| Library / Tipiṭaka / តិបិដក • Tipiṭaka / ធម្មសង្គណិ-អដ្ឋកថា • Dhammasaṅgaṇi-aṭṭhakathā |
និទ្ទេសវារកថា
Niddesavārakathā
៣៧៥. និទ្ទេសវារេ ចិត្តស្សេកគ្គតានិទ្ទេសេ តាវ សណ្ឋិតិ អវដ្ឋិតីតិ។ ឥទំ ទ្វយំ ឋិតិវេវចនមេវ។ យំ បន កុសលនិទ្ទេសេ ‘អារម្មណំ ឱគាហេត្វា អនុបវិសិត្វា តិដ្ឋតីតិ អវដ្ឋិតី’តិ វុត្តំ, តំ ឥធ ន លព្ភតិ។ អកុសលស្មិញ្ហិ ទុព្ពលា ចិត្តស្សេកគ្គតាតិ ហេដ្ឋា ទីបិតមេវ។
375. Niddesavāre cittassekaggatāniddese tāva saṇṭhiti avaṭṭhitīti. Idaṃ dvayaṃ ṭhitivevacanameva. Yaṃ pana kusalaniddese ‘ārammaṇaṃ ogāhetvā anupavisitvā tiṭṭhatīti avaṭṭhitī’ti vuttaṃ, taṃ idha na labbhati. Akusalasmiñhi dubbalā cittassekaggatāti heṭṭhā dīpitameva.
៣៨៤. ឧទ្ធច្ចវិចិកិច្ឆាវសេន បវត្តស្ស វិសាហារស្ស បដិបក្ខតោ អវិសាហារោតិ ឯវរូបោបិ អត្ថោ ឥធ ន លព្ភតិ។ សហជាតធម្មេ បន ន វិសាហរតីតិ អវិសាហារោ។ ន វិក្ខិបតីតិ អវិក្ខេបោ។ អកុសលចិត្តេកគ្គតាវសេន អវិសាហដស្ស មានសស្ស ភាវោ អវិសាហដមានសតា។ សហជាតធម្មេសុ ន កម្បតីតិ សមាធិពលំ។ អយាថាវសមាធានតោ មិច្ឆាសមាធីតិ ឯវមិធ អត្ថោ ទដ្ឋព្ពោ។
384. Uddhaccavicikicchāvasena pavattassa visāhārassa paṭipakkhato avisāhāroti evarūpopi attho idha na labbhati. Sahajātadhamme pana na visāharatīti avisāhāro. Na vikkhipatīti avikkhepo. Akusalacittekaggatāvasena avisāhaṭassa mānasassa bhāvo avisāhaṭamānasatā. Sahajātadhammesu na kampatīti samādhibalaṃ. Ayāthāvasamādhānato micchāsamādhīti evamidha attho daṭṭhabbo.
៣៨៥. វីរិយិន្ទ្រិយនិទ្ទេសេ យោ ហេដ្ឋា ‘និក្កមោ ចេសោ កាមានំ បនុទនាយា’តិអាទិ នយោ វុត្តោ, សោ ឥធ ន លព្ភតិ។ សហជាតធម្មេសុ អកម្បនដ្ឋេនេវ វីរិយពលំ វេទិតព្ពំ។
385. Vīriyindriyaniddese yo heṭṭhā ‘nikkamo ceso kāmānaṃ panudanāyā’tiādi nayo vutto, so idha na labbhati. Sahajātadhammesu akampanaṭṭheneva vīriyabalaṃ veditabbaṃ.
៣៨៦. មិច្ឆាទិដ្ឋិនិទ្ទេសេ អយាថាវទស្សនដ្ឋេន មិច្ឆាទិដ្ឋិ។ ទិដ្ឋីសុ គតំ ឥទំ ទស្សនំ, ទ្វាសដ្ឋិទិដ្ឋិអន្តោគតត្តាតិ ទិដ្ឋិគតំ។ ហេដ្ឋាបិស្ស អត្ថោ វុត្តោយេវ។ ទិដ្ឋិយេវ ទុរតិក្កមនដ្ឋេន ទិដ្ឋិគហនំ, តិណគហនវនគហនបព្ពតគហនានិ វិយ។ ទិដ្ឋិយេវ សាសង្កសប្បដិភយដ្ឋេន ទិដ្ឋិកន្តារោ , ចោរកន្តារវាឡកន្តារមរុកន្តារនិរុទកកន្តារទុព្ភិក្ខកន្តារា វិយ។ សម្មាទិដ្ឋិយា វិនិវិជ្ឈនដ្ឋេន វិលោមនដ្ឋេន ច ទិដ្ឋិវិសូកាយិកំ។ មិច្ឆាទស្សនញ្ហិ ឧប្បជ្ជមានំ សម្មាទស្សនំ វិនិវិជ្ឈតិ ចេវ វិលោមេតិ ច។ កទាចិ សស្សតស្ស កទាចិ ឧច្ឆេទស្ស គហណតោ ទិដ្ឋិយា វិរូបំ ផន្ទិតន្តិ ទិដ្ឋិវិប្ផន្ទិតំ។ ទិដ្ឋិគតិកោ ហិ ឯកស្មិំ បតិដ្ឋាតុំ ន សក្កោតិ, កទាចិ សស្សតំ អនុបតតិ កទាចិ ឧច្ឆេទំ។ ទិដ្ឋិយេវ ពន្ធនដ្ឋេន សំយោជនន្តិ ទិដ្ឋិសំយោជនំ។
386. Micchādiṭṭhiniddese ayāthāvadassanaṭṭhena micchādiṭṭhi. Diṭṭhīsu gataṃ idaṃ dassanaṃ, dvāsaṭṭhidiṭṭhiantogatattāti diṭṭhigataṃ. Heṭṭhāpissa attho vuttoyeva. Diṭṭhiyeva duratikkamanaṭṭhena diṭṭhigahanaṃ, tiṇagahanavanagahanapabbatagahanāni viya. Diṭṭhiyeva sāsaṅkasappaṭibhayaṭṭhena diṭṭhikantāro, corakantāravāḷakantāramarukantāranirudakakantāradubbhikkhakantārā viya. Sammādiṭṭhiyā vinivijjhanaṭṭhena vilomanaṭṭhena ca diṭṭhivisūkāyikaṃ. Micchādassanañhi uppajjamānaṃ sammādassanaṃ vinivijjhati ceva vilometi ca. Kadāci sassatassa kadāci ucchedassa gahaṇato diṭṭhiyā virūpaṃ phanditanti diṭṭhivipphanditaṃ. Diṭṭhigatiko hi ekasmiṃ patiṭṭhātuṃ na sakkoti, kadāci sassataṃ anupatati kadāci ucchedaṃ. Diṭṭhiyeva bandhanaṭṭhena saṃyojananti diṭṭhisaṃyojanaṃ.
សុសុមារាទយោ វិយ បុរិសំ, អារម្មណំ ទឡ្ហំ គណ្ហាតីតិ គាហោ។ បតិដ្ឋហនតោ បតិដ្ឋាហោ។ អយញ្ហិ ពលវប្បវត្តិភាវេន បតិដ្ឋហិត្វា គណ្ហាតិ។ និច្ចាទិវសេន អភិនិវិសតីតិ អភិនិវេសោ។ ធម្មសភាវំ អតិក្កមិត្វា និច្ចាទិវសេន បរតោ អាមសតីតិ បរាមាសោ។ អនត្ថាវហត្តា កុច្ឆិតោ មគ្គោ, កុច្ឆិតានំ វា អបាយានំ មគ្គោតិ កុម្មគ្គោ។ អយាថាវបថតោ មិច្ឆាបថោ។ យថា ហិ ទិសាមូឡ្ហេន អយំ អសុកគាមស្ស នាម បថោតិ គហិតោបិ តំ គាមំ ន សម្បាបេតិ, ឯវំ ទិដ្ឋិគតិកេន សុគតិបថោតិ គហិតាបិ ទិដ្ឋិ សុគតិំ ន បាបេតីតិ អយាថាវបថតោ, មិច្ឆាបថោ។ មិច្ឆាសភាវតោ មិច្ឆត្តំ។ តត្ថេវ បរិព្ភមនតោ តរន្តិ ឯត្ថ ពាលាតិ តិត្ថំ។ តិត្ថញ្ច តំ អនត្ថានញ្ច អាយតនន្តិ តិត្ថាយតនំ។ តិត្ថិយានំ វា សញ្ជាតិទេសដ្ឋេន និវាសឋានដ្ឋេន ច អាយតនន្តិបិ តិត្ថាយតនំ។ វិបរិយេសភូតោ គាហោ, វិបរិយេសតោ វា គាហោតិ វិបរិយេសគ្គាហោ; វិបល្លត្ថ គាហោតិ អត្ថោ។
Susumārādayo viya purisaṃ, ārammaṇaṃ daḷhaṃ gaṇhātīti gāho. Patiṭṭhahanato patiṭṭhāho. Ayañhi balavappavattibhāvena patiṭṭhahitvā gaṇhāti. Niccādivasena abhinivisatīti abhiniveso. Dhammasabhāvaṃ atikkamitvā niccādivasena parato āmasatīti parāmāso. Anatthāvahattā kucchito maggo, kucchitānaṃ vā apāyānaṃ maggoti kummaggo. Ayāthāvapathato micchāpatho. Yathā hi disāmūḷhena ayaṃ asukagāmassa nāma pathoti gahitopi taṃ gāmaṃ na sampāpeti, evaṃ diṭṭhigatikena sugatipathoti gahitāpi diṭṭhi sugatiṃ na pāpetīti ayāthāvapathato, micchāpatho. Micchāsabhāvato micchattaṃ. Tattheva paribbhamanato taranti ettha bālāti titthaṃ. Titthañca taṃ anatthānañca āyatananti titthāyatanaṃ. Titthiyānaṃ vā sañjātidesaṭṭhena nivāsaṭhānaṭṭhena ca āyatanantipi titthāyatanaṃ. Vipariyesabhūto gāho, vipariyesato vā gāhoti vipariyesaggāho; vipallattha gāhoti attho.
៣៨៧-៣៨៨. អហិរិកានោត្តប្បនិទ្ទេសេសុ ហិរោត្តប្បនិទ្ទេសវិបរិយាយេន អត្ថោ វេទិតព្ពោ។ សហជាតធម្មេសុ បន អកម្បនដ្ឋេនេវ អហិរិកពលំ អនោត្តប្បពលញ្ច វេទិតព្ពំ។
387-388. Ahirikānottappaniddesesu hirottappaniddesavipariyāyena attho veditabbo. Sahajātadhammesu pana akampanaṭṭheneva ahirikabalaṃ anottappabalañca veditabbaṃ.
៣៨៩. លោភមោហនិទ្ទេសេសុ លុព្ភតីតិ លោភោ។ លុព្ភនាតិ លុព្ភនាការោ។ លោភសម្បយុត្តចិត្តំ, បុគ្គលោ វា លុព្ភិតោ; លុព្ភិតស្ស ភាវោ លុព្ភិតត្តំ។ សារជ្ជតីតិ សារាគោ។ សារជ្ជនាការោ សារជ្ជនា។ សារជ្ជិតស្ស ភាវោ សារជ្ជិតត្តំ។ អភិជ្ឈាយនដ្ឋេន អភិជ្ឈា ។ បុន ‘លោភ’-វចនេ ការណំ វុត្តមេវ។ អកុសលញ្ច តំ មូលញ្ច អកុសលានំ វា មូលន្តិ អកុសលមូលំ។
389. Lobhamohaniddesesu lubbhatīti lobho. Lubbhanāti lubbhanākāro. Lobhasampayuttacittaṃ, puggalo vā lubbhito; lubbhitassa bhāvo lubbhitattaṃ. Sārajjatīti sārāgo. Sārajjanākāro sārajjanā. Sārajjitassa bhāvo sārajjitattaṃ. Abhijjhāyanaṭṭhena abhijjhā. Puna ‘lobha’-vacane kāraṇaṃ vuttameva. Akusalañca taṃ mūlañca akusalānaṃ vā mūlanti akusalamūlaṃ.
៣៩០. ញាណទស្សនបដិបក្ខតោ អញ្ញាណំ អទស្សនំ។ អភិមុខោ ហុត្វា ធម្មេន ន សមេតិ, ន សមាគច្ឆតីតិ អនភិសមយោ។ អនុរូបតោ ធម្មេ ពុជ្ឈតីតិ អនុពោធោ។ តប្បដិបក្ខតាយ អននុពោធោ។ អនិច្ចាទីហិ សទ្ធិំ យោជេត្វា ន ពុជ្ឈតីតិ អសម្ពោធោ។ អសន្តំ អសមញ្ច ពុជ្ឈតីតិបិ អសម្ពោធោ។ ចតុសច្ចធម្មំ នប្បដិវិជ្ឈតីតិ អប្បដិវេធោ។ រូបាទីសុ ឯកធម្មម្បិ អនិច្ចាទិសាមញ្ញតោ ន សង្គណ្ហាតីតិ អសំគាហនា។ តមេវ ធម្មំ ន បរិយោគាហតីតិ អបរិយោគាហនា។ ន សមំ បេក្ខតីតិ អសមបេក្ខណា។ ធម្មានំ សភាវំ បតិ ន អបេក្ខតីតិ អបច្ចវេក្ខណា។
390. Ñāṇadassanapaṭipakkhato aññāṇaṃ adassanaṃ. Abhimukho hutvā dhammena na sameti, na samāgacchatīti anabhisamayo. Anurūpato dhamme bujjhatīti anubodho. Tappaṭipakkhatāya ananubodho. Aniccādīhi saddhiṃ yojetvā na bujjhatīti asambodho. Asantaṃ asamañca bujjhatītipi asambodho. Catusaccadhammaṃ nappaṭivijjhatīti appaṭivedho. Rūpādīsu ekadhammampi aniccādisāmaññato na saṅgaṇhātīti asaṃgāhanā. Tameva dhammaṃ na pariyogāhatīti apariyogāhanā. Na samaṃ pekkhatīti asamapekkhaṇā. Dhammānaṃ sabhāvaṃ pati na apekkhatīti apaccavekkhaṇā.
កុសលាកុសលកម្មេសុ វិបរីតវុត្តិយា សភាវគ្គហណាភាវេន វា ឯកម្បិ កម្មំ ឯតស្ស បច្ចក្ខំ នត្ថិ, សយំ វា កស្សចិ កម្មស្ស បច្ចក្ខករណំ នាម ន ហោតីតិ អប្បច្ចក្ខកម្មំ។ យំ ឯតស្មិំ អនុប្បជ្ជមានេ ចិត្តសន្តានំ មេជ្ឈំ ភវេយ្យ, សុចិ, វោទានំ, តំ ទុដ្ឋំ មេជ្ឈំ ឥមិនាតិ ទុម្មេជ្ឈំ។ ពាលានំ ភាវោតិ ពាល្យំ។ មុយ្ហតីតិ មោហោ។ ពលវតរោ មោហោ បមោហោ។ សមន្តតោ មុយ្ហតីតិ សម្មោហោ។ វិជ្ជាយ បដិបក្ខភាវតោ ន វិជ្ជាតិ អវិជ្ជា។ ឱឃយោគត្ថោ វុត្តោយេវ។ ថាមគតដ្ឋេន អនុសេតីតិ អនុសយោ។ ចិត្តំ បរិយុដ្ឋាតិ, អភិភវតីតិ បរិយុដ្ឋានំ។ ហិតគ្គហណាភាវេន ហិតាភិមុខំ គន្តុំ ន សក្កោតិ, អញ្ញទត្ថុ លង្គតិយេវាតិ លង្គី; ខញ្ជតីតិ អត្ថោ។ ទុរុគ្ឃាដនដ្ឋេន វា លង្គី។ យថា ហិ មហាបលិឃសង្ខាតា លង្គី ទុរុគ្ឃាដា ហោតិ, ឯវមយម្បិ លង្គី វិយាតិ លង្គី។ សេសំ ឧត្តានត្ថមេវ។ សង្គហវារសុញ្ញតវារាបិ ហេដ្ឋា វុត្តនយេនេវ អត្ថតោ វេទិតព្ពាតិ។
Kusalākusalakammesu viparītavuttiyā sabhāvaggahaṇābhāvena vā ekampi kammaṃ etassa paccakkhaṃ natthi, sayaṃ vā kassaci kammassa paccakkhakaraṇaṃ nāma na hotīti appaccakkhakammaṃ. Yaṃ etasmiṃ anuppajjamāne cittasantānaṃ mejjhaṃ bhaveyya, suci, vodānaṃ, taṃ duṭṭhaṃ mejjhaṃ imināti dummejjhaṃ. Bālānaṃ bhāvoti bālyaṃ. Muyhatīti moho. Balavataro moho pamoho. Samantato muyhatīti sammoho. Vijjāya paṭipakkhabhāvato na vijjāti avijjā. Oghayogattho vuttoyeva. Thāmagataṭṭhena anusetīti anusayo. Cittaṃ pariyuṭṭhāti, abhibhavatīti pariyuṭṭhānaṃ. Hitaggahaṇābhāvena hitābhimukhaṃ gantuṃ na sakkoti, aññadatthu laṅgatiyevāti laṅgī; khañjatīti attho. Durugghāṭanaṭṭhena vā laṅgī. Yathā hi mahāpalighasaṅkhātā laṅgī durugghāṭā hoti, evamayampi laṅgī viyāti laṅgī. Sesaṃ uttānatthameva. Saṅgahavārasuññatavārāpi heṭṭhā vuttanayeneva atthato veditabbāti.
Related texts:
តិបិដក (មូល) • Tipiṭaka (Mūla) / អភិធម្មបិដក • Abhidhammapiṭaka / ធម្មសង្គណីបាឡិ • Dhammasaṅgaṇīpāḷi / ទ្វាទស អកុសលានិ • Dvādasa akusalāni
ដីកា • Tīkā / អភិធម្មបិដក (ដីកា) • Abhidhammapiṭaka (ṭīkā) / ធម្មសង្គណី-មូលដីកា • Dhammasaṅgaṇī-mūlaṭīkā / និទ្ទេសវារកថាវណ្ណនា • Niddesavārakathāvaṇṇanā
ដីកា • Tīkā / អភិធម្មបិដក (ដីកា) • Abhidhammapiṭaka (ṭīkā) / ធម្មសង្គណី-អនុដីកា • Dhammasaṅgaṇī-anuṭīkā / និទ្ទេសវារកថាវណ្ណនា • Niddesavārakathāvaṇṇanā
