| Library / Tipiṭaka / ತಿಪಿಟಕ • Tipiṭaka / ಅಙ್ಗುತ್ತರನಿಕಾಯ (ಟೀಕಾ) • Aṅguttaranikāya (ṭīkā) |
೪. ನಿದಾನಸುತ್ತವಣ್ಣನಾ
4. Nidānasuttavaṇṇanā
೩೪. ಚತುತ್ಥೇ ಪಿಣ್ಡಕರಣತ್ಥಾಯಾತಿ ಆಯೂಹನವಸೇನ ರಾಸಿಕರಣತ್ಥಾಯ। ಅಭಿನ್ನಾನೀತಿ ಏಕದೇಸೇನಪಿ ಅಖಣ್ಡಿತಾನಿ। ಭಿನ್ನಕಾಲತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಹಿ ಬೀಜಂ ಬೀಜಕಿಚ್ಚಾಯ ನ ಉಪಕಪ್ಪತಿ। ಅಪೂತೀನೀತಿ ಉದಕತೇಮನೇನ ಪೂತಿಭಾವಂ ನ ಉಪಗತಾನಿ। ಪೂತಿಬೀಜಞ್ಹಿ ಬೀಜತ್ಥಾಯ ನ ಉಪಕಪ್ಪತಿ। ತೇನಾಹ ‘‘ಪೂತಿಭಾವೇನ ಅಬೀಜತ್ತಂ ಅಪ್ಪತ್ತಾನೀ’’ತಿ। ನ ವಾತೇನ ನ ಚ ಆತಪೇನ ಹತಾನೀತಿ ವಾತೇನ ಚ ಆತಪೇನ ಚ ನ ಹತಾನಿ, ನಿರೋಜತಂ ನ ಪಾಪಿತಾನಿ। ನಿರೋಜಞ್ಹಿ ಕಸಟಬೀಜಂ ಬೀಜತ್ಥಾಯ ನ ಉಪಕಪ್ಪತಿ। ಸಾರಾದಾನೀತಿ ತಣ್ಡುಲಸಾರಸ್ಸ ಆದಾನತೋ ಸಾರಾದಾನಿ। ನಿಸ್ಸಾರಞ್ಹಿ ಬೀಜಂ ಬೀಜತ್ಥಾಯ ನ ಉಪಕಪ್ಪತಿ। ತೇನಾಹ ‘‘ಗಹಿತಸಾರಾನೀ’’ತಿ, ಪತಿಟ್ಠಿತಸಾರಾನೀತಿ ಅತ್ಥೋ। ಸನ್ನಿಚಯಭಾವೇನ ಸುಖಂ ಸಯಿತಾನೀತಿ ಚತ್ತಾರೋ ಮಾಸೇ ಕೋಟ್ಠಪಕ್ಖಿತ್ತನಿಯಾಮೇನೇವ ಸುಖಸಯಿತಾನಿ।
34. Catutthe piṇḍakaraṇatthāyāti āyūhanavasena rāsikaraṇatthāya. Abhinnānīti ekadesenapi akhaṇḍitāni. Bhinnakālato paṭṭhāya hi bījaṃ bījakiccāya na upakappati. Apūtīnīti udakatemanena pūtibhāvaṃ na upagatāni. Pūtibījañhi bījatthāya na upakappati. Tenāha ‘‘pūtibhāvena abījattaṃ appattānī’’ti. Na vātena na ca ātapena hatānīti vātena ca ātapena ca na hatāni, nirojataṃ na pāpitāni. Nirojañhi kasaṭabījaṃ bījatthāya na upakappati. Sārādānīti taṇḍulasārassa ādānato sārādāni. Nissārañhi bījaṃ bījatthāya na upakappati. Tenāha ‘‘gahitasārānī’’ti, patiṭṭhitasārānīti attho. Sannicayabhāvena sukhaṃ sayitānīti cattāro māse koṭṭhapakkhittaniyāmeneva sukhasayitāni.
ಕಮ್ಮವಿಭತ್ತೀತಿ ಕಮ್ಮವಿಭಾಗೋ। ದಿಟ್ಠಧಮ್ಮೋ ವುಚ್ಚತಿ ಪಚ್ಚಕ್ಖಭೂತೋ ಪಚ್ಚುಪ್ಪನ್ನೋ ಅತ್ತಭಾವೋ, ತತ್ಥ ವೇದಿತಬ್ಬಫಲಂ ಕಮ್ಮಂ ದಿಟ್ಠಧಮ್ಮವೇದನೀಯಂ। ಪಚ್ಚುಪನ್ನಭವತೋ ಅನನ್ತರಂ ವೇದಿತಬ್ಬಫಲಂ ಕಮ್ಮಂ ಉಪಪಜ್ಜವೇದನೀಯಂ। ಅಪರಪರಿಯಾಯವೇದನೀಯನ್ತಿ ದಿಟ್ಠಧಮ್ಮಾನನ್ತರಭವತೋ ಅಞ್ಞಸ್ಮಿಂ ಅತ್ತಭಾವಪರಿಯಾಯೇ ಅತ್ತಭಾವಪರಿವತ್ತೇ ವೇದಿತಬ್ಬಫಲಂ ಕಮ್ಮಂ। ಪಟಿಪಕ್ಖೇಹಿ ಅನಭಿಭೂತತಾಯ ಪಚ್ಚಯವಿಸೇಸೇನ ಪಟಿಲದ್ಧವಿಸೇಸತಾಯ ಚ ಬಲವಭಾವಪ್ಪತ್ತಾ ತಾದಿಸಸ್ಸ ಪುಬ್ಬಾಭಿಸಙ್ಖಾರಸ್ಸ ವಸೇನ ಸಾತಿಸಯಾ ಹುತ್ವಾ ಪವತ್ತಾ ಪಠಮಜವನಚೇತನಾ ತಸ್ಮಿಂಯೇವ ಅತ್ತಭಾವೇ ಫಲದಾಯಿನೀ ದಿಟ್ಠಧಮ್ಮವೇದನೀಯಕಮ್ಮಂ ನಾಮ। ಸಾ ಹಿ ವುತ್ತಾಕಾರೇನ ಬಲವತೀ ಜವನಸನ್ತಾನೇ ಗುಣವಿಸೇಸಯುತ್ತೇಸು ಉಪಕಾರಾನುಪಕಾರವಸಪ್ಪವತ್ತಿಯಾ ಆಸೇವನಾಲಾಭೇನ ಅಪ್ಪವಿಪಾಕತಾಯ ಚ ಪಠಮಜವನಚೇತನಾ ಇತರದ್ವಯಂ ವಿಯ ಪವತ್ತಸನ್ತಾನುಪರಮಾಪೇಕ್ಖಂ ಓಕಾಸಲಾಭಾಪೇಕ್ಖಞ್ಚ ಕಮ್ಮಂ ನ ಹೋತೀತಿ ಇಧೇವ ಪುಪ್ಫಮತ್ತಂ ವಿಯ ಪವತ್ತಿವಿಪಾಕಮತ್ತಂ ಫಲಂ ದೇತಿ। ತಥಾ ಅಸಕ್ಕೋನ್ತನ್ತಿ ಕಮ್ಮಸ್ಸ ವಿಪಾಕದಾನಂ ನಾಮ ಉಪಧಿಪ್ಪಯೋಗಾದಿಪಚ್ಚಯನ್ತರಸಮವಾಯೇನೇವ ಹೋತೀತಿ ತದಭಾವತೋ ತಸ್ಮಿಂಯೇವ ಅತ್ತಭಾವೇ ವಿಪಾಕಂ ದಾತುಂ ಅಸಕ್ಕೋನ್ತಂ। ಅಹೋಸಿಕಮ್ಮನ್ತಿ ಅಹೋಸಿ ಏವ ಕಮ್ಮಂ, ನ ತಸ್ಸ ವಿಪಾಕೋ ಅಹೋಸಿ ಅತ್ಥಿ ಭವಿಸ್ಸತಿ ಚಾತಿ ಏವಂ ವೇದಿತಬ್ಬಂ ಕಮ್ಮಂ।
Kammavibhattīti kammavibhāgo. Diṭṭhadhammo vuccati paccakkhabhūto paccuppanno attabhāvo, tattha veditabbaphalaṃ kammaṃ diṭṭhadhammavedanīyaṃ. Paccupannabhavato anantaraṃ veditabbaphalaṃ kammaṃ upapajjavedanīyaṃ. Aparapariyāyavedanīyanti diṭṭhadhammānantarabhavato aññasmiṃ attabhāvapariyāye attabhāvaparivatte veditabbaphalaṃ kammaṃ. Paṭipakkhehi anabhibhūtatāya paccayavisesena paṭiladdhavisesatāya ca balavabhāvappattā tādisassa pubbābhisaṅkhārassa vasena sātisayā hutvā pavattā paṭhamajavanacetanā tasmiṃyeva attabhāve phaladāyinī diṭṭhadhammavedanīyakammaṃ nāma. Sā hi vuttākārena balavatī javanasantāne guṇavisesayuttesu upakārānupakāravasappavattiyā āsevanālābhena appavipākatāya ca paṭhamajavanacetanā itaradvayaṃ viya pavattasantānuparamāpekkhaṃ okāsalābhāpekkhañca kammaṃ na hotīti idheva pupphamattaṃ viya pavattivipākamattaṃ phalaṃ deti. Tathā asakkontanti kammassa vipākadānaṃ nāma upadhippayogādipaccayantarasamavāyeneva hotīti tadabhāvato tasmiṃyeva attabhāve vipākaṃ dātuṃ asakkontaṃ. Ahosikammanti ahosi eva kammaṃ, na tassa vipāko ahosi atthi bhavissati cāti evaṃ veditabbaṃ kammaṃ.
ಅತ್ಥಸಾಧಿಕಾತಿ ದಾನಾದಿಪಾಣಾತಿಪಾತಾದಿಅತ್ಥಸ್ಸ ನಿಪ್ಫಾದಿಕಾ। ಕಾ ಪನ ಸಾತಿ ಆಹ ‘‘ಸತ್ತಮಜವನಚೇತನಾ’’ತಿ। ಸಾ ಹಿ ಸನ್ನಿಟ್ಠಾಪಕಚೇತನಾ ವುತ್ತನಯೇನ ಪಟಿಲದ್ಧವಿಸೇಸಾ ಪುರಿಮಜವನಚೇತನಾಹಿ ಲದ್ಧಾಸೇವನಾ ಚ ಸಮಾನಾ ಅನನ್ತರತ್ತಭಾವೇ ವಿಪಾಕದಾಯಿನೀ ಉಪಪಜ್ಜವೇದನೀಯಕಮ್ಮಂ ನಾಮ। ಪುರಿಮಉಪಮಾಯಯೇವಾತಿ ಮಿಗಲುದ್ದಕೋಪಮಾಯಯೇವ।
Atthasādhikāti dānādipāṇātipātādiatthassa nipphādikā. Kā pana sāti āha ‘‘sattamajavanacetanā’’ti. Sā hi sanniṭṭhāpakacetanā vuttanayena paṭiladdhavisesā purimajavanacetanāhi laddhāsevanā ca samānā anantarattabhāve vipākadāyinī upapajjavedanīyakammaṃ nāma. Purimaupamāyayevāti migaluddakopamāyayeva.
ಸತಿ ಸಂಸಾರಪ್ಪವತ್ತಿಯಾತಿ ಇಮಿನಾ ಅಸತಿ ಸಂಸಾರಪ್ಪವತ್ತಿಯಂ ಅಹೋಸಿಕಮ್ಮಪಕ್ಖೇ ತಿಟ್ಠತಿ ವಿಪಚ್ಚನೋಕಾಸಸ್ಸ ಅಭಾವತೋತಿ ದೀಪೇತಿ। ಯಂ ಗರುಕನ್ತಿ ಯಂ ಅಕುಸಲಂ ಮಹಾಸಾವಜ್ಜಂ, ಕುಸಲಞ್ಚ ಮಹಾನುಭಾವಂ ಕಮ್ಮಂ। ಕುಸಲಂ ವಾ ಹಿ ಹೋತು ಅಕುಸಲಂ ವಾ, ಯಂ ಗರುಕಂ ಮಾತುಘಾತಾದಿಕಮ್ಮಂ ವಾ ಮಹಗ್ಗತಕಮ್ಮಂ ವಾ, ತದೇವ ಪಠಮಂ ವಿಪಚ್ಚತಿ। ತೇನಾಹ ‘‘ಕುಸಲಾಕುಸಲೇಸು ಪನಾ’’ತಿಆದಿ। ಯಂ ಬಹುಲನ್ತಿ ಯಂ ಬಹುಲಂ ಅಭಿಣ್ಹಸೋ ಕತಂ ಸಮಾಸೇವಿತಂ। ತೇನಾಹ ‘‘ಕುಸಲಾಕುಸಲೇಸು ಪನ ಯಂ ಬಹುಲಂ ಹೋತೀ’’ತಿಆದಿ। ಯದಾಸನ್ನಂ ನಾಮ ಮರಣಕಾಲೇ ಅನುಸ್ಸರಿತಂ ಕಮ್ಮಂ, ಆಸನ್ನಕಾಲೇ ಕತೇ ಪನ ವತ್ತಬ್ಬಮೇವ ನತ್ಥೀತಿ ಆಹ ‘‘ಯಂ ಪನ ಕುಸಲಾಕುಸಲೇಸು ಆಸನ್ನಮರಣೇ’’ತಿಆದಿ। ಅನುಸ್ಸರಿತುನ್ತಿ ಪರಿಬ್ಯತ್ತಭಾವೇನ ಅನುಸ್ಸರಿತುಂ।
Sati saṃsārappavattiyāti iminā asati saṃsārappavattiyaṃ ahosikammapakkhe tiṭṭhati vipaccanokāsassa abhāvatoti dīpeti. Yaṃ garukanti yaṃ akusalaṃ mahāsāvajjaṃ, kusalañca mahānubhāvaṃ kammaṃ. Kusalaṃ vā hi hotu akusalaṃ vā, yaṃ garukaṃ mātughātādikammaṃ vā mahaggatakammaṃ vā, tadeva paṭhamaṃ vipaccati. Tenāha ‘‘kusalākusalesu panā’’tiādi. Yaṃ bahulanti yaṃ bahulaṃ abhiṇhaso kataṃ samāsevitaṃ. Tenāha ‘‘kusalākusalesu pana yaṃ bahulaṃ hotī’’tiādi. Yadāsannaṃ nāma maraṇakāle anussaritaṃ kammaṃ, āsannakāle kate pana vattabbameva natthīti āha ‘‘yaṃ pana kusalākusalesu āsannamaraṇe’’tiādi. Anussaritunti paribyattabhāvena anussarituṃ.
ತೇಸಂ ಅಭಾವೇತಿ ತೇಸಂ ಯಂಗರುಕಾದೀನಂ ತಿಣ್ಣಂ ಕಮ್ಮಾನಂ ಅಭಾವೇ। ಯತ್ಥ ಕತ್ಥಚಿ ವಿಪಾಕಂ ದೇತೀತಿ ಪಟಿಸನ್ಧಿಜನಕವಸೇನ ವಿಪಾಕಂ ದೇತಿ। ಪಟಿಸನ್ಧಿಜನಕವಸೇನ ಹಿ ಗರುಕಾದಿಕಮ್ಮಚತುಕ್ಕಂ ವುತ್ತಂ। ತತ್ಥ ಗರುಕಂ ಸಬ್ಬಪಠಮಂ ವಿಪಚ್ಚತಿ, ಗರುಕೇ ಅಸತಿ ಬಹುಲೀಕತಂ, ತಸ್ಮಿಂ ಅಸತಿ ಯದಾಸನ್ನಂ , ತಸ್ಮಿಂ ಅಸತಿ ‘‘ಕಟತ್ತಾ ವಾ ಪನಾ’’ತಿ ವುತ್ತಂ ಪುರಿಮಜಾತೀಸು ಕತಕಮ್ಮಂ ವಿಪಚ್ಚತಿ। ಬಹುಲಾಸನ್ನಪುಬ್ಬಕತೇಸು ಚ ಬಲಾಬಲಂ ಜಾನಿತಬ್ಬಂ। ಪಾಪತೋ ಪಾಪನ್ತರಂ ಕಲ್ಯಾಣಞ್ಚ, ಕಲ್ಯಾಣತೋ ಕಲ್ಯಾಣನ್ತರಂ ಪಾಪಞ್ಚ ಬಹುಲೀಕತಂ। ತತೋ ಮಹತೋವ ಪುಬ್ಬಕತಾದಿ ಅಪ್ಪಞ್ಚ ಬಹುಲಾನುಸ್ಸರಣೇನ ವಿಪ್ಪಟಿಸಾರಾದಿಜನನತೋ, ಪಟಿಪಕ್ಖಸ್ಸ ಅಪರಿಪುಣ್ಣತಾಯ ಆರದ್ಧವಿಪಾಕಸ್ಸ ಕಮ್ಮಸ್ಸ ಕಮ್ಮಸೇಸಸ್ಸ ವಾ ಅಪರಪರಿಯಾಯವೇದನೀಯಸ್ಸ ಅಪರಿಕ್ಖೀಣತಾಯ ಸನ್ತತಿಯಾ ಪರಿಣಾಮವಿಸೇಸತೋತಿ ತೇಹಿ ತೇಹಿ ಕಾರಣೇಹಿ ಆಯೂಹಿತಫಲಂ ಪಠಮಂ ವಿಪಚ್ಚತಿ। ಮಹಾನಾರದಕಸ್ಸಪಜಾತಕೇ (ಜಾ॰ ೨.೨೨.೧೧೫೩ ಆದಯೋ) ವಿದೇಹರಞ್ಞೋ ಸೇನಾಪತಿ ಅಲಾತೋ, ಬೀಜಕೋ ದಾಸೋ, ರಾಜಕಞ್ಞಾ ರುಚಾ ಚ ಏತ್ಥ ನಿದಸ್ಸನಂ। ತಥಾ ಹಿ ವುತ್ತಂ ಭಗವತಾ –
Tesaṃ abhāveti tesaṃ yaṃgarukādīnaṃ tiṇṇaṃ kammānaṃ abhāve. Yattha katthaci vipākaṃ detīti paṭisandhijanakavasena vipākaṃ deti. Paṭisandhijanakavasena hi garukādikammacatukkaṃ vuttaṃ. Tattha garukaṃ sabbapaṭhamaṃ vipaccati, garuke asati bahulīkataṃ, tasmiṃ asati yadāsannaṃ , tasmiṃ asati ‘‘kaṭattā vā panā’’ti vuttaṃ purimajātīsu katakammaṃ vipaccati. Bahulāsannapubbakatesu ca balābalaṃ jānitabbaṃ. Pāpato pāpantaraṃ kalyāṇañca, kalyāṇato kalyāṇantaraṃ pāpañca bahulīkataṃ. Tato mahatova pubbakatādi appañca bahulānussaraṇena vippaṭisārādijananato, paṭipakkhassa aparipuṇṇatāya āraddhavipākassa kammassa kammasesassa vā aparapariyāyavedanīyassa aparikkhīṇatāya santatiyā pariṇāmavisesatoti tehi tehi kāraṇehi āyūhitaphalaṃ paṭhamaṃ vipaccati. Mahānāradakassapajātake (jā. 2.22.1153 ādayo) videharañño senāpati alāto, bījako dāso, rājakaññā rucā ca ettha nidassanaṃ. Tathā hi vuttaṃ bhagavatā –
‘‘ತತ್ರಾನನ್ದ, ಯ್ವಾಯಂ ಪುಗ್ಗಲೋ ಇಧ ಪಾಣಾತಿಪಾತೀ…ಪೇ॰… ಮಿಚ್ಛಾದಿಟ್ಠಿ। ಕಾಯಸ್ಸ ಭೇದಾ ಪರಂ ಮರಣಾ ಅಪಾಯಂ ದುಗ್ಗತಿಂ ವಿನಿಪಾತಂ ನಿರಯಂ ಉಪಪಜ್ಜತಿ, ಪುಬ್ಬೇ ವಾಸ್ಸ ತಂ ಕತಂ ಹೋತಿ ಪಾಪಕಮ್ಮಂ ದುಕ್ಖವೇದನೀಯಂ, ಪಚ್ಛಾ ವಾಸ್ಸ ತಂ ಕತಂ ಹೋತಿ ಪಾಪಕಮ್ಮಂ ದುಕ್ಖವೇದನೀಯಂ, ಮರಣಕಾಲೇ ವಾಸ್ಸ ಹೋತಿ ಮಿಚ್ಛಾದಿಟ್ಠಿ ಸಮತ್ತಾ ಸಮಾದಿನ್ನಾ, ತೇನ ಸೋ ಕಾಯಸ್ಸ ಭೇದಾ ಪರಂ ಮರಣಾ ಅಪಾಯಂ ದುಗ್ಗತಿಂ ವಿನಿಪಾತಂ ನಿರಯಂ ಉಪಪಜ್ಜತೀ’’ತಿ –
‘‘Tatrānanda, yvāyaṃ puggalo idha pāṇātipātī…pe… micchādiṭṭhi. Kāyassa bhedā paraṃ maraṇā apāyaṃ duggatiṃ vinipātaṃ nirayaṃ upapajjati, pubbe vāssa taṃ kataṃ hoti pāpakammaṃ dukkhavedanīyaṃ, pacchā vāssa taṃ kataṃ hoti pāpakammaṃ dukkhavedanīyaṃ, maraṇakāle vāssa hoti micchādiṭṭhi samattā samādinnā, tena so kāyassa bhedā paraṃ maraṇā apāyaṃ duggatiṃ vinipātaṃ nirayaṃ upapajjatī’’ti –
ಆದಿ । ಸಬ್ಬಂ ಮಹಾಕಮ್ಮವಿಭಙ್ಗಸುತ್ತಂ (ಮ॰ ನಿ॰ ೩.೩೦೩) ವಿತ್ಥಾರೇತಬ್ಬಂ। ಕಿಂ ಬಹುನಾ। ಯಂ ತಂ ತಥಾಗತಸ್ಸ ಮಹಾಕಮ್ಮವಿಭಙ್ಗಞಾಣಂ, ತಸ್ಸೇವಾಯಂ ವಿಸಯೋ, ಯದಿದಂ ತಸ್ಸ ತಸ್ಸ ಕಮ್ಮಸ್ಸ ತೇನ ತೇನ ಕಾರಣೇನ ಪುಬ್ಬಾಪರವಿಪಾಕತಾ ಸಮತ್ಥೀಯತಿ।
Ādi . Sabbaṃ mahākammavibhaṅgasuttaṃ (ma. ni. 3.303) vitthāretabbaṃ. Kiṃ bahunā. Yaṃ taṃ tathāgatassa mahākammavibhaṅgañāṇaṃ, tassevāyaṃ visayo, yadidaṃ tassa tassa kammassa tena tena kāraṇena pubbāparavipākatā samatthīyati.
ಇದಾನಿ ಜನಕಾದಿಕಮ್ಮಚತುಕ್ಕಂ ವಿಭಜನ್ತೋ ‘‘ಜನಕಂ ನಾಮಾ’’ತಿಆದಿಮಾಹ। ಪವತ್ತಿಂ ನ ಜನೇತೀತಿ ಪವತ್ತಿವಿಪಾಕಂ ನ ಜನೇತಿ। ಪಠಮನಯೇ ಜನಕಕಮ್ಮಸ್ಸ ಪಟಿಸನ್ಧಿವಿಪಾಕಮತ್ತಸ್ಸೇವ ವುತ್ತತ್ತಾ ತಸ್ಸ ಪವತ್ತಿವಿಪಾಕದಾಯಕತ್ತಮ್ಪಿ ಅನುಜಾನನ್ತೋ ‘‘ಅಪರೋ ನಯೋ’’ತಿಆದಿಮಾಹ। ತತ್ಥ ಪಟಿಸನ್ಧಿದಾನಾದಿವಸೇನ ವಿಪಾಕಸನ್ತಾನಸ್ಸ ನಿಬ್ಬತ್ತಕಂ ಜನಕಂ। ಸುಖದುಕ್ಖಸನ್ತಾನಸ್ಸ ನಾಮರೂಪಪ್ಪಬನ್ಧಸ್ಸ ವಾ ಚಿರತರಂ ಪವತ್ತಿಹೇತುಭೂತಂ ಉಪತ್ಥಮ್ಭಕಂ। ತೇನಾಹ ‘‘ಸುಖದುಕ್ಖಂ ಉಪತ್ಥಮ್ಭೇತಿ, ಅದ್ಧಾನಂ ಪವತ್ತೇತೀ’’ತಿ। ಉಪಪೀಳಕಂ ಸುಖದುಕ್ಖಪ್ಪಬನ್ಧೇ ಪವತ್ತಮಾನೇ ಸಣಿಕಂ ಸಣಿಕಂ ಹಾಪೇತಿ। ತೇನಾಹ ‘‘ಸುಖದುಕ್ಖಂ ಪೀಳೇತಿ ಬಾಧೇತಿ, ಅದ್ಧಾನಂ ಪವತ್ತಿತುಂ ನ ದೇತೀ’’ತಿ।
Idāni janakādikammacatukkaṃ vibhajanto ‘‘janakaṃ nāmā’’tiādimāha. Pavattiṃ na janetīti pavattivipākaṃ na janeti. Paṭhamanaye janakakammassa paṭisandhivipākamattasseva vuttattā tassa pavattivipākadāyakattampi anujānanto ‘‘aparo nayo’’tiādimāha. Tattha paṭisandhidānādivasena vipākasantānassa nibbattakaṃ janakaṃ. Sukhadukkhasantānassa nāmarūpappabandhassa vā cirataraṃ pavattihetubhūtaṃ upatthambhakaṃ. Tenāha ‘‘sukhadukkhaṃ upatthambheti, addhānaṃ pavattetī’’ti. Upapīḷakaṃ sukhadukkhappabandhe pavattamāne saṇikaṃ saṇikaṃ hāpeti. Tenāha ‘‘sukhadukkhaṃ pīḷeti bādheti, addhānaṃ pavattituṃ na detī’’ti.
ವಾತಕಾಳಕೋ ಮಹಲ್ಲಕೋ ಚೋರೇ ಘಾತೇತುಂ ನ ಸಕ್ಕೋತೀತಿ ಸೋ ಕಿರ ಮಹಲ್ಲಕಕಾಲೇ ಏಕಪ್ಪಹಾರೇನ ಸೀಸಂ ಛಿನ್ದಿತುಂ ನ ಸಕ್ಕೋತಿ, ದ್ವೇ ತಯೋ ವಾರೇ ಪಹರನ್ತೋ ಮನುಸ್ಸೇ ಕಿಲಮೇತಿ, ತಸ್ಮಾ ತೇ ಏವಮಾಹಂಸು। ಅನುಲೋಮಿಕಂ ಖನ್ತಿಂ ಪಟಿಲಭಿತ್ವಾತಿ ಸೋತಾಪತ್ತಿಮಗ್ಗಸ್ಸ ಓರತೋ ಅನುಲೋಮಿಕಂ ಖನ್ತಿಂ ಲಭಿತ್ವಾ । ತರುಣವಚ್ಛಾಯ ಗಾವಿಯಾ ಮದ್ದಿತ್ವಾ ಜೀವಿತಕ್ಖಯಂ ಪಾಪಿತೋತಿ ಏಕಾ ಕಿರ ಯಕ್ಖಿನೀ ಧೇನುವೇಸೇನ ಆಗನ್ತ್ವಾ ಉರೇ ಪಹರಿತ್ವಾ ಮಾರೇಸಿ, ತಂ ಸನ್ಧಾಯೇತಂ ವುತ್ತಂ। ನಗರೇ ಭವೋ ನಾಗರಿಯೋ।
Vātakāḷako mahallako core ghātetuṃ na sakkotīti so kira mahallakakāle ekappahārena sīsaṃ chindituṃ na sakkoti, dve tayo vāre paharanto manusse kilameti, tasmā te evamāhaṃsu. Anulomikaṃ khantiṃ paṭilabhitvāti sotāpattimaggassa orato anulomikaṃ khantiṃ labhitvā . Taruṇavacchāya gāviyā madditvā jīvitakkhayaṃ pāpitoti ekā kira yakkhinī dhenuvesena āgantvā ure paharitvā māresi, taṃ sandhāyetaṃ vuttaṃ. Nagare bhavo nāgariyo.
ಘಾತೇತ್ವಾತಿ ಉಪಚ್ಛಿನ್ದಿತ್ವಾ। ಕಮ್ಮಸ್ಸ ಉಪಚ್ಛಿನ್ದನಂ ನಾಮ ತಸ್ಸ ವಿಪಾಕಪ್ಪಟಿಬಾಹನಮೇವಾತಿ ಆಹ ‘‘ತಸ್ಸ ವಿಪಾಕಂ ಪಟಿಬಾಹಿತ್ವಾ’’ತಿ। ತಞ್ಚ ಅತ್ತನೋ ವಿಪಾಕುಪ್ಪತ್ತಿಯಾ ಓಕಾಸಕರಣನ್ತಿ ವುತ್ತಂ ‘‘ಅತ್ತನೋ ವಿಪಾಕಸ್ಸ ಓಕಾಸಂ ಕರೋತೀ’’ತಿ। ವಿಪಚ್ಚನಾಯ ಕತೋಕಾಸಂ ಕಮ್ಮಂ ವಿಪಕ್ಕಮ್ಮೇವ ನಾಮ ಹೋತೀತಿ ಆಹ ‘‘ಏವಂ ಪನ ಕಮ್ಮೇನ ಕತೇ ಓಕಾಸೇ ತಂ ವಿಪಾಕಂ ಉಪ್ಪನ್ನಂ ನಾಮ ವುಚ್ಚತೀ’’ತಿ। ಉಪಪೀಳಕಂ ಅಞ್ಞಸ್ಸ ವಿಪಾಕಂ ಉಪಚ್ಛಿನ್ದತಿ, ನ ಸಯಂ ಅತ್ತನೋ ವಿಪಾಕಂ ದೇತಿ। ಉಪಘಾತಕಂ ಪನ ದುಬ್ಬಲಕಮ್ಮಂ ಉಪಚ್ಛಿನ್ದಿತ್ವಾ ಅತ್ತನೋ ವಿಪಾಕಂ ಉಪ್ಪಾದೇತೀತಿ ಅಯಮೇತೇಸಂ ವಿಸೇಸೋ। ಕಿಞ್ಚಿ ಬಹ್ವಾಬಾಧತಾದಿಪಚ್ಚಯೂಪಸನ್ನಿಪಾತೇನ ವಿಪಾಕಸ್ಸ ವಿಬಾಧಕಂ ಉಪಪೀಳಕಂ, ತಥಾ ವಿಪಾಕಸ್ಸೇವ ಉಪಚ್ಛೇದಕಂ। ಉಪಘಾತಕಕಮ್ಮಂ ಪನ ಉಪಘಾತೇತ್ವಾ ಅತ್ತನೋ ವಿಪಾಕಸ್ಸ ಓಕಾಸಕರಣೇನ ವಿಪಚ್ಚನೇ ಸತಿ ಜನಕಮೇವ ಸಿಯಾ। ಜನಕಾದಿಭಾವೋ ನಾಮ ವಿಪಾಕಂ ಪತಿ ಇಚ್ಛಿತಬ್ಬೋ, ನ ಕಮ್ಮಂ ಪತೀತಿ ವಿಪಾಕಸ್ಸೇವ ಉಪಘಾತಕತಾ ಯುತ್ತಾ ವಿಯ ದಿಸ್ಸತಿ, ವೀಮಂಸಿತಬ್ಬಂ।
Ghātetvāti upacchinditvā. Kammassa upacchindanaṃ nāma tassa vipākappaṭibāhanamevāti āha ‘‘tassa vipākaṃ paṭibāhitvā’’ti. Tañca attano vipākuppattiyā okāsakaraṇanti vuttaṃ ‘‘attano vipākassa okāsaṃ karotī’’ti. Vipaccanāya katokāsaṃ kammaṃ vipakkammeva nāma hotīti āha ‘‘evaṃ pana kammena kate okāse taṃ vipākaṃ uppannaṃ nāma vuccatī’’ti. Upapīḷakaṃ aññassa vipākaṃ upacchindati, na sayaṃ attano vipākaṃ deti. Upaghātakaṃ pana dubbalakammaṃ upacchinditvā attano vipākaṃ uppādetīti ayametesaṃ viseso. Kiñci bahvābādhatādipaccayūpasannipātena vipākassa vibādhakaṃ upapīḷakaṃ, tathā vipākasseva upacchedakaṃ. Upaghātakakammaṃ pana upaghātetvā attano vipākassa okāsakaraṇena vipaccane sati janakameva siyā. Janakādibhāvo nāma vipākaṃ pati icchitabbo, na kammaṃ patīti vipākasseva upaghātakatā yuttā viya dissati, vīmaṃsitabbaṃ.
ಅಪರೋ ನಯೋ – ಯಸ್ಮಿಂ ಕಮ್ಮೇ ಕತೇ ಪಟಿಸನ್ಧಿಯಂ ಪವತ್ತೇ ಚ ವಿಪಾಕಕಟತ್ತಾರೂಪಾನಂ ಉಪ್ಪತ್ತಿ ಹೋತಿ, ತಂ ಜನಕಂ। ಯಸ್ಮಿಂ ಪನ ಕತೇ ಅಞ್ಞೇನ ಜನಿತಸ್ಸ ಇಟ್ಠಸ್ಸ ವಾ ಅನಿಟ್ಠಸ್ಸ ವಾ ಫಲಸ್ಸ ವಿಬಾಧಕವಿಚ್ಛೇದಕಪಚ್ಚಯಾನುಪ್ಪತ್ತಿಯಾ ಉಪಬ್ರೂಹನಪಚ್ಚಯುಪ್ಪತ್ತಿಯಾ ಜನಕಸಾಮತ್ಥಿಯಾನುರೂಪಂ ಪರಿಸುದ್ಧಿಚಿರತರಪ್ಪಬನ್ಧಾ ಹೋತಿ, ತಂ ಉಪತ್ಥಮ್ಭಕಂ। ಜನಕೇನ ನಿಬ್ಬತ್ತಿತಂ ಕುಸಲಫಲಂ ವಾ ಅಕುಸಲಫಲಂ ವಾ ಯೇನ ಪಚ್ಚನೀಕಭೂತೇನ ರೋಗಧಾತುವಿಸಮತಾದಿನಿಮಿತ್ತತಾಯ ವಿಬಾಧಯತಿ, ತಂ ಉಪಪೀಳಕಂ। ಯೇನ ಪನ ಕಮ್ಮುನಾ ಜನಕಸಾಮತ್ಥಿಯವಸೇನ ಚಿರತರಪ್ಪಬನ್ಧಾರಹಮ್ಪಿ ಸಮಾನಂ ಫಲಂ ವಿಚ್ಛೇದಕಪಚ್ಚಯುಪ್ಪತ್ತಿಯಾ ಉಪಹಞ್ಞತಿ ವಿಚ್ಛಿಜ್ಜತಿ, ತಂ ಉಪಘಾತಕನ್ತಿ ಅಯಮೇತ್ಥ ಸಾರೋ।
Aparo nayo – yasmiṃ kamme kate paṭisandhiyaṃ pavatte ca vipākakaṭattārūpānaṃ uppatti hoti, taṃ janakaṃ. Yasmiṃ pana kate aññena janitassa iṭṭhassa vā aniṭṭhassa vā phalassa vibādhakavicchedakapaccayānuppattiyā upabrūhanapaccayuppattiyā janakasāmatthiyānurūpaṃ parisuddhiciratarappabandhā hoti, taṃ upatthambhakaṃ. Janakena nibbattitaṃ kusalaphalaṃ vā akusalaphalaṃ vā yena paccanīkabhūtena rogadhātuvisamatādinimittatāya vibādhayati, taṃ upapīḷakaṃ. Yena pana kammunā janakasāmatthiyavasena ciratarappabandhārahampi samānaṃ phalaṃ vicchedakapaccayuppattiyā upahaññati vicchijjati, taṃ upaghātakanti ayamettha sāro.
ತತ್ಥ ಕೇಚಿ ದುತಿಯಸ್ಸ ಕುಸಲಭಾವಂ ಇತ್ಥತ್ತಮಾಗತಸ್ಸ ಅಪ್ಪಾಬಾಧದೀಘಾಯುಕತಾಸಂವತ್ತನವಸೇನ, ಪಚ್ಛಿಮಾನಂ ದ್ವಿನ್ನಂ ಅಕುಸಲಭಾವಂ ಬಹ್ವಾಬಾಧಅಪ್ಪಾಯುಕತಾಸಂವತ್ತನವಸೇನ ವಣ್ಣೇನ್ತಿ। ತಥಾ ಚ ವುತ್ತಂ ಮಜ್ಝಿಮನಿಕಾಯೇ ಚೂಳಕಮ್ಮವಿಭಙ್ಗಸುತ್ತವಣ್ಣನಾಯಂ (ಮ॰ ನಿ॰ ಅಟ್ಠ॰ ೩.೨೯೦) –
Tattha keci dutiyassa kusalabhāvaṃ itthattamāgatassa appābādhadīghāyukatāsaṃvattanavasena, pacchimānaṃ dvinnaṃ akusalabhāvaṃ bahvābādhaappāyukatāsaṃvattanavasena vaṇṇenti. Tathā ca vuttaṃ majjhimanikāye cūḷakammavibhaṅgasuttavaṇṇanāyaṃ (ma. ni. aṭṭha. 3.290) –
‘‘ಚತ್ತಾರಿ ಹಿ ಕಮ್ಮಾನಿ – ಉಪಪೀಳಕಂ, ಉಪಚ್ಛೇದಕಂ, ಜನಕಂ, ಉಪತ್ಥಮ್ಭಕನ್ತಿ। ಬಲವಕಮ್ಮೇನ ಹಿ ನಿಬ್ಬತ್ತಂ ಪವತ್ತೇ ಉಪಪೀಳಕಂ ಆಗನ್ತ್ವಾ ಅತ್ಥತೋ ಏವಂ ವದತಿ ನಾಮ ‘ಸಚಾಹಂ ಪಠಮತರಂ ಜಾನೇಯ್ಯಂ, ನ ತೇ ಇಧ ನಿಬ್ಬತ್ತಿತುಂ ದದೇಯ್ಯಂ, ಚತೂಸುಯೇವ ತಂ ಅಪಾಯೇಸು ನಿಬ್ಬತ್ತಾಪೇಯ್ಯಂ। ಹೋತು, ತ್ವಂ ಯತ್ಥ ಕತ್ಥಚಿ ನಿಬ್ಬತ್ತ, ಅಹಂ ಉಪಪೀಳಕಕಮ್ಮಂ ನಾಮ ತಂ ಪೀಳೇತ್ವಾ ನಿರೋಜಂ ನಿಯೂಸಂ ಕಸಟಂ ಕರಿಸ್ಸಾಮೀ’ತಿ। ತತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ತಂ ತಾದಿಸಂ ಕರೋತಿ। ಕಿಂ ಕರೋತಿ? ಪರಿಸ್ಸಯಂ ಉಪನೇತಿ, ಭೋಗೇ ವಿನಾಸೇತಿ।
‘‘Cattāri hi kammāni – upapīḷakaṃ, upacchedakaṃ, janakaṃ, upatthambhakanti. Balavakammena hi nibbattaṃ pavatte upapīḷakaṃ āgantvā atthato evaṃ vadati nāma ‘sacāhaṃ paṭhamataraṃ jāneyyaṃ, na te idha nibbattituṃ dadeyyaṃ, catūsuyeva taṃ apāyesu nibbattāpeyyaṃ. Hotu, tvaṃ yattha katthaci nibbatta, ahaṃ upapīḷakakammaṃ nāma taṃ pīḷetvā nirojaṃ niyūsaṃ kasaṭaṃ karissāmī’ti. Tato paṭṭhāya taṃ tādisaṃ karoti. Kiṃ karoti? Parissayaṃ upaneti, bhoge vināseti.
‘‘ತತ್ಥ ದಾರಕಸ್ಸ ಮಾತುಕುಚ್ಛಿಯಂ ನಿಬ್ಬತ್ತಕಾಲತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಮಾತು ಅಸ್ಸಾದೋ ವಾ ಸುಖಂ ವಾ ನ ಹೋತಿ, ಮಾತಾಪಿತೂನಂ ಪೀಳಾವ ಉಪ್ಪಜ್ಜತಿ। ಏವಂ ಪರಿಸ್ಸಯಂ ಉಪನೇತಿ। ದಾರಕಸ್ಸ ಪನ ಮಾತುಕುಚ್ಛಿಮ್ಹಿ ನಿಬ್ಬತ್ತಕಾಲತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಗೇಹೇ ಭೋಗಾ ಉದಕಂ ಪತ್ವಾ ಲೋಣಂ ವಿಯ ರಾಜಾದೀನಂ ವಸೇನ ನಸ್ಸನ್ತಿ, ಕುಮ್ಭದೋಹನಧೇನುಯೋ ಖೀರಂ ನ ದೇನ್ತಿ, ಸೂರತಾ ಗೋಣಾ ಚಣ್ಡಾ ಹೋನ್ತಿ, ಕಾಣಾ ಹೋನ್ತಿ, ಖಞ್ಜಾ ಹೋನ್ತಿ, ಗೋಮಣ್ಡಲೇ ರೋಗೋ ಪತತಿ, ದಾಸಾದಯೋ ವಚನಂ ನ ಕರೋನ್ತಿ, ವಾಪಿತಂ ಸಸ್ಸಂ ನ ಜಾಯತಿ, ಗೇಹಗತಂ ಗೇಹೇ, ಅರಞ್ಞಗತಂ ಅರಞ್ಞೇ ನಸ್ಸತಿ, ಅನುಪುಬ್ಬೇನ ಘಾಸಚ್ಛಾದನಮತ್ತಂ ದುಲ್ಲಭಂ ಹೋತಿ, ಗಬ್ಭಪರಿಹಾರೋ ನ ಹೋತಿ, ವಿಜಾತಕಾಲೇ ಮಾತು ಥಞ್ಞಂ ಛಿಜ್ಜತಿ, ದಾರಕೋ ಪರಿಹಾರಂ ಅಲಭನ್ತೋ ಪೀಳಿತೋ ನಿರೋಜೋ ನಿಯೂಸೋ ಕಸಟೋ ಹೋತಿ। ಇದಂ ಉಪಪೀಳಕಕಮ್ಮಂ ನಾಮ।
‘‘Tattha dārakassa mātukucchiyaṃ nibbattakālato paṭṭhāya mātu assādo vā sukhaṃ vā na hoti, mātāpitūnaṃ pīḷāva uppajjati. Evaṃ parissayaṃ upaneti. Dārakassa pana mātukucchimhi nibbattakālato paṭṭhāya gehe bhogā udakaṃ patvā loṇaṃ viya rājādīnaṃ vasena nassanti, kumbhadohanadhenuyo khīraṃ na denti, sūratā goṇā caṇḍā honti, kāṇā honti, khañjā honti, gomaṇḍale rogo patati, dāsādayo vacanaṃ na karonti, vāpitaṃ sassaṃ na jāyati, gehagataṃ gehe, araññagataṃ araññe nassati, anupubbena ghāsacchādanamattaṃ dullabhaṃ hoti, gabbhaparihāro na hoti, vijātakāle mātu thaññaṃ chijjati, dārako parihāraṃ alabhanto pīḷito nirojo niyūso kasaṭo hoti. Idaṃ upapīḷakakammaṃ nāma.
‘‘ದೀಘಾಯುಕಕಮ್ಮೇನ ಪನ ನಿಬ್ಬತ್ತಸ್ಸ ಉಪಚ್ಛೇದಕಕಮ್ಮಂ ಆಗನ್ತ್ವಾ ಆಯುಂ ಛಿನ್ದತಿ। ಯಥಾ ಹಿ ಪುರಿಸೋ ಅಟ್ಠುಸಭಗಮನಂ ಕತ್ವಾ ಸರಂ ಖಿಪೇಯ್ಯ, ತಮಞ್ಞೋ ಧನುತೋ ಮುತ್ತಮತ್ತಂ ಮುಗ್ಗರೇನ ಪಹರಿತ್ವಾ ತತ್ಥೇವ ಪಾತೇಯ್ಯ, ಏವಂ ದೀಘಾಯುಕಕಮ್ಮೇನ ನಿಬ್ಬತ್ತಸ್ಸ ಉಪಚ್ಛೇದಕಕಮ್ಮಂ ಆಯುಂ ಛಿನ್ದತಿ। ಕಿಂ ಕರೋತಿ? ಚೋರಾನಂ ಅಟವಿಂ ಪವೇಸೇತಿ, ವಾಳಮಚ್ಛೋದಕಂ ಓತಾರೇತಿ, ಅಞ್ಞತರಂ ವಾ ಪನ ಸಪರಿಸ್ಸಯಠಾನಂ ಉಪನೇತಿ। ಇದಂ ಉಪಚ್ಛೇದಕಕಮ್ಮಂ ನಾಮ। ‘ಉಪಘಾತಕ’ನ್ತಿಪಿ ಏತಸ್ಸೇವ ನಾಮಂ। ಪಟಿಸನ್ಧಿನಿಬ್ಬತ್ತಕಂ ಪನ ಕಮ್ಮಂ ಜನಕಕಮ್ಮಂ ನಾಮ। ಅಪ್ಪಭೋಗಕುಲಾದೀಸು ನಿಬ್ಬತ್ತಸ್ಸ ಭೋಗಸಮ್ಪದಾದಿಕರಣೇನ ಉಪತ್ಥಮ್ಭಕಕಮ್ಮಂ ಉಪತ್ಥಮ್ಭಕಕಮ್ಮಂ ನಾಮ।
‘‘Dīghāyukakammena pana nibbattassa upacchedakakammaṃ āgantvā āyuṃ chindati. Yathā hi puriso aṭṭhusabhagamanaṃ katvā saraṃ khipeyya, tamañño dhanuto muttamattaṃ muggarena paharitvā tattheva pāteyya, evaṃ dīghāyukakammena nibbattassa upacchedakakammaṃ āyuṃ chindati. Kiṃ karoti? Corānaṃ aṭaviṃ paveseti, vāḷamacchodakaṃ otāreti, aññataraṃ vā pana saparissayaṭhānaṃ upaneti. Idaṃ upacchedakakammaṃ nāma. ‘Upaghātaka’ntipi etasseva nāmaṃ. Paṭisandhinibbattakaṃ pana kammaṃ janakakammaṃ nāma. Appabhogakulādīsu nibbattassa bhogasampadādikaraṇena upatthambhakakammaṃ upatthambhakakammaṃ nāma.
‘‘ಪರಿತ್ತಕಮ್ಮೇನಪಿ ನಿಬ್ಬತ್ತಂ ಏತಂ ಪವತ್ತೇ ಪಾಣಾತಿಪಾತಾದಿವಿರತಿಕಮ್ಮಂ ಆಗನ್ತ್ವಾ ಅತ್ಥತೋ ಏವಂ ವದತಿ ನಾಮ ‘ಸಚಾಹಂ ಪಠಮತರಂ ಜಾನೇಯ್ಯಂ, ನ ತೇ ಇಧ ನಿಬ್ಬತ್ತಿತುಂ ದದೇಯ್ಯಂ, ದೇವಲೋಕೇಯೇವ ತಂ ನಿಬ್ಬತ್ತಾಪೇಯ್ಯಂ, ಹೋತು, ತ್ವಂ ಯತ್ಥ ಕತ್ಥಚಿ ನಿಬ್ಬತ್ತ, ಅಹಂ ಉಪತ್ಥಮ್ಭಕಕಮ್ಮಂ ನಾಮ ಉಪತ್ಥಮ್ಭಂ ತೇ ಕರಿಸ್ಸಾಮೀ’ತಿ ಉಪತ್ಥಮ್ಭಂ ಕರೋತಿ। ಕಿಂ ಕರೋತಿ? ಪರಿಸ್ಸಯಂ ನಾಸೇತಿ, ಭೋಗೇ ಉಪ್ಪಾದೇತಿ।
‘‘Parittakammenapi nibbattaṃ etaṃ pavatte pāṇātipātādiviratikammaṃ āgantvā atthato evaṃ vadati nāma ‘sacāhaṃ paṭhamataraṃ jāneyyaṃ, na te idha nibbattituṃ dadeyyaṃ, devalokeyeva taṃ nibbattāpeyyaṃ, hotu, tvaṃ yattha katthaci nibbatta, ahaṃ upatthambhakakammaṃ nāma upatthambhaṃ te karissāmī’ti upatthambhaṃ karoti. Kiṃ karoti? Parissayaṃ nāseti, bhoge uppādeti.
‘‘ತತ್ಥ ದಾರಕಸ್ಸ ಮಾತುಕುಚ್ಛಿಯಂ ನಿಬ್ಬತ್ತಕಾಲತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಮಾತಾಪಿತೂನಂ ಸುಖಮೇವ ಸಾತಮೇವ ಹೋತಿ। ಯೇಪಿ ಪಕತಿಯಾ ಮನುಸ್ಸಾಮನುಸ್ಸಪರಿಸ್ಸಯಾ ಹೋನ್ತಿ, ತೇ ಸಬ್ಬೇ ಅಪಗಚ್ಛನ್ತಿ । ಏವಂ ಪರಿಸ್ಸಯಂ ನಾಸೇತಿ। ದಾರಕಸ್ಸ ಪನ ಮಾತುಕುಚ್ಛಿಮ್ಹಿ ನಿಬ್ಬತ್ತಕಾಲತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಗೇಹೇ ಭೋಗಾನಂ ಪಮಾಣಂ ನ ಹೋತಿ, ನಿಧಿಕುಮ್ಭಿಯೋ ಪುರತೋಪಿ ಪಚ್ಛತೋಪಿ ಗೇಹಂ ಪರಿವಟ್ಟಮಾನಾ ಪವಿಸನ್ತಿ। ಮಾತಾಪಿತರೋ ಪರೇಹಿ ಠಪಿತಧನಸ್ಸಪಿ ಸಮ್ಮುಖೀಭಾವಂ ಗಚ್ಛನ್ತಿ, ಧೇನುಯೋ ಬಹುಖೀರಾ ಹೋನ್ತಿ, ಗೋಣಾ ಸುಖಸೀಲಾ ಹೋನ್ತಿ, ವಪ್ಪಟ್ಠಾನೇ ಸಸ್ಸಾನಿ ಸಮ್ಪಜ್ಜನ್ತಿ, ವಡ್ಢಿಯಾ ವಾ ಸಮ್ಪಯುತ್ತಂ, ತಾವಕಾಲಿಕಂ ವಾ ದಿನ್ನಂ ಧನಂ ಅಚೋದಿತಾ ಸಯಮೇವ ಆಹರಿತ್ವಾ ದೇನ್ತಿ, ದಾಸಾದಯೋ ಸುಬ್ಬಚಾ ಹೋನ್ತಿ, ಕಮ್ಮನ್ತಾ ನ ಪರಿಹಾಯನ್ತಿ, ದಾರಕೋ ಗಬ್ಭತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಪರಿಹಾರಂ ಲಭತಿ, ಕೋಮಾರಿಕವೇಜ್ಜಾ ಸನ್ನಿಹಿತಾವ ಹೋನ್ತಿ। ಗಹಪತಿಕುಲೇ ಜಾತೋ ಸೇಟ್ಠಿಟ್ಠಾನಂ, ಅಮಚ್ಚಕುಲಾದೀಸು ಜಾತೋ ಸೇನಾಪತಿಟ್ಠಾನಾದೀನಿ ಲಭತಿ। ಏವಂ ಭೋಗೇ ಉಪ್ಪಾದೇತಿ। ಸೋ ಅಪರಿಸ್ಸಯೋ ಸಭೋಗೋ ಚಿರಂ ಜೀವತಿ। ಇದಂ ಉಪತ್ಥಮ್ಭಕಕಮ್ಮಂ ನಾಮ। ಇಮೇಸು ಚತೂಸು ಪುರಿಮಾನಿ ದ್ವೇ ಅಕುಸಲಾನೇವ, ಜನಕಂ ಕುಸಲಮ್ಪಿ ಅಕುಸಲಮ್ಪಿ, ಉಪತ್ಥಮ್ಭಕಂ ಕುಸಲಮೇವಾ’’ತಿ।
‘‘Tattha dārakassa mātukucchiyaṃ nibbattakālato paṭṭhāya mātāpitūnaṃ sukhameva sātameva hoti. Yepi pakatiyā manussāmanussaparissayā honti, te sabbe apagacchanti . Evaṃ parissayaṃ nāseti. Dārakassa pana mātukucchimhi nibbattakālato paṭṭhāya gehe bhogānaṃ pamāṇaṃ na hoti, nidhikumbhiyo puratopi pacchatopi gehaṃ parivaṭṭamānā pavisanti. Mātāpitaro parehi ṭhapitadhanassapi sammukhībhāvaṃ gacchanti, dhenuyo bahukhīrā honti, goṇā sukhasīlā honti, vappaṭṭhāne sassāni sampajjanti, vaḍḍhiyā vā sampayuttaṃ, tāvakālikaṃ vā dinnaṃ dhanaṃ acoditā sayameva āharitvā denti, dāsādayo subbacā honti, kammantā na parihāyanti, dārako gabbhato paṭṭhāya parihāraṃ labhati, komārikavejjā sannihitāva honti. Gahapatikule jāto seṭṭhiṭṭhānaṃ, amaccakulādīsu jāto senāpatiṭṭhānādīni labhati. Evaṃ bhoge uppādeti. So aparissayo sabhogo ciraṃ jīvati. Idaṃ upatthambhakakammaṃ nāma. Imesu catūsu purimāni dve akusalāneva, janakaṃ kusalampi akusalampi, upatthambhakaṃ kusalamevā’’ti.
ಏತ್ಥ ವಿಬಾಧೂಪಘಾತಾ ನಾಮ ಕುಸಲವಿಪಾಕಮ್ಹಿ ನ ಯುತ್ತಾತಿ ಅಧಿಪ್ಪಾಯೇನ ‘‘ದ್ವೇ ಅಕುಸಲಾನೇವಾ’’ತಿ ವುತ್ತಂ। ದೇವದತ್ತಾದೀನಂ ಪನ ನಾಗಾದೀನಂ ಇತೋ ಅನುಪ್ಪದಿನ್ನಯಾಪನಕಪೇತಾನಞ್ಚ ನರಕಾದೀಸು ಅಕುಸಲವಿಪಾಕೂಪತ್ಥಮ್ಭನೂಪಪೀಳನೂಪಘಾತಕಾನಿ ಸನ್ತೀತಿ ಚತುನ್ನಮ್ಪಿ ಕುಸಲಾಕುಸಲಭಾವೋ ನ ವಿರುಜ್ಝತಿ। ಏವಞ್ಚ ಕತ್ವಾ ಯಾ ಬಹೂಸು ಆನನ್ತರಿಯೇಸು ಕತೇಸು ಏಕೇನ ಗಹಿತಪ್ಪಟಿಸನ್ಧಿಕಸ್ಸ ಇತರೇಸಂ ತಸ್ಸ ಅನುಬಲಪ್ಪದಾಯಿತಾ ವುತ್ತಾ, ಸಾಪಿ ಸಮತ್ಥಿತಾ ಹೋತಿ।
Ettha vibādhūpaghātā nāma kusalavipākamhi na yuttāti adhippāyena ‘‘dve akusalānevā’’ti vuttaṃ. Devadattādīnaṃ pana nāgādīnaṃ ito anuppadinnayāpanakapetānañca narakādīsu akusalavipākūpatthambhanūpapīḷanūpaghātakāni santīti catunnampi kusalākusalabhāvo na virujjhati. Evañca katvā yā bahūsu ānantariyesu katesu ekena gahitappaṭisandhikassa itaresaṃ tassa anubalappadāyitā vuttā, sāpi samatthitā hoti.
ಸುತ್ತನ್ತಪರಿಯಾಯೇನ ಏಕಾದಸ ಕಮ್ಮಾನಿ ವಿಭಜಿತ್ವಾ ಇದಾನಿ ಅಭಿಧಮ್ಮಪರಿಯಾಪನ್ನಂ ದಸ್ಸೇನ್ತೋ ‘‘ಅತ್ಥೇಕಚ್ಚಾನಿ ಪಾಪಕಾನಿ ಕಮ್ಮಸಮಾದಾನಾನೀ’’ತಿಆದಿನಾ ವಿಭಙ್ಗಪಾಳಿಂ (ವಿಭ॰ ೮೧೦) ದಸ್ಸೇತಿ। ತತ್ಥ ಗತಿಸಮ್ಪತ್ತಿಪಟಿಬಾಳ್ಹಾನೀತಿ ಗತಿಸಮ್ಪತ್ತಿಯಾ ಪಟಿಬಾಹಿತಾನಿ ನಿವಾರಿತಾನಿ ಪಟಿಸೇಧಿತಾನಿ। ಸೇಸಪದೇಸುಪಿ ಏಸೇವ ನಯೋ। ತತ್ಥ ಚ ಗತಿಸಮ್ಪತ್ತೀತಿ ಸಮ್ಪನ್ನಗತಿ ದೇವಲೋಕೋ ಚ ಮನುಸ್ಸಲೋಕೋ ಚ। ಗತಿವಿಪತ್ತೀತಿ ವಿಪನ್ನಗತಿ ಚತ್ತಾರೋ ಅಪಾಯಾ। ಉಪಧಿಸಮ್ಪತ್ತೀತಿ ಅತ್ತಭಾವಸಮಿದ್ಧಿ। ಉಪಧಿವಿಪತ್ತೀತಿ ಹೀನಅತ್ತಭಾವತಾ। ಕಾಲಸಮ್ಪತ್ತೀತಿ ಸುರಾಜಸುಮನುಸ್ಸಕಾಲಸಙ್ಖಾತೋ ಸಮ್ಪನ್ನಕಾಲೋ। ಕಾಲವಿಪತ್ತೀತಿ ದುರಾಜದುಮ್ಮನುಸ್ಸಕಾಲಸಙ್ಖಾತೋ ವಿಪನ್ನಕಾಲೋ। ಪಯೋಗಸಮ್ಪತ್ತೀತಿ ಸಮ್ಮಾಪಯೋಗೋ। ಪಯೋಗವಿಪತ್ತೀತಿ ಮಿಚ್ಛಾಪಯೋಗೋ।
Suttantapariyāyena ekādasa kammāni vibhajitvā idāni abhidhammapariyāpannaṃ dassento ‘‘atthekaccāni pāpakāni kammasamādānānī’’tiādinā vibhaṅgapāḷiṃ (vibha. 810) dasseti. Tattha gatisampattipaṭibāḷhānīti gatisampattiyā paṭibāhitāni nivāritāni paṭisedhitāni. Sesapadesupi eseva nayo. Tattha ca gatisampattīti sampannagati devaloko ca manussaloko ca. Gativipattīti vipannagati cattāro apāyā. Upadhisampattīti attabhāvasamiddhi. Upadhivipattīti hīnaattabhāvatā. Kālasampattīti surājasumanussakālasaṅkhāto sampannakālo. Kālavipattīti durājadummanussakālasaṅkhāto vipannakālo. Payogasampattīti sammāpayogo. Payogavipattīti micchāpayogo.
ಇದಾನಿ ಯಥಾವುತ್ತಪಾಳಿಯಾ ಅತ್ಥಂ ದಸ್ಸೇನ್ತೋ ‘‘ತತ್ಥಾ’’ತಿಆದಿಮಾಹ। ತತ್ಥ ಅನಿಟ್ಠಾರಮ್ಮಣಾನುಭವನಾರಹೇ ಕಮ್ಮೇ ವಿಜ್ಜಮಾನೇಯೇವಾತಿ ಇಮಿನಾ ಅನಿಟ್ಠಾರಮ್ಮಣಾನುಭವನನಿಮ್ಮಿತ್ತಕಸ್ಸ ಪಾಪಕಮ್ಮಸ್ಸ ಸಬ್ಭಾವಂ ದಸ್ಸೇತಿ। ತಂ ಕಮ್ಮನ್ತಿ ತಂ ಪಾಪಕಂ ಕಮ್ಮಂ। ಏಕಚ್ಚಸ್ಸ ಹಿ ಅನಿಟ್ಠಾರಮ್ಮಣಾನುಭವನನಿಮಿತ್ತಂ ಬಹುಪಾಪಕಮ್ಮಂ ವಿಜ್ಜಮಾನಮ್ಪಿ ಗತಿವಿಪತ್ತಿಯಂ ಠಿತಸ್ಸೇವ ವಿಪಚ್ಚತಿ। ಯದಿ ಪನ ಸೋ ಏಕೇನ ಕಲ್ಯಾಣಕಮ್ಮೇನ ಗತಿಸಮ್ಪತ್ತಿಯಂ ದೇವೇಸು ವಾ ಮನುಸ್ಸೇಸು ವಾ ನಿಬ್ಬತ್ತೇಯ್ಯ, ತಾದಿಸೇ ಠಾನೇ ಅಕುಸಲಸ್ಸ ವಾರೋ ನತ್ಥಿ, ಏಕನ್ತಂ ಕುಸಲಸ್ಸೇವಾತಿ ತಂ ಕಮ್ಮಂ ಗತಿಸಮ್ಪತ್ತಿಪಟಿಬಾಳ್ಹಂ ನ ವಿಪಚ್ಚತಿ। ಪತಿಬಾಹಿತಂ ಹುತ್ವಾತಿ ಬಾಧಿತಂ ಹುತ್ವಾ। ಅತ್ತಭಾವಸಮಿದ್ಧಿಯನ್ತಿ ಸರೀರಸಮ್ಪತ್ತಿಯಂ। ಕಿಲಿಟ್ಠಕಮ್ಮಸ್ಸಾತಿ ಹತ್ಥಿಮೇಣ್ಡಅಸ್ಸಬನ್ಧಕಗೋಪಾಲಕಾದಿಕಮ್ಮಸ್ಸ। ಪಲಾಯಿತಬ್ಬಯುತ್ತಕಾಲೇತಿ ಹತ್ಥಿಆದಿಪಚ್ಚತ್ಥಿಕಸಮಾಗಮಕಾಲೇ। ಲಞ್ಜಂ ದೇತೀತಿ ಏವಂ ಮೇ ಬಾಧತಂ ಪರೇಸಂ ವಸೇ ನ ಹೋತೀತಿ ದೇತಿ। ಚೋರಿಕಯುತ್ತಕಾಲೇತಿ ಪಕ್ಖಬಲಾದೀನಂ ಲಬ್ಭಮಾನಕಾಲೇ। ಅನ್ತರಕಪ್ಪೇತಿ ಪರಿಯೋಸಾನಪ್ಪತ್ತೇ ಅನ್ತರಕಪ್ಪೇ।
Idāni yathāvuttapāḷiyā atthaṃ dassento ‘‘tatthā’’tiādimāha. Tattha aniṭṭhārammaṇānubhavanārahe kamme vijjamāneyevāti iminā aniṭṭhārammaṇānubhavananimmittakassa pāpakammassa sabbhāvaṃ dasseti. Taṃ kammanti taṃ pāpakaṃ kammaṃ. Ekaccassa hi aniṭṭhārammaṇānubhavananimittaṃ bahupāpakammaṃ vijjamānampi gativipattiyaṃ ṭhitasseva vipaccati. Yadi pana so ekena kalyāṇakammena gatisampattiyaṃ devesu vā manussesu vā nibbatteyya, tādise ṭhāne akusalassa vāro natthi, ekantaṃ kusalassevāti taṃ kammaṃ gatisampattipaṭibāḷhaṃ na vipaccati. Patibāhitaṃ hutvāti bādhitaṃ hutvā. Attabhāvasamiddhiyanti sarīrasampattiyaṃ. Kiliṭṭhakammassāti hatthimeṇḍaassabandhakagopālakādikammassa. Palāyitabbayuttakāleti hatthiādipaccatthikasamāgamakāle. Lañjaṃ detīti evaṃ me bādhataṃ paresaṃ vase na hotīti deti. Corikayuttakāleti pakkhabalādīnaṃ labbhamānakāle. Antarakappeti pariyosānappatte antarakappe.
ಅಭಿಧಮ್ಮನಯೇನ ಸೋಳಸ ಕಮ್ಮಾನಿ ವಿಭಜಿತ್ವಾ ಪಟಿಸಮ್ಭಿದಾಮಗ್ಗಪರಿಯಾಯೇನ (ಪಟಿ॰ ಮ॰ ೧.೨೩೪-೨೩೫) ದ್ವಾದಸ ಕಮ್ಮಾನಿ ವಿಭಜಿತ್ವಾ ದಸ್ಸೇತುಂ ‘‘ಅಪರಾನಿಪೀ’’ತಿಆದಿಮಾಹ। ತತ್ಥ ಅತೀತಭವೇಸು ಕತಸ್ಸ ಕಮ್ಮಸ್ಸ ಅತೀತಭವೇಸುಯೇವ ವಿಪಕ್ಕವಿಪಾಕಂ ಗಹೇತ್ವಾ ‘‘ಅಹೋಸಿ ಕಮ್ಮಂ ಅಹೋಸಿ ಕಮ್ಮವಿಪಾಕೋ’’ತಿ ವುತ್ತನ್ತಿ ಆಹ ‘‘ಯಂ ಕಮ್ಮಂ ಅತೀತೇ ಆಯೂಹಿತ’’ನ್ತಿಆದಿ। ವಿಪಾಕವಾರನ್ತಿ ವಿಪಚ್ಚನಾವಸರಂ ವಿಪಾಕವಾರಂ। ‘‘ವಿಪಾಕವಾರಂ ಲಭತೀ’’ತಿ ಇಮಿನಾ ವುತ್ತಮೇವತ್ಥಂ ‘‘ಪಟಿಸನ್ಧಿಂ ಜನೇಸೀ’’ತಿಆದಿನಾ ವಿಭಾವೇತಿ। ತತ್ಥ ಪಟಿಸನ್ಧಿಂ ಜನೇಸೀತಿ ಇಮಿನಾ ಚ ಪಟಿಸನ್ಧಿದಾಯಕಸ್ಸ ಕಮ್ಮಸ್ಸ ಪವತ್ತಿವಿಪಾಕದಾಯಿತಾಪಿ ವುತ್ತಾ ಹೋತಿ। ಪವತ್ತಿವಿಪಾಕಸ್ಸೇವ ಪನ ದಾಯಕಂ ರೂಪಜನಕಸೀಸೇನ ವದತಿ। ತಸ್ಸೇವ ಅತೀತಸ್ಸ ಕಮ್ಮಸ್ಸ ದಿಟ್ಠಧಮ್ಮವೇದನೀಯಸ್ಸ ಉಪಪಜ್ಜವೇದನೀಯಸ್ಸ ಚ ಪಚ್ಚಯವೇಕಲ್ಲೇನ ಅತೀತಭವೇಸುಯೇವ ಅವಿಪಕ್ಕವಿಪಾಕಞ್ಚ, ಅತೀತೇಯೇವ ಪರಿನಿಬ್ಬುತಸ್ಸ ದಿಟ್ಠಧಮ್ಮವೇದನೀಯಉಪಪಜ್ಜವೇದನೀಯಅಪರಪರಿಯಾಯವೇದನೀಯಸ್ಸ ಕಮ್ಮಸ್ಸ ಅವಿಪಕ್ಕವಿಪಾಕಞ್ಚ ಗಹೇತ್ವಾ ‘‘ಅಹೋಸಿ ಕಮ್ಮಂ ನಾಹೋಸಿ ಕಮ್ಮವಿಪಾಕೋ’’ತಿಪಿ ವುತ್ತನ್ತಿ ಆಹ ‘‘ಯಂ ಪನ ವಿಪಾಕವಾರಂ ನ ಲಭೀ’’ತಿಆದಿ।
Abhidhammanayena soḷasa kammāni vibhajitvā paṭisambhidāmaggapariyāyena (paṭi. ma. 1.234-235) dvādasa kammāni vibhajitvā dassetuṃ ‘‘aparānipī’’tiādimāha. Tattha atītabhavesu katassa kammassa atītabhavesuyeva vipakkavipākaṃ gahetvā ‘‘ahosi kammaṃ ahosi kammavipāko’’ti vuttanti āha ‘‘yaṃ kammaṃ atīte āyūhita’’ntiādi. Vipākavāranti vipaccanāvasaraṃ vipākavāraṃ. ‘‘Vipākavāraṃ labhatī’’ti iminā vuttamevatthaṃ ‘‘paṭisandhiṃ janesī’’tiādinā vibhāveti. Tattha paṭisandhiṃ janesīti iminā ca paṭisandhidāyakassa kammassa pavattivipākadāyitāpi vuttā hoti. Pavattivipākasseva pana dāyakaṃ rūpajanakasīsena vadati. Tasseva atītassa kammassa diṭṭhadhammavedanīyassa upapajjavedanīyassa ca paccayavekallena atītabhavesuyeva avipakkavipākañca, atīteyeva parinibbutassa diṭṭhadhammavedanīyaupapajjavedanīyaaparapariyāyavedanīyassa kammassa avipakkavipākañca gahetvā ‘‘ahosi kammaṃ nāhosi kammavipāko’’tipi vuttanti āha ‘‘yaṃ pana vipākavāraṃ na labhī’’tiādi.
ಅತೀತಸ್ಸೇವ ಕಮ್ಮಸ್ಸ ಅವಿಪಕ್ಕವಿಪಾಕಸ್ಸ ಪಚ್ಚುಪ್ಪನ್ನಭವೇ ಪಚ್ಚಯಸಮ್ಪತ್ತಿಯಾ ವಿಪಚ್ಚಮಾನಂ ವಿಪಾಕಂ ಗಹೇತ್ವಾ ‘‘ಅಹೋಸಿ ಕಮ್ಮಂ ಅತ್ಥಿ ಕಮ್ಮವಿಪಾಕೋ’’ತಿ ವುತ್ತನ್ತಿ ಆಹ ‘‘ಯಂ ಪನ ಅತೀತೇ ಆಯೂಹಿತ’’ನ್ತಿಆದಿಮಾಹ। ಅತೀತಸ್ಸೇವ ಕಮ್ಮಸ್ಸ ಅತಿಕ್ಕನ್ತವಿಪಾಕಕಾಲಸ್ಸ ಚ ಪಚ್ಚುಪ್ಪನ್ನಭವೇ ಪರಿನಿಬ್ಬಾಯನ್ತಸ್ಸ ಚ ಅವಿಪಚ್ಚಮಾನವಿಪಾಕಂ ಗಹೇತ್ವಾ ‘‘ಅಹೋಸಿ ಕಮ್ಮಂ ನತ್ಥಿ ಕಮ್ಮವಿಪಾಕೋ’’ತಿ ವುತ್ತನ್ತಿ ಆಹ ‘‘ಅಲದ್ಧವಿಪಾಕವಾರ’’ನ್ತಿಆದಿ। ಅತೀತಸ್ಸೇವ ಕಮ್ಮಸ್ಸ ವಿಪಾಕಾರಹಸ್ಸ ಅವಿಪಕ್ಕವಿಪಾಕಸ್ಸ ಅನಾಗತಭವೇ ಪಚ್ಚಯಸಮ್ಪತ್ತಿಯಾ ವಿಪಚ್ಚಿತಬ್ಬಂ ವಿಪಾಕಂ ಗಹೇತ್ವಾ ‘‘ಅಹೋಸಿ ಕಮ್ಮಂ ಭವಿಸ್ಸತಿ ಕಮ್ಮವಿಪಾಕೋ’’ತಿ ವುತ್ತನ್ತಿ ದಸ್ಸೇನ್ತೋ ‘‘ಯಂ ಪನ ಅತೀತೇ ಆಯೂಹಿತ’’ನ್ತಿಆದಿಮಾಹ। ಅತೀತಸ್ಸೇವ ಕಮ್ಮಸ್ಸ ಅತಿಕ್ಕನ್ತವಿಪಾಕಕಾಲಸ್ಸ ಚ ಅನಾಗತಭವೇ ಪರಿನಿಬ್ಬಾಯಿತಬ್ಬಸ್ಸ ಅವಿಪಚ್ಚಿತಬ್ಬವಿಪಾಕಞ್ಚ ಗಹೇತ್ವಾ ‘‘ಅಹೋಸಿ ಕಮ್ಮಂ ನ ಭವಿಸ್ಸತಿ ಕಮ್ಮವಿಪಾಕೋ’’ತಿ ವುತ್ತನ್ತಿ ಆಹ ‘‘ಯಂ ಅನಾಗತೇ ವಿಪಾಕವಾರಂ ನ ಲಭಿಸ್ಸತೀ’’ತಿಆದಿ। ಏವಂ ತಾವ ಅತೀತಕಮ್ಮಂ ಅತೀತಪಚ್ಚುಪ್ಪನ್ನಾನಾಗತವಿಪಾಕಾವಿಪಾಕವಸೇನ ಛಧಾ ದಸ್ಸಿತಂ।
Atītasseva kammassa avipakkavipākassa paccuppannabhave paccayasampattiyā vipaccamānaṃ vipākaṃ gahetvā ‘‘ahosi kammaṃ atthi kammavipāko’’ti vuttanti āha ‘‘yaṃ pana atīte āyūhita’’ntiādimāha. Atītasseva kammassa atikkantavipākakālassa ca paccuppannabhave parinibbāyantassa ca avipaccamānavipākaṃ gahetvā ‘‘ahosi kammaṃ natthi kammavipāko’’ti vuttanti āha ‘‘aladdhavipākavāra’’ntiādi. Atītasseva kammassa vipākārahassa avipakkavipākassa anāgatabhave paccayasampattiyā vipaccitabbaṃ vipākaṃ gahetvā ‘‘ahosi kammaṃ bhavissati kammavipāko’’ti vuttanti dassento ‘‘yaṃ pana atīte āyūhita’’ntiādimāha. Atītasseva kammassa atikkantavipākakālassa ca anāgatabhave parinibbāyitabbassa avipaccitabbavipākañca gahetvā ‘‘ahosi kammaṃ na bhavissati kammavipāko’’ti vuttanti āha ‘‘yaṃ anāgate vipākavāraṃ na labhissatī’’tiādi. Evaṃ tāva atītakammaṃ atītapaccuppannānāgatavipākāvipākavasena chadhā dassitaṃ.
ಇದಾನಿ ಪಚ್ಚುಪ್ಪನ್ನಭವೇ ಕತಸ್ಸ ದಿಟ್ಠಧಮ್ಮವೇದನೀಯಸ್ಸ ಇಧೇವ ವಿಪಚ್ಚಮಾನಂ ವಿಪಾಕಂ ಗಹೇತ್ವಾ ‘‘ಅತ್ಥಿ ಕಮ್ಮಂ ಅತ್ಥಿ ಕಮ್ಮವಿಪಾಕೋ’’ತಿ ವುತ್ತನ್ತಿ ದಸ್ಸೇನ್ತೋ ‘‘ಯಂ ಪನ ಏತರಹಿ ಆಯೂಹಿತ’’ನ್ತಿಆದಿಮಾಹ। ಯಂ ಪನ ಏತರಹಿ ವಿಪಾಕವಾರಂ ನ ಲಭತೀತಿಆದಿನಾ ತಸ್ಸೇವ ಪಚ್ಚುಪ್ಪನ್ನಸ್ಸ ಕಮ್ಮಸ್ಸ ಪಚ್ಚಯವೇಕಲ್ಲೇನ ಇಧ ಅವಿಪಚ್ಚಮಾನಞ್ಚ ದಿಟ್ಠೇವ ಧಮ್ಮೇ ಪರಿನಿಬ್ಬಾಯನ್ತಸ್ಸ ಇಧ ಅವಿಪಚ್ಚಮಾನಞ್ಚ ವಿಪಾಕಂ ಗಹೇತ್ವಾ ‘‘ಅತ್ಥಿ ಕಮ್ಮಂ ನತ್ಥಿ ಕಮ್ಮವಿಪಾಕೋ’’ತಿ ವುತ್ತನ್ತಿ ದಸ್ಸೇತಿ। ಪಚ್ಚುಪ್ಪನ್ನಸ್ಸೇವ ಕಮ್ಮಸ್ಸ ಉಪಪಜ್ಜವೇದನೀಯಸ್ಸ ಅಪರಪರಿಯಾಯವೇದನೀಯಸ್ಸ ಚ ಅನಾಗತಭವೇ ವಿಪಚ್ಚಿತಬ್ಬವಿಪಾಕಂ ಗಹೇತ್ವಾ ‘‘ಅತ್ಥಿ ಕಮ್ಮಂ ಭವಿಸ್ಸತಿ ಕಮ್ಮವಿಪಾಕೋ’’ತಿ ವುತ್ತನ್ತಿ ಆಹ ‘‘ಯಂ ಪನ ಏತರಹಿ ಆಯೂಹಿತಂ ಅನಾಗತೇ ವಿಪಾಕವಾರಂ ಲಭಿಸ್ಸತೀ’’ತಿಆದಿ। ಪಚ್ಚುಪ್ಪನ್ನಸ್ಸೇವ ಕಮ್ಮಸ್ಸ ಉಪಪಜ್ಜವೇದನೀಯಸ್ಸ ಪಚ್ಚಯವೇಕಲ್ಲೇನ ಅನಾಗತಭವೇ ಅವಿಪಚ್ಚಿತಬ್ಬಞ್ಚ ಅನಾಗತಭವೇ ಪರಿನಿಬ್ಬಾಯಿತಬ್ಬಸ್ಸ ಅಪರಪರಿಯಾಯವೇದನೀಯಸ್ಸ ಅವಿಪಚ್ಚಿತಬ್ಬಞ್ಚ ವಿಪಾಕಂ ಗಹೇತ್ವಾ ‘‘ಅತ್ಥಿ ಕಮ್ಮಂ ನ ಭವಿಸ್ಸತಿ ಕಮ್ಮವಿಪಾಕೋ’’ತಿ ವುತ್ತನ್ತಿ ಆಹ ‘‘ಯಂ ಪನ ವಿಪಾಕವಾರಂ ನ ಲಭಿಸ್ಸತೀ’’ತಿಆದಿ।
Idāni paccuppannabhave katassa diṭṭhadhammavedanīyassa idheva vipaccamānaṃ vipākaṃ gahetvā ‘‘atthi kammaṃ atthi kammavipāko’’ti vuttanti dassento ‘‘yaṃ pana etarahi āyūhita’’ntiādimāha. Yaṃ pana etarahi vipākavāraṃ na labhatītiādinā tasseva paccuppannassa kammassa paccayavekallena idha avipaccamānañca diṭṭheva dhamme parinibbāyantassa idha avipaccamānañca vipākaṃ gahetvā ‘‘atthi kammaṃ natthi kammavipāko’’ti vuttanti dasseti. Paccuppannasseva kammassa upapajjavedanīyassa aparapariyāyavedanīyassa ca anāgatabhave vipaccitabbavipākaṃ gahetvā ‘‘atthi kammaṃ bhavissati kammavipāko’’ti vuttanti āha ‘‘yaṃ pana etarahi āyūhitaṃ anāgate vipākavāraṃ labhissatī’’tiādi. Paccuppannasseva kammassa upapajjavedanīyassa paccayavekallena anāgatabhave avipaccitabbañca anāgatabhave parinibbāyitabbassa aparapariyāyavedanīyassa avipaccitabbañca vipākaṃ gahetvā ‘‘atthi kammaṃ na bhavissati kammavipāko’’ti vuttanti āha ‘‘yaṃ pana vipākavāraṃ na labhissatī’’tiādi.
ಏವಞ್ಚ ಪಚ್ಚುಪ್ಪನ್ನಕಮ್ಮಂ ಪಚ್ಚುಪ್ಪನ್ನಾನಾಗತವಿಪಾಕಾವಿಪಾಕವಸೇನ ಚತುಧಾ ದಸ್ಸೇತ್ವಾ ಇದಾನಿ ಅನಾಗತಭವೇ ಕತಸ್ಸ ಕಮ್ಮಸ್ಸ ಅನಾಗತೇ ವಿಪಚ್ಚಿತಬ್ಬವಿಪಾಕಂ ಗಹೇತ್ವಾ ‘‘ಭವಿಸ್ಸತಿ ಕಮ್ಮಂ ಭವಿಸ್ಸತಿ ಕಮ್ಮವಿಪಾಕೋ’’ತಿ ವುತ್ತನ್ತಿ ದಸ್ಸೇನ್ತೋ ‘‘ಯಂ ಪನಾನಾಗತೇ ಆಯೂಹಿಸ್ಸತೀ’’ತಿಆದಿಮಾಹ। ತಸ್ಸೇವ ಅನಾಗತಸ್ಸ ಕಮ್ಮಸ್ಸ ಪಚ್ಚಯವೇಕಲ್ಲೇನ ಅವಿಪಚ್ಚಿತಬ್ಬಞ್ಚ ಅನಾಗತಭವೇ ಪರಿನಿಬ್ಬಾಯಿತಬ್ಬಸ್ಸ ಅವಿಪಚ್ಚಿತಬ್ಬಞ್ಚ ವಿಪಾಕಂ ಗಹೇತ್ವಾ ‘‘ಭವಿಸ್ಸತಿ ಕಮ್ಮಂ ನ ಭವಿಸ್ಸತಿ ಕಮ್ಮವಿಪಾಕೋ’’ತಿ ವುತ್ತನ್ತಿ ಆಹ ‘‘ಯಂ ಪನ ವಿಪಾಕವಾರಂ ನ ಲಭಿಸ್ಸತೀ’’ತಿಆದಿ । ಏವಂ ಅನಾಗತಕಮ್ಮಂ ಅನಾಗತವಿಪಾಕಾವಿಪಾಕವಸೇನ ದ್ವಿಧಾ ದಸ್ಸಿತಂ। ಏವನ್ತಿಆದಿನಾ ಯಥಾವುತ್ತದ್ವಾದಸಕಮ್ಮಾನಿ ನಿಗಮೇತಿ।
Evañca paccuppannakammaṃ paccuppannānāgatavipākāvipākavasena catudhā dassetvā idāni anāgatabhave katassa kammassa anāgate vipaccitabbavipākaṃ gahetvā ‘‘bhavissati kammaṃ bhavissati kammavipāko’’ti vuttanti dassento ‘‘yaṃ panānāgate āyūhissatī’’tiādimāha. Tasseva anāgatassa kammassa paccayavekallena avipaccitabbañca anāgatabhave parinibbāyitabbassa avipaccitabbañca vipākaṃ gahetvā ‘‘bhavissati kammaṃ na bhavissati kammavipāko’’ti vuttanti āha ‘‘yaṃ pana vipākavāraṃ na labhissatī’’tiādi . Evaṃ anāgatakammaṃ anāgatavipākāvipākavasena dvidhā dassitaṃ. Evantiādinā yathāvuttadvādasakammāni nigameti.
ಇದಾನಿ ಸಬ್ಬೇಸು ಯಥಾವುತ್ತಪ್ಪಭೇದೇಸು ಕಮ್ಮೇಸು ಯಾನಿ ಅಭಿಧಮ್ಮನಯೇನ ವಿಭತ್ತಾನಿ ಸೋಳಸ ಕಮ್ಮಾನಿ, ಯಾನಿ ಚ ಪಟಿಸಮ್ಭಿದಾಮಗ್ಗಪರಿಯಾಯೇನ ವಿಭತ್ತಾನಿ ದ್ವಾದಸ ಕಮ್ಮಾನಿ, ತಾನಿ ಸಬ್ಬಾನಿ ಸುತ್ತನ್ತಿಕಪರಿಯಾಯೇನ ವಿಭತ್ತೇಸು ಏಕಾದಸವಿಧೇಸುಯೇವ ಕಮ್ಮೇಸು ಅನ್ತೋಗಧಾನಿ, ತಾನಿ ಚ ದಿಟ್ಠಧಮ್ಮವೇದನೀಯಉಪಪಜ್ಜವೇದನೀಯಅಪರಪರಿಯಾಯವೇದನೀಯೇಸು ತೀಸುಯೇವ ಅನ್ತೋಗಧಾನೀತಿ ದಸ್ಸೇನ್ತೋ ‘‘ಇತಿ ಇಮಾನಿ ಚೇವಾ’’ತಿಆದಿಮಾಹ। ತತ್ಥ ಅತ್ತನೋ ಠಾನಾ ಓಸಕ್ಕಿತ್ವಾತಿ ಅತ್ತನೋ ಯಥಾವುತ್ತದ್ವಾದಸಸೋಳಸಪ್ಪಭೇದಸಙ್ಖಾತಟ್ಠಾನತೋ ಪರಿಹಾಪೇತ್ವಾ, ತಂ ತಂ ಪಭೇದಂ ಹಿತ್ವಾತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ। ಏಕಾದಸ ಕಮ್ಮಾನಿಯೇವ ಭವನ್ತೀತಿ ತಂಸಭಾವಾನಂಯೇವ ಕಮ್ಮಾನಂ ದ್ವಾದಸಧಾ ಸೋಳಸಧಾ ಚ ವಿಭಜಿತ್ವಾ ವುತ್ತತ್ತಾ ಏವಮಾಹ। ಯಸ್ಮಾ ಏಕಾದಸಧಾ ವುತ್ತಕಮ್ಮಾನಿ ದಿಟ್ಠಧಮ್ಮವೇದನೀಯಾನಿ ವಾ ಸಿಯುಂ ಉಪಪಜ್ಜವೇದನೀಯಾನಿ ವಾ ಅಪರಪರಿಯಾಯವೇದನೀಯಾನಿ ವಾ, ತಸ್ಮಾ ವುತ್ತಂ ‘‘ತೀಣಿಯೇವ ಕಮ್ಮಾನಿ ಹೋನ್ತೀ’’ತಿ।
Idāni sabbesu yathāvuttappabhedesu kammesu yāni abhidhammanayena vibhattāni soḷasa kammāni, yāni ca paṭisambhidāmaggapariyāyena vibhattāni dvādasa kammāni, tāni sabbāni suttantikapariyāyena vibhattesu ekādasavidhesuyeva kammesu antogadhāni, tāni ca diṭṭhadhammavedanīyaupapajjavedanīyaaparapariyāyavedanīyesu tīsuyeva antogadhānīti dassento ‘‘iti imāni cevā’’tiādimāha. Tattha attano ṭhānā osakkitvāti attano yathāvuttadvādasasoḷasappabhedasaṅkhātaṭṭhānato parihāpetvā, taṃ taṃ pabhedaṃ hitvāti vuttaṃ hoti. Ekādasa kammāniyevabhavantīti taṃsabhāvānaṃyeva kammānaṃ dvādasadhā soḷasadhā ca vibhajitvā vuttattā evamāha. Yasmā ekādasadhā vuttakammāni diṭṭhadhammavedanīyāni vā siyuṃ upapajjavedanīyāni vā aparapariyāyavedanīyāni vā, tasmā vuttaṃ ‘‘tīṇiyeva kammāni hontī’’ti.
ತೇಸಂ ಸಙ್ಕಮನಂ ನತ್ಥೀತಿ ತೇಸಂ ದಿಟ್ಠಧಮ್ಮವೇದನೀಯಾದೀನಂ ಸಙ್ಕಮನಂ ನತ್ಥಿ, ಸಙ್ಕಮನಂ ಉಪಪಜ್ಜವೇದನೀಯಾದಿಭಾವಾಪತ್ತಿ। ತೇನಾಹ ‘‘ಯಥಾಠಾನೇಯೇವ ತಿಟ್ಠನ್ತೀ’’ತಿ, ಅತ್ತನೋ ದಿಟ್ಠಧಮ್ಮವೇದನೀಯಾದಿಟ್ಠಾನೇಯೇವ ತಿಟ್ಠನ್ತೀತಿ ಅತ್ಥೋ। ದಿಟ್ಠಧಮ್ಮವೇದನೀಯಮೇವ ಹಿ ಪಠಮಜವನಚೇತನಾ, ಉಪಪಜ್ಜವೇದನೀಯಮೇವ ಸತ್ತಮಜವನಚೇತನಾ, ಮಜ್ಝೇ ಪಞ್ಚ ಅಪರಪರಿಯಾಯವೇದನೀಯಮೇವಾತಿ ನತ್ಥಿ ತೇಸಂ ಅಞ್ಞಮಞ್ಞಂ ಸಙ್ಗಹೋ, ತಸ್ಮಾ ಅತ್ತನೋ ಅತ್ತನೋ ದಿಟ್ಠಧಮ್ಮವೇದನೀಯಾದಿಸಭಾವೇಯೇವ ತಿಟ್ಠನ್ತಿ। ತೇನೇವ ಭಗವತಾ – ‘‘ದಿಟ್ಠೇ ವಾ ಧಮ್ಮೇ, ಉಪಪಜ್ಜ ವಾ, ಅಪರೇ ವಾ ಪರಿಯಾಯೇ’’ತಿ ತಯೋ ವಿಕಪ್ಪಾ ದಸ್ಸಿತಾ। ತೇನೇವಾಹ ‘‘ದಿಟ್ಠಧಮ್ಮವೇದನೀಯಂ ಕಮ್ಮ’’ನ್ತಿಆದಿ। ತತ್ಥ ‘‘ದಿಟ್ಠೇ ವಾ ಧಮ್ಮೇ’’ತಿ ಸತ್ಥಾ ನ ವದೇಯ್ಯಾತಿ ಅಸತಿ ನಿಯಾಮೇ ನ ವದೇಯ್ಯ। ಯಸ್ಮಾ ಪನ ತೇಸಂ ಸಙ್ಕಮನಂ ನತ್ಥಿ, ನಿಯತಸಭಾವಾ ಹಿ ತಾನಿ, ತಸ್ಮಾ ಸತ್ಥಾ ‘‘ದಿಟ್ಠೇ ವಾ ಧಮ್ಮೇ’’ತಿಆದಿಮವೋಚ।
Tesaṃ saṅkamanaṃ natthīti tesaṃ diṭṭhadhammavedanīyādīnaṃ saṅkamanaṃ natthi, saṅkamanaṃ upapajjavedanīyādibhāvāpatti. Tenāha ‘‘yathāṭhāneyeva tiṭṭhantī’’ti, attano diṭṭhadhammavedanīyādiṭṭhāneyeva tiṭṭhantīti attho. Diṭṭhadhammavedanīyameva hi paṭhamajavanacetanā, upapajjavedanīyameva sattamajavanacetanā, majjhe pañca aparapariyāyavedanīyamevāti natthi tesaṃ aññamaññaṃ saṅgaho, tasmā attano attano diṭṭhadhammavedanīyādisabhāveyeva tiṭṭhanti. Teneva bhagavatā – ‘‘diṭṭhe vā dhamme, upapajja vā, apare vā pariyāye’’ti tayo vikappā dassitā. Tenevāha ‘‘diṭṭhadhammavedanīyaṃ kamma’’ntiādi. Tattha ‘‘diṭṭhe vā dhamme’’ti satthā na vadeyyāti asati niyāme na vadeyya. Yasmā pana tesaṃ saṅkamanaṃ natthi, niyatasabhāvā hi tāni, tasmā satthā ‘‘diṭṭhe vā dhamme’’tiādimavoca.
ಸುಕ್ಕಪಕ್ಖೇತಿ ‘‘ಅಲೋಭೋ ನಿದಾನಂ ಕಮ್ಮಾನಂ ಸಮುದಯಾಯಾ’’ತಿಆದಿನಾ ಆಗತೇ ಕುಸಲಪಕ್ಖೇ। ನಿರುದ್ಧೇತಿ ಅರಿಯಮಗ್ಗಾಧಿಗಮೇನ ಅನುಪ್ಪಾದನಿರೋಧೇನ ನಿರುದ್ಧೇ। ತಾಲವತ್ಥು ವಿಯ ಕತನ್ತಿ ಯಥಾ ತಾಲೇ ಛಿನ್ನೇ ಠಿತಟ್ಠಾನೇ ಕಿಞ್ಚಿ ನ ಹೋತಿ, ಏವಂ ಕಮ್ಮೇ ಪಹೀನೇ ಕಿಞ್ಚಿ ನ ಹೋತೀತಿ ಅತ್ಥೋ। ತಾಲವತ್ಥೂತಿ ವಾ ಮತ್ಥಕಚ್ಛಿನ್ನೋ ತಾಲೋ ವುತ್ತೋ ಪತ್ತಫಲಮಕುಲಸೂಚಿಆದೀನಂ ಅಭಾವತೋ। ತತೋ ಏವ ಸೋ ಅವಿರುಳ್ಹಿಧಮ್ಮೋ। ಏವಂ ಪಹೀನಕಮ್ಮೋ ಸತ್ತಸನ್ತಾನೋ। ತೇನಾಹ ‘‘ಮತ್ಥಕಚ್ಛಿನ್ನತಾಲೋ ವಿಯಾ’’ತಿ। ಅನುಅಭಾವಂ ಕತಂ ಪಚ್ಛತೋ ಧಮ್ಮಪ್ಪವತ್ತಿಯಾ ಅಭಾವತೋ। ತೇನಾಹ ‘‘ಯಥಾ’’ತಿಆದಿ। ಅಪ್ಪವತ್ತಿಕತಕಾಲೋ ವಿಯಾತಿ ಬೀಜಾನಂ ಸಬ್ಬಸೋ ಅಪ್ಪವತ್ತಿಯಾ ಕತಕಾಲೋ ವಿಯ। ಛಿನ್ನಮೂಲಕಾನನ್ತಿ ಕಿಲೇಸಮೂಲಸ್ಸ ಸಬ್ಬಸೋ ಛಿನ್ನತ್ತಾ ಛಿನ್ನಮೂಲಕಾನಂ। ಕಿಲೇಸಾ ಹಿ ಖನ್ಧಾನಂ ಮೂಲಾನಿ।
Sukkapakkheti ‘‘alobho nidānaṃ kammānaṃ samudayāyā’’tiādinā āgate kusalapakkhe. Niruddheti ariyamaggādhigamena anuppādanirodhena niruddhe. Tālavatthu viya katanti yathā tāle chinne ṭhitaṭṭhāne kiñci na hoti, evaṃ kamme pahīne kiñci na hotīti attho. Tālavatthūti vā matthakacchinno tālo vutto pattaphalamakulasūciādīnaṃ abhāvato. Tato eva so aviruḷhidhammo. Evaṃ pahīnakammo sattasantāno. Tenāha ‘‘matthakacchinnatālo viyā’’ti. Anuabhāvaṃ kataṃ pacchato dhammappavattiyā abhāvato. Tenāha ‘‘yathā’’tiādi. Appavattikatakālo viyāti bījānaṃ sabbaso appavattiyā katakālo viya. Chinnamūlakānanti kilesamūlassa sabbaso chinnattā chinnamūlakānaṃ. Kilesā hi khandhānaṃ mūlāni.
ವೇದನೀಯನ್ತಿ ವೇದಿತಬ್ಬಂ। ಅಞ್ಞಂ ವತ್ಥು ನತ್ಥೀತಿ ಅಞ್ಞಂ ಅಧಿಟ್ಠಾನಂ ನತ್ಥಿ। ಸುಗತಿಸಞ್ಞಿತಾಪಿ ಹೇಟ್ಠಿಮನ್ತೇನ ಸಙ್ಖಾರದುಕ್ಖತೋ ಅನಪಗತತ್ತಾ ದುಗ್ಗತಿಯೋ ಏವಾತಿ ವುತ್ತಂ ‘‘ಸಬ್ಬಾ ದುಗ್ಗತಿಯೋ’’ತಿ, ಏವಂ ವಾ ಏತ್ಥ ಅತ್ಥೋ ದಟ್ಠಬ್ಬೋ। ಲೋಭೋ ಏತಸ್ಸ ಕಾರಣಭೂತೋ ಅತ್ಥೀತಿ ಲೋಭಂ, ಲೋಭನಿಮಿತ್ತಂ ಕಮ್ಮಂ। ತಥಾ ದೋಸನ್ತಿ ಏತ್ಥಾಪಿ। ತೇನಾಹ ‘‘ಲೋಭದೋಸಸೀಸೇನ ಲೋಭಜಞ್ಚ ದೋಸಜಞ್ಚ ಕಮ್ಮಮೇವ ನಿದ್ದಿಟ್ಠ’’ನ್ತಿ। ವಟ್ಟವಿವಟ್ಟನ್ತಿ ವಟ್ಟಞ್ಚ ವಿವಟ್ಟಞ್ಚ।
Vedanīyanti veditabbaṃ. Aññaṃ vatthu natthīti aññaṃ adhiṭṭhānaṃ natthi. Sugatisaññitāpi heṭṭhimantena saṅkhāradukkhato anapagatattā duggatiyo evāti vuttaṃ ‘‘sabbā duggatiyo’’ti, evaṃ vā ettha attho daṭṭhabbo. Lobho etassa kāraṇabhūto atthīti lobhaṃ, lobhanimittaṃ kammaṃ. Tathā dosanti etthāpi. Tenāha ‘‘lobhadosasīsena lobhajañca dosajañca kammameva niddiṭṭha’’nti. Vaṭṭavivaṭṭanti vaṭṭañca vivaṭṭañca.
ನಿದಾನಸುತ್ತವಣ್ಣನಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ।
Nidānasuttavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
ತಿಪಿಟಕ (ಮೂಲ) • Tipiṭaka (Mūla) / ಸುತ್ತಪಿಟಕ • Suttapiṭaka / ಅಙ್ಗುತ್ತರನಿಕಾಯ • Aṅguttaranikāya / ೪. ನಿದಾನಸುತ್ತಂ • 4. Nidānasuttaṃ
ಅಟ್ಠಕಥಾ • Aṭṭhakathā / ಸುತ್ತಪಿಟಕ (ಅಟ್ಠಕಥಾ) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / ಅಙ್ಗುತ್ತರನಿಕಾಯ (ಅಟ್ಠಕಥಾ) • Aṅguttaranikāya (aṭṭhakathā) / ೪. ನಿದಾನಸುತ್ತವಣ್ಣನಾ • 4. Nidānasuttavaṇṇanā
