| Library / Tipiṭaka / តិបិដក • Tipiṭaka / សំយុត្តនិកាយ (អដ្ឋកថា) • Saṃyuttanikāya (aṭṭhakathā) |
១០. និទានសុត្តវណ្ណនា
10. Nidānasuttavaṇṇanā
៦០. ទសមេ កុរូសុ វិហរតីតិ កុរូតិ ឯវំ ពហុវចនវសេន លទ្ធវោហារេ ជនបទេ វិហរតិ។ កម្មាសធម្មំ នាម កុរូនំ និគមោតិ ឯវំនាមកោ កុរូនំ និគមោ, តំ គោចរគាមំ កត្វាតិ អត្ថោ។ អាយស្មាតិ បិយវចនមេតំ គរុវចនមេតំ។ អានន្ទោតិ តស្ស ថេរស្ស នាមំ។ ឯកមន្តំ និសីទីតិ ឆ និសជ្ជទោសេ វិវជ្ជេន្តោ ទក្ខិណជាណុមណ្ឌលស្ស អភិមុខដ្ឋានេ ឆព្ពណ្ណានំ ពុទ្ធរស្មីនំ អន្តោ បវិសិត្វា បសន្នលាខារសំ វិគាហន្តោ វិយ សុវណ្ណបដំ បារុបន្តោ វិយ រត្តកម្ពលវិតានមជ្ឈំ បវិសន្តោ វិយ ធម្មភណ្ឌាគារិកោ អាយស្មា អានន្ទោ និសីទិ។ តេន វុត្តំ ‘‘ឯកមន្តំ និសីទី’’តិ។
60. Dasame kurūsu viharatīti kurūti evaṃ bahuvacanavasena laddhavohāre janapade viharati. Kammāsadhammaṃ nāma kurūnaṃ nigamoti evaṃnāmako kurūnaṃ nigamo, taṃ gocaragāmaṃ katvāti attho. Āyasmāti piyavacanametaṃ garuvacanametaṃ. Ānandoti tassa therassa nāmaṃ. Ekamantaṃ nisīdīti cha nisajjadose vivajjento dakkhiṇajāṇumaṇḍalassa abhimukhaṭṭhāne chabbaṇṇānaṃ buddharasmīnaṃ anto pavisitvā pasannalākhārasaṃ vigāhanto viya suvaṇṇapaṭaṃ pārupanto viya rattakambalavitānamajjhaṃ pavisanto viya dhammabhaṇḍāgāriko āyasmā ānando nisīdi. Tena vuttaṃ ‘‘ekamantaṃ nisīdī’’ti.
កាយ បន វេលាយ កេន ការណេន អយមាយស្មា ភគវន្តំ ឧបសង្កមន្តោតិ? សាយន្ហវេលាយ បច្ចយាការបញ្ហំ បុច្ឆនការណេន។ តំ ទិវសំ កិរ អយមាយស្មា កុលសង្គហត្ថាយ ឃរទ្វារេ ឃរទ្វារេ សហស្សភណ្ឌិកំ និក្ខិបន្តោ វិយ កម្មាសធម្មំ បិណ្ឌាយ ចរិត្វា បិណ្ឌបាតបដិក្កន្តោ សត្ថុ វត្តំ ទស្សេត្វា សត្ថរិ គន្ធកុដិំ បវិដ្ឋេ សត្ថារំ វន្ទិត្វា អត្តនោ ទិវាដ្ឋានំ គន្ត្វា អន្តេវាសិកេសុ វត្តំ ទស្សេត្វា បដិក្កន្តេសុ ទិវាដ្ឋានំ បដិសម្មជ្ជិត្វា ចម្មក្ខណ្ឌំ បញ្ញបេត្វា ឧទកតុម្ពតោ ឧទកេន ហត្ថបាទេ សីតលំ កត្វា បល្លង្កំ អាភុជិត្វា និសិន្នោ សោតាបត្តិផលសមាបត្តិំ សមាបជ្ជិត្វា។ អថ បរិច្ឆិន្នកាលវសេន សមាបត្តិតោ វុដ្ឋាយ បច្ចយាការេ ញាណំ ឱតារេសិ។ សោ ‘‘អវិជ្ជាបច្ចយា សង្ខារា’’តិអាទិតោ បដ្ឋាយ អន្តំ, អន្តតោ បដ្ឋាយ អាទិំ, ឧភយន្តតោ បដ្ឋាយ មជ្ឈំ, មជ្ឈតោ បដ្ឋាយ ឧភោ អន្តេ បាបេន្តោ តិក្ខត្តុំ ទ្វាទសបទំ បច្ចយាការំ សម្មសិ។ តស្សេវំ សម្មសន្តស្ស បច្ចយាការោ វិភូតោ ហុត្វា ឧត្តានកុត្តានកោ វិយ ឧបដ្ឋាសិ។ តតោ ចិន្តេសិ – ‘‘អយំ បច្ចយាការោ សព្ពពុទ្ធេហិ គម្ភីរោ ចេវ គម្ភីរាវភាសោ ចាតិ កថិតោ, មយ្ហំ ខោ បន បទេសញាណេ ឋិតស្ស សាវកស្ស សតោ ឧត្តានោ វិយ វិភូតោ បាកដោ ហុត្វា ឧបដ្ឋាតិ, មយ្ហំយេវ នុ ខោ ឯស ឧត្តានកោ វិយ ឧបដ្ឋាតិ, ឧទាហុ អញ្ញេសម្បីតិ អត្តនោ ឧបដ្ឋានការណំ សត្ថុ អារោចេស្សាមី’’តិ និសិន្នដ្ឋានតោ ឧដ្ឋាយ ចម្មក្ខណ្ឌំ បប្ផោដេត្វា អាទាយ សាយន្ហសមយេ ភគវន្តំ ឧបសង្កមិ។ តេន វុត្តំ – ‘‘សាយន្ហវេលាយំ បច្ចយាការបញ្ហំ បុច្ឆនការណេន ឧបសង្កមន្តោ’’តិ។
Kāya pana velāya kena kāraṇena ayamāyasmā bhagavantaṃ upasaṅkamantoti? Sāyanhavelāya paccayākārapañhaṃ pucchanakāraṇena. Taṃ divasaṃ kira ayamāyasmā kulasaṅgahatthāya gharadvāre gharadvāre sahassabhaṇḍikaṃ nikkhipanto viya kammāsadhammaṃ piṇḍāya caritvā piṇḍapātapaṭikkanto satthu vattaṃ dassetvā satthari gandhakuṭiṃ paviṭṭhe satthāraṃ vanditvā attano divāṭṭhānaṃ gantvā antevāsikesu vattaṃ dassetvā paṭikkantesu divāṭṭhānaṃ paṭisammajjitvā cammakkhaṇḍaṃ paññapetvā udakatumbato udakena hatthapāde sītalaṃ katvā pallaṅkaṃ ābhujitvā nisinno sotāpattiphalasamāpattiṃ samāpajjitvā. Atha paricchinnakālavasena samāpattito vuṭṭhāya paccayākāre ñāṇaṃ otāresi. So ‘‘avijjāpaccayā saṅkhārā’’tiādito paṭṭhāya antaṃ, antato paṭṭhāya ādiṃ, ubhayantato paṭṭhāya majjhaṃ, majjhato paṭṭhāya ubho ante pāpento tikkhattuṃ dvādasapadaṃ paccayākāraṃ sammasi. Tassevaṃ sammasantassa paccayākāro vibhūto hutvā uttānakuttānako viya upaṭṭhāsi. Tato cintesi – ‘‘ayaṃ paccayākāro sabbabuddhehi gambhīro ceva gambhīrāvabhāso cāti kathito, mayhaṃ kho pana padesañāṇe ṭhitassa sāvakassa sato uttāno viya vibhūto pākaṭo hutvā upaṭṭhāti, mayhaṃyeva nu kho esa uttānako viya upaṭṭhāti, udāhu aññesampīti attano upaṭṭhānakāraṇaṃ satthu ārocessāmī’’ti nisinnaṭṭhānato uṭṭhāya cammakkhaṇḍaṃ papphoṭetvā ādāya sāyanhasamaye bhagavantaṃ upasaṅkami. Tena vuttaṃ – ‘‘sāyanhavelāyaṃ paccayākārapañhaṃ pucchanakāraṇena upasaṅkamanto’’ti.
យាវ គម្ភីរោតិ ឯត្ថ យាវសទ្ទោ បមាណាតិក្កមេ។ អតិក្កម្ម បមាណំ គម្ភីរោ, អតិគម្ភីរោតិ អត្ថោ។ គម្ភីរាវភាសោតិ គម្ភីរោវ ហុត្វា អវភាសតិ, ទិស្សតីតិ អត្ថោ។ ឯកញ្ហិ ឧត្តានមេវ គម្ភីរាវភាសំ ហោតិ បូតិបណ្ណរសវសេន កាឡវណ្ណំ បុរាណឧទកំ វិយ។ តញ្ហិ ជាណុប្បមាណម្បិ សតបោរិសំ វិយ ទិស្សតិ។ ឯកំ គម្ភីរំ ឧត្តានាវភាសំ ហោតិ មណិភាសំ វិប្បសន្នឧទកំ វិយ។ តញ្ហិ សតបោរិសម្បិ ជាណុប្បមាណំ វិយ ខាយតិ។ ឯកំ ឧត្តានំ ឧត្តានាវភាសំ ហោតិ បាតិអាទីសុ ឧទកំ វិយ។ ឯកំ គម្ភីរំ គម្ភីរាវភាសំ ហោតិ សិនេរុបាទកមហាសមុទ្ទេ ឧទកំ វិយ។ ឯវំ ឧទកមេវ ចត្តារិ នាមានិ លភតិ។ បដិច្ចសមុប្បាទេ បនេតំ នត្ថិ។ អយញ្ហិ គម្ភីរោ ច គម្ភីរាវភាសោ ចាតិ ឯកមេវ នាមំ លភតិ ។ ឯវរូបោ សមានោបិ អថ ច បន មេ ឧត្តានកុត្តានកោ វិយ ខាយតិ, តទិទំ អច្ឆរិយំ, ភន្តេ, អព្ភុតំ, ភន្តេតិ ឯវំ អត្តនោ វិម្ហយំ បកាសេន្តោ បញ្ហំ បុច្ឆិត្វា តុណ្ហីភូតោ និសីទិ។
Yāva gambhīroti ettha yāvasaddo pamāṇātikkame. Atikkamma pamāṇaṃ gambhīro, atigambhīroti attho. Gambhīrāvabhāsoti gambhīrova hutvā avabhāsati, dissatīti attho. Ekañhi uttānameva gambhīrāvabhāsaṃ hoti pūtipaṇṇarasavasena kāḷavaṇṇaṃ purāṇaudakaṃ viya. Tañhi jāṇuppamāṇampi sataporisaṃ viya dissati. Ekaṃ gambhīraṃ uttānāvabhāsaṃ hoti maṇibhāsaṃ vippasannaudakaṃ viya. Tañhi sataporisampi jāṇuppamāṇaṃ viya khāyati. Ekaṃ uttānaṃ uttānāvabhāsaṃ hoti pātiādīsu udakaṃ viya. Ekaṃ gambhīraṃ gambhīrāvabhāsaṃ hoti sinerupādakamahāsamudde udakaṃ viya. Evaṃ udakameva cattāri nāmāni labhati. Paṭiccasamuppāde panetaṃ natthi. Ayañhi gambhīro ca gambhīrāvabhāso cāti ekameva nāmaṃ labhati . Evarūpo samānopi atha ca pana me uttānakuttānako viya khāyati, tadidaṃ acchariyaṃ, bhante, abbhutaṃ, bhanteti evaṃ attano vimhayaṃ pakāsento pañhaṃ pucchitvā tuṇhībhūto nisīdi.
ភគវា តស្ស វចនំ សុត្វា ‘‘អានន្ទោ ភវគ្គគហណាយ ហត្ថំ បសារេន្តោ វិយ សិនេរុំ ភិន្ទិត្វា មិញ្ជំ នីហរិតុំ វាយមមានោ វិយ វិនា នាវាយ មហាសមុទ្ទំ តរិតុកាមោ វិយ បថវិំ បរិវត្តេត្វា បថវោជំ គហេតុំ វាយមមានោ វិយ ពុទ្ធវិសយំ បញ្ហំ អត្តនោ ឧត្តានុត្តានន្តិ វទតិ, ហន្ទស្ស គម្ភីរភាវំ អាចិក្ខាមី’’តិ ចិន្តេត្វា មា ហេវន្តិអាទិមាហ។
Bhagavā tassa vacanaṃ sutvā ‘‘ānando bhavaggagahaṇāya hatthaṃ pasārento viya sineruṃ bhinditvā miñjaṃ nīharituṃ vāyamamāno viya vinā nāvāya mahāsamuddaṃ taritukāmo viya pathaviṃ parivattetvā pathavojaṃ gahetuṃ vāyamamāno viya buddhavisayaṃ pañhaṃ attano uttānuttānanti vadati, handassa gambhīrabhāvaṃ ācikkhāmī’’ti cintetvā mā hevantiādimāha.
តត្ថ មា ហេវន្តិ ហ-ការោ និបាតមត្តំ, ឯវំ មា ភណីតិ អត្ថោ។ ‘‘មា ហេវ’’ន្តិ ច ឥទំ វចនំ ភគវា អាយស្មន្តំ អានន្ទំ ឧស្សាទេន្តោបិ ភណតិ អបសាទេន្តោបិ។ តត្ថ ឧស្សាទេន្តោបីតិ, អានន្ទ, ត្វំ មហាបញ្ញោ វិសទញាណោ, តេន តេ គម្ភីរោបិ បដិច្ចសមុប្បាទោ ឧត្តានកោ វិយ ខាយតិ, អញ្ញេសំ បនេស ឧត្តានកោតិ ន សល្លក្ខេតព្ពោ, គម្ភីរោយេវ ច សោ គម្ភីរាវភាសោ ច។
Tattha mā hevanti ha-kāro nipātamattaṃ, evaṃ mā bhaṇīti attho. ‘‘Mā heva’’nti ca idaṃ vacanaṃ bhagavā āyasmantaṃ ānandaṃ ussādentopi bhaṇati apasādentopi. Tattha ussādentopīti, ānanda, tvaṃ mahāpañño visadañāṇo, tena te gambhīropi paṭiccasamuppādo uttānako viya khāyati, aññesaṃ panesa uttānakoti na sallakkhetabbo, gambhīroyeva ca so gambhīrāvabhāso ca.
តត្ថ ចតស្សោ ឧបមា វទន្តិ – ឆ មាសេ សុភោជនរសបុដ្ឋស្ស កិរ កតយោគស្ស មហាមល្លស្ស សមជ្ជសមយេ កតមល្លបាសាណបរិចយស្ស យុទ្ធភូមិំ គច្ឆន្តស្ស អន្តរា មល្លបាសាណំ ទស្សេសុំ។ សោ ‘‘កិំ ឯត’’ន្តិ អាហ។ មល្លបាសាណោតិ។ អាហរថ នន្តិ។ ‘‘ឧក្ខិបិតុំ ន សក្កោមា’’តិ វុត្តេ សយំ គន្ត្វា ‘‘កុហិំ ឥមស្ស ភារិយដ្ឋាន’’ន្តិ វត្វា ទ្វីហិ ហត្ថេហិ ទ្វេ បាសាណេ ឧក្ខិបិត្វា កីឡាគុឡេ វិយ ខិបិត្វា អគមាសិ។ តត្ថ មល្លស្ស មល្លបាសាណោ លហុកោតិ ន អញ្ញេសម្បិ លហុកោតិ វត្តព្ពោ។ ឆ មាសេ សុភោជនរសបុដ្ឋោ មល្លោ វិយ ហិ កប្បសតសហស្សំ អភិនីហារសម្បន្នោ អាយស្មា អានន្ទោ។ យថា មល្លស្ស មហាពលតាយ មល្លបាសាណោ លហុកោ, ឯវំ ថេរស្ស មហាបញ្ញតាយ បដិច្ចសមុប្បាទោ ឧត្តានោតិ វត្តព្ពោ, សោ អញ្ញេសំ ឧត្តានោតិ ន វត្តព្ពោ។
Tattha catasso upamā vadanti – cha māse subhojanarasapuṭṭhassa kira katayogassa mahāmallassa samajjasamaye katamallapāsāṇaparicayassa yuddhabhūmiṃ gacchantassa antarā mallapāsāṇaṃ dassesuṃ. So ‘‘kiṃ eta’’nti āha. Mallapāsāṇoti. Āharatha nanti. ‘‘Ukkhipituṃ na sakkomā’’ti vutte sayaṃ gantvā ‘‘kuhiṃ imassa bhāriyaṭṭhāna’’nti vatvā dvīhi hatthehi dve pāsāṇe ukkhipitvā kīḷāguḷe viya khipitvā agamāsi. Tattha mallassa mallapāsāṇo lahukoti na aññesampi lahukoti vattabbo. Cha māse subhojanarasapuṭṭho mallo viya hi kappasatasahassaṃ abhinīhārasampanno āyasmā ānando. Yathā mallassa mahābalatāya mallapāsāṇo lahuko, evaṃ therassa mahāpaññatāya paṭiccasamuppādo uttānoti vattabbo, so aññesaṃ uttānoti na vattabbo.
មហាសមុទ្ទេ ច តិមិ នាម មហាមច្ឆោ ទ្វិយោជនសតិកោ, តិមិង្គលោ តិយោជនសតិកោ, តិមិរបិង្គលោ បញ្ចយោជនសតិកោ, អានន្ទោ តិមិនន្ទោ អជ្ឈារោហោ មហាតិមីតិ ឥមេ ចត្តារោ យោជនសហស្សិកា។ តត្ថ តិមិរបិង្គលេនេវ ទីបេន្តិ។ តស្ស កិរ ទក្ខិណកណ្ណំ ចាលេន្តស្ស បញ្ចយោជនសតេ បទេសេ ឧទកំ ចលតិ, តថា វាមកណ្ណំ, តថា នង្គុដ្ឋំ, តថា សីសំ។ ទ្វេ បន កណ្ណេ ចាលេត្វា នង្គុដ្ឋេន បហរិត្វា សីសំ អបរាបរំ កត្វា កីឡិតុំ អារទ្ធស្ស សត្តដ្ឋយោជនសតេ ឋានេ ភាជនេ បក្ខិបិត្វា ឧទ្ធនេ អារោបិតំ វិយ ឧទកំ បក្កុថតិ។ យោជនសតមត្តេ បទេសេ ឧទកំ បិដ្ឋិំ ឆាទេតុំ ន សក្កោតិ។ សោ ឯវំ វទេយ្យ – ‘‘អយំ មហាសមុទ្ទោ គម្ភីរោតិ វទន្តិ, កុតស្ស គម្ភីរតា, មយំ បិដ្ឋិមត្តច្ឆាទនម្បិ ឧទកំ ន លភាមា’’តិ។ តត្ថ កាយូបបន្នស្ស តិមិរបិង្គលស្ស មហាសមុទ្ទោ ឧត្តានោតិ អញ្ញេសញ្ច ខុទ្ទកមច្ឆានំ ឧត្តានោតិ ន វត្តព្ពោ, ឯវមេវ ញាណូបបន្នស្ស ថេរស្ស បដិច្ចសមុប្បាទោ ឧត្តានោតិ អញ្ញេសម្បិ ឧត្តានោតិ ន វត្តព្ពោ។ សុបណ្ណរាជា ច ទិយឌ្ឍយោជនសតិកោ ហោតិ។ តស្ស ទក្ខិណបក្ខោ បញ្ញាសយោជនិកោ ហោតិ, តថា វាមបក្ខោ, បិញ្ឆវដ្ដិ ច សដ្ឋិយោជនិកា, គីវា តិំសយោជនិកា, មុខំ នវយោជនំ, បាទា ទ្វាទសយោជនិកា, តស្មិំ សុបណ្ណវាតំ ទស្សេតុំ អារទ្ធេ សត្តដ្ឋយោជនសតំ ឋានំ នប្បហោតិ។ សោ ឯវំ វទេយ្យ – ‘‘អយំ អាកាសោ អនន្តោតិ វទន្តិ, កុតស្ស អនន្តតា, មយំ បក្ខវាតប្បត្ថរណោកាសម្បិ ន លភាមា’’តិ។ តត្ថ កាយូបបន្នស្ស សុបណ្ណរញ្ញោ អាកាសោ បរិត្តោតិ អញ្ញេសញ្ច ខុទ្ទកបក្ខីនំ បរិត្តោតិ ន វត្តព្ពោ, ឯវមេវ ញាណូបបន្នស្ស ថេរស្ស បដិច្ចសមុប្បាទោ ឧត្តានោតិ អញ្ញេសម្បិ ឧត្តានោតិ ន វត្តព្ពោ។
Mahāsamudde ca timi nāma mahāmaccho dviyojanasatiko, timiṅgalo tiyojanasatiko, timirapiṅgalo pañcayojanasatiko, ānando timinando ajjhāroho mahātimīti ime cattāro yojanasahassikā. Tattha timirapiṅgaleneva dīpenti. Tassa kira dakkhiṇakaṇṇaṃ cālentassa pañcayojanasate padese udakaṃ calati, tathā vāmakaṇṇaṃ, tathā naṅguṭṭhaṃ, tathā sīsaṃ. Dve pana kaṇṇe cāletvā naṅguṭṭhena paharitvā sīsaṃ aparāparaṃ katvā kīḷituṃ āraddhassa sattaṭṭhayojanasate ṭhāne bhājane pakkhipitvā uddhane āropitaṃ viya udakaṃ pakkuthati. Yojanasatamatte padese udakaṃ piṭṭhiṃ chādetuṃ na sakkoti. So evaṃ vadeyya – ‘‘ayaṃ mahāsamuddo gambhīroti vadanti, kutassa gambhīratā, mayaṃ piṭṭhimattacchādanampi udakaṃ na labhāmā’’ti. Tattha kāyūpapannassa timirapiṅgalassa mahāsamuddo uttānoti aññesañca khuddakamacchānaṃ uttānoti na vattabbo, evameva ñāṇūpapannassa therassa paṭiccasamuppādo uttānoti aññesampi uttānoti na vattabbo. Supaṇṇarājā ca diyaḍḍhayojanasatiko hoti. Tassa dakkhiṇapakkho paññāsayojaniko hoti, tathā vāmapakkho, piñchavaṭṭi ca saṭṭhiyojanikā, gīvā tiṃsayojanikā, mukhaṃ navayojanaṃ, pādā dvādasayojanikā, tasmiṃ supaṇṇavātaṃ dassetuṃ āraddhe sattaṭṭhayojanasataṃ ṭhānaṃ nappahoti. So evaṃ vadeyya – ‘‘ayaṃ ākāso anantoti vadanti, kutassa anantatā, mayaṃ pakkhavātappattharaṇokāsampi na labhāmā’’ti. Tattha kāyūpapannassa supaṇṇarañño ākāso parittoti aññesañca khuddakapakkhīnaṃ parittoti na vattabbo, evameva ñāṇūpapannassa therassa paṭiccasamuppādo uttānoti aññesampi uttānoti na vattabbo.
រាហុ អសុរិន្ទោ បន បាទន្តតោ យាវ កេសន្តា យោជនានំ ចត្តារិ សហស្សានិ អដ្ឋ ច សតានិ ហោន្តិ។ តស្ស ទ្វិន្នំ ពាហានំ អន្តរេ ទ្វាទសយោជនសតិកំ, ពហលត្តេន ឆយោជនសតិកំ, ហត្ថបាទតលានិ តិយោជនសតិកានិ, តថា មុខំ, ឯកង្គុលិបព្ពំ បញ្ញាសយោជនំ, តថា ភមុកន្តរំ, នលាដំ តិយោជនសតិកំ, សីសំ នវយោជនសតិកំ។ តស្ស មហាសមុទ្ទំ ឱតិណ្ណស្ស គម្ភីរំ ឧទកំ ជាណុប្បមាណំ ហោតិ។ សោ ឯវំ វទេយ្យ – ‘‘អយំ មហាសមុទ្ទោ គម្ភីរោតិ វទន្តិ។ កុតស្ស គម្ភីរតា? មយំ ជាណុប្បដិច្ឆាទនមត្តម្បិ ឧទកំ ន លភាមា’’តិ។ តត្ថ កាយូបបន្នស្ស រាហុនោ មហាសមុទ្ទោ ឧត្តានោតិ អញ្ញេសញ្ច ឧត្តានោតិ ន វត្តព្ពោ។ ឯវមេវ ញាណូបបន្នស្ស ថេរស្ស បដិច្ចសមុប្បាទោ ឧត្តានោតិ អញ្ញេសម្បិ ឧត្តានោតិ ន វត្តព្ពោ។ ឯតមត្ថំ សន្ធាយ ភគវា មា ហេវំ, អានន្ទ, មា ហេវំ, អានន្ទាតិ អាហ។
Rāhu asurindo pana pādantato yāva kesantā yojanānaṃ cattāri sahassāni aṭṭha ca satāni honti. Tassa dvinnaṃ bāhānaṃ antare dvādasayojanasatikaṃ, bahalattena chayojanasatikaṃ, hatthapādatalāni tiyojanasatikāni, tathā mukhaṃ, ekaṅgulipabbaṃ paññāsayojanaṃ, tathā bhamukantaraṃ, nalāṭaṃ tiyojanasatikaṃ, sīsaṃ navayojanasatikaṃ. Tassa mahāsamuddaṃ otiṇṇassa gambhīraṃ udakaṃ jāṇuppamāṇaṃ hoti. So evaṃ vadeyya – ‘‘ayaṃ mahāsamuddo gambhīroti vadanti. Kutassa gambhīratā? Mayaṃ jāṇuppaṭicchādanamattampi udakaṃ na labhāmā’’ti. Tattha kāyūpapannassa rāhuno mahāsamuddo uttānoti aññesañca uttānoti na vattabbo. Evameva ñāṇūpapannassa therassa paṭiccasamuppādo uttānoti aññesampi uttānoti na vattabbo. Etamatthaṃ sandhāya bhagavā mā hevaṃ, ānanda, mā hevaṃ, ānandāti āha.
ថេរស្ស ហិ ចតូហិ ការណេហិ គម្ភីរោ បដិច្ចសមុប្បាទោ ឧត្តានោតិ ឧបដ្ឋាសិ។ កតមេហិ ចតូហិ? បុព្ពូបនិស្សយសម្បត្តិយា តិត្ថវាសេន សោតាបន្នតាយ ពហុស្សុតភាវេនាតិ។
Therassa hi catūhi kāraṇehi gambhīro paṭiccasamuppādo uttānoti upaṭṭhāsi. Katamehi catūhi? Pubbūpanissayasampattiyā titthavāsena sotāpannatāya bahussutabhāvenāti.
ឥតោ កិរ សតសហស្សិមេ កប្បេ បទុមុត្តរោ នាម សត្ថា លោកេ ឧប្បជ្ជិ។ តស្ស ហំសវតី នាម នគរំ អហោសិ, អានន្ទោ នាម រាជា បិតា, សុមេធា នាម ទេវី មាតា, ពោធិសត្តោ ឧត្តរកុមារោ នាម អហោសិ។ សោ បុត្តស្ស ជាតទិវសេ មហាភិនិក្ខមនំ និក្ខម្ម បព្ពជិត្វា បធានមនុយុត្តោ អនុក្កមេន សព្ពញ្ញុតំ បត្វា, ‘‘អនេកជាតិសំសារ’’ន្តិ ឧទានំ ឧទានេត្វា សត្តាហំ ពោធិបល្លង្កេ វីតិនាមេត្វា ‘‘បថវិយំ បាទំ ឋបេស្សាមី’’តិ បាទំ អភិនីហរិ។ អថ បថវិំ ភិន្ទិត្វា មហន្តំ បទុមំ ឧដ្ឋាសិ។ តស្ស ធុរបត្តានិ នវុតិហត្ថានិ, កេសរំ តិំសហត្ថំ, កណ្ណិកា ទ្វាទសហត្ថា, នវឃដប្បមាណា រេណុ អហោសិ។
Ito kira satasahassime kappe padumuttaro nāma satthā loke uppajji. Tassa haṃsavatī nāma nagaraṃ ahosi, ānando nāma rājā pitā, sumedhā nāma devī mātā, bodhisatto uttarakumāro nāma ahosi. So puttassa jātadivase mahābhinikkhamanaṃ nikkhamma pabbajitvā padhānamanuyutto anukkamena sabbaññutaṃ patvā, ‘‘anekajātisaṃsāra’’nti udānaṃ udānetvā sattāhaṃ bodhipallaṅke vītināmetvā ‘‘pathaviyaṃ pādaṃ ṭhapessāmī’’ti pādaṃ abhinīhari. Atha pathaviṃ bhinditvā mahantaṃ padumaṃ uṭṭhāsi. Tassa dhurapattāni navutihatthāni, kesaraṃ tiṃsahatthaṃ, kaṇṇikā dvādasahatthā, navaghaṭappamāṇā reṇu ahosi.
សត្ថា បន ឧព្ពេធតោ អដ្ឋបញ្ញាសហត្ថោ អហោសិ, តស្ស ឧភិន្នំ ពាហានមន្តរំ អដ្ឋារសហត្ថំ, នលាដំ បញ្ចហត្ថំ, ហត្ថបាទា ឯកាទសហត្ថា។ តស្ស ឯកាទសហត្ថេន បាទេន ទ្វាទសហត្ថាយ កណ្ណិកាយ អក្កន្តមត្តាយ នវឃដប្បមាណា រេណុ ឧដ្ឋាយ អដ្ឋបញ្ញាសហត្ថំ បទេសំ ឧគ្គន្ត្វា ឱកិណ្ណមនោសិលាចុណ្ណំ វិយ បច្ចោកិណ្ណំ។ តទុបាទាយ ភគវា ‘‘បទុមុត្តរោ’’ត្វេវ បញ្ញាយិត្ថ។ តស្ស ទេវិលោ ច សុជាតោ ច ទ្វេ អគ្គសាវកា អហេសុំ, អមិតា ច អសមា ច ទ្វេ អគ្គសាវិកា, សុមនោ នាម ឧបដ្ឋាកោ។ បទុមុត្តរោ ភគវា បិតុសង្គហំ កុរុមានោ ភិក្ខុសតសហស្សបរិវារោ ហំសវតិយា រាជធានិយា វសតិ។
Satthā pana ubbedhato aṭṭhapaññāsahattho ahosi, tassa ubhinnaṃ bāhānamantaraṃ aṭṭhārasahatthaṃ, nalāṭaṃ pañcahatthaṃ, hatthapādā ekādasahatthā. Tassa ekādasahatthena pādena dvādasahatthāya kaṇṇikāya akkantamattāya navaghaṭappamāṇā reṇu uṭṭhāya aṭṭhapaññāsahatthaṃ padesaṃ uggantvā okiṇṇamanosilācuṇṇaṃ viya paccokiṇṇaṃ. Tadupādāya bhagavā ‘‘padumuttaro’’tveva paññāyittha. Tassa devilo ca sujāto ca dve aggasāvakā ahesuṃ, amitā ca asamā ca dve aggasāvikā, sumano nāma upaṭṭhāko. Padumuttaro bhagavā pitusaṅgahaṃ kurumāno bhikkhusatasahassaparivāro haṃsavatiyā rājadhāniyā vasati.
កនិដ្ឋភាតា បនស្ស សុមនកុមារោ នាម។ តស្ស រាជា ហំសវតិតោ វីសយោជនសតេ ភោគំ អទាសិ។ សោ កទាចិ អាគន្ត្វា បិតរញ្ច សត្ថារញ្ច បស្សតិ។ អថេកទិវសំ បច្ចន្តោ កុបិតោ។ សុមនោ រញ្ញោ សាសនំ បេសេសិ។ រាជា ‘‘ត្វំ មយា, តាត, កស្មា ឋបិតោ’’តិ បដិបេសេសិ។ សោ ចោរេ វូបសមេត្វា ‘‘ឧបសន្តោ, ទេវ, ជនបទោ’’តិ រញ្ញោ បេសេសិ។ រាជា តុដ្ឋោ ‘‘សីឃំ មម បុត្តោ អាគច្ឆតូ’’តិ អាហ។ តស្ស សហស្សមត្តា អមច្ចា ហោន្តិ។ សោ តេហិ សទ្ធិំ អន្តរាមគ្គេ មន្តេសិ – ‘‘មយ្ហំ បិតា តុដ្ឋោ សចេ មេ វរំ ទេតិ, កិំ គណ្ហាមី’’តិ? អថ នំ ឯកច្ចេ ‘‘ហត្ថិំ គណ្ហថ, អស្សំ គណ្ហថ, ជនបទំ គណ្ហថ, សត្តរតនានិ គណ្ហថា’’តិ អាហំសុ។ អបរេ ‘‘តុម្ហេ បថវិស្សរស្ស បុត្តា, ន តុម្ហាកំ ធនំ ទុល្លភំ, លទ្ធម្បិ ចេតំ សព្ពំ បហាយ គមនីយំ, បុញ្ញមេវ ឯកំ អាទាយ គមនីយំ, តស្មា ទេវេ វរំ ទទមានេ តេមាសំ បទុមុត្តរំ ភគវន្តំ ឧបដ្ឋាតុំ វរំ គណ្ហថា’’តិ។ សោ ‘‘តុម្ហេ មយ្ហំ កល្យាណមិត្តា នាម, មមេតំ ចិត្តំ នត្ថិ, តុម្ហេហិ បន ឧប្បាទិតំ, ឯវំ ករិស្សាមី’’តិ, គន្ត្វា បិតរំ វន្ទិត្វា បិតរា អាលិង្គេត្វា, មត្ថកេ ចុម្ពិត្វា ‘‘វរំ តេ, បុត្ត, ទេមី’’តិ វុត្តេ ‘‘ឥច្ឆាមហំ, មហារាជ, ភគវន្តំ តេមាសំ ចតូហិ បច្ចយេហិ ឧបដ្ឋហន្តោ ជីវិតំ អវញ្ឈំ កាតុំ, ឥទំ មេ វរំ ទេហី’’តិ អាហ។ ន សក្កា, តាត, អញ្ញំ វរេហីតិ។ ទេវ, ខត្តិយានំ នាម ទ្វេកថា នត្ថិ, ឯតមេវ មេ ទេហិ, ន មមញ្ញេន អត្ថោតិ។ តាត, ពុទ្ធានំ នាម ចិត្តំ ទុជ្ជានំ, សចេ ភគវា ន ឥច្ឆិស្សតិ, មយា ទិន្នម្បិ កិំ ភវិស្សតីតិ? ‘‘សាធុ, ទេវ, អហំ ភគវតោ ចិត្តំ ជានិស្សាមី’’តិ វិហារំ គតោ។
Kaniṭṭhabhātā panassa sumanakumāro nāma. Tassa rājā haṃsavatito vīsayojanasate bhogaṃ adāsi. So kadāci āgantvā pitarañca satthārañca passati. Athekadivasaṃ paccanto kupito. Sumano rañño sāsanaṃ pesesi. Rājā ‘‘tvaṃ mayā, tāta, kasmā ṭhapito’’ti paṭipesesi. So core vūpasametvā ‘‘upasanto, deva, janapado’’ti rañño pesesi. Rājā tuṭṭho ‘‘sīghaṃ mama putto āgacchatū’’ti āha. Tassa sahassamattā amaccā honti. So tehi saddhiṃ antarāmagge mantesi – ‘‘mayhaṃ pitā tuṭṭho sace me varaṃ deti, kiṃ gaṇhāmī’’ti? Atha naṃ ekacce ‘‘hatthiṃ gaṇhatha, assaṃ gaṇhatha, janapadaṃ gaṇhatha, sattaratanāni gaṇhathā’’ti āhaṃsu. Apare ‘‘tumhe pathavissarassa puttā, na tumhākaṃ dhanaṃ dullabhaṃ, laddhampi cetaṃ sabbaṃ pahāya gamanīyaṃ, puññameva ekaṃ ādāya gamanīyaṃ, tasmā deve varaṃ dadamāne temāsaṃ padumuttaraṃ bhagavantaṃ upaṭṭhātuṃ varaṃ gaṇhathā’’ti. So ‘‘tumhe mayhaṃ kalyāṇamittā nāma, mametaṃ cittaṃ natthi, tumhehi pana uppāditaṃ, evaṃ karissāmī’’ti, gantvā pitaraṃ vanditvā pitarā āliṅgetvā, matthake cumbitvā ‘‘varaṃ te, putta, demī’’ti vutte ‘‘icchāmahaṃ, mahārāja, bhagavantaṃ temāsaṃ catūhi paccayehi upaṭṭhahanto jīvitaṃ avañjhaṃ kātuṃ, idaṃ me varaṃ dehī’’ti āha. Na sakkā, tāta, aññaṃ varehīti. Deva, khattiyānaṃ nāma dvekathā natthi, etameva me dehi, na mamaññena atthoti. Tāta, buddhānaṃ nāma cittaṃ dujjānaṃ, sace bhagavā na icchissati, mayā dinnampi kiṃ bhavissatīti? ‘‘Sādhu, deva, ahaṃ bhagavato cittaṃ jānissāmī’’ti vihāraṃ gato.
តេន ច សមយេន ភត្តកិច្ចំ និដ្ឋាបេត្វា ភគវា គន្ធកុដិំ បវិដ្ឋោ ហោតិ។ សោ មណ្ឌលមាឡេ សន្និសិន្នានំ ភិក្ខូនំ សន្តិកំ អគមាសិ។ តេ នំ អាហំសុ – ‘‘រាជបុត្ត កស្មា អាគតោសី’’តិ? ភគវន្តំ ទស្សនាយ, ទស្សេថ មេ ភគវន្តន្តិ។ ‘‘ន មយំ, រាជបុត្ត, ឥច្ឆិតិច្ឆិតក្ខណេ សត្ថារំ ទដ្ឋុំ លភាមា’’តិ។ កោ បន, ភន្តេ, លភតីតិ? សុមនត្ថេរោ នាម រាជបុត្តាតិ។ សោ ‘‘កុហិំ ភន្តេ ថេរោ’’តិ? ថេរស្ស និសិន្នដ្ឋានំ បុច្ឆិត្វា គន្ត្វា វន្ទិត្វា – ‘‘ឥច្ឆាមហំ, ភន្តេ, ភគវន្តំ បស្សិតុំ, ទស្សេថ មេ ភគវន្ត’’ន្តិ អាហ។ ថេរោ ‘‘ឯហិ, រាជបុត្តា’’តិ តំ គហេត្វា គន្ធកុដិបរិវេណេ ឋបេត្វា គន្ធកុដិំ អារុហិ។ អថ នំ ភគវា ‘‘សុមន, កស្មា អាគតោសី’’តិ អាហ។ រាជបុត្តោ, ភន្តេ, ភគវន្តំ ទស្សនាយ អាគតោតិ។ តេន ហិ ភិក្ខុ អាសនំ បញ្ញបេហីតិ។ ថេរោ អាសនំ បញ្ញបេសិ។ និសីទិ ភគវា បញ្ញត្តេ អាសនេ។ រាជបុត្តោ ភគវន្តំ វន្ទិត្វា បដិសន្ថារំ អកាសិ, ‘‘កទា អាគតោសិ រាជបុត្តា’’តិ? ភន្តេ, តុម្ហេសុ គន្ធកុដិំ បវិដ្ឋេសុ, ភិក្ខូ បន ‘‘ន មយំ ឥច្ឆិតិច្ឆិតក្ខណេ ភគវន្តំ ទដ្ឋុំ លភាមា’’តិ មំ ថេរស្ស សន្តិកំ បាហេសុំ, ថេរោ បន ឯកវចនេនេវ ទស្សេសិ, ថេរោ, ភន្តេ, តុម្ហាកំ សាសនេ វល្លភោ មញ្ញេតិ។ អាម, រាជកុមារ, វល្លភោ ឯស ភិក្ខុ មយ្ហំ សាសនេតិ។ ភន្តេ, ពុទ្ធានំ សាសនេ កិំ កត្វា វល្លភោ ហោតីតិ? ទានំ ទត្វា សីលំ សមាទិយិត្វា ឧបោសថកម្មំ កត្វា, កុមារាតិ។ ភគវា អហម្បិ ថេរោ វិយ ពុទ្ធសាសនេ វល្លភោ ហោតុកាមោ, តេមាសំ មេ វស្សាវាសំ អធិវាសេថាតិ។ ភគវា, ‘‘អត្ថិ នុ ខោ គតេន អត្ថោ’’តិ ឱលោកេត្វា ‘‘អត្ថី’’តិ ទិស្វា ‘‘សុញ្ញាគារេ ខោ, រាជកុមារ, តថាគតា អភិរមន្តី’’តិ អាហ។ កុមារោ ‘‘អញ្ញាតំ ភគវា, អញ្ញាតំ សុគតា’’តិ វត្វា – ‘‘អហំ, ភន្តេ, បុរិមតរំ គន្ត្វា វិហារំ ការេមិ, មយា បេសិតេ ភិក្ខុសតសហស្សេន សទ្ធិំ អាគច្ឆថា’’តិ បដិញ្ញំ គហេត្វា បិតុ សន្តិកំ គន្ត្វា, ‘‘ទិន្នា មេ, ទេវ, ភគវតា បដិញ្ញា, មយា បហិតេ តុម្ហេ ភគវន្តំ បេសេយ្យាថា’’តិ បិតរំ វន្ទិត្វា និក្ខមិត្វា យោជនេ យោជនេ វិហារំ ការេត្វា វីសយោជនសតំ អទ្ធានំ គតោ។ គន្ត្វា អត្តនោ នគរេ វិហារដ្ឋានំ វិចិនន្តោ សោភនស្ស នាម កុដុម្ពិកស្ស ឧយ្យានំ ទិស្វា សតសហស្សេន កិណិត្វា សតសហស្សំ វិស្សជ្ជេត្វា វិហារំ ការេសិ។ តត្ថ ភគវតោ គន្ធកុដិំ, សេសភិក្ខូនញ្ច រត្តិដ្ឋានទិវាដ្ឋានត្ថាយ កុដិលេណមណ្ឌបេ ការាបេត្វា បាការបរិក្ខេបំ ទ្វារកោដ្ឋកញ្ច និដ្ឋាបេត្វា បិតុ សន្តិកំ បេសេសិ ‘‘និដ្ឋិតំ មយ្ហំ កិច្ចំ, សត្ថារំ បហិណថា’’តិ។
Tena ca samayena bhattakiccaṃ niṭṭhāpetvā bhagavā gandhakuṭiṃ paviṭṭho hoti. So maṇḍalamāḷe sannisinnānaṃ bhikkhūnaṃ santikaṃ agamāsi. Te naṃ āhaṃsu – ‘‘rājaputta kasmā āgatosī’’ti? Bhagavantaṃ dassanāya, dassetha me bhagavantanti. ‘‘Na mayaṃ, rājaputta, icchiticchitakkhaṇe satthāraṃ daṭṭhuṃ labhāmā’’ti. Ko pana, bhante, labhatīti? Sumanatthero nāma rājaputtāti. So ‘‘kuhiṃ bhante thero’’ti? Therassa nisinnaṭṭhānaṃ pucchitvā gantvā vanditvā – ‘‘icchāmahaṃ, bhante, bhagavantaṃ passituṃ, dassetha me bhagavanta’’nti āha. Thero ‘‘ehi, rājaputtā’’ti taṃ gahetvā gandhakuṭipariveṇe ṭhapetvā gandhakuṭiṃ āruhi. Atha naṃ bhagavā ‘‘sumana, kasmā āgatosī’’ti āha. Rājaputto, bhante, bhagavantaṃ dassanāya āgatoti. Tena hi bhikkhu āsanaṃ paññapehīti. Thero āsanaṃ paññapesi. Nisīdi bhagavā paññatte āsane. Rājaputto bhagavantaṃ vanditvā paṭisanthāraṃ akāsi, ‘‘kadā āgatosi rājaputtā’’ti? Bhante, tumhesu gandhakuṭiṃ paviṭṭhesu, bhikkhū pana ‘‘na mayaṃ icchiticchitakkhaṇe bhagavantaṃ daṭṭhuṃ labhāmā’’ti maṃ therassa santikaṃ pāhesuṃ, thero pana ekavacaneneva dassesi, thero, bhante, tumhākaṃ sāsane vallabho maññeti. Āma, rājakumāra, vallabho esa bhikkhu mayhaṃ sāsaneti. Bhante, buddhānaṃ sāsane kiṃ katvā vallabho hotīti? Dānaṃ datvā sīlaṃ samādiyitvā uposathakammaṃ katvā, kumārāti. Bhagavā ahampi thero viya buddhasāsane vallabho hotukāmo, temāsaṃ me vassāvāsaṃ adhivāsethāti. Bhagavā, ‘‘atthi nu kho gatena attho’’ti oloketvā ‘‘atthī’’ti disvā ‘‘suññāgāre kho, rājakumāra, tathāgatā abhiramantī’’ti āha. Kumāro ‘‘aññātaṃ bhagavā, aññātaṃ sugatā’’ti vatvā – ‘‘ahaṃ, bhante, purimataraṃ gantvā vihāraṃ kāremi, mayā pesite bhikkhusatasahassena saddhiṃ āgacchathā’’ti paṭiññaṃ gahetvā pitu santikaṃ gantvā, ‘‘dinnā me, deva, bhagavatā paṭiññā, mayā pahite tumhe bhagavantaṃ peseyyāthā’’ti pitaraṃ vanditvā nikkhamitvā yojane yojane vihāraṃ kāretvā vīsayojanasataṃ addhānaṃ gato. Gantvā attano nagare vihāraṭṭhānaṃ vicinanto sobhanassa nāma kuṭumbikassa uyyānaṃ disvā satasahassena kiṇitvā satasahassaṃ vissajjetvā vihāraṃ kāresi. Tattha bhagavato gandhakuṭiṃ, sesabhikkhūnañca rattiṭṭhānadivāṭṭhānatthāya kuṭileṇamaṇḍape kārāpetvā pākāraparikkhepaṃ dvārakoṭṭhakañca niṭṭhāpetvā pitu santikaṃ pesesi ‘‘niṭṭhitaṃ mayhaṃ kiccaṃ, satthāraṃ pahiṇathā’’ti.
រាជា ភគវន្តំ ភោជេត្វា ‘‘ភគវា សុមនស្ស កិច្ចំ និដ្ឋិតំ, តុម្ហាកំ អាគមនំ បច្ចាសីសតី’’តិ។ ភគវា សតសហស្សភិក្ខុបរិវារោ យោជនេ យោជនេ វិហារេសុ វសមានោ អគមាសិ។ កុមារោ ‘‘សត្ថា អាគច្ឆតី’’តិ សុត្វា យោជនំ បច្ចុគ្គន្ត្វា គន្ធមាលាទីហិ បូជយមានោ វិហារំ បវេសេត្វា –
Rājā bhagavantaṃ bhojetvā ‘‘bhagavā sumanassa kiccaṃ niṭṭhitaṃ, tumhākaṃ āgamanaṃ paccāsīsatī’’ti. Bhagavā satasahassabhikkhuparivāro yojane yojane vihāresu vasamāno agamāsi. Kumāro ‘‘satthā āgacchatī’’ti sutvā yojanaṃ paccuggantvā gandhamālādīhi pūjayamāno vihāraṃ pavesetvā –
‘‘សតសហស្សេន មេ កីតំ, សតសហស្សេន មាបិតំ;
‘‘Satasahassena me kītaṃ, satasahassena māpitaṃ;
សោភនំ នាម ឧយ្យានំ បដិគ្គណ្ហ, មហាមុនី’’តិ។ –
Sobhanaṃ nāma uyyānaṃ paṭiggaṇha, mahāmunī’’ti. –
វិហារំ និយ្យាតេសិ។ សោ វស្សូបនាយិកទិវសេ ទានំ ទត្វា អត្តនោ បុត្តទារេ ច អមច្ចេ ច បក្កោសាបេត្វា អាហ –‘‘សត្ថា អម្ហាកំ សន្តិកំ ទូរតោ អាគតោ, ពុទ្ធា ច នាម ធម្មគរុនោវ, នាមិសគរុកា។ តស្មា អហំ ឥមំ តេមាសំ ទ្វេ សាដកេ និវាសេត្វា ទស សីលានិ សមាទិយិត្វា ឥធេវ វសិស្សាមិ, តុម្ហេ ខីណាសវសតសហស្សស្ស ឥមិនាវ នីហារេន តេមាសំ ទានំ ទទេយ្យាថា’’តិ។
Vihāraṃ niyyātesi. So vassūpanāyikadivase dānaṃ datvā attano puttadāre ca amacce ca pakkosāpetvā āha –‘‘satthā amhākaṃ santikaṃ dūrato āgato, buddhā ca nāma dhammagarunova, nāmisagarukā. Tasmā ahaṃ imaṃ temāsaṃ dve sāṭake nivāsetvā dasa sīlāni samādiyitvā idheva vasissāmi, tumhe khīṇāsavasatasahassassa imināva nīhārena temāsaṃ dānaṃ dadeyyāthā’’ti.
សោ សុមនត្ថេរស្ស វសនដ្ឋានសភាគេយេវ ឋានេ វសន្តោ យំ ថេរោ ភគវតោ វត្តំ ករោតិ, តំ សព្ពំ ទិស្វា, ‘‘ឥមស្មិំ ឋានេ ឯកន្តវល្លភោ ឯស ថេរោ, ឯតស្សេវ ឋានន្តរំ បត្ថេតុំ វដ្ដតី’’តិ ចិន្តេត្វា, ឧបកដ្ឋាយ បវារណាយ គាមំ បវិសិត្វា សត្តាហំ មហាទានំ ទត្វា សត្តមេ ទិវសេ ភិក្ខូសតសហស្សស្ស បាទមូលេ តិចីវរំ ឋបេត្វា ភគវន្តំ វន្ទិត្វា, ‘‘ភន្តេ, យទេតំ មយា មគ្គេ យោជនន្តរិកវិហារការាបនតោ បដ្ឋាយ បុញ្ញំ កតំ, តំ នេវ សក្កសម្បត្តិំ, ន មារព្រហ្មសម្បត្តិំ បត្ថយន្តេន, ពុទ្ធស្ស បន ឧបដ្ឋាកភាវំ បត្ថេន្តេន កតំ។ តស្មា អហម្បិ ភគវា អនាគតេ សុមនត្ថេរោ វិយ ឯកស្ស ពុទ្ធស្ស ឧបដ្ឋាកោ ហោមី’’តិ បញ្ចបតិដ្ឋិតេន បតិត្វា វន្ទិត្វា និបន្នោ។ ភគវា ‘‘មហន្តំ កុលបុត្តស្ស ចិត្តំ, ឥជ្ឈិស្សតិ នុ ខោ, នោ’’តិ ឱលោកេន្តោ , ‘‘អនាគតេ ឥតោ សតសហស្សិមេ កប្បេ គោតមោ នាម ពុទ្ធោ ឧប្បជ្ជិស្សតិ, តស្សេវ ឧបដ្ឋាកោ ភវិស្សតី’’តិ ញត្វា –
So sumanattherassa vasanaṭṭhānasabhāgeyeva ṭhāne vasanto yaṃ thero bhagavato vattaṃ karoti, taṃ sabbaṃ disvā, ‘‘imasmiṃ ṭhāne ekantavallabho esa thero, etasseva ṭhānantaraṃ patthetuṃ vaṭṭatī’’ti cintetvā, upakaṭṭhāya pavāraṇāya gāmaṃ pavisitvā sattāhaṃ mahādānaṃ datvā sattame divase bhikkhūsatasahassassa pādamūle ticīvaraṃ ṭhapetvā bhagavantaṃ vanditvā, ‘‘bhante, yadetaṃ mayā magge yojanantarikavihārakārāpanato paṭṭhāya puññaṃ kataṃ, taṃ neva sakkasampattiṃ, na mārabrahmasampattiṃ patthayantena, buddhassa pana upaṭṭhākabhāvaṃ patthentena kataṃ. Tasmā ahampi bhagavā anāgate sumanatthero viya ekassa buddhassa upaṭṭhāko homī’’ti pañcapatiṭṭhitena patitvā vanditvā nipanno. Bhagavā ‘‘mahantaṃ kulaputtassa cittaṃ, ijjhissati nu kho, no’’ti olokento , ‘‘anāgate ito satasahassime kappe gotamo nāma buddho uppajjissati, tasseva upaṭṭhāko bhavissatī’’ti ñatvā –
‘‘ឥច្ឆិតំ បត្ថិតំ តុយ្ហំ, សព្ពមេវ សមិជ្ឈតុ;
‘‘Icchitaṃ patthitaṃ tuyhaṃ, sabbameva samijjhatu;
សព្ពេ បូរេន្តុ សង្កប្បា, ចន្ទោ បន្នរសោ យថា’’តិ។ –
Sabbe pūrentu saṅkappā, cando pannaraso yathā’’ti. –
អាហ។ កុមារោ សុត្វា ‘‘ពុទ្ធា នាម អទ្វេជ្ឈកថា ហោន្តី’’តិ ទុតិយទិវសេយេវ តស្ស ភគវតោ បត្តចីវរំ គហេត្វា បិដ្ឋិតោ បិដ្ឋិតោ គច្ឆន្តោ វិយ អហោសិ។ សោ តស្មិំ ពុទ្ធុប្បាទេ វស្សសតសហស្សំ ទានំ ទត្វា សគ្គេ និព្ពត្តិត្វា កស្សបពុទ្ធកាលេបិ បិណ្ឌាយ ចរតោ ថេរស្ស បត្តគ្គហណត្ថំ ឧត្តរិសាដកំ ទត្វា បូជំ អកាសិ។ បុន សគ្គេ និព្ពត្តិត្វា តតោ ចុតោ ពារាណសិរាជា ហុត្វា អដ្ឋន្នំ បច្ចេកពុទ្ធានំ បណ្ណសាលាយោ ការេត្វា មណិអាធារកេ ឧបដ្ឋបេត្វា ចតូហិ បច្ចយេហិ ទសវស្សសហស្សានិ ឧបដ្ឋានំ អកាសិ។ ឯតានិ បាកដដ្ឋានានិ។
Āha. Kumāro sutvā ‘‘buddhā nāma advejjhakathā hontī’’ti dutiyadivaseyeva tassa bhagavato pattacīvaraṃ gahetvā piṭṭhito piṭṭhito gacchanto viya ahosi. So tasmiṃ buddhuppāde vassasatasahassaṃ dānaṃ datvā sagge nibbattitvā kassapabuddhakālepi piṇḍāya carato therassa pattaggahaṇatthaṃ uttarisāṭakaṃ datvā pūjaṃ akāsi. Puna sagge nibbattitvā tato cuto bārāṇasirājā hutvā aṭṭhannaṃ paccekabuddhānaṃ paṇṇasālāyo kāretvā maṇiādhārake upaṭṭhapetvā catūhi paccayehi dasavassasahassāni upaṭṭhānaṃ akāsi. Etāni pākaṭaṭṭhānāni.
កប្បសតសហស្សំ បន ទានំ ទទមានោវ អម្ហាកំ ពោធិសត្តេន សទ្ធិំ តុសិតបុរេ និព្ពត្តិត្វា តតោ ចុតោ អមិតោទនសក្កស្ស គេហេ បដិសន្ធិំ គហេត្វា អនុបុព្ពេន កតាភិនិក្ខមនោ សម្មាសម្ពោធិំ បត្វា បឋមគមនេន កបិលវត្ថុំ អាគន្ត្វា តតោ និក្ខមន្តេ ភគវតិ ភគវតោ បរិវារត្ថំ រាជកុមារេសុ បព្ពជន្តេសុ ភទ្ទិយាទីហិ សទ្ធិំ និក្ខមិត្វា ភគវតោ សន្តិកេ បព្ពជិត្វា នចិរស្សេវ អាយស្មតោ បុណ្ណស្ស មន្តាណិបុត្តស្ស សន្តិកេ ធម្មកថំ សុត្វា សោតាបត្តិផលេ បតិដ្ឋហិ។ ឯវមេស អាយស្មា បុព្ពូបនិស្សយសម្បន្នោ, តស្សិមាយ បុព្ពូបនិស្សយសម្បត្តិយា គម្ភីរោបិ បដិច្ចសមុប្បាទោ ឧត្តានកោ វិយ ឧបដ្ឋាសិ។
Kappasatasahassaṃ pana dānaṃ dadamānova amhākaṃ bodhisattena saddhiṃ tusitapure nibbattitvā tato cuto amitodanasakkassa gehe paṭisandhiṃ gahetvā anupubbena katābhinikkhamano sammāsambodhiṃ patvā paṭhamagamanena kapilavatthuṃ āgantvā tato nikkhamante bhagavati bhagavato parivāratthaṃ rājakumāresu pabbajantesu bhaddiyādīhi saddhiṃ nikkhamitvā bhagavato santike pabbajitvā nacirasseva āyasmato puṇṇassa mantāṇiputtassa santike dhammakathaṃ sutvā sotāpattiphale patiṭṭhahi. Evamesa āyasmā pubbūpanissayasampanno, tassimāya pubbūpanissayasampattiyā gambhīropi paṭiccasamuppādo uttānako viya upaṭṭhāsi.
តិត្ថវាសោតិ បន គរូនំ សន្តិកេ ឧគ្គហណសវនបរិបុច្ឆនធារណានិ វុច្ចន្តិ។ សោ ថេរស្ស អតិវិយ បរិសុទ្ធោ។ តេនាបិស្សាយំ គម្ភីរោបិ ឧត្តានកោ វិយ ឧបដ្ឋាសិ។ សោតាបន្នានញ្ច នាម បច្ចយាការោ ឧត្តានកោ ហុត្វា ឧបដ្ឋាតិ, អយញ្ច អាយស្មា សោតាបន្នោ។ ពហុស្សុតានំ ចតុហត្ថេ ឱវរកេ បទីបេ ជលមានេ មញ្ចបីឋំ វិយ នាមរូបបរិច្ឆេទោ បាកដោ ហោតិ, អយញ្ច អាយស្មា ពហុស្សុតានំ អគ្គោ។ ឥតិ ពាហុសច្ចភាវេនបិស្ស គម្ភីរោបិ បច្ចយាការោ ឧត្តានកោ វិយ ឧបដ្ឋាសិ។ បដិច្ចសមុប្បាទោ ចតូហិ គម្ភីរតាហិ គម្ភីរោ។ សា បនស្ស គម្ភីរតា វិសុទ្ធិមគ្គេ វិត្ថារិតាវ។ សា សព្ពាបិ ថេរស្ស ឧត្តានកា វិយ ឧបដ្ឋាសិ។ តេន ភគវា អាយស្មន្តំ អានន្ទំ ឧស្សាទេន្តោ មា ហេវន្តិអាទិមាហ។ អយញ្ហេត្ថ អធិប្បាយោ – អានន្ទ, ត្វំ មហាបញ្ញោ វិសទញាណោ, តេន តេ គម្ភីរោបិ បដិច្ចសមុប្បាទោ ឧត្តានកោ វិយ ខាយតិ។ តស្មា ‘‘មយ្ហមេវ នុ ខោ ឯស ឧត្តានកោ វិយ ហុត្វា ឧបដ្ឋាតិ, ឧទាហុ អញ្ញេសម្បី’’តិ មា ឯវំ អវច។
Titthavāsoti pana garūnaṃ santike uggahaṇasavanaparipucchanadhāraṇāni vuccanti. So therassa ativiya parisuddho. Tenāpissāyaṃ gambhīropi uttānako viya upaṭṭhāsi. Sotāpannānañca nāma paccayākāro uttānako hutvā upaṭṭhāti, ayañca āyasmā sotāpanno. Bahussutānaṃ catuhatthe ovarake padīpe jalamāne mañcapīṭhaṃ viya nāmarūpaparicchedo pākaṭo hoti, ayañca āyasmā bahussutānaṃ aggo. Iti bāhusaccabhāvenapissa gambhīropi paccayākāro uttānako viya upaṭṭhāsi. Paṭiccasamuppādo catūhi gambhīratāhi gambhīro. Sā panassa gambhīratā visuddhimagge vitthāritāva. Sā sabbāpi therassa uttānakā viya upaṭṭhāsi. Tena bhagavā āyasmantaṃ ānandaṃ ussādento mā hevantiādimāha. Ayañhettha adhippāyo – ānanda, tvaṃ mahāpañño visadañāṇo, tena te gambhīropi paṭiccasamuppādo uttānako viya khāyati. Tasmā ‘‘mayhameva nu kho esa uttānako viya hutvā upaṭṭhāti, udāhu aññesampī’’ti mā evaṃ avaca.
យំ បន វុត្តំ ‘‘អបសាទេន្តោ’’តិ, តត្ថាយមធិប្បាយោ – អានន្ទ, ‘‘អថ ច បន មេ ឧត្តានកុត្តានកោ វិយ ខាយតី’’តិ មា ហេវំ អវច។ យទិ ហិ តេ ឯស ឧត្តានកុត្តានកោ វិយ ខាយតិ, កស្មា ត្វំ អត្តនោ ធម្មតាយ សោតាបន្នោ នាហោសិ, មយា ទិន្ននយេ ឋត្វា សោតាបត្តិមគ្គំ បដិវិជ្ឈិ? អានន្ទ , ឥទំ និព្ពានមេវ គម្ភីរំ, បច្ចយាការោ បន ឧត្តានកោ ជាតោ, អថ កស្មា ឱឡារិកំ កាមរាគសំយោជនំ បដិឃសំយោជនំ ឱឡារិកំ កាមរាគានុសយំ បដិឃានុសយន្តិ ឥមេ ចត្តារោ កិលេសេ សមុគ្ឃាតេត្វា សកទាគាមិផលំ ន សច្ឆិករោសិ, តេយេវ អណុសហគតេ ចត្តារោ កិលេសេ សមុគ្ឃាតេត្វា អនាគាមិផលំ ន សច្ឆិករោសិ, រូបរាគាទីនិ បញ្ច សំយោជនានិ, មានានុសយំ ភវរាគានុសយំ អវិជ្ជានុសយន្តិ ឥមេ អដ្ឋ កិលេសេ សមុគ្ឃាតេត្វា អរហត្តំ ន សច្ឆិករោសិ? កស្មា វា សតសហស្សកប្បាធិកំ ឯកំ អសង្ខ្យេយ្យំ បូរិតបារមិនោ សារិបុត្តមោគ្គល្លានា វិយ សាវកបារមីញាណំ ន បដិវិជ្ឈសិ, សតសហស្សកប្បាធិកានិ ទ្វេ អសង្ខ្យេយ្យានិ បូរិតបារមិនោ បច្ចេកពុទ្ធា វិយ ច បច្ចេកពោធិញាណំ ន បដិវិជ្ឈសិ? យទិ វា តេ សព្ពថាវ ឯស ឧត្តានកោ ហុត្វា ឧបដ្ឋាសិ។ អថ កស្មា សតសហស្សកប្បាធិកានិ ចត្តារិ អដ្ឋ សោឡស វា អសង្ខ្យេយ្យានិ បូរិតបារមិនោ ពុទ្ធា វិយ សព្ពញ្ញុតញ្ញាណំ ន សច្ឆិករោសិ? កិំ អនត្ថិកោសិ ឯតេហិ វិសេសាធិគមេហិ? បស្ស យាវ ច តេ អបរទ្ធំ, ត្វំ នាម សាវកបទេសញាណេ ឋិតោ អតិគម្ភីរំ បច្ចយាការំ ‘‘ឧត្តានកោ វិយ មេ ឧបដ្ឋាតី’’តិ វទសិ។ តស្ស តេ ឥទំ វចនំ ពុទ្ធានំ កថាយ បច្ចនីកំ ហោតិ។ តាទិសេន នាម ភិក្ខុនា ពុទ្ធានំ កថាយ បច្ចនីកំ កថេតព្ពន្តិ ន យុត្តមេតំ។ ននុ មយ្ហំ, អានន្ទ, ឥមំ បច្ចយាការំ បដិវិជ្ឈិតុំ វាយមន្តស្សេវ កប្បសតសហស្សាធិកានិ ចត្តារិ អសង្ខ្យេយ្យានិ អតិក្កន្តានិ។ បច្ចយាការបដិវិជ្ឈនត្ថាយ ច បន មេ អទិន្នទានំ នាម នត្ថិ, អបូរិតបារមី នាម នត្ថិ។ ‘‘អជ្ជ បច្ចយាការំ បដិវិជ្ឈិស្សាមី’’តិ បន មេ និរុស្សាហំ វិយ មារពលំ វិធមន្តស្ស អយំ មហាបថវី ទ្វង្គុលមត្តម្បិ នាកម្បិ, តថា បឋមយាមេ បុព្ពេនិវាសំ, មជ្ឈិមយាមេ ទិព្ពចក្ខុំ សម្បាទេន្តស្ស។ បច្ឆិមយាមេ បន មេ ពលវបច្ចូសសមយេ, ‘‘អវិជ្ជា សង្ខារានំ នវហិ អាការេហិ បច្ចយោ ហោតី’’តិ ទិដ្ឋមត្តេយេវ ទសសហស្សិលោកធាតុ អយទណ្ឌេន អាកោដិតកំសថាលោ វិយ វិរវសតំ វិរវសហស្សំ មុញ្ចមានា វាតាហតេ បទុមិនិបណ្ណេ ឧទកពិន្ទុ វិយ បកម្បិត្ថ។ ឯវំ គម្ភីរោ ចាយំ, អានន្ទ, បដិច្ចសមុប្បាទោ គម្ភីរាវភាសោ ច, ឯតស្ស, អានន្ទ, ធម្មស្ស អននុពោធា…បេ.… នាតិវត្តតីតិ។
Yaṃ pana vuttaṃ ‘‘apasādento’’ti, tatthāyamadhippāyo – ānanda, ‘‘atha ca pana me uttānakuttānako viya khāyatī’’ti mā hevaṃ avaca. Yadi hi te esa uttānakuttānako viya khāyati, kasmā tvaṃ attano dhammatāya sotāpanno nāhosi, mayā dinnanaye ṭhatvā sotāpattimaggaṃ paṭivijjhi? Ānanda , idaṃ nibbānameva gambhīraṃ, paccayākāro pana uttānako jāto, atha kasmā oḷārikaṃ kāmarāgasaṃyojanaṃ paṭighasaṃyojanaṃ oḷārikaṃ kāmarāgānusayaṃ paṭighānusayanti ime cattāro kilese samugghātetvā sakadāgāmiphalaṃ na sacchikarosi, teyeva aṇusahagate cattāro kilese samugghātetvā anāgāmiphalaṃ na sacchikarosi, rūparāgādīni pañca saṃyojanāni, mānānusayaṃ bhavarāgānusayaṃ avijjānusayanti ime aṭṭha kilese samugghātetvā arahattaṃ na sacchikarosi? Kasmā vā satasahassakappādhikaṃ ekaṃ asaṅkhyeyyaṃ pūritapāramino sāriputtamoggallānā viya sāvakapāramīñāṇaṃ na paṭivijjhasi, satasahassakappādhikāni dve asaṅkhyeyyāni pūritapāramino paccekabuddhā viya ca paccekabodhiñāṇaṃ na paṭivijjhasi? Yadi vā te sabbathāva esa uttānako hutvā upaṭṭhāsi. Atha kasmā satasahassakappādhikāni cattāri aṭṭha soḷasa vā asaṅkhyeyyāni pūritapāramino buddhā viya sabbaññutaññāṇaṃ na sacchikarosi? Kiṃ anatthikosi etehi visesādhigamehi? Passa yāva ca te aparaddhaṃ, tvaṃ nāma sāvakapadesañāṇe ṭhito atigambhīraṃ paccayākāraṃ ‘‘uttānako viya me upaṭṭhātī’’ti vadasi. Tassa te idaṃ vacanaṃ buddhānaṃ kathāya paccanīkaṃ hoti. Tādisena nāma bhikkhunā buddhānaṃ kathāya paccanīkaṃ kathetabbanti na yuttametaṃ. Nanu mayhaṃ, ānanda, imaṃ paccayākāraṃ paṭivijjhituṃ vāyamantasseva kappasatasahassādhikāni cattāri asaṅkhyeyyāni atikkantāni. Paccayākārapaṭivijjhanatthāya ca pana me adinnadānaṃ nāma natthi, apūritapāramī nāma natthi. ‘‘Ajja paccayākāraṃ paṭivijjhissāmī’’ti pana me nirussāhaṃ viya mārabalaṃ vidhamantassa ayaṃ mahāpathavī dvaṅgulamattampi nākampi, tathā paṭhamayāme pubbenivāsaṃ, majjhimayāme dibbacakkhuṃ sampādentassa. Pacchimayāme pana me balavapaccūsasamaye, ‘‘avijjā saṅkhārānaṃ navahi ākārehi paccayo hotī’’ti diṭṭhamatteyeva dasasahassilokadhātu ayadaṇḍena ākoṭitakaṃsathālo viya viravasataṃ viravasahassaṃ muñcamānā vātāhate paduminipaṇṇe udakabindu viya pakampittha. Evaṃ gambhīro cāyaṃ, ānanda, paṭiccasamuppādo gambhīrāvabhāso ca, etassa, ānanda, dhammassa ananubodhā…pe… nātivattatīti.
ឯតស្ស ធម្មស្សាតិ ឯតស្ស បច្ចយធម្មស្ស។ អននុពោធាតិ ញាតបរិញ្ញាវសេន អននុពុជ្ឈនា។ អប្បដិវេធាតិ តីរណប្បហានបរិញ្ញាវសេន អប្បដិវិជ្ឈនា។ តន្តាកុលកជាតាតិ តន្តំ វិយ អាកុលជាតា។ យថា នាម ទុន្និក្ខិត្តំ មូសិកច្ឆិន្នំ បេសការានំ តន្តំ តហិំ តហិំ អាកុលំ ហោតិ, ‘‘ឥទំ អគ្គំ, ឥទំ មូល’’ន្តិ អគ្គេន វា អគ្គំ, មូលេន វា មូលំ សមានេតុំ ទុក្ករំ ហោតិ។ ឯវមេវ សត្តា ឥមស្មិំ បច្ចយាការេ ខលិតា អាកុលា ព្យាកុលា ហោន្តិ , ន សក្កោន្តិ បច្ចយាការំ ឧជុំ កាតុំ។ តត្ថ តន្តំ បច្ចត្តបុរិសការេ ឋត្វា សក្កាបិ ភវេយ្យ ឧជុំ កាតុំ, ឋបេត្វា បន ទ្វេ ពោធិសត្តេ អញ្ញោ សត្តោ អត្តនោ ធម្មតាយ បច្ចយាការំ ឧជុំ កាតុំ សមត្ថោ នាម នត្ថិ។ យថា បន អាកុលំ តន្តំ កញ្ជិយំ ទត្វា កោច្ឆេន បហដំ តត្ថ តត្ថ គុឡកជាតំ ហោតិ គណ្ឋិពទ្ធំ, ឯវមិមេ សត្តា បច្ចយេសុ បក្ខលិត្វា បច្ចយេ ឧជុំ កាតុំ អសក្កោន្តា ទ្វាសដ្ឋិទិដ្ឋិគតវសេន គុឡកជាតា ហោន្តិ គណ្ឋិពទ្ធា។ យេ ហិ កេចិ ទិដ្ឋិយោ សន្និស្សិតា, សព្ពេ តេ បច្ចយំ ឧជុំ កាតុំ អសក្កោន្តាយេវ។
Etassa dhammassāti etassa paccayadhammassa. Ananubodhāti ñātapariññāvasena ananubujjhanā. Appaṭivedhāti tīraṇappahānapariññāvasena appaṭivijjhanā. Tantākulakajātāti tantaṃ viya ākulajātā. Yathā nāma dunnikkhittaṃ mūsikacchinnaṃ pesakārānaṃ tantaṃ tahiṃ tahiṃ ākulaṃ hoti, ‘‘idaṃ aggaṃ, idaṃ mūla’’nti aggena vā aggaṃ, mūlena vā mūlaṃ samānetuṃ dukkaraṃ hoti. Evameva sattā imasmiṃ paccayākāre khalitā ākulā byākulā honti , na sakkonti paccayākāraṃ ujuṃ kātuṃ. Tattha tantaṃ paccattapurisakāre ṭhatvā sakkāpi bhaveyya ujuṃ kātuṃ, ṭhapetvā pana dve bodhisatte añño satto attano dhammatāya paccayākāraṃ ujuṃ kātuṃ samattho nāma natthi. Yathā pana ākulaṃ tantaṃ kañjiyaṃ datvā kocchena pahaṭaṃ tattha tattha guḷakajātaṃ hoti gaṇṭhibaddhaṃ, evamime sattā paccayesu pakkhalitvā paccaye ujuṃ kātuṃ asakkontā dvāsaṭṭhidiṭṭhigatavasena guḷakajātā honti gaṇṭhibaddhā. Ye hi keci diṭṭhiyo sannissitā, sabbe te paccayaṃ ujuṃ kātuṃ asakkontāyeva.
កុលាគណ្ឋិកជាតាតិ កុលាគណ្ឋិកំ វុច្ចតិ បេសការកញ្ជិយសុត្តំ។ កុលា នាម សកុណិកា, តស្សា កុលាវកោតិបិ ឯកេ។ យថា ហិ តទុភយម្បិ អាកុលំ អគ្គេន វា អគ្គំ, មូលេន វា មូលំ សមានេតុំ ទុក្ករន្តិ បុរិមនយេនេវ យោជេតព្ពំ។
Kulāgaṇṭhikajātāti kulāgaṇṭhikaṃ vuccati pesakārakañjiyasuttaṃ. Kulā nāma sakuṇikā, tassā kulāvakotipi eke. Yathā hi tadubhayampi ākulaṃ aggena vā aggaṃ, mūlena vā mūlaṃ samānetuṃ dukkaranti purimanayeneva yojetabbaṃ.
មុញ្ជបព្ពជភូតាតិ មុញ្ជតិណំ វិយ បព្ពជតិណំ វិយ ច ភូតា តាទិសា ជាតា។ យថា ហិ តានិ តិណានិ កោដ្ដេត្វា កតរជ្ជុ ជិណ្ណកាលេ កត្ថចិ បតិតំ គហេត្វា តេសំ តិណានំ ‘‘ឥទំ អគ្គំ, ឥទំ មូល’’ន្តិ អគ្គេន វា អគ្គំ, មូលេន វា មូលំ សមានេតុំ ទុក្ករំ, តម្បិ បច្ចត្តបុរិសការេ ឋត្វា សក្កា ភវេយ្យ ឧជុំ កាតុំ, ឋបេត្វា បន ទ្វេ ពោធិសត្តេ អញ្ញោ សត្តោ អត្តនោ ធម្មតាយ បច្ចយាការំ ឧជុំ កាតុំ សមត្ថោ នាម នត្ថិ, ឯវមយំ បជា បច្ចយំ ឧជុំ កាតុំ អសក្កោន្តី ទិដ្ឋិគតវសេន គណ្ឋិកជាតា ហុត្វា អបាយំ ទុគ្គតិំ វិនិបាតំ សំសារំ នាតិវត្តតិ។
Muñjapabbajabhūtāti muñjatiṇaṃ viya pabbajatiṇaṃ viya ca bhūtā tādisā jātā. Yathā hi tāni tiṇāni koṭṭetvā katarajju jiṇṇakāle katthaci patitaṃ gahetvā tesaṃ tiṇānaṃ ‘‘idaṃ aggaṃ, idaṃ mūla’’nti aggena vā aggaṃ, mūlena vā mūlaṃ samānetuṃ dukkaraṃ, tampi paccattapurisakāre ṭhatvā sakkā bhaveyya ujuṃ kātuṃ, ṭhapetvā pana dve bodhisatte añño satto attano dhammatāya paccayākāraṃ ujuṃ kātuṃ samattho nāma natthi, evamayaṃ pajā paccayaṃ ujuṃ kātuṃ asakkontī diṭṭhigatavasena gaṇṭhikajātā hutvā apāyaṃ duggatiṃ vinipātaṃ saṃsāraṃ nātivattati.
តត្ថ អបាយោតិ និរយតិរច្ឆានយោនិបេត្តិវិសយអសុរកាយា។ សព្ពេបិ ហិ តេ វឌ្ឍិសង្ខាតស្ស អយស្ស អភាវតោ ‘‘អបាយោ’’តិ វុច្ចតិ, តថា ទុក្ខស្ស គតិភាវតោ ទុគ្គតិ, សុខសមុស្សយតោ វិនិបតិតត្តា វិនិបាតោ។ ឥតរោ បន –
Tattha apāyoti nirayatiracchānayonipettivisayaasurakāyā. Sabbepi hi te vaḍḍhisaṅkhātassa ayassa abhāvato ‘‘apāyo’’ti vuccati, tathā dukkhassa gatibhāvato duggati, sukhasamussayato vinipatitattā vinipāto. Itaro pana –
‘‘ខន្ធានញ្ច បដិបាដិ, ធាតុអាយតនាន ច;
‘‘Khandhānañca paṭipāṭi, dhātuāyatanāna ca;
អព្ភោច្ឆិន្នំ វត្តមានា, សំសារោតិ បវុច្ចតិ’’។
Abbhocchinnaṃ vattamānā, saṃsāroti pavuccati’’.
តំ សព្ពម្បិ នាតិវត្តតិ នាតិក្កមតិ, អថ ខោ ចុតិតោ បដិសន្ធិំ, បដិសន្ធិតោ ចុតិន្តិ ឯវំ បុនប្បុនំ ចុតិបដិសន្ធិយោ គណ្ហមានា តីសុ ភវេសុ ចតូសុ យោនីសុ បញ្ចសុ គតីសុ សត្តសុ វិញ្ញាណដ្ឋិតីសុ នវសុ សត្តាវាសេសុ មហាសមុទ្ទេ វាតក្ខិត្តា នាវា វិយ យន្តេ យុត្តគោណោ វិយ ច បរិព្ភមតិយេវ។ ឥតិ សព្ពមេតំ ភគវា អាយស្មន្តំ អានន្ទំ អបសាទេន្តោ អាហ។ សេសមេត្ថ វុត្តនយមេវាតិ។ ទសមំ។
Taṃ sabbampi nātivattati nātikkamati, atha kho cutito paṭisandhiṃ, paṭisandhito cutinti evaṃ punappunaṃ cutipaṭisandhiyo gaṇhamānā tīsu bhavesu catūsu yonīsu pañcasu gatīsu sattasu viññāṇaṭṭhitīsu navasu sattāvāsesu mahāsamudde vātakkhittā nāvā viya yante yuttagoṇo viya ca paribbhamatiyeva. Iti sabbametaṃ bhagavā āyasmantaṃ ānandaṃ apasādento āha. Sesamettha vuttanayamevāti. Dasamaṃ.
ទុក្ខវគ្គោ ឆដ្ឋោ។
Dukkhavaggo chaṭṭho.
Related texts:
តិបិដក (មូល) • Tipiṭaka (Mūla) / សុត្តបិដក • Suttapiṭaka / សំយុត្តនិកាយ • Saṃyuttanikāya / ១០. និទានសុត្តំ • 10. Nidānasuttaṃ
ដីកា • Tīkā / សុត្តបិដក (ដីកា) • Suttapiṭaka (ṭīkā) / សំយុត្តនិកាយ (ដីកា) • Saṃyuttanikāya (ṭīkā) / ១០. និទានសុត្តវណ្ណនា • 10. Nidānasuttavaṇṇanā
