajjento ‘‘ajja duṭṭhagāmaṇiabhayamahārājā yuddhaparājito aṭaviṃ pavisitvā nisinno ekaṃ sarakabhattaṃ cattāro koṭṭhāse kāretvā ‘ekakova na paribhuñjissāmī’ti kālaṃ ghosāpesī’’ti ñatvā ‘‘ajja mayā rañño saṅgahaṃ kātuṃ vaṭṭatī’’ti manogatiyā āgantvā rañño purato aṭṭhāsi. Rājā disvā pasannacitto ‘‘passa, bhātika, tissā’’ti vatvā theraṃ vanditvā ‘‘pattaṃ, bhante, dethā’’ti āha. Thero pattaṃ nīhari. Rājā attano koṭṭhāsena saddhiṃ therassa koṭṭhāsaṃ patte pakkhipitvā, ‘‘bhante, āhāraparissayo nāma mā kadāci hotū’’ti vanditvā aṭṭhāsi. Tissāmaccopi ‘‘mama ayyaputte passante bhuñjituṃ na sakkhissāmī’’ti attano koṭṭhāsaṃ therasseva patte ākiri. Vaḷavāpi cintesi – ‘‘mayhampi koṭṭhāsaṃ therasseva dātuṃ vaṭṭatī’’ti. Rājā vaḷavaṃ oloketvā ‘‘ayampi attano koṭṭhāsaṃ therasseva patte pakkhipanaṃ paccāsīsatī’’ti ñatvā tampi tattheva pakkhipitvā theraṃ vanditvā uyyojesi. Thero taṃ bhattaṃ ādāya gantvā ādito paṭṭhāya bhikkhusaṅghassa ālopasaṅkhepena adāsi.
រាជាបិ ចិន្តេសិ – ‘‘អតិវិយម្ហា ជិឃច្ឆិតា, សាធុ វតស្ស សចេ អតិរេកភត្តសិត្ថានិ បហិណេយ្យា’’តិ។ ថេរោ រញ្ញោ ចិត្តំ ញត្វា អតិរេកភត្តំ ឯតេសំ យាបនមត្តំ កត្វា បត្តំ អាកាសេ ខិបិ, បត្តោ អាគន្ត្វា រញ្ញោ ហត្ថេ បតិដ្ឋាសិ។ ភត្តំ តិណ្ណម្បិ ជនានំ យាវទត្ថំ អហោសិ។ អថ រាជា បត្តំ ធោវិត្វា ‘‘តុច្ឆបត្តំ ន បេសិស្សាមី’’តិ ឧត្តរិសាដកំ មោចេត្វា ឧទកំ បុញ្ឆិត្វា សាដកំ បត្តេ ឋបេត្វា ‘‘បត្តោ គន្ត្វា មម អយ្យស្ស ហត្ថេ បតិដ្ឋាតូ’’តិ អាកាសេ ខិបិ។ បត្តោ គន្ត្វា ថេរស្ស ហត្ថេ បតិដ្ឋាសិ។
Rājāpi cintesi – ‘‘ativiyamhā jighacchitā, sādhu vatassa sace atirekabhattasitthāni pahiṇeyyā’’ti. Thero rañño cittaṃ ñatvā atirekabhattaṃ etesaṃ yāpanamattaṃ katvā pattaṃ ākāse khipi, patto āgantvā rañño hatthe patiṭṭhāsi. Bhattaṃ tiṇṇampi janānaṃ yāvadatthaṃ ahosi. Atha rājā pattaṃ dhovitvā ‘‘tucchapattaṃ na pesissāmī’’ti uttarisāṭakaṃ mocetvā udakaṃ puñchitvā sāṭakaṃ patte ṭhapetvā ‘‘patto gantvā mama ayyassa hatthe patiṭṭhātū’’ti ākāse khipi. Patto gantvā therassa hatthe patiṭṭhāsi.
អបរភាគេ រញ្ញោ តថាគតស្ស សរីរធាតូនំ អដ្ឋមភាគំ បតិដ្ឋាបេត្វា វីសរតនសតិកំ មហាចេតិយំ ការេន្តស្ស អបរិនិដ្ឋិតេយេវ ចេតិយេ កាលកិរិយាសមយោ អនុប្បត្តោ។ អថស្ស មហាចេតិយស្ស ទក្ខិណបស្សេ និបន្នស្ស បញ្ចនិកាយវសេន ភិក្ខុសង្ឃេ សជ្ឈាយំ ករោន្តេ ឆហិ ទេវលោកេហិ ឆ រថា អាគន្ត្វា បុរតោ អាកាសេ អដ្ឋំសុ។ រាជា ‘‘បុញ្ញបោត្ថកំ អាហរថា’’តិ អាទិតោ បដ្ឋាយ បុញ្ញបោត្ថកំ វាចាបេសិ។ អថ នំ កិញ្ចិ កម្មំ ន បរិតោសេសិ។ សោ ‘‘បរតោ វាចេថា’’តិ អាហ។ បោត្ថកវាចកោ ‘‘ចូឡង្គណិយយុទ្ធេ បរាជិតេន តេ ទេវ អដវិំ បវិសិត្វា និសិន្នេន ឯកំ សរកភត្តំ ចត្តារោ កោដ្ឋាសេ ការេត្វា ពោធិមាតុមហាតិស្សត្ថេរស្ស ភិក្ខា ទិន្នា’’តិ អាហ។ រាជា ‘‘ឋបេហី’’តិ វត្វា ភិក្ខុសង្ឃំ បុច្ឆិ, ‘‘ភន្តេ, កតរោ ទេវលោកោ រមណីយោ’’តិ? សព្ពពោធិសត្តានំ វសនដ្ឋានំ តុសិតភវនំ មហារាជាតិ។ រាជា កាលំ កត្វា តុសិតភវនតោ អាគតរថេវ បតិដ្ឋាយ តុសិតភវនំ អគមាសិ។ ឥទំ ពលវកម្មស្ស វិបាកទានេ វត្ថុ។
Aparabhāge rañño tathāgatassa sarīradhātūnaṃ aṭṭhamabhāgaṃ patiṭṭhāpetvā vīsaratanasatikaṃ mahācetiyaṃ kārentassa apariniṭṭhiteyeva cetiye kālakiriyāsamayo anuppatto. Athassa mahācetiyassa dakkhiṇapasse nipannassa pañcanikāyavasena bhikkhusaṅghe sajjhāyaṃ karonte chahi devalokehi cha rathā āgantvā purato ākāse aṭṭhaṃsu. Rājā ‘‘puññapotthakaṃ āharathā’’ti ādito paṭṭhāya puññapotthakaṃ vācāpesi. Atha naṃ kiñci kammaṃ na paritosesi. So ‘‘parato vācethā’’ti āha. Potthakavācako ‘‘cūḷaṅgaṇiyayuddhe parājitena te deva aṭaviṃ pavisitvā nisinnena ekaṃ sarakabhattaṃ cattāro koṭṭhāse kāretvā bodhimātumahātissattherassa bhikkhā dinnā’’ti āha. Rājā ‘‘ṭhapehī’’ti vatvā bhikkhusaṅghaṃ pucchi, ‘‘bhante, kataro devaloko ramaṇīyo’’ti? Sabbabodhisattānaṃ vasanaṭṭhānaṃ tusitabhavanaṃ mahārājāti. Rājā kālaṃ katvā tusitabhavanato āgataratheva patiṭṭhāya tusitabhavanaṃ agamāsi. Idaṃ balavakammassa vipākadāne vatthu.
យំ បន កុសលាកុសលេសុ អាសន្នមរណេ អនុស្សរិតុំ សក្កោតិ, តំ យទាសន្នំ នាម។ តទេតំ យថា នាម គោគណបរិបុណ្ណស្ស វជស្ស ទ្វារេ វិវដេ បរភាគេ ទម្មគវពលវគវេសុ សន្តេសុបិ យោ វជទ្វារស្ស អាសន្នោ ហោតិ អន្តមសោ ទុព្ពលជរគ្គវោបិ, សោ ឯវ បឋមតរំ និក្ខមតិ, ឯវមេវ អញ្ញេសុ កុសលាកុសលេសុ សន្តេសុបិ មរណកាលស្ស អាសន្នត្តា វិបាកំ ទេតិ។
Yaṃ pana kusalākusalesu āsannamaraṇe anussarituṃ sakkoti, taṃ yadāsannaṃ nāma. Tadetaṃ yathā nāma gogaṇaparipuṇṇassa vajassa dvāre vivaṭe parabhāge dammagavabalavagavesu santesupi yo vajadvārassa āsanno hoti antamaso dubbalajaraggavopi, so eva paṭhamataraṃ nikkhamati, evameva aññesu kusalākusalesu santesupi maraṇakālassa āsannattā vipākaṃ deti.
តត្រិមានិ វត្ថូនិ – មធុអង្គណគាមេ កិរ ឯកោ ទមិឡទោវារិកោ បាតោវ ពឡិសំ អាទាយ គន្ត្វា មច្ឆេ វធិត្វា តយោ កោដ្ឋាសេ កត្វា ឯកេន តណ្ឌុលំ គណ្ហាតិ, ឯកេន ទធិំ, ឯកំ បចតិ។ ឥមិនា នីហារេន បញ្ញាស វស្សានិ បាណាតិបាតកម្មំ កត្វា អបរភាគេ មហល្លកោ អនុដ្ឋានសេយ្យំ ឧបគច្ឆតិ។ តស្មិំ ខណេ គិរិវិហារវាសី ចូឡបិណ្ឌបាតិកតិស្សត្ថេរោ ‘‘មា អយំ សត្តោ មយិ បស្សន្តេ នស្សតូ’’តិ គន្ត្វា តស្ស គេហទ្វារេ អដ្ឋាសិ។ អថស្ស ភរិយា, ‘‘សាមិ, ថេរោ អាគតោ’’តិ អារោចេសិ។ អហំ បញ្ញាស វស្សានិ ថេរស្ស សន្តិកំ ន គតបុព្ពោ, កតរេន មេ គុណេន ថេរោ អាគមិស្សតិ, គច្ឆាតិ នំ វទថាតិ។ សា ‘‘អតិច្ឆថ, ភន្តេ’’តិ អាហ។ ថេរោ ‘‘ឧបាសកស្ស កា សរីរប្បវត្តី’’តិ បុច្ឆិ។ ទុព្ពលោ, ភន្តេតិ។ ថេរោ ឃរំ បវិសិត្វា សតិំ ឧប្បាទេត្វា ‘‘សីលំ គណ្ហិស្សសី’’តិ អាហ។ អាម, ភន្តេ, ទេថាតិ។ ថេរោ តីណិ សរណានិ ទត្វា បញ្ច សីលានិ ទាតុំ អារភិ។ តស្ស បញ្ច សីលានីតិ វចនកាលេយេវ ជិវ្ហា បបតិ។ ថេរោ ‘‘វដ្ដិស្សតិ ឯត្តក’’ន្តិ និក្ខមិត្វា គតោ។ សោបិ កាលំ កត្វា ចាតុមហារាជិកភវនេ និព្ពត្តិ។ និព្ពត្តក្ខណេយេវ ច ‘‘កិំ នុ ខោ កម្មំ កត្វា មយា ឥទំ លទ្ធ’’ន្តិ អាវជ្ជេន្តោ ថេរំ និស្សាយ លទ្ធភាវំ ញត្វា ទេវលោកតោ អាគន្ត្វា ថេរំ វន្ទិត្វា ឯកមន្តំ អដ្ឋាសិ។ ‘‘កោ ឯសោ’’តិ ច វុត្តេ ‘‘អហំ, ភន្តេ, ទមិឡទោវារិកោ’’តិ អាហ។ កុហិំ និព្ពត្តោសីតិ? ចាតុមហារាជិកេសុ, ភន្តេ, សចេ មេ អយ្យោ បញ្ច សីលានិ អទស្ស, ឧបរិ ទេវលោកេ និព្ពត្តោ អស្សំ។ អហំ កិំ ករិស្សាមិ, ត្វំ គណ្ហិតុំ នាសក្ខិ, បុត្តកាតិ។ សោ ថេរំ វន្ទិត្វា ទេវលោកមេវ គតោ។ ឥទំ តាវ កុសលកម្មេ វត្ថុ។
Tatrimāni vatthūni – madhuaṅgaṇagāme kira eko damiḷadovāriko pātova baḷisaṃ ādāya gantvā macche vadhitvā tayo koṭṭhāse katvā ekena taṇḍulaṃ gaṇhāti, ekena dadhiṃ, ekaṃ pacati. Iminā nīhārena paññāsa vassāni pāṇātipātakammaṃ katvā aparabhāge mahallako anuṭṭhānaseyyaṃ upagacchati. Tasmiṃ khaṇe girivihāravāsī cūḷapiṇḍapātikatissatthero ‘‘mā ayaṃ satto mayi passante nassatū’’ti gantvā tassa gehadvāre aṭṭhāsi. Athassa bhariyā, ‘‘sāmi, thero āgato’’ti ārocesi. Ahaṃ paññāsa vassāni therassa santikaṃ na gatapubbo, katarena me guṇena thero āgamissati, gacchāti naṃ vadathāti. Sā ‘‘aticchatha, bhante’’ti āha. Thero ‘‘upāsakassa kā sarīrappavattī’’ti pucchi. Dubbalo, bhanteti. Thero gharaṃ pavisitvā satiṃ uppādetvā ‘‘sīlaṃ gaṇhissasī’’ti āha. Āma, bhante, dethāti. Thero tīṇi saraṇāni datvā pañca sīlāni dātuṃ ārabhi. Tassa pañca sīlānīti vacanakāleyeva jivhā papati. Thero ‘‘vaṭṭissati ettaka’’nti nikkhamitvā gato. Sopi kālaṃ katvā cātumahārājikabhavane nibbatti. Nibbattakkhaṇeyeva ca ‘‘kiṃ nu kho kammaṃ katvā mayā idaṃ laddha’’nti āvajjento theraṃ nissāya laddhabhāvaṃ ñatvā devalokato āgantvā theraṃ vanditvā ekamantaṃ aṭṭhāsi. ‘‘Ko eso’’ti ca vutte ‘‘ahaṃ, bhante, damiḷadovāriko’’ti āha. Kuhiṃ nibbattosīti? Cātumahārājikesu, bhante, sace me ayyo pañca sīlāni adassa, upari devaloke nibbatto assaṃ. Ahaṃ kiṃ karissāmi, tvaṃ gaṇhituṃ nāsakkhi, puttakāti. So theraṃ vanditvā devalokameva gato. Idaṃ tāva kusalakamme vatthu.
អន្តរគង្គាយ បន មហាវាចកាលឧបាសកោ នាម អហោសិ។ សោ តិំស វស្សានិ សោតាបត្តិមគ្គត្ថាយ ទ្វត្តិំសាការំ សជ្ឈាយិត្វា ‘‘អហំ ឯវំ ទ្វត្តិំសាការំ សជ្ឈាយន្តោ ឱភាសមត្តម្បិ និព្ពត្តេតុំ នាសក្ខិំ, ពុទ្ធសាសនំ អនិយ្យានិកំ ភវិស្សតី’’តិ ទិដ្ឋិវិបល្លាសំ បត្វា កាលកិរិយំ កត្វា មហាគង្គាយ នវឧសភិកោ សុសុមារបេតោ ហុត្វា និព្ពត្តិ។ ឯកំ សមយំ កច្ឆកតិត្ថេន សដ្ឋិ បាសាណត្ថម្ភសកដានិ អគមំសុ។ សោ សព្ពេបិ តេ គោណេ ច បាសាណេ ច ខាទិ។ ឥទំ អកុសលកម្មេ វត្ថុ។
Antaragaṅgāya pana mahāvācakālaupāsako nāma ahosi. So tiṃsa vassāni sotāpattimaggatthāya dvattiṃsākāraṃ sajjhāyitvā ‘‘ahaṃ evaṃ dvattiṃsākāraṃ sajjhāyanto obhāsamattampi nibbattetuṃ nāsakkhiṃ, buddhasāsanaṃ aniyyānikaṃ bhavissatī’’ti diṭṭhivipallāsaṃ patvā kālakiriyaṃ katvā mahāgaṅgāya navausabhiko susumārapeto hutvā nibbatti. Ekaṃ samayaṃ kacchakatitthena saṭṭhi pāsāṇatthambhasakaṭāni agamaṃsu. So sabbepi te goṇe ca pāsāṇe ca khādi. Idaṃ akusalakamme vatthu.
ឯតេហិ បន តីហិ មុត្តំ អញ្ញាណវសេន កតំ កដត្តា វា បន កម្មំ នាម។ តំ យថា នាម ឧម្មត្តកេន ខិត្តទណ្ឌំ យត្ថ វា តត្ថ វា គច្ឆតិ, ឯវមេវ តេសំ អភាវេ យត្ថ កត្ថចិ វិបាកំ ទេតិ។
Etehi pana tīhi muttaṃ aññāṇavasena kataṃ kaṭattā vā pana kammaṃ nāma. Taṃ yathā nāma ummattakena khittadaṇḍaṃ yattha vā tattha vā gacchati, evameva tesaṃ abhāve yattha katthaci vipākaṃ deti.
ជនកំ នាម ឯកំ បដិសន្ធិំ ជនេត្វា បវត្តិំ ន ជនេតិ, បវត្តេ អញ្ញំ កម្មំ វិបាកំ និព្ពត្តេតិ។ យថា ហិ មាតា ជនេតិយេវ, ធាតិយេវ បន ជគ្គតិ; ឯវមេវំ មាតា វិយ បដិសន្ធិនិព្ពត្តកំ ជនកកម្មំ, ធាតិ វិយ បវត្តេ សម្បត្តកម្មំ។ ឧបត្ថម្ភកំ នាម កុសលេបិ លព្ភតិ អកុសលេបិ។ ឯកច្ចោ ហិ កុសលំ កត្វា សុគតិភវេ និព្ពត្តតិ។ សោ តត្ថ ឋិតោ បុនប្បុនំ កុសលំ កត្វា តំ កម្មំ ឧបត្ថម្ភេត្វា អនេកានិ វស្សសតសហស្សានិ សុគតិភវស្មិំយេវ វិចរតិ។ ឯកច្ចោ អកុសលំ កត្វា ទុគ្គតិភវេ និព្ពត្តតិ។ សោ តត្ថ ឋិតោ បុនប្បុនំ អកុសលំ កត្វា តំ កម្មំ ឧបត្ថម្ភេត្វា ពហូនិ វស្សសតសហស្សានិ ទុគ្គតិភវស្មិំយេវ វិចរតិ។
Janakaṃ nāma ekaṃ paṭisandhiṃ janetvā pavattiṃ na janeti, pavatte aññaṃ kammaṃ vipākaṃ nibbatteti. Yathā hi mātā janetiyeva, dhātiyeva pana jaggati; evamevaṃ mātā viya paṭisandhinibbattakaṃ janakakammaṃ, dhāti viya pavatte sampattakammaṃ. Upatthambhakaṃ nāma kusalepi labbhati akusalepi. Ekacco hi kusalaṃ katvā sugatibhave nibbattati. So tattha ṭhito punappunaṃ kusalaṃ katvā taṃ kammaṃ upatthambhetvā anekāni vassasatasahassāni sugatibhavasmiṃyeva vicarati. Ekacco akusalaṃ katvā duggatibhave nibbattati. So tattha ṭhito punappunaṃ akusalaṃ katvā taṃ kammaṃ upatthambhetvā bahūni vassasatasahassāni duggatibhavasmiṃyeva vicarati.
អបរោ នយោ – ជនកំ នាម កុសលម្បិ ហោតិ អកុសលម្បិ។ តំ បដិសន្ធិយម្បិ បវត្តេបិ រូបារូបវិបាកក្ខន្ធេ ជនេតិ។ ឧបត្ថម្ភកំ បន វិបាកំ ជនេតុំ ន សក្កោតិ, អញ្ញេន កម្មេន ទិន្នាយ បដិសន្ធិយា ជនិតេ វិបាកេ ឧប្បជ្ជនកសុខទុក្ខំ ឧបត្ថម្ភេតិ, អទ្ធានំ បវត្តេតិ។ ឧបបីឡកំ នាម អញ្ញេន កម្មេន ទិន្នាយ បដិសន្ធិយា ជនិតេ វិបាកេ ឧប្បជ្ជនកសុខទុក្ខំ បីឡេតិ ពាធេតិ, អទ្ធានំ បវត្តិតុំ ន ទេតិ។ តត្រាយំ នយោ – កុសលកម្មេ វិបច្ចមានេ អកុសលកម្មំ ឧបបីឡកំ ហុត្វា តស្ស វិបច្ចិតុំ ន ទេតិ។ អកុសលកម្មេ វិបច្ចមានេ កុសលកម្មំ ឧបបីឡកំ ហុត្វា តស្ស វិបច្ចិតុំ ន ទេតិ។ យថា វឌ្ឍមានកំ រុក្ខំ វា គច្ឆំ វា លតំ វា កោចិទេវ ទណ្ឌេន វា សត្ថេន វា ភិន្ទេយ្យ វា ឆិន្ទេយ្យ វា, អថ សោ រុក្ខោ វា គច្ឆោ វា លតា វា វឌ្ឍិតុំ ន សក្កុណេយ្យ; ឯវមេវំ កុសលំ វិបច្ចមានំ អកុសលេន ឧបបីឡិតំ, អកុសលំ វា បន វិបច្ចមានំ កុសលេន ឧបបីឡិតំ វិបច្ចិតុំ ន សក្កោតិ។ តត្ថ សុនក្ខត្តស្ស អកុសលកម្មំ កុសលំ ឧបបីឡេសិ, ចោរឃាតកស្ស កុសលកម្មំ អកុសលំ ឧបបីឡេសិ។
Aparo nayo – janakaṃ nāma kusalampi hoti akusalampi. Taṃ paṭisandhiyampi pavattepi rūpārūpavipākakkhandhe janeti. Upatthambhakaṃ pana vipākaṃ janetuṃ na sakkoti, aññena kammena dinnāya paṭisandhiyā janite vipāke uppajjanakasukhadukkhaṃ upatthambheti, addhānaṃ pavatteti. Upapīḷakaṃ nāma aññena kammena dinnāya paṭisandhiyā janite vipāke uppajjanakasukhadukkhaṃ pīḷeti bādheti, addhānaṃ pavattituṃ na deti. Tatrāyaṃ nayo – kusalakamme vipaccamāne akusalakammaṃ upapīḷakaṃ hutvā tassa vipaccituṃ na deti. Akusalakamme vipaccamāne kusalakammaṃ upapīḷakaṃ hutvā tassa vipaccituṃ na deti. Yathā vaḍḍhamānakaṃ rukkhaṃ vā gacchaṃ vā lataṃ vā kocideva daṇḍena vā satthena vā bhindeyya vā chindeyya vā, atha so rukkho vā gaccho vā latā vā vaḍḍhituṃ na sakkuṇeyya; evamevaṃ kusalaṃ vipaccamānaṃ akusalena upapīḷitaṃ, akusalaṃ vā pana vipaccamānaṃ kusalena upapīḷitaṃ vipaccituṃ na sakkoti. Tattha sunakkhattassa akusalakammaṃ kusalaṃ upapīḷesi, coraghātakassa kusalakammaṃ akusalaṃ upapīḷesi.
រាជគហេ កិរ វាតកាឡកោ បញ្ញាស វស្សានិ ចោរឃាតកម្មំ អកាសិ។ អថ នំ រញ្ញោ អារោចេសុំ – ‘‘ទេវ, វាតកាឡកោ មហល្លកោ ចោរេ ឃាតេតុំ ន សក្កោតី’’តិ។ ‘‘អបនេថ នំ តស្មា ឋានន្តរាតិ។ អមច្ចា នំ អបនេត្វា អញ្ញំ តស្មិំ ឋានេ ឋបយិំសុ។ វាតកាឡកោបិ យាវ តំ កម្មំ អកាសិ, តាវ អហតវត្ថានិ វា អច្ឆាទិតុំ សុរភិបុប្ផានិ វា បិឡន្ធិតុំ បាយាសំ វា ភុញ្ជិតុំ ឧច្ឆាទនន្ហាបនំ វា បច្ចនុភោតុំ នាលត្ថ។ សោ ‘‘ទីឃរត្តំ មេ កិលិដ្ឋវេសេន ចរិត’’ន្តិ ‘‘បាយាសំ មេ បចាហី’’តិ ភរិយំ អាណាបេត្វា ន្ហានីយសម្ភារានិ គាហាបេត្វា ន្ហានតិត្ថំ គន្ត្វា សីសំ ន្ហត្វា អហតវត្ថានិ អច្ឆាទេត្វា គន្ធេ វិលិម្បិត្វា បុប្ផានិ បិឡន្ធិត្វា ឃរំ អាគច្ឆន្តោ សារិបុត្តត្ថេរំ ទិស្វា ‘‘សំកិលិដ្ឋកម្មតោ ចម្ហិ អបគតោ, អយ្យោ ច មេ ទិដ្ឋោ’’តិ តុដ្ឋមានសោ ថេរំ ឃរំ នេត្វា នវសប្បិសក្ករចុណ្ណាភិសង្ខតេន បាយាសេន បរិវិសិ។ ថេរោ តស្ស អនុមោទនមកាសិ។ សោ អនុមោទនំ សុត្វា អនុលោមិកខន្តិំ បដិលភិត្វា ថេរំ អនុគន្ត្វា និវត្តមានោ អន្តរាមគ្គេ តរុណវច្ឆាយ គាវិយា មទ្ទិត្វា ជីវិតក្ខយំ បាបិតោ គន្ត្វា តាវតិំសភវនេ និព្ពត្តិ។ ភិក្ខូ តថាគតំ បុច្ឆិំសុ – ‘‘ភន្តេ, ចោរឃាតកោ អជ្ជេវ កិលិដ្ឋកម្មតោ អបនីតោ, អជ្ជេវ កាលង្កតោ, កហំ នុ ខោ និព្ពត្តោ’’តិ? តាវតិំសភវនេ, ភិក្ខវេតិ។ ភន្តេ, ចោរឃាតកោ ទីឃរត្តំ បុរិសេ ឃាតេសិ, តុម្ហេ ច ឯវំ វទេថ, នត្ថិ នុ ខោ បាបកម្មស្ស ផលន្តិ។ មា, ភិក្ខវេ, ឯវំ អវចុត្ថ, ពលវកល្យាណមិត្តូបនិស្សយំ លភិត្វា ធម្មសេនាបតិស្ស បិណ្ឌបាតំ ទត្វា អនុមោទនំ សុត្វា អនុលោមិកខន្តិំ បដិលភិត្វា សោ តត្ថ និព្ពត្តោតិ។
Rājagahe kira vātakāḷako paññāsa vassāni coraghātakammaṃ akāsi. Atha naṃ rañño ārocesuṃ – ‘‘deva, vātakāḷako mahallako core ghātetuṃ na sakkotī’’ti. ‘‘Apanetha naṃ tasmā ṭhānantarāti. Amaccā naṃ apanetvā aññaṃ tasmiṃ ṭhāne ṭhapayiṃsu. Vātakāḷakopi yāva taṃ kammaṃ akāsi, tāva ahatavatthāni vā acchādituṃ surabhipupphāni vā piḷandhituṃ pāyāsaṃ vā bhuñjituṃ ucchādananhāpanaṃ vā paccanubhotuṃ nālattha. So ‘‘dīgharattaṃ me kiliṭṭhavesena carita’’nti ‘‘pāyāsaṃ me pacāhī’’ti bhariyaṃ āṇāpetvā nhānīyasambhārāni gāhāpetvā nhānatitthaṃ gantvā sīsaṃ nhatvā ahatavatthāni acchādetvā gandhe vilimpitvā pupphāni piḷandhitvā gharaṃ āgacchanto sāriputtattheraṃ disvā ‘‘saṃkiliṭṭhakammato camhi apagato, ayyo ca me diṭṭho’’ti tuṭṭhamānaso theraṃ gharaṃ netvā navasappisakkaracuṇṇābhisaṅkhatena pāyāsena parivisi. Thero tassa anumodanamakāsi. So anumodanaṃ sutvā anulomikakhantiṃ paṭilabhitvā theraṃ anugantvā nivattamāno antarāmagge taruṇavacchāya gāviyā madditvā jīvitakkhayaṃ pāpito gantvā tāvatiṃsabhavane nibbatti. Bhikkhū tathāgataṃ pucchiṃsu – ‘‘bhante, coraghātako ajjeva kiliṭṭhakammato apanīto, ajjeva kālaṅkato, kahaṃ nu kho nibbatto’’ti? Tāvatiṃsabhavane, bhikkhaveti. Bhante, coraghātako dīgharattaṃ purise ghātesi, tumhe ca evaṃ vadetha, natthi nu kho pāpakammassa phalanti. Mā, bhikkhave, evaṃ avacuttha, balavakalyāṇamittūpanissayaṃ labhitvā dhammasenāpatissa piṇḍapātaṃ datvā anumodanaṃ sutvā anulomikakhantiṃ paṭilabhitvā so tattha nibbattoti.
‘‘សុភាសិតំ សុណិត្វាន, នាគរិយោ ចោរឃាតកោ;
‘‘Subhāsitaṃ suṇitvāna, nāgariyo coraghātako;
អនុលោមខន្តិំ លទ្ធាន, មោទតី តិទិវំ គតោ’’តិ។
Anulomakhantiṃ laddhāna, modatī tidivaṃ gato’’ti.
ឧបឃាតកំ បន សយំ កុសលម្បិ អកុសលម្បិ សមានំ អញ្ញំ ទុព្ពលកម្មំ ឃាតេត្វា តស្ស វិបាកំ បដិពាហិត្វា អត្តនោ វិបាកស្ស ឱកាសំ ករោតិ។ ឯវំ បន កម្មេន កតេ ឱកាសេ តំ វិបាកំ ឧប្បន្នំ នាម វុច្ចតិ។ ឧបច្ឆេទកន្តិបិ ឯតស្សេវ នាមំ។ តត្រាយំ នយោ – កុសលកម្មស្ស វិបច្ចនកាលេ ឯកំ អកុសលកម្មំ ឧដ្ឋាយ តំ កម្មំ ឆិន្ទិត្វា បាតេតិ។ អកុសលកម្មស្សបិ វិបច្ចនកាលេ ឯកំ កុសលកម្មំ ឧដ្ឋាយ តំ កម្មំ ឆិន្ទិត្វា បាតេតិ។ ឥទំ ឧបច្ឆេទកំ នាម។ តត្ថ អជាតសត្តុនោ កម្មំ កុសលច្ឆេទកំ អហោសិ, អង្គុលិមាលត្ថេរស្ស អកុសលច្ឆេទកន្តិ។ ឯវំ សុត្តន្តិកបរិយាយេន ឯកាទស កម្មានិ វិភត្តានិ។
Upaghātakaṃ pana sayaṃ kusalampi akusalampi samānaṃ aññaṃ dubbalakammaṃ ghātetvā tassa vipākaṃ paṭibāhitvā attano vipākassa okāsaṃ karoti. Evaṃ pana kammena kate okāse taṃ vipākaṃ uppannaṃ nāma vuccati. Upacchedakantipi etasseva nāmaṃ. Tatrāyaṃ nayo – kusalakammassa vipaccanakāle ekaṃ akusalakammaṃ uṭṭhāya taṃ kammaṃ chinditvā pāteti. Akusalakammassapi vipaccanakāle ekaṃ kusalakammaṃ uṭṭhāya taṃ kammaṃ chinditvā pāteti. Idaṃ upacchedakaṃ nāma. Tattha ajātasattuno kammaṃ kusalacchedakaṃ ahosi, aṅgulimālattherassa akusalacchedakanti. Evaṃ suttantikapariyāyena ekādasa kammāni vibhattāni.
អភិធម្មបរិយាយេន បន សោឡស កម្មានិ វិភត្តានិ, សេយ្យថិទំ – ‘‘អត្ថេកច្ចានិ បាបកានិ កម្មសមាទានានិ គតិសម្បត្តិបដិពាឡ្ហានិ ន វិបច្ចន្តិ, អត្ថេកច្ចានិ បាបកានិ កម្មសមាទានានិ ឧបធិសម្បត្តិបដិពាឡ្ហានិ ន វិបច្ចន្តិ, អត្ថេកច្ចានិ បាបកានិ កម្មសមាទានានិ កាលសម្បត្តិបដិពាឡ្ហានិ ន វិបច្ចន្តិ, អត្ថេកច្ចានិ បាបកានិ កម្មសមាទានានិ បយោគសម្បត្តិបដិពាឡ្ហានិ ន វិបច្ចន្តិ ។ អត្ថេកច្ចានិ បាបកានិ កម្មសមាទានានិ គតិវិបត្តិំ អាគម្ម វិបច្ចន្តិ, ឧបធិវិបត្តិំ, កាលវិបត្តិំ, បយោគវិបត្តិំ អាគម្ម វិបច្ចន្តិ។ អត្ថេកច្ចានិ កល្យាណានិ កម្មសមាទានានិ គតិវិបត្តិបដិពាឡ្ហានិ ន វិបច្ចន្តិ, ឧបធិវិបត្តិ, កាលវិបត្តិ, បយោគវិបត្តិបដិពាឡ្ហានិ ន វិបច្ចន្តិ។ អត្ថេកច្ចានិ កល្យាណានិ កម្មសមាទានានិ គតិសម្បត្តិំ អាគម្ម វិបច្ចន្តិ, ឧបធិសម្បត្តិំ, កាលសម្បត្តិំ, បយោគសម្បត្តិំ អាគម្ម វិបច្ចន្តី’’តិ (វិភ. ៨១០)។
Abhidhammapariyāyena pana soḷasa kammāni vibhattāni, seyyathidaṃ – ‘‘atthekaccāni pāpakāni kammasamādānāni gatisampattipaṭibāḷhāni na vipaccanti, atthekaccāni pāpakāni kammasamādānāni upadhisampattipaṭibāḷhāni na vipaccanti, atthekaccāni pāpakāni kammasamādānāni kālasampattipaṭibāḷhāni na vipaccanti, atthekaccāni pāpakāni kammasamādānāni payogasampattipaṭibāḷhāni na vipaccanti . Atthekaccāni pāpakāni kammasamādānāni gativipattiṃ āgamma vipaccanti, upadhivipattiṃ, kālavipattiṃ, payogavipattiṃ āgamma vipaccanti. Atthekaccāni kalyāṇāni kammasamādānāni gativipattipaṭibāḷhāni na vipaccanti, upadhivipatti, kālavipatti, payogavipattipaṭibāḷhāni na vipaccanti. Atthekaccāni kalyāṇāni kammasamādānāni gatisampattiṃ āgamma vipaccanti, upadhisampattiṃ, kālasampattiṃ, payogasampattiṃ āgamma vipaccantī’’ti (vibha. 810).
តត្ថ បាបកានីតិ លាមកានិ។ កម្មសមាទានានីតិ កម្មគ្គហណានិ។ គហិតសមាទិន្នានំ កម្មានមេតំ អធិវចនំ។ គតិសម្បត្តិបដិពាឡ្ហានិ ន វិបច្ចន្តីតិអាទីសុ អនិដ្ឋារម្មណានុភវនារហេ កម្មេ វិជ្ជមានេយេវ សុគតិភវេ និព្ពត្តស្ស តំ កម្មំ គតិសម្បត្តិបដិពាឡ្ហំ ន វិបច្ចតិ នាម។ គតិសម្បត្តិយា បតិពាហិតំ ហុត្វា ន វិបច្ចតីតិ អត្ថោ។ យោ បន បាបកម្មេន ទាសិយា វា កម្មការិយា វា កុច្ឆិយំ និព្ពត្តិត្វា ឧបធិសម្បន្នោ ហោតិ, អត្តភាវសមិទ្ធិយំ តិដ្ឋតិ។ អថស្ស សាមិកា តស្ស រូបសម្បត្តិំ ទិស្វា ‘‘នាយំ កិលិដ្ឋកម្មស្សានុច្ឆវិកោ’’តិ ចិត្តំ ឧប្បាទេត្វា អត្តនោ ជាតបុត្តំ វិយ ភណ្ឌាគារិកាទិដ្ឋានេសុ ឋបេត្វា សម្បត្តិំ យោជេត្វា បរិហរន្តិ។ ឯវរូបស្ស កម្មំ ឧបធិសម្បត្តិបដិពាឡ្ហំ ន វិបច្ចតិ នាម។ យោ បន បឋមកប្បិកកាលសទិសេ សុលភសម្បន្នរសភោជនេ សុភិក្ខកាលេ និព្ពត្តតិ, តស្ស វិជ្ជមានម្បិ បាបកម្មំ កាលសម្បត្តិបដិពាឡ្ហំ ន វិបច្ចតិ នាម។ យោ បន សម្មាបយោគំ និស្សាយ ជីវតិ, ឧបសង្កមិតព្ពយុត្តកាលេ ឧបសង្កមតិ, បដិក្កមិតព្ពយុត្តកាលេ បដិក្កមតិ, បលាយិតព្ពយុត្តកាលេ បលាយតិ។ លញ្ជទានយុត្តកាលេ លញ្ជំ ទេតិ, ចោរិកយុត្តកាលេ ចោរិកំ ករោតិ, ឯវរូបស្ស បាបកម្មំ បយោគសម្បត្តិបដិពាឡ្ហំ ន វិបច្ចតិ នាម។
Tattha pāpakānīti lāmakāni. Kammasamādānānīti kammaggahaṇāni. Gahitasamādinnānaṃ kammānametaṃ adhivacanaṃ. Gatisampattipaṭibāḷhāni na vipaccantītiādīsu aniṭṭhārammaṇānubhavanārahe kamme vijjamāneyeva sugatibhave nibbattassa taṃ kammaṃ gatisampattipaṭibāḷhaṃ na vipaccati nāma. Gatisampattiyā patibāhitaṃ hutvā na vipaccatīti attho. Yo pana pāpakammena dāsiyā vā kammakāriyā vā kucchiyaṃ nibbattitvā upadhisampanno hoti, attabhāvasamiddhiyaṃ tiṭṭhati. Athassa sāmikā tassa rūpasampattiṃ disvā ‘‘nāyaṃ kiliṭṭhakammassānucchaviko’’ti cittaṃ uppādetvā attano jātaputtaṃ viya bhaṇḍāgārikādiṭṭhānesu ṭhapetvā sampattiṃ yojetvā pariharanti. Evarūpassa kammaṃ upadhisampattipaṭibāḷhaṃ na vipaccati nāma. Yo pana paṭhamakappikakālasadise sulabhasampannarasabhojane subhikkhakāle nibbattati, tassa vijjamānampi pāpakammaṃ kālasampattipaṭibāḷhaṃ na vipaccati nāma. Yo pana sammāpayogaṃ nissāya jīvati, upasaṅkamitabbayuttakāle upasaṅkamati, paṭikkamitabbayuttakāle paṭikkamati, palāyitabbayuttakāle palāyati. Lañjadānayuttakāle lañjaṃ deti, corikayuttakāle corikaṃ karoti, evarūpassa pāpakammaṃ payogasampattipaṭibāḷhaṃ na vipaccati nāma.
ទុគ្គតិភវេ និព្ពត្តស្ស បន បាបកម្មំ គតិវិបត្តិំ អាគម្ម វិបច្ចតិ នាម។ យោ បន ទាសិយា វា កម្មការិយា វា កុច្ឆិស្មិំ និព្ពត្តោ ទុព្ពណ្ណោ ហោតិ ទុស្សណ្ឋានោ, ‘‘យក្ខោ នុ ខោ មនុស្សោ នុ ខោ’’តិ វិមតិំ ឧប្បាទេតិ។ សោ សចេ បុរិសោ ហោតិ, អថ នំ ‘‘នាយំ អញ្ញស្ស កម្មស្ស អនុច្ឆវិកោ’’តិ ហត្ថិំ វា រក្ខាបេន្តិ អស្សំ វា គោណេ វា, តិណកដ្ឋាទីនិ វា អាហរាបេន្តិ, ខេឡសរកំ វា គណ្ហាបេន្តិ។ សចេ ឥត្ថី ហោតិ, អថ នំ ហត្ថិអស្សាទីនំ ភត្តមាសាទីនិ វា បចាបេន្តិ, កចវរំ វា ឆឌ្ឌាបេន្តិ, អញ្ញំ វា បន ជិគុច្ឆនីយកម្មំ ការេន្តិ។ ឯវរូបស្ស បាបកម្មំ ឧបធិវិបត្តិំ អាគម្ម វិបច្ចតិ នាម។ យោ បន ទុព្ភិក្ខកាលេ វា បរិហីនសម្បត្តិកាលេ វា អន្តរកប្បេ វា និព្ពត្តតិ, តស្ស បាបកម្មំ កាលវិបត្តិំ អាគម្ម វិបច្ចតិ នាម។ យោ បន បយោគំ សម្បាទេតុំ ន ជានាតិ, ឧបសង្កមិតព្ពយុត្តកាលេ ឧបសង្កមិតុំ ន ជានាតិ…បេ.… ចោរិកយុត្តកាលេ ចោរិកំ កាតុំ ន ជានាតិ, តស្ស បាបកម្មំ បយោគវិបត្តិំ អាគម្ម វិបច្ចតិ នាម។
Duggatibhave nibbattassa pana pāpakammaṃ gativipattiṃ āgamma vipaccati nāma. Yo pana dāsiyā vā kammakāriyā vā kucchismiṃ nibbatto dubbaṇṇo hoti dussaṇṭhāno, ‘‘yakkho nu kho manusso nu kho’’ti vimatiṃ uppādeti. So sace puriso hoti, atha naṃ ‘‘nāyaṃ aññassa kammassa anucchaviko’’ti hatthiṃ vā rakkhāpenti assaṃ vā goṇe vā, tiṇakaṭṭhādīni vā āharāpenti, kheḷasarakaṃ vā gaṇhāpenti. Sace itthī hoti, atha naṃ hatthiassādīnaṃ bhattamāsādīni vā pacāpenti, kacavaraṃ vā chaḍḍāpenti, aññaṃ vā pana jigucchanīyakammaṃ kārenti. Evarūpassa pāpakammaṃ upadhivipattiṃ āgamma vipaccati nāma. Yo pana dubbhikkhakāle vā parihīnasampattikāle vā antarakappe vā nibbattati, tassa pāpakammaṃ kālavipattiṃ āgamma vipaccati nāma. Yo pana payogaṃ sampādetuṃ na jānāti, upasaṅkamitabbayuttakāle upasaṅkamituṃ na jānāti…pe… corikayuttakāle corikaṃ kātuṃ na jānāti, tassa pāpakammaṃ payogavipattiṃ āgamma vipaccati nāma.
យោ បន ឥដ្ឋារម្មណានុភវនារហេ កម្មេ វិជ្ជមានេយេវ គន្ត្វា ទុគ្គតិភវេ និព្ពត្តតិ, តស្ស តំ កម្មំ គតិវិបត្តិបដិពាឡ្ហំ ន វិបច្ចតិ នាម។ យោ បន បុញ្ញានុភាវេន រាជរាជមហាមត្តាទីនំ គេហេ និព្ពត្តិត្វា កាណោ វា ហោតិ កុណី វា ខញ្ជោ វា បក្ខហតោ វា, តស្ស ឱបរជ្ជសេនាបតិភណ្ឌាគារិកដ្ឋានាទីនិ ន អនុច្ឆវិកានីតិ ន ទេន្តិ។ ឥច្ចស្ស តំ បុញ្ញំ ឧបធិវិបត្តិបដិពាឡ្ហំ ន វិបច្ចតិ នាម។ យោ បន ទុព្ភិក្ខកាលេ វា បរិហីនសម្បត្តិកាលេ វា អន្តរកប្បេ វា មនុស្សេសុ និព្ពត្តតិ, តស្ស តំ កល្យាណកម្មំ កាលវិបត្តិបដិពាឡ្ហំ ន វិបច្ចតិ នាម។ យោ ហេដ្ឋា វុត្តនយេនេវ បយោគំ សម្បាទេតុំ ន ជានាតិ, តស្ស កល្យាណកម្មំ បយោគវិបត្តិបដិពាឡ្ហំ ន វិបច្ចតិ នាម។
Yo pana iṭṭhārammaṇānubhavanārahe kamme vijjamāneyeva gantvā duggatibhave nibbattati, tassa taṃ kammaṃ gativipattipaṭibāḷhaṃ na vipaccati nāma. Yo pana puññānubhāvena rājarājamahāmattādīnaṃ gehe nibbattitvā kāṇo vā hoti kuṇī vā khañjo vā pakkhahato vā, tassa oparajjasenāpatibhaṇḍāgārikaṭṭhānādīni na anucchavikānīti na denti. Iccassa taṃ puññaṃ upadhivipattipaṭibāḷhaṃ na vipaccati nāma. Yo pana dubbhikkhakāle vā parihīnasampattikāle vā antarakappe vā manussesu nibbattati, tassa taṃ kalyāṇakammaṃ kālavipattipaṭibāḷhaṃ na vipaccati nāma. Yo heṭṭhā vuttanayeneva payogaṃ sampādetuṃ na jānāti, tassa kalyāṇakammaṃ payogavipattipaṭibāḷhaṃ na vipaccati nāma.
កល្យាណកម្មេន បន សុគតិភវេ និព្ពត្តស្ស តំ កម្មំ គតិសម្បត្តិំ អាគម្ម វិបច្ចតិ នាម ។ រាជរាជមហាមត្តាទីនំ កុលេ និព្ពត្តិត្វា ឧបធិសម្បត្តិំ បត្តស្ស អត្តភាវសមិទ្ធិយំ ឋិតស្ស ទេវនគរេ សមុស្សិតរតនតោរណសទិសំ អត្តភាវំ ទិស្វា ‘‘ឥមស្ស ឱបរជ្ជសេនាបតិភណ្ឌាគារិកដ្ឋានាទីនិ អនុច្ឆវិកានី’’តិ ទហរស្សេវ សតោ តានិ ឋានន្តរានិ ទេន្តិ, ឯវរូបស្ស កល្យាណកម្មំ ឧបធិសម្បត្តិំ អាគម្ម វិបច្ចតិ នាម។ យោ បឋមកប្បិកេសុ វា សុលភន្នបានកាលេ វា និព្ពត្តតិ, តស្ស កល្យាណកម្មំ កាលសម្បត្តិំ អាគម្ម វិបច្ចតិ នាម។ យោ វុត្តនយេនេវ បយោគំ សម្បាទេតុំ ជានាតិ, តស្ស កម្មំ បយោគសម្បត្តិំ អាគម្ម វិបច្ចតិ នាម។ ឯវំ អភិធម្មបរិយាយេន សោឡស កម្មានិ វិភត្តានិ។
Kalyāṇakammena pana sugatibhave nibbattassa taṃ kammaṃ gatisampattiṃ āgamma vipaccati nāma . Rājarājamahāmattādīnaṃ kule nibbattitvā upadhisampattiṃ pattassa attabhāvasamiddhiyaṃ ṭhitassa devanagare samussitaratanatoraṇasadisaṃ attabhāvaṃ disvā ‘‘imassa oparajjasenāpatibhaṇḍāgārikaṭṭhānādīni anucchavikānī’’ti daharasseva sato tāni ṭhānantarāni denti, evarūpassa kalyāṇakammaṃ upadhisampattiṃ āgamma vipaccati nāma. Yo paṭhamakappikesu vā sulabhannapānakāle vā nibbattati, tassa kalyāṇakammaṃ kālasampattiṃ āgamma vipaccati nāma. Yo vuttanayeneva payogaṃ sampādetuṃ jānāti, tassa kammaṃ payogasampattiṃ āgamma vipaccati nāma. Evaṃ abhidhammapariyāyena soḷasa kammāni vibhattāni.
អបរានិបិ បដិសម្ភិទាមគ្គបរិយាយេន ទ្វាទស កម្មានិ វិភត្តានិ។ សេយ្យថិទំ – ‘‘អហោសិ កម្មំ អហោសិ កម្មវិបាកោ, អហោសិ កម្មំ នាហោសិ កម្មវិបាកោ, អហោសិ កម្មំ អត្ថិ កម្មវិបាកោ, អហោសិ កម្មំ នត្ថិ កម្មវិបាកោ, អហោសិ កម្មំ ភវិស្សតិ កម្មវិបាកោ, អហោសិ កម្មំ ន ភវិស្សតិ កម្មវិបាកោ, អត្ថិ កម្មំ អត្ថិ កម្មវិបាកោ, អត្ថិ កម្មំ នត្ថិ កម្មវិបាកោ, អត្ថិ កម្មំ ភវិស្សតិ កម្មវិបាកោ, អត្ថិ កម្មំ ន ភវិស្សតិ កម្មវិបាកោ, ភវិស្សតិ កម្មំ ភវិស្សតិ កម្មវិបាកោ, ភវិស្សតិ កម្មំ ន ភវិស្សតិ កម្មវិបាកោ’’តិ (បដិ. ម. ១.២៣៤)។
Aparānipi paṭisambhidāmaggapariyāyena dvādasa kammāni vibhattāni. Seyyathidaṃ – ‘‘ahosi kammaṃ ahosi kammavipāko, ahosi kammaṃ nāhosi kammavipāko, ahosi kammaṃ atthi kammavipāko, ahosi kammaṃ natthi kammavipāko, ahosi kammaṃ bhavissati kammavipāko, ahosi kammaṃ na bhavissati kammavipāko, atthi kammaṃ atthi kammavipāko, atthi kammaṃ natthi kammavipāko, atthi kammaṃ bhavissati kammavipāko, atthi kammaṃ na bhavissati kammavipāko, bhavissati kammaṃ bhavissati kammavipāko, bhavissati kammaṃ na bhavissati kammavipāko’’ti (paṭi. ma. 1.234).
តត្ថ យំ កម្មំ អតីតេ អាយូហិតំ អតីតេយេវ វិបាកវារំ លភិ, បដិសន្ធិជនកំ បដិសន្ធិំ ជនេសិ, រូបជនកំ រូបំ, តំ អហោសិ កម្មំ អហោសិ កម្មវិបាកោតិ វុត្តំ។ យំ បន វិបាកវារំ ន លភិ, បដិសន្ធិជនកំ បដិសន្ធិំ រូបជនកំ វា រូបំ ជនេតុំ នាសក្ខិ, តំ អហោសិ កម្មំ នាហោសិ កម្មវិបាកោតិ វុត្តំ។ យំ បន អតីតេ អាយូហិតំ ឯតរហិ លទ្ធវិបាកវារំ បដិសន្ធិជនកំ បដិសន្ធិំ ជនេត្វា រូបជនកំ រូបំ ជនេត្វា ឋិតំ, តំ អហោសិ កម្មំ អត្ថិ កម្មវិបាកោតិ វុត្តំ។ យំ អលទ្ធវិបាកវារំ បដិសន្ធិជនកំ វា បដិសន្ធិំ រូបជនកំ វា រូបំ ជនេតុំ នាសក្ខិ, តំ អហោសិ កម្មំ នត្ថិ កម្មវិបាកោតិ វុត្តំ។ យំ បន អតីតេ អាយូហិតំ អនាគតេ វិបាកវារំ លភិស្សតិ, បដិសន្ធិជនកំ បដិសន្ធិំ រូបជនកំ រូបំ ជនេតុំ សក្ខិស្សតិ, តំ អហោសិ កម្មំ ភវិស្សតិ កម្មវិបាកោតិ វុត្តំ។ យំ អនាគតេ វិបាកវារំ ន លភិស្សតិ, បដិសន្ធិជនកំ បដិសន្ធិំ រូបជនកំ វា រូបំ ជនេតុំ ន សក្ខិស្សតិ, តំ អហោសិ កម្មំ ន ភវិស្សតិ កម្មវិបាកោតិ វុត្តំ។
Tattha yaṃ kammaṃ atīte āyūhitaṃ atīteyeva vipākavāraṃ labhi, paṭisandhijanakaṃ paṭisandhiṃ janesi, rūpajanakaṃ rūpaṃ, taṃ ahosi kammaṃ ahosi kammavipākoti vuttaṃ. Yaṃ pana vipākavāraṃ na labhi, paṭisandhijanakaṃ paṭisandhiṃ rūpajanakaṃ vā rūpaṃ janetuṃ nāsakkhi, taṃ ahosi kammaṃ nāhosi kammavipākoti vuttaṃ. Yaṃ pana atīte āyūhitaṃ etarahi laddhavipākavāraṃ paṭisandhijanakaṃ paṭisandhiṃ janetvā rūpajanakaṃ rūpaṃ janetvā ṭhitaṃ, taṃ ahosi kammaṃ atthi kammavipākoti vuttaṃ. Yaṃ aladdhavipākavāraṃ paṭisandhijanakaṃ vā paṭisandhiṃ rūpajanakaṃ vā rūpaṃ janetuṃ nāsakkhi, taṃ ahosi kammaṃ natthi kammavipākoti vuttaṃ. Yaṃ pana atīte āyūhitaṃ anāgate vipākavāraṃ labhissati, paṭisandhijanakaṃ paṭisandhiṃ rūpajanakaṃ rūpaṃ janetuṃ sakkhissati, taṃ ahosi kammaṃ bhavissati kammavipākoti vuttaṃ. Yaṃ anāgate vipākavāraṃ na labhissati, paṭisandhijanakaṃ paṭisandhiṃ rūpajanakaṃ vā rūpaṃ janetuṃ na sakkhissati, taṃ ahosi kammaṃ na bhavissati kammavipākoti vuttaṃ.
យំ បន ឯតរហិ អាយូហិតំ ឯតរហិយេវ វិបាកវារំ លភតិ, តំ អត្ថិ កម្មំ អត្ថិ កម្មវិបាកោតិ វុត្តំ។ យំ បន ឯតរហិ វិបាកវារំ ន លភតិ, តំ អត្ថិ កម្មំ នត្ថិ កម្មវិបាកោតិ វុត្តំ។ យំ បន ឯតរហិ អាយូហិតំ អនាគតេ វិបាកវារំ លភិស្សតិ, បដិសន្ធិជនកំ បដិសន្ធិំ រូបជនកំ រូបំ ជនេតុំ សក្ខិស្សតិ, តំ អត្ថិ កម្មំ ភវិស្សតិ កម្មវិបាកោតិ វុត្តំ។ យំ បន វិបាកវារំ ន លភិស្សតិ, បដិសន្ធិជនកំ បដិសន្ធិំ រូបជនកំ វា រូបំ ជនេតុំ សក្ខិស្សតិ, តំ អត្ថិ កម្មំ ន ភវិស្សតិ កម្មវិបាកោតិ វុត្តំ។
Yaṃ pana etarahi āyūhitaṃ etarahiyeva vipākavāraṃ labhati, taṃ atthi kammaṃ atthi kammavipākoti vuttaṃ. Yaṃ pana etarahi vipākavāraṃ na labhati, taṃ atthi kammaṃ natthi kammavipākoti vuttaṃ. Yaṃ pana etarahi āyūhitaṃ anāgate vipākavāraṃ labhissati, paṭisandhijanakaṃ paṭisandhiṃ rūpajanakaṃ rūpaṃ janetuṃ sakkhissati, taṃ atthi kammaṃ bhavissati kammavipākoti vuttaṃ. Yaṃ pana vipākavāraṃ na labhissati, paṭisandhijanakaṃ paṭisandhiṃ rūpajanakaṃ vā rūpaṃ janetuṃ sakkhissati, taṃ atthi kammaṃ na bhavissati kammavipākoti vuttaṃ.
យំ បនានាគតេ អាយូហិស្សតិ, អនាគតេយេវ វិបាកវារំ លភិស្សតិ, បដិសន្ធិជនកំ បដិសន្ធិំ រូបជនកំ វា រូបំ ជនេស្សតិ, តំ ភវិស្សតិ កម្មំ ភវិស្សតិ កម្មវិបាកោតិ វុត្តំ។ យំ បន វិបាកវារំ ន លភិស្សតិ, បដិសន្ធិជនកំ បដិសន្ធិំ រូបជនកំ វា រូបំ ជនេតុំ ន សក្ខិស្សតិ, តំ ភវិស្សតិ កម្មំ ន ភវិស្សតិ កម្មវិបាកោតិ វុត្តំ។ ឯវំ បដិសម្ភិទាមគ្គបរិយាយេន ទ្វាទស កម្មានិ វិភត្តានិ។
Yaṃ panānāgate āyūhissati, anāgateyeva vipākavāraṃ labhissati, paṭisandhijanakaṃ paṭisandhiṃ rūpajanakaṃ vā rūpaṃ janessati, taṃ bhavissati kammaṃ bhavissati kammavipākoti vuttaṃ. Yaṃ pana vipākavāraṃ na labhissati, paṭisandhijanakaṃ paṭisandhiṃ rūpajanakaṃ vā rūpaṃ janetuṃ na sakkhissati, taṃ bhavissati kammaṃ na bhavissati kammavipākoti vuttaṃ. Evaṃ paṭisambhidāmaggapariyāyena dvādasa kammāni vibhattāni.
ឥតិ ឥមានិ ចេវ ទ្វាទស អភិធម្មបរិយាយេន វិភត្តានិ ច សោឡស កម្មានិ អត្តនោ ឋានា ឱសក្កិត្វា សុត្តន្តិកបរិយាយេន វុត្តានិ ឯកាទស កម្មានិយេវ ភវន្តិ។ តានិបិ តតោ ឱសក្កិត្វា តីណិយេវ កម្មានិ ហោន្តិ ទិដ្ឋធម្មវេទនីយំ, ឧបបជ្ជវេទនីយំ , អបរបរិយាយវេទនីយន្តិ។ តេសំ សង្កមនំ នត្ថិ, យថាឋានេយេវ តិដ្ឋន្តិ។ យទិ ហិ ទិដ្ឋធម្មវេទនីយំ កម្មំ ឧបបជ្ជវេទនីយំ វា អបរបរិយាយវេទនីយំ វា ភវេយ្យ, ‘‘ទិដ្ឋេ វា ធម្មេ’’តិ សត្ថា ន វទេយ្យ។ សចេបិ ឧបបជ្ជវេទនីយំ ទិដ្ឋធម្មវេទនីយំ វា អបរបរិយាយវេទនីយំ វា ភវេយ្យ, ‘‘ឧបបជ្ជ វា’’តិ សត្ថា ន វទេយ្យ។ អថាបិ អបរបរិយាយវេទនីយំ ទិដ្ឋធម្មវេទនីយំ វា ឧបបជ្ជវេទនីយំ វា ភវេយ្យ, ‘‘អបរេ វា បរិយាយេ’’តិ សត្ថា ន វទេយ្យ។
Iti imāni ceva dvādasa abhidhammapariyāyena vibhattāni ca soḷasa kammāni attano ṭhānā osakkitvā suttantikapariyāyena vuttāni ekādasa kammāniyeva bhavanti. Tānipi tato osakkitvā tīṇiyeva kammāni honti diṭṭhadhammavedanīyaṃ, upapajjavedanīyaṃ , aparapariyāyavedanīyanti. Tesaṃ saṅkamanaṃ natthi, yathāṭhāneyeva tiṭṭhanti. Yadi hi diṭṭhadhammavedanīyaṃ kammaṃ upapajjavedanīyaṃ vā aparapariyāyavedanīyaṃ vā bhaveyya, ‘‘diṭṭhe vā dhamme’’ti satthā na vadeyya. Sacepi upapajjavedanīyaṃ diṭṭhadhammavedanīyaṃ vā aparapariyāyavedanīyaṃ vā bhaveyya, ‘‘upapajja vā’’ti satthā na vadeyya. Athāpi aparapariyāyavedanīyaṃ diṭṭhadhammavedanīyaṃ vā upapajjavedanīyaṃ vā bhaveyya, ‘‘apare vā pariyāye’’ti satthā na vadeyya.
សុក្កបក្ខេបិ ឥមិនាវ នយេន អត្ថោ វេទិតព្ពោ។ ឯត្ថ បន លោភេ វិគតេតិ លោភេ អបគតេ និរុទ្ធេ។ តាលវត្ថុកតន្តិ តាលវត្ថុ វិយ កតំ, មត្ថកច្ឆិន្នតាលោ វិយ បុន អវិរុឡ្ហិសភាវំ កតន្តិ អត្ថោ។ អនភាវំ កតន្តិ អនុអភាវំ កតំ, យថា បុន នុប្បជ្ជតិ, ឯវំ កតន្តិ អត្ថោ។ ឯវស្សូតិ ឯវំ ភវេយ្យុំ។ ឯវមេវ ខោតិ ឯត្ថ ពីជានិ វិយ កុសលាកុសលំ កម្មំ ទដ្ឋព្ពំ, តានិ អគ្គិនា ឌហនបុរិសោ វិយ យោគាវចរោ, អគ្គិ វិយ មគ្គញាណំ , អគ្គិំ ទត្វា ពីជានំ ឌហនកាលោ វិយ មគ្គញាណេន កិលេសានំ ទឌ្ឍកាលោ, មសិកតកាលោ វិយ បញ្ចន្នំ ខន្ធានំ ឆិន្នមូលកេ កត្វា ឋបិតកាលោ, មហាវាតេ ឱបុនិត្វា នទិយា វា បវាហេត្វា អប្បវត្តិកតកាលោ វិយ ឧបាទិន្នកសន្តានស្ស និរោធេន ឆិន្នមូលកានំ បញ្ចន្នំ ខន្ធានំ អប្បដិសន្ធិកភាវេន និរុជ្ឈិត្វា បុន ភវស្មិំ បដិសន្ធិំ អគ្គហិតកាលោ វេទិតព្ពោ។
Sukkapakkhepi imināva nayena attho veditabbo. Ettha pana lobhe vigateti lobhe apagate niruddhe. Tālavatthukatanti tālavatthu viya kataṃ, matthakacchinnatālo viya puna aviruḷhisabhāvaṃ katanti attho. Anabhāvaṃ katanti anuabhāvaṃ kataṃ, yathā puna nuppajjati, evaṃ katanti attho. Evassūti evaṃ bhaveyyuṃ. Evameva khoti ettha bījāni viya kusalākusalaṃ kammaṃ daṭṭhabbaṃ, tāni agginā ḍahanapuriso viya yogāvacaro, aggi viya maggañāṇaṃ , aggiṃ datvā bījānaṃ ḍahanakālo viya maggañāṇena kilesānaṃ daḍḍhakālo, masikatakālo viya pañcannaṃ khandhānaṃ chinnamūlake katvā ṭhapitakālo, mahāvāte opunitvā nadiyā vā pavāhetvā appavattikatakālo viya upādinnakasantānassa nirodhena chinnamūlakānaṃ pañcannaṃ khandhānaṃ appaṭisandhikabhāvena nirujjhitvā puna bhavasmiṃ paṭisandhiṃ aggahitakālo veditabbo.
មោហជញ្ចាបវិទ្ទសូតិ មោហជញ្ចាបិ អវិទ្ទសុ។ ឥទំ វុត្តំ ហោតិ – យំ សោ អវិទូ អន្ធពាលោ លោភជញ្ច ទោសជញ្ច មោហជញ្ចាតិ កម្មំ ករោតិ, ឯវំ ករោន្តេន យំ តេន បកតំ កម្មំ អប្បំ វា យទិ វា ពហុំ។ ឥធេវ តំ វេទនិយន្តិ តំ កម្មំ តេន ពាលេន ឥធ សកេ អត្តភាវេយេវ វេទនីយំ, តស្សេវ តំ អត្តភាវេ វិបច្ចតីតិ អត្ថោ។ វត្ថុំ អញ្ញំ ន វិជ្ជតីតិ តស្ស កម្មស្ស វិបច្ចនត្ថាយ អញ្ញំ វត្ថុ នត្ថិ។ ន ហិ អញ្ញេន កតំ កម្មំ អញ្ញស្ស អត្តភាវេ វិបច្ចតិ។ តស្មា លោភញ្ច ទោសញ្ច, មោហជញ្ចាបិ វិទ្ទសូតិ តស្មា យោ វិទូ មេធាវី បណ្ឌិតោ តំ លោភជាទិភេទំ កម្មំ ន ករោតិ, សោ វិជ្ជំ ឧប្បាទយំ ភិក្ខុ, សព្ពា ទុគ្គតិយោ ជហេ, អរហត្តមគ្គវិជ្ជំ ឧប្បាទេត្វា តំ វា បន វិជ្ជំ ឧប្បាទេន្តោ សព្ពា ទុគ្គតិយោ ជហតិ។ ទេសនាសីសមេវេតំ, សុគតិយោបិ បន សោ ខីណាសវោ ជហតិយេវ។ យម្បិ ចេតំ ‘‘តស្មា លោភញ្ច ទោសញ្ចា’’តិ វុត្តំ, ឯត្ថាបិ លោភទោសសីសេន លោភជញ្ច ទោសជញ្ច កម្មមេវ និទ្ទិដ្ឋន្តិ វេទិតព្ពំ។ ឯវំ សុត្តន្តេសុបិ គាថាយបិ វដ្ដវិវដ្ដមេវ កថិតន្តិ។
Mohajañcāpaviddasūti mohajañcāpi aviddasu. Idaṃ vuttaṃ hoti – yaṃ so avidū andhabālo lobhajañca dosajañca mohajañcāti kammaṃ karoti, evaṃ karontena yaṃ tena pakataṃ kammaṃ appaṃ vā yadi vā bahuṃ. Idheva taṃ vedaniyanti taṃ kammaṃ tena bālena idha sake attabhāveyeva vedanīyaṃ, tasseva taṃ attabhāve vipaccatīti attho. Vatthuṃ aññaṃ na vijjatīti tassa kammassa vipaccanatthāya aññaṃ vatthu natthi. Na hi aññena kataṃ kammaṃ aññassa attabhāve vipaccati. Tasmā lobhañca dosañca, mohajañcāpi viddasūti tasmā yo vidū medhāvī paṇḍito taṃ lobhajādibhedaṃ kammaṃ na karoti, so vijjaṃ uppādayaṃ bhikkhu, sabbā duggatiyo jahe, arahattamaggavijjaṃ uppādetvā taṃ vā pana vijjaṃ uppādento sabbā duggatiyo jahati. Desanāsīsamevetaṃ, sugatiyopi pana so khīṇāsavo jahatiyeva. Yampi cetaṃ ‘‘tasmā lobhañca dosañcā’’ti vuttaṃ, etthāpi lobhadosasīsena lobhajañca dosajañca kammameva niddiṭṭhanti veditabbaṃ. Evaṃ suttantesupi gāthāyapi vaṭṭavivaṭṭameva kathitanti.
Related texts:
តិបិដក (មូល) • Tipiṭaka (Mūla) / សុត្តបិដក • Suttapiṭaka / អង្គុត្តរនិកាយ • Aṅguttaranikāya / ៤. និទានសុត្តំ • 4. Nidānasuttaṃ
ដីកា • Tīkā / សុត្តបិដក (ដីកា) • Suttapiṭaka (ṭīkā) / អង្គុត្តរនិកាយ (ដីកា) • Aṅguttaranikāya (ṭīkā) / ៤. និទានសុត្តវណ្ណនា • 4. Nidānasuttavaṇṇanā
