| Library / Tipiṭaka / तिपिटक • Tipiṭaka / धम्मसङ्गणी-मूलटीका • Dhammasaṅgaṇī-mūlaṭīkā |
कामावचरकुसलं
Kāmāvacarakusalaṃ
निद्देसवारकथावण्णना
Niddesavārakathāvaṇṇanā
२. फुसनकवसेनाति सन्ते असन्तेपि विसये आपाथगते चित्तस्स सन्निपतनवसेन ‘‘चित्तं मनो’’तिआदीसु (ध॰ स॰ ६, १७) विय किच्चविसेसं, ‘‘मानस’’न्तिआदीसु (ध॰ स॰ ६, १७) विय समाने अत्थे सद्दविसेसं, ‘‘पण्डर’’न्तिआदीसु (ध॰ स॰ ६, १७) विय गुणविसेसं, ‘‘चेतसिकं सात’’न्तिआदीसु (ध॰ स॰ २, १८) विय निस्सयविसेसं, ‘‘चित्तस्स ठिती’’तिआदीसु (ध॰ स॰ १५, २४) विय अञ्ञस्स अवत्थाभावविसेसं, ‘‘अलुब्भना’’तिआदीसु (ध॰ स॰ ३२) विय अञ्ञस्स किरियाभावविसेसं, ‘‘अलुब्भितत्त’’न्तिआदीसु (ध॰ स॰ ३२) विय अञ्ञस्स किरियाभावभूतताविसेसन्तिआदिकं अनपेक्खित्वा धम्ममत्तदीपनं सभावपदं। फुसन्तस्स हि चित्तस्स फुसनकिरिया फुसनाकारो। सम्फुसनाति आरम्मणसमागमफुसना, न पटिलाभसम्फुसना। सम्फुसितस्स आरम्मणेन समागतस्स चित्तस्स भावो सम्फुसितत्तं। यस्मिं सति चित्तं सम्फुसितन्ति वुच्चति, सो तस्स भावो। एवं अञ्ञेसुपि भावनिद्देसेसु दट्ठब्बं।
2. Phusanakavasenāti sante asantepi visaye āpāthagate cittassa sannipatanavasena ‘‘cittaṃ mano’’tiādīsu (dha. sa. 6, 17) viya kiccavisesaṃ, ‘‘mānasa’’ntiādīsu (dha. sa. 6, 17) viya samāne atthe saddavisesaṃ, ‘‘paṇḍara’’ntiādīsu (dha. sa. 6, 17) viya guṇavisesaṃ, ‘‘cetasikaṃ sāta’’ntiādīsu (dha. sa. 2, 18) viya nissayavisesaṃ, ‘‘cittassa ṭhitī’’tiādīsu (dha. sa. 15, 24) viya aññassa avatthābhāvavisesaṃ, ‘‘alubbhanā’’tiādīsu (dha. sa. 32) viya aññassa kiriyābhāvavisesaṃ, ‘‘alubbhitatta’’ntiādīsu (dha. sa. 32) viya aññassa kiriyābhāvabhūtatāvisesantiādikaṃ anapekkhitvā dhammamattadīpanaṃ sabhāvapadaṃ. Phusantassa hi cittassa phusanakiriyā phusanākāro. Samphusanāti ārammaṇasamāgamaphusanā, na paṭilābhasamphusanā. Samphusitassa ārammaṇena samāgatassa cittassa bhāvo samphusitattaṃ. Yasmiṃ sati cittaṃ samphusitanti vuccati, so tassa bhāvo. Evaṃ aññesupi bhāvaniddesesu daṭṭhabbaṃ.
अपरस्स वेवचनस्स, अपरेन वा पुरिमत्थस्स दीपना अपरदीपना। ‘‘पण्डिच्चं कोसल्ल’’न्ति एवमादयो पञ्ञाविसेसा नानाकाले लब्भमानापि एकस्मिं चित्ते लब्भन्ति। एकस्मिञ्च विसेसे इतरेपि अनुगता होन्तीति दस्सेतुं तथा विभत्ति अत्थतो विभत्ति होति अत्थनानत्तेन कतत्ता। अथ वा यथा ‘‘कोधो कुज्झना कुज्झितत्त’’न्ति (ध॰ स॰ १०६६) सभावाकारभावनिद्देसेहि कोधोति एवमाकारोव अत्थो वुत्तो, न एवमिध, इध पन पण्डितादिभावाकारभिन्नो अत्थो वुत्तोति इदं विभत्तिगमनं अत्थवसेन होति। सम्फुसितत्तन्ति एत्थापि न ‘‘फस्सो’’ति एवमाकारोव अत्थो वुत्तो। सम्फस्सोति एवमाकारो पन वुत्तोति अत्थतो विभत्तिगमनन्ति वुत्तं।
Aparassa vevacanassa, aparena vā purimatthassa dīpanā aparadīpanā. ‘‘Paṇḍiccaṃ kosalla’’nti evamādayo paññāvisesā nānākāle labbhamānāpi ekasmiṃ citte labbhanti. Ekasmiñca visese itarepi anugatā hontīti dassetuṃ tathā vibhatti atthato vibhatti hoti atthanānattena katattā. Atha vā yathā ‘‘kodho kujjhanā kujjhitatta’’nti (dha. sa. 1066) sabhāvākārabhāvaniddesehi kodhoti evamākārova attho vutto, na evamidha, idha pana paṇḍitādibhāvākārabhinno attho vuttoti idaṃ vibhattigamanaṃ atthavasena hoti. Samphusitattanti etthāpi na ‘‘phasso’’ti evamākārova attho vutto. Samphassoti evamākāro pana vuttoti atthato vibhattigamananti vuttaṃ.
दोसो ब्यापादोति उद्देसेपि नामनानत्तेन नानाभूतो उद्दिट्ठो। निद्देसेपि तेनेव नानत्तेन निद्दिट्ठो। एकोव खन्धो होतीति एकेन खन्धसद्देन वत्तब्बतं सन्धायाह। चेतनाति सङ्खारक्खन्धं दस्सेति तप्पमुखत्ता। असद्धम्माति असतं, असन्तो वा धम्मा, न वा सद्धम्माति असद्धम्माति असद्धम्मवचनीयभावेन एकीभूतोपि असद्धम्मो कोधगरुतादिविसिट्ठेन सद्धम्मगरुतापटिक्खेपनानत्तेन नानत्तं गतोति ‘‘चत्तारो’’ति वुत्तं। न सद्धम्मगरुताति वुच्चमाना वा असद्धम्मगरुता असद्धम्मगरुताभावेन एकीभूतापि कोधादिविसिट्ठपटिक्खेपनानत्तेन नानत्तं गता। पटिपक्खो वा पटिक्खिपीयति तेन, सयं वा पटिक्खिपतीति पटिक्खेपोति वुच्चतीति सद्धम्मगरुतापटिक्खेपनानत्तेन असद्धम्मगरुता असद्धम्मा वा नानत्तं गता। अलोभोतिआदीनं फस्सादीहि नानत्तं लोभादिविसिट्ठेन पटिक्खेपेन लोभादिपटिपक्खेन वा वेदितब्बं। अलोभादोसामोहानं अञ्ञमञ्ञनानत्तं यथावुत्तेन पटिक्खेपनानत्तेन योजेतब्बं। पदत्थस्स पदन्तरेन विभावनं पदत्थुति। तेन हि तं पदं महत्थन्ति दीपितं होति अलङ्कतञ्चाति। अत्थविसेसाभावेपि आभरणवसेन च आदरवसेन च पुन वचनं दळ्हीकम्मं।
Doso byāpādoti uddesepi nāmanānattena nānābhūto uddiṭṭho. Niddesepi teneva nānattena niddiṭṭho. Ekova khandho hotīti ekena khandhasaddena vattabbataṃ sandhāyāha. Cetanāti saṅkhārakkhandhaṃ dasseti tappamukhattā. Asaddhammāti asataṃ, asanto vā dhammā, na vā saddhammāti asaddhammāti asaddhammavacanīyabhāvena ekībhūtopi asaddhammo kodhagarutādivisiṭṭhena saddhammagarutāpaṭikkhepanānattena nānattaṃ gatoti ‘‘cattāro’’ti vuttaṃ. Na saddhammagarutāti vuccamānā vā asaddhammagarutā asaddhammagarutābhāvena ekībhūtāpi kodhādivisiṭṭhapaṭikkhepanānattena nānattaṃ gatā. Paṭipakkho vā paṭikkhipīyati tena, sayaṃ vā paṭikkhipatīti paṭikkhepoti vuccatīti saddhammagarutāpaṭikkhepanānattena asaddhammagarutā asaddhammā vā nānattaṃ gatā. Alobhotiādīnaṃ phassādīhi nānattaṃ lobhādivisiṭṭhena paṭikkhepena lobhādipaṭipakkhena vā veditabbaṃ. Alobhādosāmohānaṃ aññamaññanānattaṃ yathāvuttena paṭikkhepanānattena yojetabbaṃ. Padatthassa padantarena vibhāvanaṃ padatthuti. Tena hi taṃ padaṃ mahatthanti dīpitaṃ hoti alaṅkatañcāti. Atthavisesābhāvepi ābharaṇavasena ca ādaravasena ca puna vacanaṃ daḷhīkammaṃ.
३. तज्जन्ति तस्स फलस्स अनुच्छविकं। न केवलं निद्दिसियमानं सातमेव अधिकतं , अथ खो यथानिद्दिट्ठानि आरम्मणानिपीति ‘‘तेहि वा’’तिआदि वुत्तं। तस्स वा जाता कारणभावेन फस्सत्थं पवत्ताति तज्जा। तंसमङ्गीपुग्गलं, सम्पयुत्तधम्मे वा अत्तनि सादयतीति सातं द-कारस्स त-कारं कत्वा। सुट्ठु खादति, खणति वा दुक्खन्ति सुखं।
3. Tajjanti tassa phalassa anucchavikaṃ. Na kevalaṃ niddisiyamānaṃ sātameva adhikataṃ , atha kho yathāniddiṭṭhāni ārammaṇānipīti ‘‘tehi vā’’tiādi vuttaṃ. Tassa vā jātā kāraṇabhāvena phassatthaṃ pavattāti tajjā. Taṃsamaṅgīpuggalaṃ, sampayuttadhamme vā attani sādayatīti sātaṃ da-kārassa ta-kāraṃ katvā. Suṭṭhu khādati, khaṇati vā dukkhanti sukhaṃ.
५. पासोति रागपासो। सो हि निरावरणत्ता अन्तलिक्खचरो। अकुसलम्पि पण्डरन्ति वुत्तं, को पन वादो कुसलन्ति अधिप्पायो। तञ्हि पण्डरतो निक्खन्तं सयञ्च पण्डरन्ति। अथ वा सब्बम्पि चित्तं सभावतो पण्डरमेव, आगन्तुकोपक्किलेसवोदानेहि पन सावज्जानवज्जानं उपक्किलिट्ठविसुद्धतरता होन्तीति। दारुप्पमाणेसु सिलादीसु खन्धपञ्ञत्तिया अभावा किञ्चि निमित्तं अनपेक्खित्वा दारुम्हि पवत्ता खन्धपञ्ञत्तीति ‘‘पण्णत्तिमत्तट्ठेना’’ति वुत्तं। तं-सद्देन मनोविञ्ञाणधातुयेव वुच्चेय्य निद्दिसितब्बत्ताति न तस्सा तज्जता। तेहि आरम्मणेहि जाता तज्जाति च वुच्चमाने सम्फस्सजता न वत्तब्बा। न हि सो आरम्मणं, नापि विसेसपच्चयो। ‘‘तिण्णं सङ्गति फस्सो’’ति विञ्ञाणमेव फस्सस्स विसेसपच्चयोति वुत्तोति तस्मा न विञ्ञाणं विसेसपच्चयभूतं सम्फस्सजताय तज्जामनोविञ्ञाणधातुसम्फस्सजापञ्ञत्तिं लभति, न च तदेव तस्स कारणभावेन फलभावेन च वुच्चमानं सुविञ्ञेय्यं होतीति। किं वा एतेन, यथा भगवता वुत्ता तंसभावायेव ते धम्माति न एवंविधेसु कारणं मग्गितब्बं।
5. Pāsoti rāgapāso. So hi nirāvaraṇattā antalikkhacaro. Akusalampi paṇḍaranti vuttaṃ, ko pana vādo kusalanti adhippāyo. Tañhi paṇḍarato nikkhantaṃ sayañca paṇḍaranti. Atha vā sabbampi cittaṃ sabhāvato paṇḍarameva, āgantukopakkilesavodānehi pana sāvajjānavajjānaṃ upakkiliṭṭhavisuddhataratā hontīti. Dāruppamāṇesu silādīsu khandhapaññattiyā abhāvā kiñci nimittaṃ anapekkhitvā dārumhi pavattā khandhapaññattīti ‘‘paṇṇattimattaṭṭhenā’’ti vuttaṃ. Taṃ-saddena manoviññāṇadhātuyeva vucceyya niddisitabbattāti na tassā tajjatā. Tehi ārammaṇehi jātā tajjāti ca vuccamāne samphassajatā na vattabbā. Na hi so ārammaṇaṃ, nāpi visesapaccayo. ‘‘Tiṇṇaṃ saṅgati phasso’’ti viññāṇameva phassassa visesapaccayoti vuttoti tasmā na viññāṇaṃ visesapaccayabhūtaṃ samphassajatāya tajjāmanoviññāṇadhātusamphassajāpaññattiṃ labhati, na ca tadeva tassa kāraṇabhāvena phalabhāvena ca vuccamānaṃ suviññeyyaṃ hotīti. Kiṃ vā etena, yathā bhagavatā vuttā taṃsabhāvāyeva te dhammāti na evaṃvidhesu kāraṇaṃ maggitabbaṃ.
७. एवं तक्कनवसेन लोकसिद्धेनाति अधिप्पायो। एवञ्चेवञ्च भवितब्बन्ति विविधं तक्कनं कूपे विय उदकस्स आरम्मणस्स आकड्ढनं वितक्कनं।
7. Evaṃtakkanavasena lokasiddhenāti adhippāyo. Evañcevañca bhavitabbanti vividhaṃ takkanaṃ kūpe viya udakassa ārammaṇassa ākaḍḍhanaṃ vitakkanaṃ.
८. समन्ततो चरणं विचरणं।
8. Samantato caraṇaṃ vicaraṇaṃ.
९. अत्तमनताति एत्थ अत्त-सद्देन न चित्तं वुत्तं। न हि चित्तस्स मनो अत्थीति। अत्तमनस्स पन पुग्गलस्स भावो अत्तमनताति वत्वा पुन पुग्गलदिट्ठिनिसेधनत्थं ‘‘चित्तस्सा’’ति वुत्तं।
9. Attamanatāti ettha atta-saddena na cittaṃ vuttaṃ. Na hi cittassa mano atthīti. Attamanassa pana puggalassa bhāvo attamanatāti vatvā puna puggaladiṭṭhinisedhanatthaṃ ‘‘cittassā’’ti vuttaṃ.
११. न बलवती, कस्मा अवट्ठिति वुत्ताति? एकग्गचित्तेन पाणवधादिकरणे तथा अवट्ठानमत्तभावतो । विरूपं, विविधं वा संहरणं विकिरणं विसाहारो, संहरणं वा सम्पिण्डनं, तदभावो विसाहारो।
11. Na balavatī, kasmā avaṭṭhiti vuttāti? Ekaggacittena pāṇavadhādikaraṇe tathā avaṭṭhānamattabhāvato . Virūpaṃ, vividhaṃ vā saṃharaṇaṃ vikiraṇaṃ visāhāro, saṃharaṇaṃ vā sampiṇḍanaṃ, tadabhāvo visāhāro.
१२. अञ्ञस्मिं परियायेति अञ्ञस्मिं कारणे। समानाधिकरणभावो द्विन्नं बहूनं वा पदानं एकस्मिं अत्थे पवत्ति।
12. Aññasmiṃ pariyāyeti aññasmiṃ kāraṇe. Samānādhikaraṇabhāvo dvinnaṃ bahūnaṃ vā padānaṃ ekasmiṃ atthe pavatti.
१३. आरम्भति चाति आपज्जति च। उद्धं यमनं उय्यामो। धुरन्ति निप्फादेतुं आरद्धं कुसलं, पटिञ्ञं वा।
13. Ārambhati cāti āpajjati ca. Uddhaṃ yamanaṃ uyyāmo. Dhuranti nipphādetuṃ āraddhaṃ kusalaṃ, paṭiññaṃ vā.
१४. तिण्णन्ति बुद्धादीनं। चित्ते आरम्मणस्स उपट्ठानं जोतनञ्च सतियेवाति तस्सा एतं लक्खणं।
14. Tiṇṇanti buddhādīnaṃ. Citte ārammaṇassa upaṭṭhānaṃ jotanañca satiyevāti tassā etaṃ lakkhaṇaṃ.
१६. पासाणसक्खरवालिकादिरहिता भूमि सण्हाति ‘‘सण्हट्ठेना’’ति वुत्तं।
16. Pāsāṇasakkharavālikādirahitā bhūmi saṇhāti ‘‘saṇhaṭṭhenā’’ti vuttaṃ.
१९. अयन्तीति एककम्मनिब्बत्तमनुस्सादिसन्ततिअविच्छेदवसेन पवत्तन्ति। कुसलाकुसलेसुपि हि जीवितं इन्द्रियपच्चयभावेन सम्पयुत्ते पवत्तयमानमेव तदविच्छेदस्स पच्चयो होति।
19. Ayantīti ekakammanibbattamanussādisantatiavicchedavasena pavattanti. Kusalākusalesupi hi jīvitaṃ indriyapaccayabhāvena sampayutte pavattayamānameva tadavicchedassa paccayo hoti.
३०. यं हिरीयतीति हिरीयति-सद्देन वुत्तो भावो यं-सद्देन वुच्चतीति यन्ति भावनपुंसकं वा एतं दट्ठब्बं। हिरियितब्बेनाति च हेतुअत्थे करणवचनं युज्जति।
30. Yaṃ hirīyatīti hirīyati-saddena vutto bhāvo yaṃ-saddena vuccatīti yanti bhāvanapuṃsakaṃ vā etaṃ daṭṭhabbaṃ. Hiriyitabbenāti ca hetuatthe karaṇavacanaṃ yujjati.
३२. अलुब्भनकवसेनाति एत्थ अलुब्भनमेव अलुब्भनकन्ति भावनिद्देसो दट्ठब्बो।
32. Alubbhanakavasenāti ettha alubbhanameva alubbhanakanti bhāvaniddeso daṭṭhabbo.
३३. अब्यापज्जोति ब्यापादेन दुक्खेन दोमनस्ससङ्खातेन दोसेन विय न ब्यापादेतब्बोतिपि अत्थो युज्जति।
33. Abyāpajjoti byāpādena dukkhena domanassasaṅkhātena dosena viya na byāpādetabbotipi attho yujjati.
४२-४३. थिनमिद्धादिपटिपक्खभावेन कुसलधम्मे अनिच्चादिमनसिकारे च सीघं सीघं परिवत्तनसमत्थता लहुपरिणामता, अविज्जानीवरणानञ्हि तण्हासंयोजनानं सत्तानं अकुसलप्पवत्ति पकतिभूताति न तत्थ लहुपरिणामताय अत्थो। तेसञ्च भावो गरुतायेवाति तब्बिधुरसभावानं लहुता दट्ठब्बा। सा हि पवत्तमाना सीघं भवङ्गवुट्ठानस्स पच्चयो होति।
42-43. Thinamiddhādipaṭipakkhabhāvena kusaladhamme aniccādimanasikāre ca sīghaṃ sīghaṃ parivattanasamatthatā lahupariṇāmatā, avijjānīvaraṇānañhi taṇhāsaṃyojanānaṃ sattānaṃ akusalappavatti pakatibhūtāti na tattha lahupariṇāmatāya attho. Tesañca bhāvo garutāyevāti tabbidhurasabhāvānaṃ lahutā daṭṭhabbā. Sā hi pavattamānā sīghaṃ bhavaṅgavuṭṭhānassa paccayo hoti.
४४-४५. ये च धम्मा मोहसम्पयुत्ता विय अविपन्नलहुता, तेसञ्च कुसलकरणे अप्पटिघातो मुदुता। अप्पटिघातेन मुदुतादिरूपसदिसताय अरूपधम्मानम्पि मुदुता मद्दवतातिआदि वुत्तं।
44-45. Ye ca dhammā mohasampayuttā viya avipannalahutā, tesañca kusalakaraṇe appaṭighāto mudutā. Appaṭighātena mudutādirūpasadisatāya arūpadhammānampi mudutā maddavatātiādi vuttaṃ.
४६-४७. सिनेहवसेन किलिन्नं अतिमुदुकं चित्तं अकम्मञ्ञं होति विलीनं विय सुवण्णं, मानादिवसेन अतिथद्धञ्च अतापितं विय सुवण्णं, यं पनानुरूपमुदुतायुत्तं, तं कम्मञ्ञं होति युत्तमद्दवं विय सुवण्णं। तस्सेव मुदुकस्स यो कम्मञ्ञाकारो, सा कम्मञ्ञताति मुदुताविसिट्ठा कम्मञ्ञता वेदितब्बा।
46-47. Sinehavasena kilinnaṃ atimudukaṃ cittaṃ akammaññaṃ hoti vilīnaṃ viya suvaṇṇaṃ, mānādivasena atithaddhañca atāpitaṃ viya suvaṇṇaṃ, yaṃ panānurūpamudutāyuttaṃ, taṃ kammaññaṃ hoti yuttamaddavaṃ viya suvaṇṇaṃ. Tasseva mudukassa yo kammaññākāro, sā kammaññatāti mudutāvisiṭṭhā kammaññatā veditabbā.
५०-५१. पच्चोसक्कनभावेन पवत्तं अकुसलमेव पच्चोसक्कनं। एकवीसति अनेसना नाम वेज्जकम्मं करोति, दूतकम्मं करोति, पहिणकम्मं करोति, गण्डं फालेति, अरुमक्खनं देति, उद्धंविरेचनं देति, अधोविरेचनं देति, नत्थुतेलं पचति, चक्खुतेलं पचति, वेळुदानं देति, पण्णदानं देति, पुप्फदानं देति, फलदानं देति, सिनानदानं देति, दन्तकट्ठदानं देति, मुखोदकदानं देति, चुण्णदानं देति, मत्तिकादानं देति, चाटुककम्मं करोति, मुग्गसूपियं, पारिभट्यं, जङ्घपेसनियं द्वावीसतिमं दूतकम्मेन सदिसं, तस्मा एकवीसति। छ अगोचरा वेसियागोचरो, विधवा, थुल्लकुमारी, पण्डक, पानागार, भिक्खुनीअगोचरोति। सङ्खेपतोति सरूपेन अनुद्दिट्ठत्ता ‘‘तत्थ कतमो छन्दो’’तिआदि न सक्का वत्तुन्ति ‘‘यो छन्दो छन्दिकता’’तिआदिनिद्देसं सङ्खिपित्वा ‘‘ये वा पना’’ति निद्देसो कतोति अत्थो।
50-51. Paccosakkanabhāvena pavattaṃ akusalameva paccosakkanaṃ. Ekavīsati anesanā nāma vejjakammaṃ karoti, dūtakammaṃ karoti, pahiṇakammaṃ karoti, gaṇḍaṃ phāleti, arumakkhanaṃ deti, uddhaṃvirecanaṃ deti, adhovirecanaṃ deti, natthutelaṃ pacati, cakkhutelaṃ pacati, veḷudānaṃ deti, paṇṇadānaṃ deti, pupphadānaṃ deti, phaladānaṃ deti, sinānadānaṃ deti, dantakaṭṭhadānaṃ deti, mukhodakadānaṃ deti, cuṇṇadānaṃ deti, mattikādānaṃ deti, cāṭukakammaṃ karoti, muggasūpiyaṃ, pāribhaṭyaṃ, jaṅghapesaniyaṃ dvāvīsatimaṃ dūtakammena sadisaṃ, tasmā ekavīsati. Cha agocarā vesiyāgocaro, vidhavā, thullakumārī, paṇḍaka, pānāgāra, bhikkhunīagocaroti. Saṅkhepatoti sarūpena anuddiṭṭhattā ‘‘tattha katamo chando’’tiādi na sakkā vattunti ‘‘yo chando chandikatā’’tiādiniddesaṃ saṅkhipitvā ‘‘ye vā panā’’ti niddeso katoti attho.
निद्देसवारकथावण्णना निट्ठिता।
Niddesavārakathāvaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
तिपिटक (मूल) • Tipiṭaka (Mūla) / अभिधम्मपिटक • Abhidhammapiṭaka / धम्मसङ्गणीपाळि • Dhammasaṅgaṇīpāḷi / कामावचरकुसलं • Kāmāvacarakusalaṃ
अट्ठकथा • Aṭṭhakathā / अभिधम्मपिटक (अट्ठकथा) • Abhidhammapiṭaka (aṭṭhakathā) / धम्मसङ्गणि-अट्ठकथा • Dhammasaṅgaṇi-aṭṭhakathā / कामावचरकुसलं निद्देसवारकथा • Kāmāvacarakusalaṃ niddesavārakathā
टीका • Tīkā / अभिधम्मपिटक (टीका) • Abhidhammapiṭaka (ṭīkā) / धम्मसङ्गणी-अनुटीका • Dhammasaṅgaṇī-anuṭīkā / निद्देसवारकथावण्णना • Niddesavārakathāvaṇṇanā
