Library / Tipiṭaka / ਤਿਪਿਟਕ • Tipiṭaka / ਕਙ੍ਖਾવਿਤਰਣੀ-ਪੁਰਾਣ-ਟੀਕਾ • Kaṅkhāvitaraṇī-purāṇa-ṭīkā

    ਨਿਦਾਨવਣ੍ਣਨਾ

    Nidānavaṇṇanā

    ‘‘ਆવਿਕਤਾ ਹਿਸ੍ਸ ਫਾਸੁ ਹੋਤਿ, ਤਤ੍ਥਾਯਸ੍ਮਨ੍ਤੇ ਪੁਚ੍ਛਾਮਿ…ਪੇ॰… ਤੁਣ੍ਹੀ, ਏવਮੇਤਂ ਧਾਰਯਾਮੀ’’ਤਿ વਤ੍વਾ ‘‘ਉਦ੍ਦਿਟ੍ਠਂ ਖੋ ਆਯਸ੍ਮਨ੍ਤੋ ਨਿਦਾਨ’’ਨ੍ਤਿਆਦਿਨਾ ਨਯੇਨ વੁਤ੍ਤਂ। ਏਤ੍ਥੇવ ਯਾવਤਤਿਯਾਨੁਸਾવਨਕਥਾવਸਾਨੇ ਅਥ ਖੋ ਉਦ੍ਦੇਸਕਾਲੇ ‘‘ਆવਿਕਤਾ ਹਿਸ੍ਸ ਫਾਸੁ ਹੋਤੀ’’ਤਿ વਤ੍વਾ ‘‘ਉਦ੍ਦਿਟ੍ਠਂ ਖੋ ਆਯਸ੍ਮਨ੍ਤੋ ਨਿਦਾਨਂ। ਤਤ੍ਥਾਯਸ੍ਮਨ੍ਤੇ ਪੁਚ੍ਛਾਮੀ’’ਤਿਆਦਿਨਾ ਨਯੇਨ ਆਗਤਂ। ਉਪੋਸਥਕ੍ਖਨ੍ਧਕੇਪਿ ਏવਮੇવ ਆਗਤਂ। ਤਤ੍ਥ ਪੁਬ੍ਬੇ વੁਤ੍ਤਂ ਪਚ੍ਛਾ ਆਗਤਸੁਤ੍ਤੇਨ વਿਰੁਜ੍ਝਤਿ। ਤਸ੍ਮਾ ਯਥਾ ਨ વਿਰੁਜ੍ਝਤਿ, ਤਥਾ ਉਪਪਰਿਕ੍ਖਿਤ੍વਾ ਗਹੇਤਬ੍ਬਂ। ਏવਂ ਨ વਿਰੁਜ੍ਝਤੀਤਿ ਏਕੇ। ਕਥਂ? ‘‘ਆવਿਕਤਾ ਹਿਸ੍ਸ ਫਾਸੁ ਹੋਤੀ’’ਤਿ વਤ੍વਾ ‘‘ਉਦ੍ਦਿਟ੍ਠਂ ਖੋ ਆਯਸ੍ਮਨ੍ਤੋ ਨਿਦਾਨਂ। ਤਤ੍ਥਾਯਸ੍ਮਨ੍ਤੇ ਪੁਚ੍ਛਾਮੀ’’ਤਿਆਦਿਨਾ ਸੁਉਦ੍ਦਿਟ੍ਠਂ ਹੋਤੀਤਿ ਏਤਂ ਉਦ੍ਦੇਸਲਕ੍ਖਣਂ ਇਧਾਪਿ ਖਨ੍ਧਕੇਪਿ વੁਤ੍ਤਤ੍ਤਾ। ਤਸ੍ਮਾ ‘‘ਫਾਸੁ ਹੋਤੀ’’ਤਿ વਤ੍વਾ ‘‘ਤਤ੍ਥਾਯਸ੍ਮਨ੍ਤੇ ਪੁਚ੍ਛਾਮੀ’’ਤਿ વੁਤ੍ਤਟ੍ਠਾਨੇ ਅવੁਤ੍ਤਮ੍ਪਿ ਆਨੇਤ੍વਾ ਗਹੇਤਬ੍ਬਂ। ਕਸ੍ਮਾ? ਇਧ ਨਿਦਾਨਂ ਨ ਦਸ੍ਸਿਤਂ, ਉਦ੍ਦੇਸੋ ਉਦ੍ਦੇਸਕਾਲੇ ਉਦ੍ਦਿਸਿਤਬ੍ਬਲਕ੍ਖਣਸ੍ਸ ਤਤ੍ਥ વੁਤ੍ਤਤ੍ਤਾ। ਅਪਿਚ ‘‘ਨਿਦਾਨੁਦ੍ਦੇਸੋ’’ਤਿ ਪਦਂ ਉਦ੍ਧਰਿਤ੍વਾ ਨਿਦਾਨੁਦ੍ਦੇਸਂ ਦਸ੍ਸੇਤੁਕਾਮੋਪਿ ‘‘ਸੁਣਾਤੁ ਮੇ, ਭਨ੍ਤੇ, ਸਙ੍ਘੋ…ਪੇ॰… ਆવਿਕਤਾ ਹਿਸ੍ਸ ਫਾਸੁ ਹੋਤੀ’’ਤਿ ਪਾਠવਸੇਨ ਆਗਤਂ ਨਿਦਾਨਂ ਨਿਟ੍ਠਾਪੇਤ੍વਾ ਉਪਰਿ ਅਟ੍ਠਕਥਾવਸੇਨ ਯੋਜੇਤਬ੍ਬਂ ਪਾਲ਼ਿਂ ਇਧ ਯੋਜੇਤ੍વਾ ‘‘ਤਤ੍ਥਾਯਸ੍ਮਨ੍ਤੇ ਪੁਚ੍ਛਾਮਿ…ਪੇ॰… ਧਾਰਯਾਮੀ’’ਤਿ ਨਿਦਾਨਪਾਲ਼ਿਂ ਪਰਿਪੁਣ੍ਣਂ ਕਤ੍વਾ ਪੁਨ ‘‘ਤਤ੍ਥ ਨਿਦਾਨੁਦ੍ਦੇਸੋ’’ਤਿ ਉਦ੍ਧਟਪਦવਸੇਨ ਸਙ੍ਖੇਪਤੋ ਨਿਦਾਨੁਦ੍ਦੇਸਲਕ੍ਖਣਂ ਦਸ੍ਸੇਤੁਂ ‘‘ਏવਮੇਤਂ ਧਾਰਯਾਮੀ’’ਤਿ વਤ੍વਾ ‘‘ਉਦ੍ਦਿਟ੍ਠਂ ਖੋ ਆਯਸ੍ਮਨ੍ਤੋ ਨਿਦਾਨ’’ਨ੍ਤਿਆਦਿ વੁਤ੍ਤਂ, ਤਸ੍ਮਾ ਏવਂ ਉਪਰਿ ਚ ਖਨ੍ਧਕੇ ਚ, ਅਥ ਖੋ ਉਦ੍ਦੇਸਕਾਲੇ ‘‘ਆવਿਕਤਾ ਹਿਸ੍ਸ ਫਾਸੁ ਹੋਤੀ’’ਤਿ વਤ੍વਾ ‘‘ਉਦ੍ਦਿਟ੍ਠਂ ਖੋ ਆਯਸ੍ਮਨ੍ਤੋ ਨਿਦਾਨਂ। ਤਤ੍ਥਾਯਸ੍ਮਨ੍ਤੇ ਪੁਚ੍ਛਾਮੀ’’ਤਿਆਦਿ ਨਿਦਾਨੁਦ੍ਦੇਸੋવ ਦਸ੍ਸਿਤੋ, ਨ ਨਿਦਾਨਂ।

    ‘‘Āvikatā hissa phāsu hoti, tatthāyasmante pucchāmi…pe… tuṇhī, evametaṃ dhārayāmī’’ti vatvā ‘‘uddiṭṭhaṃ kho āyasmanto nidāna’’ntiādinā nayena vuttaṃ. Ettheva yāvatatiyānusāvanakathāvasāne atha kho uddesakāle ‘‘āvikatā hissa phāsu hotī’’ti vatvā ‘‘uddiṭṭhaṃ kho āyasmanto nidānaṃ. Tatthāyasmante pucchāmī’’tiādinā nayena āgataṃ. Uposathakkhandhakepi evameva āgataṃ. Tattha pubbe vuttaṃ pacchā āgatasuttena virujjhati. Tasmā yathā na virujjhati, tathā upaparikkhitvā gahetabbaṃ. Evaṃ na virujjhatīti eke. Kathaṃ? ‘‘Āvikatā hissa phāsu hotī’’ti vatvā ‘‘uddiṭṭhaṃ kho āyasmanto nidānaṃ. Tatthāyasmante pucchāmī’’tiādinā suuddiṭṭhaṃ hotīti etaṃ uddesalakkhaṇaṃ idhāpi khandhakepi vuttattā. Tasmā ‘‘phāsu hotī’’ti vatvā ‘‘tatthāyasmante pucchāmī’’ti vuttaṭṭhāne avuttampi ānetvā gahetabbaṃ. Kasmā? Idha nidānaṃ na dassitaṃ, uddeso uddesakāle uddisitabbalakkhaṇassa tattha vuttattā. Apica ‘‘nidānuddeso’’ti padaṃ uddharitvā nidānuddesaṃ dassetukāmopi ‘‘suṇātu me, bhante, saṅgho…pe… āvikatā hissa phāsu hotī’’ti pāṭhavasena āgataṃ nidānaṃ niṭṭhāpetvā upari aṭṭhakathāvasena yojetabbaṃ pāḷiṃ idha yojetvā ‘‘tatthāyasmante pucchāmi…pe… dhārayāmī’’ti nidānapāḷiṃ paripuṇṇaṃ katvā puna ‘‘tattha nidānuddeso’’ti uddhaṭapadavasena saṅkhepato nidānuddesalakkhaṇaṃ dassetuṃ ‘‘evametaṃ dhārayāmī’’ti vatvā ‘‘uddiṭṭhaṃ kho āyasmanto nidāna’’ntiādi vuttaṃ, tasmā evaṃ upari ca khandhake ca, atha kho uddesakāle ‘‘āvikatā hissa phāsu hotī’’ti vatvā ‘‘uddiṭṭhaṃ kho āyasmanto nidānaṃ. Tatthāyasmante pucchāmī’’tiādi nidānuddesova dassito, na nidānaṃ.

    ਸવਨਾਣਤ੍ਤਿવਚਨਨ੍ਤਿ ਏਤ੍ਥ ਸਙ੍ਘਨવਕਤਰੇਨ વਤ੍ਤੁਂ ਅਯੁਤ੍ਤਨ੍ਤਿ ਚੇ? ਯੁਤ੍ਤਮੇવ। ‘‘ਪਾਤਿਮੋਕ੍ਖੁਦ੍ਦੇਸਕੇਨ ਏવਂ વਤ੍ਤਬ੍ਬ’’ਨ੍ਤਿ ਭਗવਤਾ વੁਤ੍ਤਤ੍ਤਾ ਭਗવਤੋવ ਆਣਤ੍ਤਿ, ਨ ਉਦ੍ਦੇਸਕਸ੍ਸ। ਇਧ ਨવਕਤਰવਸੇਨ વੁਤ੍ਤਂ। ਥੇਰੋਪਿ ਪਨ ਉਦ੍ਦਿਸਿਤੁਂ ਲਭਤੀਤਿ ਦਸ੍ਸਨਤ੍ਥਂ ‘‘ਥੇਰਾਧਿਕਂ ਪਾਤਿਮੋਕ੍ਖ’’ਨ੍ਤਿ વੁਤ੍ਤਂ। ਇਮਿਨਾ ਸੁਤ੍ਤੇਨ ਨવਕਤਰੋ ਨ ਲਭਤੀਤਿ ਚੇ? ਤਂ ਦਸ੍ਸੇਤੁਂ ‘‘ਯੋ ਤਤ੍ਥ ਭਿਕ੍ਖੂ’’ਤਿਆਦਿ વੁਤ੍ਤਂ।

    Savanāṇattivacananti ettha saṅghanavakatarena vattuṃ ayuttanti ce? Yuttameva. ‘‘Pātimokkhuddesakena evaṃ vattabba’’nti bhagavatā vuttattā bhagavatova āṇatti, na uddesakassa. Idha navakataravasena vuttaṃ. Theropi pana uddisituṃ labhatīti dassanatthaṃ ‘‘therādhikaṃ pātimokkha’’nti vuttaṃ. Iminā suttena navakataro na labhatīti ce? Taṃ dassetuṃ ‘‘yo tattha bhikkhū’’tiādi vuttaṃ.

    ਯਥਾ ਚਤੁવਗ੍ਗੇਨ ਠਪੇਤ੍વਾ ਉਪਸਮ੍ਪਦਾਪવਾਰਣਾਅਬ੍ਭਾਨਾਨਿ ਸਬ੍ਬਂ ਸਙ੍ਘਕਮ੍ਮਂ ਕਾਤੁਂ વਟ੍ਟਤਿ, ਏવਂ ‘‘ਅਤਿਰੇਕવੀਸਤਿવਗ੍ਗੇਨ ਇਮਂ ਨਾਮ ਕਮ੍ਮਂ ਕਾਤਬ੍ਬ’’ਨ੍ਤਿ ਅવਤ੍વਾ ਅਤਿਰੇਕવਚਨਤ੍ਤਾ ਅਞ੍ਞਂ ਅਤ੍ਥਂ ਸੂਚੇਤਿ, ਕਿਂ ਤਨ੍ਤਿ ‘‘ਚਤੁવਗ੍ਗਾਦਿਨਾ’’ਤਿਆਦਿ। ਤਞ੍ਹਿ ਤੇਹਿ ਏવ ਸਿਦ੍ਧਂ। ਕਥਂ? ਚਤੁવਗ੍ਗੇਨ ਉਪਸਮ੍ਪਦਾਪવਾਰਣਾ…ਪੇ॰… વੀਸਤਿવਗ੍ਗੇਨ ਨ ਕਿਞ੍ਚਿ ਸਙ੍ਘਕਮ੍ਮਂ ਕਾਤੁਂ ਨ વਟ੍ਟਤੀਤਿ। ਏਤ੍ਥ ‘‘ਦਸવਗ੍ਗੇਨ ਅਬ੍ਭਾਨਕਮ੍ਮਮਤ੍ਤਂ ਠਪੇਤ੍વਾ’’ਤਿ વਦਨ੍ਤੇਨ ਚਤੁਪਞ੍ਚવਗ੍ਗੇਨ ਕਰਣੀਯਾਨਿਪਿ ਦਸવਗ੍ਗੇਨ ਕਾਤੁਂ ਅਨੁਞ੍ਞਾਤਾਨਿ। ਤਸ੍ਮਾ ਅਤਿਰੇਕੇਨ વਟ੍ਟਤੀਤਿ ਦੀਪਿਤਂ, ‘‘ਠਪੇਤ੍વਾ’’ਤਿ વਚਨੇਨ ਊਨਤਰੇਨ ਨ વਟ੍ਟਤੀਤਿ ਦੀਪਿਤਮੇવ। ਤਸ੍ਮਾ ਨ વਤ੍ਤਬ੍ਬਂ ਅਤਿਰੇਕવੀਸਤਿવਗ੍ਗੋਤਿ ਚੇ? વਤ੍ਤਬ੍ਬਮੇવ। ਚਤੁਪਞ੍ਚવਗ੍ਗੇਨ ਕਤ੍ਤਬ੍ਬਂ ਛਸਤ੍ਤਅਟ੍ਠਨવવਗ੍ਗੇਨ ਕਾਤਬ੍ਬਨ੍ਤਿ ਚ, ਦਸવਗ੍ਗੇਨ ਕਾਤਬ੍ਬਂ ਏਕਾਦਸਦ੍વਾਦਸ…ਪੇ॰… ਏਕੂਨવੀਸਤਿવਗ੍ਗੇਨ ਕਾਤਬ੍ਬਨ੍ਤਿ ਚ ਦੀਪਿਤਂ। ਊਨਤਰੇਨ ਨ વਟ੍ਟਤੀਤਿ ਦੀਪਿਤਂ ਪਾਕਟਤੋ। ਸਬ੍ਬਪ੍ਪਕਾਰੇਨ ਪਨ ਅਤਿਰੇਕવੀਸਤਿਅਨਤਿਰੇਕવੀਸਤਿવਗ੍ਗੇ વੁਤ੍ਤੇਪਿ ਦੀਪਿਤਂ ਹੋਤੀਤਿ વਜਿਰਬੁਦ੍ਧਿਤ੍ਥੇਰੇਨ ਲਿਖਿਤਂ। ਇਤੋ ਪਟ੍ਠਾਯ ‘‘ਲਿਖਿਤ’’ਨ੍ਤਿ વੁਤ੍ਤੇ વਜਿਰਬੁਦ੍ਧਿਤ੍ਥੇਰੇਨਾਤਿ ਗਹੇਤਬ੍ਬਂ।

    Yathā catuvaggena ṭhapetvā upasampadāpavāraṇāabbhānāni sabbaṃ saṅghakammaṃ kātuṃ vaṭṭati, evaṃ ‘‘atirekavīsativaggena imaṃ nāma kammaṃ kātabba’’nti avatvā atirekavacanattā aññaṃ atthaṃ sūceti, kiṃ tanti ‘‘catuvaggādinā’’tiādi. Tañhi tehi eva siddhaṃ. Kathaṃ? Catuvaggena upasampadāpavāraṇā…pe… vīsativaggena na kiñci saṅghakammaṃ kātuṃ na vaṭṭatīti. Ettha ‘‘dasavaggena abbhānakammamattaṃ ṭhapetvā’’ti vadantena catupañcavaggena karaṇīyānipi dasavaggena kātuṃ anuññātāni. Tasmā atirekena vaṭṭatīti dīpitaṃ, ‘‘ṭhapetvā’’ti vacanena ūnatarena na vaṭṭatīti dīpitameva. Tasmā na vattabbaṃ atirekavīsativaggoti ce? Vattabbameva. Catupañcavaggena kattabbaṃ chasattaaṭṭhanavavaggena kātabbanti ca, dasavaggena kātabbaṃ ekādasadvādasa…pe… ekūnavīsativaggena kātabbanti ca dīpitaṃ. Ūnatarena na vaṭṭatīti dīpitaṃ pākaṭato. Sabbappakārena pana atirekavīsatianatirekavīsativagge vuttepi dīpitaṃ hotīti vajirabuddhittherena likhitaṃ. Ito paṭṭhāya ‘‘likhita’’nti vutte vajirabuddhittherenāti gahetabbaṃ.

    ਸਚੇ ਅਨੁਪੋਸਥੇਪਿ વਟ੍ਟੇਯ੍ਯ, ‘‘ਉਪੋਸਥਂ ਕਰੇਯ੍ਯਾ’’ਤਿ ਨ વਦੇਯ੍ਯ, ਯਸ੍ਮਾ ਅਨੁਪੋਸਥੇ ਕਾਤੁਂ ਨ વਟ੍ਟਤਿ, ਤਸ੍ਮਾ ‘‘ਅਜ੍ਜੁਪੋਸਥੋ’’ਤਿ વਤ੍વਾ ਪੁਨ ‘‘ਉਪੋਸਥਂ ਕਰੇਯ੍ਯਾ’’ਤਿ વੁਤ੍ਤਂ। ‘‘ਪਚ੍ਛਿਮਕਤ੍ਤਿਕਪੁਣ੍ਣਮਾ ਏવਾ’’ਤਿ ਅવਧਾਰਣਂ ਤਤੋ ਪਰਂ ਪવਾਰਣਾਦਿવਸਸ੍ਸ ਨਤ੍ਥਿਤਾਯ ਕਤਂ। ਉਦ੍ਧਂ ਪਕਤਿਉਪੋਸਥੇ વੁਤ੍ਤੇਨ ਪਕਤਿਚਾਰਿਤ੍ਤੇਨ ਸਦ੍ਧਿਂ ਇਦਮ੍ਪਿ

    Sace anuposathepi vaṭṭeyya, ‘‘uposathaṃ kareyyā’’ti na vadeyya, yasmā anuposathe kātuṃ na vaṭṭati, tasmā ‘‘ajjuposatho’’ti vatvā puna ‘‘uposathaṃ kareyyā’’ti vuttaṃ. ‘‘Pacchimakattikapuṇṇamā evā’’ti avadhāraṇaṃ tato paraṃ pavāraṇādivasassa natthitāya kataṃ. Uddhaṃ pakatiuposathe vuttena pakaticārittena saddhiṃ idampi.

    ‘‘ਨਿਮਿਤ੍ਤੇਨ ਨਿਮਿਤ੍ਤਂ ਸਮ੍ਬਨ੍ਧਿਤ੍વਾ’’ਤਿ ਨ વਤ੍ਤਬ੍ਬਂ ‘‘ਤਿવਿਧਸਮ੍ਪਤ੍ਤਿਯੁਤ੍ਤਾ’’ਤਿ વੁਤ੍ਤਤ੍ਤਾਤਿ ਚੇ? વਤ੍ਤਬ੍ਬਮੇવ। ਕਸ੍ਮਾ? ਤਿવਿਧਸਮ੍ਪਤ੍ਤਿ ਨਾਮ ਨਿਮਿਤ੍ਤਸਮ੍ਪਤ੍ਤਿ, ਪਰਿਸਾਸਮ੍ਪਤ੍ਤਿ, ਕਮ੍ਮવਾਚਾਸਮ੍ਪਤ੍ਤੀਤਿਆਦਿਂ વਤ੍વਾ ‘‘ਨਿਮਿਤ੍ਤਸਮ੍ਪਤ੍ਤਿ ਨਾਮ ਪਬ੍ਬਤਨਿਮਿਤ੍ਤਂ, ਪਾਸਾਣਨਿਮਿਤ੍ਤ’’ਨ੍ਤਿਆਦਿ વੁਤ੍ਤਂ, ਨ ਨਿਮਿਤ੍ਤੇਨ ਨਿਮਿਤ੍ਤਸਮ੍ਬਨ੍ਧਨਂ વੁਤ੍ਤਂ। ਅਪਿਚ ‘‘ਤਿવਿਧਸਮ੍ਪਤ੍ਤਿਯੁਤ੍ਤਾ’’ਤਿ ਸਮ੍ਪਯੋਗਙ੍ਗੇਸੁ ਦਸ੍ਸੇਤ੍વਾ ਪੁਨ ਤਮੇવ ਪਹਾਨਙ੍ਗੇਸੁ ਦਸ੍ਸੇਤੁਂ ‘‘ਨਿਮਿਤ੍ਤੇਨ ਨਿਮਿਤ੍ਤਂ ਸਮ੍ਬਨ੍ਧਿਤ੍વਾ’’ਤਿ વੁਤ੍ਤਂ। ਨਦਿਸਮੁਦ੍ਦਜਾਤਸ੍ਸਰੇਸੁ ਸਮ੍ਮਤਸੀਮਾਤੋ ਕਮ੍ਮਾਨਿ ਨ વਿਪਜ੍ਜਨ੍ਤਿ ਉਦਕੁਕ੍ਖੇਪਸੀਮਤ੍ਤਾਤਿ ‘‘વਿਪਤ੍ਤਿਸੀਮਾਯੋ ਨਾਮਾ’’ਤਿ ਕਸ੍ਮਾ વੁਤ੍ਤਾਤਿ ਚੇ? ਸੇਸਲਕ੍ਖਣਾਨਿ ਸਮ੍ਪਾਦੇਤ੍વਾ ਨਦਿਯਂ ਸੀਮਾਯ ਬਦ੍ਧਾਯ ਉਦਕਪਰਿਯਨ੍ਤਂ ਕਤ੍વਾ ਸੀਮਾਗਤਤ੍ਤਾ ਪੁਨ ਤਂ ਨਦਿਂ ਅਨ੍ਤੋ ਕਤ੍વਾ ਤਲ਼ਾਕੇ ਕਤੇ ਸਚੇ ਤਸ੍ਸਾ ਸੀਮਾਯ ਕਮ੍ਮਂ ਕਾਤੁਂ વਟ੍ਟੇਯ੍ਯ, ਸੀਮਾਤੋ ਕਮ੍ਮਾਨਿ ਨ વਿਪਜ੍ਜੇਯ੍ਯੁਂ। ਯਸ੍ਮਾ ਪਨ ਏવਂ ਕਾਤੁਂ ਨ વਟ੍ਟਤਿ, ਤਸ੍ਮਾ ‘‘ਉਦਕੁਕ੍ਖੇਪਸੀਮਤ੍ਤਾ’’ਤਿ વੁਤ੍ਤਂ ਅਕਾਰਣਂ।

    ‘‘Nimittena nimittaṃ sambandhitvā’’ti na vattabbaṃ ‘‘tividhasampattiyuttā’’ti vuttattāti ce? Vattabbameva. Kasmā? Tividhasampatti nāma nimittasampatti, parisāsampatti, kammavācāsampattītiādiṃ vatvā ‘‘nimittasampatti nāma pabbatanimittaṃ, pāsāṇanimitta’’ntiādi vuttaṃ, na nimittena nimittasambandhanaṃ vuttaṃ. Apica ‘‘tividhasampattiyuttā’’ti sampayogaṅgesu dassetvā puna tameva pahānaṅgesu dassetuṃ ‘‘nimittena nimittaṃ sambandhitvā’’ti vuttaṃ. Nadisamuddajātassaresu sammatasīmāto kammāni na vipajjanti udakukkhepasīmattāti ‘‘vipattisīmāyo nāmā’’ti kasmā vuttāti ce? Sesalakkhaṇāni sampādetvā nadiyaṃ sīmāya baddhāya udakapariyantaṃ katvā sīmāgatattā puna taṃ nadiṃ anto katvā taḷāke kate sace tassā sīmāya kammaṃ kātuṃ vaṭṭeyya, sīmāto kammāni na vipajjeyyuṃ. Yasmā pana evaṃ kātuṃ na vaṭṭati, tasmā ‘‘udakukkhepasīmattā’’ti vuttaṃ akāraṇaṃ.

    વੀਸਤਿવਗ੍ਗਕਰਣੀਯਤ੍ਤਾ ਸਙ੍ਘਕਮ੍ਮਸ੍ਸ ਕਮ੍ਮਾਰਹੇਨ ਸਦ੍ਧਿਂ ਏਕવੀਸਤਿ ਭਿਕ੍ਖੂ ਨਿਸੀਦਿਤੁਂ ਨ ਸਕ੍ਕੋਨ੍ਤੀ’’ਤਿ વੁਤ੍ਤਂ, ਸੁਖਨਿਸਜ੍ਜਾવਸੇਨ ਨਿਸੀਦਿਤੁਨ੍ਤਿ ਅਧਿਪ੍ਪਾਯੋ। ‘‘ਪਰਿਮਣ੍ਡਲਾਕਾਰੇਨ ਨਿਸੀਦਿਤੁ’’ਨ੍ਤਿ ਅਟ੍ਠਕਥਾਯਂ વੁਤ੍ਤਂ। ਤਿਯੋਜਨਂ ਅਤਿਕ੍ਕਮਿਤ੍વਾਤਿ ਮਜ੍ਝੇ ਠਤ੍વਾ ਦਿਯਡ੍ਢਂ ਕਤ੍વਾ ਤਿਯੋਜਨਂ। ਕੋਣਤੋ ਹਿ ਕੋਣਂ ਤਿਯੋਜਨਂ ਅਤਿਕ੍ਕਾਮੇਤਿ, ਆਪਤ੍ਤਿਞ੍ਚ ਆਪਜ੍ਜਤਿ, ਸੀਮਾ ਚ ਅਸੀਮਾ ਹੋਤਿ। ਕਿਤ੍ਤੇਤ੍વਾਤਿ ਨਿਮਿਤ੍ਤਾਨਿ ਸਮ੍ਪਨ੍ਨਾਨਿਪਿ ਅਞ੍ਞਮਞ੍ਞਨਾਮવਿਪਰਿਯਾਯੇਨ, ਅਨਿਮਿਤ੍ਤਾਨਂ ਨਾਮੇਹਿ ਚ ਕਿਤ੍ਤੇਤ੍વਾਤਿ ਅਤ੍ਥੋ।

    Vīsativaggakaraṇīyattā saṅghakammassa kammārahena saddhiṃ ekavīsati bhikkhū nisīdituṃ na sakkontī’’ti vuttaṃ, sukhanisajjāvasena nisīditunti adhippāyo. ‘‘Parimaṇḍalākārena nisīditu’’nti aṭṭhakathāyaṃ vuttaṃ. Tiyojanaṃ atikkamitvāti majjhe ṭhatvā diyaḍḍhaṃ katvā tiyojanaṃ. Koṇato hi koṇaṃ tiyojanaṃ atikkāmeti, āpattiñca āpajjati, sīmā ca asīmā hoti. Kittetvāti nimittāni sampannānipi aññamaññanāmavipariyāyena, animittānaṃ nāmehi ca kittetvāti attho.

    ਰਾਸਿਕਤਂ ਪਂਸੁਪਿ ਰੁਕ੍ਖੇਸੁ ਜਾਤੇਸੁ ਸੁਦ੍ਧਪਂਸੁਪਬ੍ਬਤੋ ਹੋਤਿ। ਗੁਲ਼ਪਿਣ੍ਡਪਰਿਮਾਣੋ ਥੂਲਤਾਯ, ਨ ਤੁਲਗਣਨਾਯ। ਭੂਮਿਯਂ ਪਤਿਟ੍ਠਿਤੋ’’ਤਿ ਇਮਿਨਾ ਕੁਟਸਰਾવਾਦੀਸੁ ਰੋਪਿਤਂ ਪਟਿਕ੍ਖਿਪਤਿ, ਤਤੋ ਅਪਨੇਤ੍વਾ ਪਨ ਤਙ੍ਖਣਮ੍ਪਿ ਭੂਮਿਯਂ ਰੋਪਿਤੋ વਟ੍ਟਤਿ। ਨવਮੂਲਸਾਖਾਨਿਗ੍ਗਮਨਂ ਪਨ ਅਕਾਰਣਂ। ਖਨ੍ਧਂ ਛਿਨ੍ਦਿਤ੍વਾ ਰੋਪਿਤੇ ਪਨ ਏਤਂ ਯੁਜ੍ਜਤਿ। ਸੂਚਿਦਣ੍ਡਕਪ੍ਪਮਾਣੋ ਕਨਿਟ੍ਠਙ੍ਗੁਲਿਪਰਿਮਾਣਮਤ੍ਤੋ। ‘‘ਅਟ੍ਠਙ੍ਗੁਲੁਬ੍ਬੇਧੋ’’ਤਿ ਇਮਿਨਾ ਉਬ੍ਬੇਧੋ ਪਰਿਚ੍ਛਿਨ੍ਨੋ ਹੋਤਿ, ‘‘ਗੋવਿਸਾਣਮਤ੍ਤੋ’’ਤਿ ਇਮਿਨਾ ਪਰਿਣਾਹੋ। ‘‘ਏવਂ ਸਨ੍ਤੇਪਿ ਗੋવਿਸਾਣਪਰਿਣਾਹੇ ਪਰਿਚ੍ਛੇਦੋ ਨਤ੍ਥਿ, ਤਸ੍ਮਾ ਖੁਦ੍ਦਕੋਪਿ ਮਹਨ੍ਤੋਪਿ વਟ੍ਟਤਿ ਏવਾਤਿ વਦਨ੍ਤਿ।

    Rāsikataṃ paṃsupi rukkhesu jātesu suddhapaṃsupabbato hoti. Guḷapiṇḍaparimāṇo thūlatāya, na tulagaṇanāya. Bhūmiyaṃ patiṭṭhito’’ti iminā kuṭasarāvādīsu ropitaṃ paṭikkhipati, tato apanetvā pana taṅkhaṇampi bhūmiyaṃ ropito vaṭṭati. Navamūlasākhāniggamanaṃ pana akāraṇaṃ. Khandhaṃ chinditvā ropite pana etaṃ yujjati. Sūcidaṇḍakappamāṇo kaniṭṭhaṅguliparimāṇamatto. ‘‘Aṭṭhaṅgulubbedho’’ti iminā ubbedho paricchinno hoti, ‘‘govisāṇamatto’’ti iminā pariṇāho. ‘‘Evaṃ santepi govisāṇapariṇāhe paricchedo natthi, tasmā khuddakopi mahantopi vaṭṭati evāti vadanti.

    ਜਾਤਸ੍ਸਰੇ ਪਰਿਪੁਣ੍ਣਮੇવ ਉਦਕਂ ਨਿਮਿਤ੍ਤੂਪਗਂ ਦਿਸ੍વਾ ਅਪਰਿਪੁਣ੍ਣਂ ਅਨ੍ਤਰਾ ਠਿਤਿਭੂਤਂ ‘‘ਜਾਤਸ੍ਸਰੇ ਸਮ੍ਮਤਾ’’ਤਿ વੁਤ੍ਤਂ વਿਪਤ੍ਤਿਂ ਨ ਆਪਜ੍ਜਤੀਤਿ ‘‘ਨਦਿਯਾ ਸਮ੍ਮਤਾ, ਸਮੁਦ੍ਦੇ ਸਮ੍ਮਤਾ, ਜਾਤਸ੍ਸਰੇ ਸਮ੍ਮਤਾ’’ਤਿ ਏਤ੍ਥਾਪਿ ਲੋਣੀ ਨ ਗਹਿਤਾ। ਬਦ੍ਧਸੀਮਂ વਾ ਨਦਿਸਮੁਦ੍ਦਜਾਤਸ੍ਸਰੇ વਾ ਅਨੋਕ੍ਕਮਿਤ੍વਾਤਿ ਏਤ੍ਥਾਪਿ ‘‘ਨਦਿਯਾ વਾ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਸਮੁਦ੍ਦੇ વਾ ਜਾਤਸ੍ਸਰੇ વਾ’’ਤਿ (ਮਹਾવ॰ ੧੪੭) ਏਤ੍ਥਾਪਿ ਨ ਗਹਿਤਾ। ਤਸ੍ਮਾ ਲੋਣੀ ਨ ਅਬਦ੍ਧਸੀਮਾਤਿ ਚੇ? ਅਬਦ੍ਧਸੀਮਾવ। ‘‘ਯੋਪਿ ਨਦਿਂ વਾ ਸਮੁਦ੍ਦਂ વਾ ਭਿਨ੍ਦਿਤ੍વਾ ਨਿਕ੍ਖਨ੍ਤਉਦਕੇਨ ਕਤੋ ਸੋਬ੍ਭੋ ਏਤਂ ਲਕ੍ਖਣਂ ਪਾਪੁਣਾਤਿ, ਅਯਮ੍ਪਿ ਜਾਤਸ੍ਸਰੋਯੇવਾ’’ਤਿ (ਕਙ੍ਖਾ॰ ਅਟ੍ਠ॰ ਨਿਦਾਨવਣ੍ਣਨਾ) વੁਤ੍ਤਤ੍ਤਾ ਜਾਤਸ੍ਸਰਗ੍ਗਹਣੇਨ ਗਹਿਤਾਤਿ ਤਤ੍ਥ ਤਤ੍ਥ ਅવੁਤ੍ਤਾ। ‘‘ਯਾવਤਿਕਾ ਤਸ੍ਮਿਂ ਗਾਮਖੇਤ੍ਤੇ’’ਤਿ વੁਤ੍ਤਤ੍ਤਾ ਅਞ੍ਞਮ੍ਪਿ ਗਾਮਂ ਅਨ੍ਤੋ ਕਤ੍વਾ ਸਮਾਨਸਂવਾਸਕਸੀਮਾਸਮ੍ਮਨ੍ਨਨਕਾਲੇ ਤਸ੍ਮਿਂ ਗਾਮੇ ਭਿਕ੍ਖੂ ਆਗਚ੍ਛਨ੍ਤੁ વਾ ਮਾ વਾ, વਟ੍ਟਤਿ। ਅવਿਪ੍ਪવਾਸਸੀਮਾਸਮ੍ਮਨ੍ਨਨਕਾਲੇ ਆਗਨ੍ਤਬ੍ਬਮੇવ।

    Jātassare paripuṇṇameva udakaṃ nimittūpagaṃ disvā aparipuṇṇaṃ antarā ṭhitibhūtaṃ ‘‘jātassare sammatā’’ti vuttaṃ vipattiṃ na āpajjatīti ‘‘nadiyā sammatā, samudde sammatā, jātassare sammatā’’ti etthāpi loṇī na gahitā. Baddhasīmaṃ vā nadisamuddajātassare vā anokkamitvāti etthāpi ‘‘nadiyā vā, bhikkhave, samudde vā jātassare vā’’ti (mahāva. 147) etthāpi na gahitā. Tasmā loṇī na abaddhasīmāti ce? Abaddhasīmāva. ‘‘Yopi nadiṃ vā samuddaṃ vā bhinditvā nikkhantaudakena kato sobbho etaṃ lakkhaṇaṃ pāpuṇāti, ayampi jātassaroyevā’’ti (kaṅkhā. aṭṭha. nidānavaṇṇanā) vuttattā jātassaraggahaṇena gahitāti tattha tattha avuttā. ‘‘Yāvatikā tasmiṃ gāmakhette’’ti vuttattā aññampi gāmaṃ anto katvā samānasaṃvāsakasīmāsammannanakāle tasmiṃ gāme bhikkhū āgacchantu vā mā vā, vaṭṭati. Avippavāsasīmāsammannanakāle āgantabbameva.

    ਅਗਮਨਪਥੇਸੂਤਿ ਏਤ੍ਥ ਏਕਦਿવਸੇਨ ਗਨ੍ਤ੍વਾ ਪਚ੍ਚਾਗਨ੍ਤੁਂ ਅਸਕ੍ਕੁਣੇਯ੍ਯਟ੍ਠਾਨੇਤਿ વਦਨ੍ਤਿ, ਬਦ੍ਧਸੀਮਾਭਾવਂ ਪਟਿਕ੍ਖਿਪਿਤ੍વਾਤਿ ਅਤ੍ਥੋ।

    Agamanapathesūti ettha ekadivasena gantvā paccāgantuṃ asakkuṇeyyaṭṭhāneti vadanti, baddhasīmābhāvaṃ paṭikkhipitvāti attho.

    ‘‘ਸਮਨ੍ਤਾ ਉਦਕੁਕ੍ਖੇਪਾ’’ਤਿ વੁਤ੍ਤਤ੍ਤਾ ਸਬ੍ਬਦਿਸਾਸੁ ਗਹੇਤਬ੍ਬਮੇવਾਤਿ ਚੇ? ਯਤੋ ਲਬ੍ਭਤਿ, ਤਤੋ ਗਹੇਤਬ੍ਬੋ ‘‘ਯਸ੍ਮਿਂ ਪਦੇਸੇ ਪਕਤਿવੀਚਿਯੋ ਓਤ੍ਥਰਿਤ੍વਾ ਸਣ੍ਠਹਨ੍ਤਿ, ਤਤੋ ਪਟ੍ਠਾਯ ਕਪ੍ਪਿਯਭੂਮਿ, ਤਤ੍ਥ ਠਤ੍વਾ ਉਪੋਸਥਾਦਿਕਮ੍ਮਂ ਕਾਤੁਂ વਟ੍ਟਤੀ’’ਤਿ વੁਤ੍ਤਤ੍ਤਾ। ਅਨੁਬਨ੍ਧੋ ਅਡ੍ਢਮਾਸੋ ਅਨ੍વਡ੍ਢਮਾਸੋ, ਅਡ੍ਢਮਾਸਸ੍ਸ વਾ ਅਨੁ। ਯੋ ਪਨ ਕੇਨਚਿ ਅਨ੍ਤਮਸੋ ਤਿਰਚ੍ਛਾਨੇਨਪਿ ਖਣਿਤ੍વਾ ਅਕਤੋਤਿ ਅਧਿਪ੍ਪਾਯੋ।

    ‘‘Samantā udakukkhepā’’ti vuttattā sabbadisāsu gahetabbamevāti ce? Yato labbhati, tato gahetabbo ‘‘yasmiṃ padese pakativīciyo ottharitvā saṇṭhahanti, tato paṭṭhāya kappiyabhūmi, tattha ṭhatvā uposathādikammaṃ kātuṃ vaṭṭatī’’ti vuttattā. Anubandho aḍḍhamāso anvaḍḍhamāso, aḍḍhamāsassa vā anu. Yo pana kenaci antamaso tiracchānenapi khaṇitvā akatoti adhippāyo.

    ‘‘ਅਞ੍ਞਂ ਤਤ੍ਤਕਂਯੇવ ਪਰਿਚ੍ਛੇਦਂ ਅਨਤਿਕ੍ਕਮਿਤ੍વਾ ਠਿਤੋਪਿ ਕਮ੍ਮਂ ਕੋਪੇਤੀ’’ਤਿ વੁਤ੍ਤਤ੍ਤਾ ਅਤਿਕ੍ਕਮਿਤ੍વਾ ਠਿਤੋ ਨ ਕੋਪੇਤੀਤਿ ਦੀਪਿਤਮੇવ ਹੋਤੀਤਿ ਉਪਤਿਸ੍ਸਤ੍ਥੇਰੋ, ਤਂ ਪਨ ‘‘ਦ੍વਿਨ੍ਨਂ ਉਦਕੁਕ੍ਖੇਪਾਨਂ ਅਨ੍ਤਰੇ ਅਞ੍ਞੋ ਏਕੋ ਉਦਕੁਕ੍ਖੇਪੋ ਉਪਚਾਰਤ੍ਥਾਯ ਠਪੇਤਬ੍ਬੋ’’ਤਿ વਚਨੇਨ વਿਰੁਜ੍ਝਤਿ। ਸਮਨ੍ਤਪਾਸਾਦਿਕਾਯਞ੍ਹਿ ‘‘ਅਞ੍ਞਂ ਤਤ੍ਤਕਂਯੇવਾ’’ਤਿ ਪਦਂ ਨਤ੍ਥਿ। ਤਸ੍ਮਾ ਤਸ੍ਸਾਧਿਪ੍ਪਾਯੋ ਪਰਿਯੇਸਿਤਬ੍ਬੋ। ਅਨ੍ਤੋਉਦਕੁਕ੍ਖੇਪਸੀਮਾਯ ਉਪਚਾਰਤ੍ਥਾਯ ਠਪਿਤਂ ਉਦਕੁਕ੍ਖੇਪਪਰਿਚ੍ਛੇਦਂ ਅਨਤਿਕ੍ਕਮਿਤ੍વਾਤਿ ਅਤ੍ਥੋ ਗਹੇਤਬ੍ਬੋ। ਥੇਰੇਨ ਅਞ੍ਞਥਾ ਪਪਞ੍ਚਿਤ੍વਾ ਲਿਖਿਤਂ।

    ‘‘Aññaṃ tattakaṃyeva paricchedaṃ anatikkamitvā ṭhitopi kammaṃ kopetī’’ti vuttattā atikkamitvā ṭhito na kopetīti dīpitameva hotīti upatissatthero, taṃ pana ‘‘dvinnaṃ udakukkhepānaṃ antare añño eko udakukkhepo upacāratthāya ṭhapetabbo’’ti vacanena virujjhati. Samantapāsādikāyañhi ‘‘aññaṃ tattakaṃyevā’’ti padaṃ natthi. Tasmā tassādhippāyo pariyesitabbo. Antoudakukkhepasīmāya upacāratthāya ṭhapitaṃ udakukkhepaparicchedaṃ anatikkamitvāti attho gahetabbo. Therena aññathā papañcitvā likhitaṃ.

    ‘‘ਸਭਾਗવਤ੍ਥੁਨਾ ਲਹੁਕਾਪਤ੍ਤਿ’’ਨ੍ਤਿ વੁਤ੍ਤਤ੍ਤਾ ਸਭਾਗਸਙ੍ਘਾਦਿਸੇਸਂ ਆਰੋਚੇਤੁਂ વਟ੍ਟਤੀਤਿ ਚੇ? ਨ વਟ੍ਟਤਿ ਦੇਸਨਾਗਾਮਿਨਿਂ ਸਨ੍ਧਾਯ ਇਧ વੁਤ੍ਤਤ੍ਤਾ। ਤਸ੍ਮਾ ਏવ ਸਮੁਚ੍ਚਯਕ੍ਖਨ੍ਧਕੇ ‘‘ਸਭਾਗਸਙ੍ਘਾਦਿਸੇਸਂ ਆਪਨ੍ਨਸ੍ਸ ਪਨ ਸਨ੍ਤਿਕੇ ਆવਿਕਾਤੁਂ ਨ વਟ੍ਟਤਿ। ਸਚੇ ਆવਿਕਰੋਤਿ, ਆਪਤ੍ਤਿ ਆવਿਕਤਾ ਹੋਤਿ, ਦੁਕ੍ਕਟਾ ਪਨ ਨ ਮੁਚ੍ਚਤੀ’’ਤਿ (ਚੂਲ਼વ॰ ਅਟ੍ਠ॰ ੧੦੨) વੁਤ੍ਤਂ। ਯਥਾ ਸਙ੍ਘੇਨ ‘‘ਸੁਣਾਤੁ ਮੇ, ਭਨ੍ਤੇ, ਸਙ੍ਘੋ…ਪੇ॰… ਪਟਿਕਰਿਸ੍ਸਤੀ’’ਤਿ વਤ੍વਾ ਉਪੋਸਥਂ ਕਾਤੁਂ ਲਭਤਿ, ਏવਂ ਤੀਹਿ ਦ੍વੀਹਿਪਿ ਅਞ੍ਞਂ ਸੁਦ੍ਧਂ ਪਸ੍ਸਿਤ੍વਾ ‘‘ਪਟਿਕਰਿਸ੍ਸਾਮਾ’’ਤਿ વਤ੍વਾ ਉਪੋਸਥਂ ਕਾਤੁਂ વਟ੍ਟਤਿ। ਏਕੇਨਾਪਿ ‘‘ਪਰਿਸੁਦ੍ਧਂ ਲਭਿਤ੍વਾ ਪਟਿਕਰਿਸ੍ਸਾਮੀ’’ਤਿ ਆਭੋਗਂ ਕਤ੍વਾ ਉਪੋਸਥਂ ਕਾਤੁਂ વਟ੍ਟਤੀਤਿ। ਅਟ੍ਠਕਥਾਯਮ੍ਪਿ ‘‘ਸਾਮਨ੍ਤੋ ਭਿਕ੍ਖੁ ਏવਮਸ੍ਸ વਚਨੀਯੋਤਿ ਏਤ੍ਥ ਸਭਾਗੋ ਏવ વਤ੍ਤਬ੍ਬੋ। વਿਸਭਾਗਸ੍ਸ ਹਿ વੁਚ੍ਚਮਾਨੇ ਭਣ੍ਡਨਕਲਹਸਙ੍ਘਭੇਦਾਦੀਨਿਪਿ ਹੋਨ੍ਤਿ, ਤਸ੍ਮਾ ਤਸ੍ਸ ਅવਤ੍વਾ ਇਤੋ વੁਟ੍ਠਹਿਤ੍વਾ ਪਟਿਕਰਿਸ੍ਸਾਮੀ’’ਤਿ ਆਭੋਗਂ ਕਤ੍વਾ ਉਪੋਸਥੋ ਕਾਤਬ੍ਬੋਤਿ ਅਨ੍ਧਕਟ੍ਠਕਥਾਯਂ વੁਤ੍ਤ’’ਨ੍ਤਿ વਤ੍વਾ ਤਸ੍ਸ ਅਪ੍ਪਟਿਕ੍ਖਿਤ੍ਤਤ੍ਤਾ વਟ੍ਟਤੀਤਿ ਦੀਪਿਤਮੇવ। ‘‘ਯਦਾ ਅਞ੍ਞਂ ਸੁਦ੍ਧਂ ਭਿਕ੍ਖੁਂ ਅਨਾਪਤ੍ਤਿਕਂ ਪਸ੍ਸਿਸ੍ਸਤਿ, ਤਦਾ ਤਸ੍ਸ ਸਨ੍ਤਿਕੇ’’ਤਿ વੁਤ੍ਤਤ੍ਤਾ ਲਹੁਕਸ੍ਸੇવ ਅਨੁਞ੍ਞਾਤਤ੍ਤਾ ਸਮੁਚ੍ਚਯਕ੍ਖਨ੍ਧਕੇ વੁਤ੍ਤਤ੍ਤਾ ਸਭਾਗਸਙ੍ਘਾਦਿਸੇਸਂ ਪਨ ਞਤ੍ਤਿਯਾ ਆਰੋਚੇਤ੍વਾ ਉਪੋਸਥਂ ਕਾਤੁਂ ਨ વਟ੍ਟਤਿ।

    ‘‘Sabhāgavatthunā lahukāpatti’’nti vuttattā sabhāgasaṅghādisesaṃ ārocetuṃ vaṭṭatīti ce? Na vaṭṭati desanāgāminiṃ sandhāya idha vuttattā. Tasmā eva samuccayakkhandhake ‘‘sabhāgasaṅghādisesaṃ āpannassa pana santike āvikātuṃ na vaṭṭati. Sace āvikaroti, āpatti āvikatā hoti, dukkaṭā pana na muccatī’’ti (cūḷava. aṭṭha. 102) vuttaṃ. Yathā saṅghena ‘‘suṇātu me, bhante, saṅgho…pe… paṭikarissatī’’ti vatvā uposathaṃ kātuṃ labhati, evaṃ tīhi dvīhipi aññaṃ suddhaṃ passitvā ‘‘paṭikarissāmā’’ti vatvā uposathaṃ kātuṃ vaṭṭati. Ekenāpi ‘‘parisuddhaṃ labhitvā paṭikarissāmī’’ti ābhogaṃ katvā uposathaṃ kātuṃ vaṭṭatīti. Aṭṭhakathāyampi ‘‘sāmanto bhikkhu evamassa vacanīyoti ettha sabhāgo eva vattabbo. Visabhāgassa hi vuccamāne bhaṇḍanakalahasaṅghabhedādīnipi honti, tasmā tassa avatvā ito vuṭṭhahitvā paṭikarissāmī’’ti ābhogaṃ katvā uposatho kātabboti andhakaṭṭhakathāyaṃ vutta’’nti vatvā tassa appaṭikkhittattā vaṭṭatīti dīpitameva. ‘‘Yadā aññaṃ suddhaṃ bhikkhuṃ anāpattikaṃ passissati, tadā tassa santike’’ti vuttattā lahukasseva anuññātattā samuccayakkhandhake vuttattā sabhāgasaṅghādisesaṃ pana ñattiyā ārocetvā uposathaṃ kātuṃ na vaṭṭati.

    ਦੇવਬ੍ਰਹ੍ਮਾ ਪਨ ‘‘ਤਿਰਚ੍ਛਾਨਗਤੋ’’ਤਿ ਪਦਂ ਠਪੇਤ੍વਾ ਯੇਨ ਕੇਨਚਿ ਪਦੇਨ ਅਸਙ੍ਗਹਿਤਾਪਿ ਇਮਿਨਾ ਸਙ੍ਗਹਿਤਾਤਿ ਦਸ੍ਸਨਤ੍ਥਂ ‘‘ਯਸ੍ਸ ਉਪਸਮ੍ਪਦਾ ਪਟਿਕ੍ਖਿਤ੍ਤਾ’’ਤਿ વੁਤ੍ਤਂ।

    Devabrahmā pana ‘‘tiracchānagato’’ti padaṃ ṭhapetvā yena kenaci padena asaṅgahitāpi iminā saṅgahitāti dassanatthaṃ ‘‘yassa upasampadā paṭikkhittā’’ti vuttaṃ.

    ‘‘ਚਾਤੁਮਾਸਿਨਿਯਂ ਪਨ ਪવਾਰਿਤਾਨਂ ਸਨ੍ਤਿਕੇ ਅਨੁਪਗਤੇਨ વਾ ਛਿਨ੍ਨવਸ੍ਸੇਨ વਾ વੁਟ੍ਠવਸ੍ਸੇਨ વਾ’’ਤਿ ਅવਤ੍વਾ ‘‘ਅਨੁਪਗਤੇਨ વਾ ਛਿਨ੍ਨવਸ੍ਸੇਨ વਾ’’ਤਿ ਏਤ੍ਤਕਮੇવ વੁਤ੍ਤਂ। વੁਟ੍ਠવਸ੍ਸੋ ਪਨ ਤਸ੍ਮਿਂ ਕਾਲੇ ਅਨੁਪਗਤਤ੍ਤਾ ‘‘ਅਨੁਪਗਤੋ’’ਤਿ ਸਙ੍ਖ੍ਯਂ ਗਤੋਤਿ। ਸਬ੍ਬਾਯ વੁਟ੍ਠਿਤਾਯ ਸਬ੍ਬੇ વੁਟ੍ਠਹਿਤ੍વਾ ਗਤੇ ਸਨ੍ਨਿਪਾਤੇਤੁਂ ਨ ਸਕ੍ਕਾ, ਏਕਚ੍ਚੇ ਸਨ੍ਨਿਪਾਤੇਤ੍વਾ ਪਾਰਿਸੁਦ੍ਧਿਂ ਆਰੋਚੇਤੁਂ વਟ੍ਟਤੀਤਿ વਦਨ੍ਤਿ। ਕਸ੍ਮਾ? ਞਤ੍ਤਿਂ ਠਪੇਤ੍વਾ ਕਤ੍ਤਬ੍ਬਸਙ੍ਘਕਮ੍ਮਾਭਾવਾ વਗ੍ਗਂ ਨ ਹੋਤੀਤਿ। ਪવਾਰਣਾਯਪਿ ਏਸੇવ ਨਯੋ। ਅਯਞ੍ਹੇਤ੍ਥ વਿਸੇਸੋ – ਸਚੇ ਪੁਰਿਮਿਕਾਯ ਉਪਗਤੇਹਿ ਪਚ੍ਛਿਮਿਕਾਯ ਉਪਗਤਾ ਥੋਕਤਰਾ ਚੇવ ਹੋਨ੍ਤਿ ਸਮਸਮਾ ਚ, ਸਙ੍ਘਪવਾਰਣਾਯ ਚ ਗਣਂ ਪੂਰੇਨ੍ਤਿ, ਸਙ੍ਘਪવਾਰਣਾવਸੇਨ ਞਤ੍ਤਿ ਠਪੇਤਬ੍ਬਾਤਿ। ‘‘ਏਕੋવ ਭਿਕ੍ਖੁ ਹੋਤਿ…ਪੇ॰… ਅਞ੍ਞੇਸਂ ਅਨਾਗਤਭਾવਂ ਞਤ੍વਾ’’ਤਿ વੁਤ੍ਤਤ੍ਤਾ ਅਧਿਟ੍ਠਾਨੁਪੋਸਥਂ ਸੀਮਂ ਪવਿਸਿਤ੍વਾ ਕਾਤੁਂ ਨ ਸਕ੍ਕਾਤਿ વਦਨ੍ਤਿ।

    ‘‘Cātumāsiniyaṃ pana pavāritānaṃ santike anupagatena vā chinnavassena vā vuṭṭhavassena vā’’ti avatvā ‘‘anupagatena vā chinnavassena vā’’ti ettakameva vuttaṃ. Vuṭṭhavasso pana tasmiṃ kāle anupagatattā ‘‘anupagato’’ti saṅkhyaṃ gatoti. Sabbāya vuṭṭhitāya sabbe vuṭṭhahitvā gate sannipātetuṃ na sakkā, ekacce sannipātetvā pārisuddhiṃ ārocetuṃ vaṭṭatīti vadanti. Kasmā? Ñattiṃ ṭhapetvā kattabbasaṅghakammābhāvā vaggaṃ na hotīti. Pavāraṇāyapi eseva nayo. Ayañhettha viseso – sace purimikāya upagatehi pacchimikāya upagatā thokatarā ceva honti samasamā ca, saṅghapavāraṇāya ca gaṇaṃ pūrenti, saṅghapavāraṇāvasena ñatti ṭhapetabbāti. ‘‘Ekova bhikkhu hoti…pe… aññesaṃ anāgatabhāvaṃ ñatvā’’ti vuttattā adhiṭṭhānuposathaṃ sīmaṃ pavisitvā kātuṃ na sakkāti vadanti.

    ‘‘ਕਿਂ ਸਙ੍ਘਸ੍ਸ ਪੁਬ੍ਬਕਿਚ੍ਚ’’ਨ੍ਤਿ ਇਦਂ ਨ ਞਤ੍ਤਿਂ ਠਪੇਤ੍વਾ વਤ੍ਤਬ੍ਬਂ। ਤਞ੍ਹਿ ਞਤ੍ਤਿਤੋ ਪੁਰੇਤਰਮੇવ ਕਰੀਯਤਿ। ਤਸ੍ਮਾ ‘‘ਸੁਣਾਤੁ ਮੇ, ਭਨ੍ਤੇ, ਸਙ੍ਘੋ, ਕਿਂ ਸਙ੍ਘਸ੍ਸ ਪੁਬ੍ਬਕਿਚ੍ਚਂ, ਯਦਿ ਸਙ੍ਘਸ੍ਸ ਪਤ੍ਤਕਲ੍ਲ’’ਨ੍ਤਿ વਤ੍ਤਬ੍ਬਂ ਸਿਯਾਤਿ। ਤਥਾਪਿ ਨ વਤ੍ਤਬ੍ਬਂ। ਨ ਹਿ ਤਂ ਞਤ੍ਤਿਯਾ ਅਨ੍ਤੋ ਕਰੀਯਤੀਤਿ। ਏવਂ ਸਨ੍ਤੇ ਨੇਤਂ વਤ੍ਤਬ੍ਬਨ੍ਤਿ ਆਪਜ੍ਜਤਿ ਪਯੋਜਨਾਭਾવਾਤਿ ਚੇ? ਨ, ਯਥਾਗਤਟ੍ਠਾਨੇ ਏવ વਤ੍ਤਬ੍ਬਤੋ, ਪਰਪਦਾਪੇਕ੍ਖਤਾਯਾਤਿ વੁਤ੍ਤਂ ਹੋਤਿ। ਇਦਂ ਪੁਬ੍ਬਕਿਚ੍ਚਂ ਅਕਤ੍વਾ ਉਪੋਸਥਕਮ੍ਮਂ ਕਰੋਨ੍ਤੋ ਸਙ੍ਘੋ, ਪੁਗ੍ਗਲੋ વਾ ਠਪਨਕ੍ਖੇਤ੍ਤਾਤਿਕ੍ਕਮੇ ਆਪਜ੍ਜਤਿ। ਤਸ੍ਮਿਞ੍ਹਿ ਖੇਤ੍ਤੇ ਅਤਿਕ੍ਕਨ੍ਤੇ ਸਮ੍ਮਜ੍ਜਨਾਦਿਕਰਣੇ ਆਪਤ੍ਤਿਮੋਕ੍ਖੋ ਨ ਹੋਤਿ ਉਪੋਸਥਕਮ੍ਮਤੋ ਪੁਬ੍ਬੇ ਕਤ੍ਤਬ੍ਬਕਮ੍ਮਾਕਰਣਪਚ੍ਚਯਤ੍ਤਾ ਤਸ੍ਸਾ ਆਪਤ੍ਤਿਯਾ। ਨ ਸਾ ਕਮ੍ਮਪਰਿਯੋਸਾਨਾਪੇਕ੍ਖਾ ਏਤ੍ਥਾਗਤਸਮ੍ਪਜਾਨਮੁਸਾવਾਦਾਪਤ੍ਤਿ વਿਯ, ਤਸ੍ਮਾ ਪਾਤਿਮੋਕ੍ਖੁਦ੍ਦੇਸਕੋ ਭਿਕ੍ਖੁ ‘‘ਪਾਰਿਸੁਦ੍ਧਿਂ ਆਯਸ੍ਮਨ੍ਤੋ ਆਰੋਚੇਥਾ’’ਤਿ વਤ੍ਤੁਕਾਮੋ ਪਠਮਮੇવ ਪਾਰਿਸੁਦ੍ਧਾਪਾਰਿਸੁਦ੍ਧਿਪਚ੍ਚਯਂ ਪੁਬ੍ਬਕਿਚ੍ਚਂ ਸਰਾਪੇਤਿ। ਤਞ੍ਹਿ ਕਤਂ ਪਾਰਿਸੁਦ੍ਧਿਪਚ੍ਚਯੋ ਹੋਤਿ, ਅਕਤਂ ਅਪਾਰਿਸੁਦ੍ਧਿਪਚ੍ਚਯੋ। ਤੇਨੇવ ਉਭਯਾਪੇਕ੍ਖਾਧਿਪ੍ਪਾਯੇਨ ਕਤਂ, ਨ ਕਤਨ੍ਤਿ ਅવਤ੍વਾ ‘‘ਕਿਂ ਸਙ੍ਘਸ੍ਸ ਪੁਬ੍ਬਕਿਚ੍ਚ’’ਮਿਚ੍ਚੇવਾਹ। ਤਤ੍ਥ ਅਕਤਪਕ੍ਖੇ ਤਾવ ਪਾਰਿਸੁਦ੍ਧਿਆਰੋਚਨਕ੍ਕਮਨਿਦਸ੍ਸਨਤ੍ਥਂ ਪਰਤੋ ‘‘ਯਸ੍ਸ ਸਿਯਾ ਆਪਤ੍ਤਿ, ਸੋ ਆવਿਕਰੇਯ੍ਯਾ’’ਤਿ ਚ, ਕਤਪਕ੍ਖੇ ‘‘ਅਸਨ੍ਤਿਯਾ ਆਪਤ੍ਤਿਯਾ ਤੁਣ੍ਹੀ ਭવਿਤਬ੍ਬ’’ਨ੍ਤਿ ਚ વਕ੍ਖਤਿ।

    ‘‘Kiṃ saṅghassa pubbakicca’’nti idaṃ na ñattiṃ ṭhapetvā vattabbaṃ. Tañhi ñattito puretarameva karīyati. Tasmā ‘‘suṇātu me, bhante, saṅgho, kiṃ saṅghassa pubbakiccaṃ, yadi saṅghassa pattakalla’’nti vattabbaṃ siyāti. Tathāpi na vattabbaṃ. Na hi taṃ ñattiyā anto karīyatīti. Evaṃ sante netaṃ vattabbanti āpajjati payojanābhāvāti ce? Na, yathāgataṭṭhāne eva vattabbato, parapadāpekkhatāyāti vuttaṃ hoti. Idaṃ pubbakiccaṃ akatvā uposathakammaṃ karonto saṅgho, puggalo vā ṭhapanakkhettātikkame āpajjati. Tasmiñhi khette atikkante sammajjanādikaraṇe āpattimokkho na hoti uposathakammato pubbe kattabbakammākaraṇapaccayattā tassā āpattiyā. Na sā kammapariyosānāpekkhā etthāgatasampajānamusāvādāpatti viya, tasmā pātimokkhuddesako bhikkhu ‘‘pārisuddhiṃ āyasmanto ārocethā’’ti vattukāmo paṭhamameva pārisuddhāpārisuddhipaccayaṃ pubbakiccaṃ sarāpeti. Tañhi kataṃ pārisuddhipaccayo hoti, akataṃ apārisuddhipaccayo. Teneva ubhayāpekkhādhippāyena kataṃ, na katanti avatvā ‘‘kiṃ saṅghassa pubbakicca’’miccevāha. Tattha akatapakkhe tāva pārisuddhiārocanakkamanidassanatthaṃ parato ‘‘yassa siyā āpatti, so āvikareyyā’’ti ca, katapakkhe ‘‘asantiyā āpattiyā tuṇhī bhavitabba’’nti ca vakkhati.

    ‘‘ਸਬ੍ਬਨ੍ਤਿਮੇਨ ਪਰਿਚ੍ਛੇਦੇਨ ਚਤੂਹਿ ਭਿਕ੍ਖੂਹਿ ਸਨ੍ਨਿਪਤਿਤ੍વਾ’’ਤਿ ਚ, ‘‘ਉਪੋਸਥਕਰਣਤ੍ਥਂ ਸਨ੍ਨਿਪਤਿਤੇ ਸਙ੍ਘੇ ਬਹਿ…ਪੇ॰… ਅਦੇਨ੍ਤੇਨ ਛਨ੍ਦੋ ਦਾਤਬ੍ਬੋ’’ਤਿ ਚ વਦਨ੍ਤਿ। ਅਸਨ੍ਨਿਪਤਿਤੇਪਿ ਪਨ વਟ੍ਟਤਿ। ਇਦਞ੍ਹਿ ਛਨ੍ਦਦਾਨਸਮਯਦਸ੍ਸਨਤ੍ਥਂ વੁਤ੍ਤਂ। ਉਪੋਸਥਕਰਣਤ੍ਥਂ ਸਨ੍ਨਿਪਤਿਤੇ ਸਙ੍ਘੇ ਬਹਿ ਉਪੋਸਥਂ ਕਤ੍વਾ ਆਗਤਸ੍ਸ ਕਤ੍ਤਬ੍ਬਾਕਾਰਦਸ੍ਸਨਤ੍ਥਞ੍ਚ વੁਤ੍ਤਂ। ਪਧਾਨਘਰવਾਸਿਨੋ ਪਧਾਨਘਰਂ ਪવਿਸਿਤੁਕਾਮਾ ਅਤ੍ਤਨੋ ਸਭਾਗਭਿਕ੍ਖੂਨਂ ਛਨ੍ਦਂ ਦਤ੍વਾ ਸਚੇ ਸਙ੍ਘੋ ਸਨ੍ਨਿਪਤਤਿ, ‘‘ਮਯ੍ਹਂ ਛਨ੍ਦੋ ਆਰੋਚੇਤਬ੍ਬੋ’’ਤਿ વਤ੍વਾ ਪਧਾਨਘਰਂ ਪવਿਸਨ੍ਤਿ। ਅਯਂ ਸੀਹਲ਼ਦੀਪੇ ਪਯੋਗੋ। ਆਰੋਚੇਨ੍ਤੇਨ ਪਨ ਸਨ੍ਨਿਪਤਿਤੇ ਆਰੋਚੇਤਬ੍ਬਂ। ਪਞ੍ਚਸੁ ਭਿਕ੍ਖੂਸੁ ਏਕਸ੍ਮਿਂ વਿਹਾਰੇ વਸਨ੍ਤੇਸੁ ਏਕਸ੍ਸ ਛਨ੍ਦਪਾਰਿਸੁਦ੍ਧਿਂ ਆਹਰਿਤ੍વਾ ਚਤੁਨ੍ਨਂ ਪਾਤਿਮੋਕ੍ਖਂ ਉਦ੍ਦਿਸਿਤੁਂ ਅਨੁਞ੍ਞਾਤਤ੍ਤਾ ਸਨ੍ਨਿਪਤਿਤੇ ਛਨ੍ਦੋ ਗਹੇਤਬ੍ਬੋ ਆਰੋਚੇਤਬ੍ਬੋਤਿ વਚਨਂ ਨਿਰਤ੍ਥਕਂ વਿਯ। ‘‘ਥੇਯ੍ਯਸਂવਾਸਕੋ ਪਟਿਜਾਨਾਤੀਤਿ (ਮਹਾવ॰ ੧੬੫) વਚਨਤੋ ਸਾਮਣੇਰੇਨ ਆਹਟਾਪਿ વਟ੍ਟਤਿ। ਕਮ੍ਮਂ ਨ ਕੋਪੇਤੀ’’ਤਿ ਚ, ‘‘ਸਚੇ ਪੁਬ੍ਬੇ ਛਨ੍ਦਂ ਦਤ੍વਾ ਬਹਿਸੀਮਾਗਤੋ ਪੁਨ ਪવਿਸਤਿ, ਪਚ੍ਛਾ ਛਨ੍ਦਗ੍ਗਹਣਕਿਚ੍ਚਂ ਨਤ੍ਥਿ, ਤਸ੍ਸ ਪਯੋਗੋ ਸੀਮਾਸਮ੍ਮੁਤਿવਸੇਨ વੇਦਿਤਬ੍ਬੋ’’ਤਿ ਚ ‘‘ਛਨ੍ਦਦਾਨੇ ਤਿਕ੍ਖਤ੍ਤੁਂ વਚਨੇ ਇਦਂ ਪਯੋਜਨਂ – ਪਠਮਂ ਸਮਗ੍ਗਭਾવਂ, ਦੁਤਿਯਂ ਪਚ੍ਛਾ વਿਧਾਤਬ੍ਬਭਾવਂ, ਤਤਿਯਂ ਛਨ੍ਦਹਾਰਕਸ੍ਸ ਦੁਕ੍ਕਟਮੋਚਨਂ ਦੀਪੇਤੀ’’ਤਿ (વਜਿਰ॰ ਟੀ॰ ਮਹਾવਗ੍ਗ ੧੬੪) ਚ ਲਿਖਿਤਂ। ਬਿਲ਼ਾਲਸਙ੍ਖਲਿਕਾਬਦ੍ਧਾવ ਹੋਤਿ ਅਨ੍ਤੋਗੇਹੇ ਏવ ਸਮ੍ਪਯੋਜਨਤ੍ਤਾ, ਯਥਾ ਸਾ ਨ ਕਤ੍ਥਚਿ ਗਚ੍ਛਤਿ, ਤਥਾ ਸਾਪਿ ਨ ਕਤ੍ਥਚਿ ਗਚ੍ਛਤੀਤਿ ਅਧਿਪ੍ਪਾਯੋ। ਇਤਰਥਾ વਿਸੇਸਨਂ ਨਿਰਤ੍ਥਕਂ ਹੋਤੀਤਿ ਆਚਰਿਯੇਨ ਗਹਿਤਂ।

    ‘‘Sabbantimena paricchedena catūhi bhikkhūhi sannipatitvā’’ti ca, ‘‘uposathakaraṇatthaṃ sannipatite saṅghe bahi…pe… adentena chando dātabbo’’ti ca vadanti. Asannipatitepi pana vaṭṭati. Idañhi chandadānasamayadassanatthaṃ vuttaṃ. Uposathakaraṇatthaṃ sannipatite saṅghe bahi uposathaṃ katvā āgatassa kattabbākāradassanatthañca vuttaṃ. Padhānagharavāsino padhānagharaṃ pavisitukāmā attano sabhāgabhikkhūnaṃ chandaṃ datvā sace saṅgho sannipatati, ‘‘mayhaṃ chando ārocetabbo’’ti vatvā padhānagharaṃ pavisanti. Ayaṃ sīhaḷadīpe payogo. Ārocentena pana sannipatite ārocetabbaṃ. Pañcasu bhikkhūsu ekasmiṃ vihāre vasantesu ekassa chandapārisuddhiṃ āharitvā catunnaṃ pātimokkhaṃ uddisituṃ anuññātattā sannipatite chando gahetabbo ārocetabboti vacanaṃ niratthakaṃ viya. ‘‘Theyyasaṃvāsako paṭijānātīti (mahāva. 165) vacanato sāmaṇerena āhaṭāpi vaṭṭati. Kammaṃ na kopetī’’ti ca, ‘‘sace pubbe chandaṃ datvā bahisīmāgato puna pavisati, pacchā chandaggahaṇakiccaṃ natthi, tassa payogo sīmāsammutivasena veditabbo’’ti ca ‘‘chandadāne tikkhattuṃ vacane idaṃ payojanaṃ – paṭhamaṃ samaggabhāvaṃ, dutiyaṃ pacchā vidhātabbabhāvaṃ, tatiyaṃ chandahārakassa dukkaṭamocanaṃ dīpetī’’ti (vajira. ṭī. mahāvagga 164) ca likhitaṃ. Biḷālasaṅkhalikābaddhāva hoti antogehe eva sampayojanattā, yathā sā na katthaci gacchati, tathā sāpi na katthaci gacchatīti adhippāyo. Itarathā visesanaṃ niratthakaṃ hotīti ācariyena gahitaṃ.

    ‘‘ਨ ਹਿ ਤਂ ਅਕਤ੍વਾ ਉਪੋਸਥਂ ਕਾਤੁਂ વਟ੍ਟਤੀ’’ਤਿ ਪੁਬ੍ਬੇ ਦਸ੍ਸਿਤਤ੍ਤਾ ‘‘ਇਦਮ੍ਪਿ ਹਿ ਉਭਯ’’ਨ੍ਤਿ ਕਸ੍ਮਾ વੁਤ੍ਤਨ੍ਤਿ ਚੇ? ਸੇਸਾਨਿ ਥੇਰੇਨ ਆਣਤ੍ਤੇਨ ਕਾਤਬ੍ਬਾਨਿ ਦਸ੍ਸਿਤਾਨਿ, ਇਮੇ ਪਨ ਦ੍વੇ ਥੇਰੇਨ વਾ ਪਾਤਿਮੋਕ੍ਖੁਦ੍ਦੇਸਕੇਨ વਾ ਞਤ੍ਤਿਟ੍ਠਪਨਕੇਨ વਾ ਯੇਨ વਾ ਤੇਨ વਾ ਕਾਤਬ੍ਬਾਨੀਤਿ ਚ, ਸਮ੍ਮਜ੍ਜਨਾਦੀਨਿ ਤਤ੍ਥ ਤਤ੍ਥ ਤਾਦਿਸਾਨਿ ਪਯੋਜਨਾਨਿ ਨਿਪ੍ਫਾਦੇਨ੍ਤਿ, ਇਮੇ ਪਨ ਦ੍વੇ ਤਤ੍ਥ ਤਤ੍ਥ ਨ ਕਿਞ੍ਚਿ ਕਮ੍ਮਂ ਸਾਧੇਨ੍ਤਿ, ਤਸ੍ਮਾ ‘‘ਕਿਂ ਇਮਿਨਾ’’ਤਿ ਅવਤ੍વਾ ਕਾਤਬ੍ਬਮੇવਾਤਿ ਦਸ੍ਸੇਤੁਞ੍ਚ ‘‘ਇਦਮ੍ਪਿ ਹਿ ਉਭਯ’’ਨ੍ਤਿਆਦਿ વੁਤ੍ਤਂ। ‘‘ਆਯਸ੍ਮਨ੍ਤਾਨਂ ਪਾਦੇ વਨ੍ਦਤੀ’’ਤਿ ਗਣવਸੇਨ વਤ੍વਾ ਪੁਗ੍ਗਲવਸੇਨ ਨ વੁਤ੍ਤਂ ਤੇਨ ਆਰੋਚੇਤਬ੍ਬਸ੍ਸ ਅਞ੍ਞਸ੍ਸ ਅਭਾવਾ।

    ‘‘Na hi taṃ akatvā uposathaṃ kātuṃ vaṭṭatī’’ti pubbe dassitattā ‘‘idampi hi ubhaya’’nti kasmā vuttanti ce? Sesāni therena āṇattena kātabbāni dassitāni, ime pana dve therena vā pātimokkhuddesakena vā ñattiṭṭhapanakena vā yena vā tena vā kātabbānīti ca, sammajjanādīni tattha tattha tādisāni payojanāni nipphādenti, ime pana dve tattha tattha na kiñci kammaṃ sādhenti, tasmā ‘‘kiṃ iminā’’ti avatvā kātabbamevāti dassetuñca ‘‘idampi hi ubhaya’’ntiādi vuttaṃ. ‘‘Āyasmantānaṃ pāde vandatī’’ti gaṇavasena vatvā puggalavasena na vuttaṃ tena ārocetabbassa aññassa abhāvā.

    ਸਙ੍ਘਸ੍ਸ ਉਦ੍ਦਿਟ੍ਠਂ ਹੋਤੀਤਿ ਸਙ੍ਘੇਨ ਉਦ੍ਦਿਟ੍ਠਂ ਹੋਤੀਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਸਮਗ੍ਗਸ੍ਸ ਹਿ ਸਙ੍ਘਸ੍ਸਾਤਿ ਏਤ੍ਥ ਸਮਗ੍ਗਭਾવਸ੍ਸ ਕਾਯਸਾਮਗ੍ਗਿਕਾਰਣਤ੍ਤਾ ਨਤ੍ਥਿ ਦੋਸੋਤਿ ਚੇ? ਤਂ ਨ, ਉਦ੍ਦੇਸੇਪਿ ਸવਨੇਪਿ ਸਮਗ੍ਗਭਾવਸ੍ਸ ਇਚ੍ਛਿਤਬ੍ਬਤ੍ਤਾ। ‘‘ਸੁਣਾਤੁ ਮੇ, ਭਨ੍ਤੇ’’ਤਿ ਹਿ ਇਮਿਨਾ ਚਿਤ੍ਤਸਾਮਗ੍ਗਿਂ ਦੀਪੇਤਿ ਸવਨੇ ਸਬ੍ਬੇਹਿ ਏਕੀਭੂਤਭਾવਤੋ।

    Saṅghassa uddiṭṭhaṃ hotīti saṅghena uddiṭṭhaṃ hotīti attho. Samaggassa hi saṅghassāti ettha samaggabhāvassa kāyasāmaggikāraṇattā natthi dosoti ce? Taṃ na, uddesepi savanepi samaggabhāvassa icchitabbattā. ‘‘Suṇātu me, bhante’’ti hi iminā cittasāmaggiṃ dīpeti savane sabbehi ekībhūtabhāvato.

    ਸਞ੍ਚਿਚ੍ਚ ਆਪਤ੍ਤਿਂ ਆਪਜ੍ਜਤੀਤਿ ਏਤ੍ਥ ਅਨਾਦਰਿਯવਸੇਨ ਆਪਜ੍ਜਨ੍ਤੋ ਏવ ਅਲਜ੍ਜੀ ਹੋਤਿ, ਨ ਇਤਰੋਤਿ। ਆਪਤ੍ਤਿਂ ਪਰਿਗੂਹਤੀਤਿ ਏਤ੍ਥ ਲਜ੍ਜਾਯ ਪਰਿਗੂਹਨ੍ਤੋ ਅਲਜ੍ਜੀ ਨ ਹੋਤਿ, ‘ਕਿਂ ਇਮਿਨਾ’ਤਿ ਅਨਾਦਰਿਯવਸੇਨ ਪਰਿਗੂਹਨ੍ਤੋ ਹੋਤੀ’’ਤਿ ਚ ਲਿਖਿਤਂ।

    Sañcicca āpattiṃ āpajjatīti ettha anādariyavasena āpajjanto eva alajjī hoti, na itaroti. Āpattiṃ parigūhatīti ettha lajjāya parigūhanto alajjī na hoti, ‘kiṃ iminā’ti anādariyavasena parigūhanto hotī’’ti ca likhitaṃ.

    ‘‘ਸਤ੍ਤਨ੍ਨਂ ਆਪਤ੍ਤਿਕ੍ਖਨ੍ਧਾਨ’’ਨ੍ਤਿ ਨ વਤ੍ਤਬ੍ਬਂ, ‘‘ਛਨ੍ਨ’’ਨ੍ਤਿ વਤ੍ਤਬ੍ਬਨ੍ਤਿ ਚੇ? ਸਤ੍ਤਨ੍ਨਮੇવਾਤਿ વਤ੍ਤਬ੍ਬਂ। ਪਾਰਾਜਿਕਾਪਤ੍ਤਿਂ ਆਪਨ੍ਨੋ ਹਿ ਸਚੇ ਅਤ੍ਤਨੋ ਸਾਪਤ੍ਤਿਕਭਾવਂ ਪਕਾਸੇਤਿ, ਸਙ੍ਘਸ੍ਸ ਚ ਉਪੋਸਥੋ ਸਮ੍ਪਜ੍ਜਤਿ, ਤਸ੍ਸ ਚ ਗਿਹਿਭਾવੇਨ વਾ ਸਾਮਣੇਰਭਾવੇਨ વਾ ਸੁਦ੍ਧਿ ਹੋਤੀਤਿ।

    ‘‘Sattannaṃ āpattikkhandhāna’’nti na vattabbaṃ, ‘‘channa’’nti vattabbanti ce? Sattannamevāti vattabbaṃ. Pārājikāpattiṃ āpanno hi sace attano sāpattikabhāvaṃ pakāseti, saṅghassa ca uposatho sampajjati, tassa ca gihibhāvena vā sāmaṇerabhāvena vā suddhi hotīti.

    ਏਕਚ੍ਚੇ ਆਚਰਿਯਾ ਨਾਮ ਧਮ੍ਮਭਾਰਿਕੋ ਕਿਰ ਆਚਰਿਯੋ। ਕਸ੍ਮਾ ਏવਂ વੁਤ੍ਤਨ੍ਤਿ ਚੇ? ਯਾવਤਤਿਯਾਨੁਸਾવਨਾ ਨਾਮ ਤਿਕ੍ਖਤ੍ਤੁਂ વਚਨਂ। ਤਥਾ ਪਾਠੇ ਅਨਾਗਤਤ੍ਤਾ ਕੇવਲਂ ‘‘ਯਾવਤਤਿਯਂ ਅਨੁਸਾવਿਤ’’ਨ੍ਤਿ ਪਦਮੇવ ਦਿਸ੍વਾ ‘‘ਯਸ੍ਸ ਸਿਯਾ ਆਪਤ੍ਤਿ, ਸੋ ਆવਿਕਰੇਯ੍ਯਾ’’ਤਿ ਇਦਂ ‘‘ਸਚੇ ਆਪਤ੍ਤਿਂ ਆਪਨ੍ਨਾ, ਆવਿਕਰੋਥਾ’’ਤਿ ਇਮਮਤ੍ਥਂ ਦੀਪੇਤਿ। ‘‘ਅਸਨ੍ਤਿਯਾ ਆਪਤ੍ਤਿਯਾ ਤੁਣ੍ਹੀ ਭવਿਤਬ੍ਬ’’ਨ੍ਤਿ ਇਦਮ੍ਪਿ ਤਮੇવਤ੍ਥਂ ਦੀਪੇਤਿ। ‘‘ਤੁਣ੍ਹੀਭਾવੇਨ ਖੋ ਪਨਾਯਸ੍ਮਨ੍ਤੇ ਪਰਿਸੁਦ੍ਧਾਤਿ વੇਦਿਸ੍ਸਾਮੀ’’ਤਿ ਇਦਮ੍ਪਿ ਤਮੇવਾਤਿ ਏવਮਤ੍ਥਂ ਗਹੇਤ੍વਾ વੁਤ੍ਤਂ ਕਿਰ।

    Ekacce ācariyā nāma dhammabhāriko kira ācariyo. Kasmā evaṃ vuttanti ce? Yāvatatiyānusāvanā nāma tikkhattuṃ vacanaṃ. Tathā pāṭhe anāgatattā kevalaṃ ‘‘yāvatatiyaṃ anusāvita’’nti padameva disvā ‘‘yassa siyā āpatti, so āvikareyyā’’ti idaṃ ‘‘sace āpattiṃ āpannā, āvikarothā’’ti imamatthaṃ dīpeti. ‘‘Asantiyā āpattiyā tuṇhī bhavitabba’’nti idampi tamevatthaṃ dīpeti. ‘‘Tuṇhībhāvena kho panāyasmante parisuddhāti vedissāmī’’ti idampi tamevāti evamatthaṃ gahetvā vuttaṃ kira.

    ਅਪਰੇਤਿ ਅਤ੍ਥਦਸ੍ਸਿਤ੍ਥੇਰੋ ਕਿਰ। ਏਤਂ ਸਨ੍ਧਾਯਾਤਿ ਏਤ੍ਥ ‘‘ਸਕਿਮ੍ਪਿ ਅਨੁਸਾવਿਤ’’ਨ੍ਤਿ ਪਦਸ੍ਸ વਚਨੇਨ ਤਿਕ੍ਖਤ੍ਤੁਂ ਅਨੁਸਾવਨਾ ਕਾਤਬ੍ਬਾਤਿ ਏਤ੍ਤਕਮੇવ ਦੀਪਿਤਂ વਿਯ ਦਿਸ੍ਸਤਿ।

    Apareti atthadassitthero kira. Etaṃ sandhāyāti ettha ‘‘sakimpi anusāvita’’nti padassa vacanena tikkhattuṃ anusāvanā kātabbāti ettakameva dīpitaṃ viya dissati.

    ਇਮਮਤ੍ਥਂ ਸਨ੍ਧਾਯ વੁਤ੍ਤਨ੍ਤਿ ਕਥਂ વਿਞ੍ਞਾਯਤੀਤਿ ਚੇ? ‘‘ਅਯਮੇਤ੍ਥ ਆਚਰਿਯਪਰਮ੍ਪਰਾਭਤੋ વਿਨਿਚ੍ਛਯੋ’’ਤਿ વੁਤ੍ਤਂ।

    Imamatthaṃ sandhāya vuttanti kathaṃ viññāyatīti ce? ‘‘Ayamettha ācariyaparamparābhato vinicchayo’’ti vuttaṃ.

    ‘‘ਸਰਮਾਨੇਨਾ’’ਤਿ ਇਮਿਨਾ ਸਮ੍ਪਜਾਨਮੁਸਾવਾਦਸ੍ਸ ਸਚਿਤ੍ਤਕਤ੍ਤਂ ਦਸ੍ਸੇਤਿ। ਸਙ੍ਘਮਜ੍ਝੇ વਾਤਿਆਦਿ ਲਕ੍ਖਣવਚਨਂ ਕਿਰ। ਸਙ੍ਘੁਪੋਸਥਕਰਣਤ੍ਥਂ ਸਙ੍ਘਮਜ੍ਝੇ ਚੇ ਨਿਸਿਨ੍ਨੋ, ਤਸ੍ਮਿਂ ਸਙ੍ਘਮਜ੍ਝੇ ਆવਿਕਾਤਬ੍ਬਾ। ਗਣੁਪੋਸਥਕਰਣਤ੍ਥਞ੍ਚੇ ਗਣਮਜ੍ਝੇ ਨਿਸਿਨ੍ਨੋ, ਤਸ੍ਮਿਂ ਗਣਮਜ੍ਝੇ। ਏਕਸ੍ਸੇવ ਸਨ੍ਤਿਕੇ ਚੇ ਪਾਰਿਸੁਦ੍ਧਿਉਪੋਸਥਂ ਕਤ੍ਤੁਕਾਮੋ, ਤਸ੍ਮਿਂ ਏਕਪੁਗ੍ਗਲੇ ਆવਿਕਾਤਬ੍ਬਾਤਿ, ਏਤੇਨ ਨ ਕੇવਲਂ ਸਙ੍ਘਮਜ੍ਝੇ ਏવਾਯਂ ਮੁਸਾવਾਦੋ ਸਮ੍ਭવਤਿ, ਅਥ ਖੋ ਏਤ੍ਥ વੁਤ੍ਤਲਕ੍ਖਣੇਨ ਅਸਤਿਪਿ ‘‘ਪਾਰਿਸੁਦ੍ਧਿਂ ਆਯਸ੍ਮਨ੍ਤੋ ਆਰੋਚੇਥਾ’’ਤਿਆਦਿવਿਧਾਨੇ ਗਣੁਪੋਸਥੇਪਿ ਸਾਪਤ੍ਤਿਕੋ ਹੁਤ੍વਾ ਉਪੋਸਥਂ ਕਤ੍ਤੁਕਾਮੋ ਅਨਾਰੋਚੇਤ੍વਾ ਤੁਣ੍ਹੀਭੂਤੋવ ਚੇ ਕਰੋਤਿ, ਅਯਂ ਸਮ੍ਪਜਾਨਮੁਸਾવਾਦਾਪਤ੍ਤਿਂ ਆਪਜ੍ਜਤੀਤਿ ਇਮਸ੍ਸਤ੍ਥਸ੍ਸ ਆવਿਕਰਣਤੋ ਲਕ੍ਖਣવਚਨਂ ਕਿਰੇਤਨ੍ਤਿ વੁਤ੍ਤਨ੍ਤਿ ਤਕ੍ਕਿਕਾ। ਅਞ੍ਞਥਾ ‘‘ਗਣਮਜ੍ਝੇ વਾ’’ਤਿ ਨ વਤ੍ਤਬ੍ਬਨ੍ਤਿ ਤੇਸਂ ਅਧਿਪ੍ਪਾਯੋ। ਆਰੋਚਨਾਧਿਪ੍ਪਾਯવਸੇਨ વੁਤ੍ਤਨ੍ਤਿ ਆਚਰਿਯਸ੍ਸ ਤਕ੍ਕੋ। ਆਰੋਚੇਨ੍ਤੋ ਹਿ ‘‘ਸਙ੍ਘਸ੍ਸ ਆਰੋਚੇਮੀ’’ਤਿ ਅਧਿਪ੍ਪਾਯੇਨ ਆવਿਕਰੋਨ੍ਤੋ ਸਙ੍ਘਮਜ੍ਝੇ ਆવਿਕਰੋਤਿ ਨਾਮ, ਉਭਤੋਪਸ੍ਸੇ ਨਿਸਿਨ੍ਨਾਨਂ ਆਰੋਚੇਨ੍ਤੋ ਗਣਮਜ੍ਝੇ ਆવਿਕਰੋਤਿ ਨਾਮ, ‘‘ਏਕਸ੍ਸੇવ ਆਰੋਚੇਸ੍ਸਾਮੀ’’ਤਿ ਅਧਿਪ੍ਪਾਯੇਨ ਆવਿਕਰੋਨ੍ਤੋ ਏਕਪੁਗ੍ਗਲੇ ਆવਿਕਰੋਤਿ ਨਾਮ। ਸਚੇਪਿ વੇਮਤਿਕੋ ਹੋਤਿ…ਪੇ॰… ਪਟਿਕਰਿਸ੍ਸਾਮੀਤਿ ਏવਂ ਕਤੇ ਯਾવ વੇਮਤਿਕੋ ਹੋਤਿ, ਤਾવ ਸਭਾਗਾਪਤ੍ਤਿਂ ਪਟਿਗ੍ਗਹੇਤੁਂ ਲਭਤਿ, ਅਞ੍ਞੇਸਞ੍ਚ ਕਮ੍ਮਾਨਂ ਪਰਿਸੁਦ੍ਧੋ ਨਾਮ ਹੋਤਿ। ਪੁਨ ਨਿਬ੍ਬੇਮਤਿਕੋ ਹੁਤ੍વਾ ਦੇਸੇਤਬ੍ਬਂ વਾ ਨ વਾਤਿ ਨੇવ ਪਾਲ਼ਿਯਂ, ਨ ਅਟ੍ਠਕਥਾਯਂ ਅਤ੍ਥਿ, ਦੇਸਿਤੇ ਪਨ ਦੋਸੋ ਨਤ੍ਥਿ। ਤਥਾ ਇਤੋ વੁਟ੍ਠਹਿਤ੍વਾ ਤਂ ਆਪਤ੍ਤਿਂ ਪਟਿਕਰਿਸ੍ਸਾਮੀਤਿ ਏਤ੍ਥ ਚ ਸਕਲਸਙ੍ਘੇ ਸਭਾਗਾਪਤ੍ਤਿਂ ਆਪਨ੍ਨੇ, વੇਮਤਿਕੇ ਚਾਤਿ ਲਿਖਿਤਂ (વਜਿਰ॰ ਟੀ॰ ਮਹਾવਗ੍ਗ ੧੬੯-੧੭੦)।

    ‘‘Saramānenā’’ti iminā sampajānamusāvādassa sacittakattaṃ dasseti. Saṅghamajjhe vātiādi lakkhaṇavacanaṃ kira. Saṅghuposathakaraṇatthaṃ saṅghamajjhe ce nisinno, tasmiṃ saṅghamajjhe āvikātabbā. Gaṇuposathakaraṇatthañce gaṇamajjhe nisinno, tasmiṃ gaṇamajjhe. Ekasseva santike ce pārisuddhiuposathaṃ kattukāmo, tasmiṃ ekapuggale āvikātabbāti, etena na kevalaṃ saṅghamajjhe evāyaṃ musāvādo sambhavati, atha kho ettha vuttalakkhaṇena asatipi ‘‘pārisuddhiṃ āyasmanto ārocethā’’tiādividhāne gaṇuposathepi sāpattiko hutvā uposathaṃ kattukāmo anārocetvā tuṇhībhūtova ce karoti, ayaṃ sampajānamusāvādāpattiṃ āpajjatīti imassatthassa āvikaraṇato lakkhaṇavacanaṃ kiretanti vuttanti takkikā. Aññathā ‘‘gaṇamajjhe vā’’ti na vattabbanti tesaṃ adhippāyo. Ārocanādhippāyavasena vuttanti ācariyassa takko. Ārocento hi ‘‘saṅghassa ārocemī’’ti adhippāyena āvikaronto saṅghamajjhe āvikaroti nāma, ubhatopasse nisinnānaṃ ārocento gaṇamajjhe āvikaroti nāma, ‘‘ekasseva ārocessāmī’’ti adhippāyena āvikaronto ekapuggale āvikaroti nāma. Sacepi vematiko hoti…pe… paṭikarissāmīti evaṃ kate yāva vematiko hoti, tāva sabhāgāpattiṃ paṭiggahetuṃ labhati, aññesañca kammānaṃ parisuddho nāma hoti. Puna nibbematiko hutvā desetabbaṃ vā na vāti neva pāḷiyaṃ, na aṭṭhakathāyaṃ atthi, desite pana doso natthi. Tathā ito vuṭṭhahitvā taṃ āpattiṃ paṭikarissāmīti ettha ca sakalasaṅghe sabhāgāpattiṃ āpanne, vematike cāti likhitaṃ (vajira. ṭī. mahāvagga 169-170).

    ਨਿਦਾਨવਣ੍ਣਨਾ ਨਿਟ੍ਠਿਤਾ।

    Nidānavaṇṇanā niṭṭhitā.





    © 1991-2023 The Titi Tudorancea Bulletin | Titi Tudorancea® is a Registered Trademark | Terms of use and privacy policy
    Contact