| Library / Tipiṭaka / ติปิฎก • Tipiṭaka / สํยุตฺตนิกาย (ฎีกา) • Saṃyuttanikāya (ṭīkā) |
๖. นิทฺทาตนฺทีสุตฺตวณฺณนา
6. Niddātandīsuttavaṇṇanā
๑๖. ปจฺฉิเม มาเส ปจฺฉาภตฺตํ ปิณฺฑปาตปฺปฎิกฺกโนฺต จตุคฺคุณํ สงฺฆาฎิํ ปญฺญเปตฺวา ทกฺขิเณน ปเสฺสน สโต สมฺปชาโนติ เอตฺตกํ ปาฐํ สงฺขิปิตฺวา ‘‘นิทฺทํ โอกฺกมิตา’’ติ วุตฺตํฯ กิริยามยจิเตฺตหิ อโวมิโสฺส ภวงฺคโสโต อพฺยากตนิทฺทาฯ สา หิ ขีณาสวานํ อุปฺปชฺชนารหา, ตสฺสา ปุพฺพภาคาปรภาเคสุ…เป.… อุปฺปนฺนํ ถินมิทฺธํ อิธาธิเปฺปตา นิทฺทา, สา อขีณาสวานํ เยภุเยฺยน อนิยตกาลา, ตพฺพิธุรนิยตสพฺภาวํ ทเสฺสโนฺต ‘‘อติจฺฉาต…เป.… อาคนฺตุกํ อาลสิย’’นฺติ อาหฯ กายาลสิยปจฺจยา วีริยสฺส ปฎิปกฺขภูตา จตฺตาโร อกุสลกฺขนฺธา ตนฺที นามฯ ตนฺทีติ สภาวนิเทฺทโสฯ ตนฺทิยนาติ อาการนิํเทฺทโสฯ ตนฺทีมนตาติ ตนฺทีภูตจิตฺตตาฯ อาลสฺยนฺติ อลสภาวาหรณํฯ อาลสฺยายิตตฺตนฺติ อลสภาวปฺปตฺติฯ กายวิชมฺภนาติ กายสฺส วินามนาฯ อกุสลปกฺขา อุกฺกณฺฐิตตาติ อกุสลปกฺขิยา อนภิรติฯ ภตฺตกิลมโถติ ยถาวุตฺตสฺส ภตฺตวตฺถุกสฺส อาหารสฺส วเสน สรีเร อุปฺปชฺชนกเขโทฯ อุปกฺกิลิโฎฺฐติ ปญฺญาย ทุพฺพลีกรเณน อุปกฺกิลิฎฺฐจิโตฺตฯ จิตฺตสฺส อสมาหิตตฺตา นิวาริตปาตุภาโวฯ อริยมคฺคสฺส โชตนํ นาม อุปฺปชฺชนเมวาติ อาห ‘‘น โชตติ , น ปาตุภวตีติ อโตฺถ’’ติฯ น หิ อริยมโคฺค โชติอโชตินาโม ปวตฺตติฯ
16. Pacchime māse pacchābhattaṃ piṇḍapātappaṭikkanto catugguṇaṃ saṅghāṭiṃ paññapetvā dakkhiṇena passena sato sampajānoti ettakaṃ pāṭhaṃ saṅkhipitvā ‘‘niddaṃ okkamitā’’ti vuttaṃ. Kiriyāmayacittehi avomisso bhavaṅgasoto abyākataniddā. Sā hi khīṇāsavānaṃ uppajjanārahā, tassā pubbabhāgāparabhāgesu…pe… uppannaṃ thinamiddhaṃ idhādhippetā niddā, sā akhīṇāsavānaṃ yebhuyyena aniyatakālā, tabbidhuraniyatasabbhāvaṃ dassento ‘‘aticchāta…pe… āgantukaṃ ālasiya’’nti āha. Kāyālasiyapaccayā vīriyassa paṭipakkhabhūtā cattāro akusalakkhandhā tandī nāma. Tandīti sabhāvaniddeso. Tandiyanāti ākāraniṃddeso. Tandīmanatāti tandībhūtacittatā. Ālasyanti alasabhāvāharaṇaṃ. Ālasyāyitattanti alasabhāvappatti. Kāyavijambhanāti kāyassa vināmanā. Akusalapakkhā ukkaṇṭhitatāti akusalapakkhiyā anabhirati. Bhattakilamathoti yathāvuttassa bhattavatthukassa āhārassa vasena sarīre uppajjanakakhedo. Upakkiliṭṭhoti paññāya dubbalīkaraṇena upakkiliṭṭhacitto. Cittassa asamāhitattā nivāritapātubhāvo. Ariyamaggassa jotanaṃ nāma uppajjanamevāti āha ‘‘na jotati, na pātubhavatīti attho’’ti. Na hi ariyamaggo jotiajotināmo pavattati.
มคฺคสหชาตวีริเยนาติ โลกิยโลกุตฺตรมคฺคสหชาตวีริเยนฯ มิสฺสกมโคฺค หิ อิธ อธิเปฺปโตฯ นีหริตฺวาติ นีหรณเหตุฯ เหตุอโตฺถ หิ อยํ ตฺวา-สโทฺท ‘‘ปญฺญาย จสฺส ทิสฺวา’’ติอาทีสุ (ม. นิ. ๑.๒๗๑) วิยฯ เตน ‘‘มโคฺค วิสุชฺฌตี’’ติ วจนํ สมตฺถิตํ โหติฯ ‘‘อริยมคฺคํ วิสุชฺฌตี’’ติ เกจิ ปฐนฺติฯ
Maggasahajātavīriyenāti lokiyalokuttaramaggasahajātavīriyena. Missakamaggo hi idha adhippeto. Nīharitvāti nīharaṇahetu. Hetuattho hi ayaṃ tvā-saddo ‘‘paññāya cassa disvā’’tiādīsu (ma. ni. 1.271) viya. Tena ‘‘maggo visujjhatī’’ti vacanaṃ samatthitaṃ hoti. ‘‘Ariyamaggaṃ visujjhatī’’ti keci paṭhanti.
นิทฺทาตนฺทีสุตฺตวณฺณนา นิฎฺฐิตาฯ
Niddātandīsuttavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
ติปิฎก (มูล) • Tipiṭaka (Mūla) / สุตฺตปิฎก • Suttapiṭaka / สํยุตฺตนิกาย • Saṃyuttanikāya / ๖. นิทฺทาตนฺทีสุตฺตํ • 6. Niddātandīsuttaṃ
อฎฺฐกถา • Aṭṭhakathā / สุตฺตปิฎก (อฎฺฐกถา) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / สํยุตฺตนิกาย (อฎฺฐกถา) • Saṃyuttanikāya (aṭṭhakathā) / ๖. นิทฺทาตนฺทีสุตฺตวณฺณนา • 6. Niddātandīsuttavaṇṇanā
