| Library / Tipiṭaka / តិបិដក • Tipiṭaka / ធម្មសង្គណី-មូលដីកា • Dhammasaṅgaṇī-mūlaṭīkā |
កាមាវចរកុសលំ
Kāmāvacarakusalaṃ
និទ្ទេសវារកថាវណ្ណនា
Niddesavārakathāvaṇṇanā
២. ផុសនកវសេនាតិ សន្តេ អសន្តេបិ វិសយេ អាបាថគតេ ចិត្តស្ស សន្និបតនវសេន ‘‘ចិត្តំ មនោ’’តិអាទីសុ (ធ. ស. ៦, ១៧) វិយ កិច្ចវិសេសំ, ‘‘មានស’’ន្តិអាទីសុ (ធ. ស. ៦, ១៧) វិយ សមានេ អត្ថេ សទ្ទវិសេសំ, ‘‘បណ្ឌរ’’ន្តិអាទីសុ (ធ. ស. ៦, ១៧) វិយ គុណវិសេសំ, ‘‘ចេតសិកំ សាត’’ន្តិអាទីសុ (ធ. ស. ២, ១៨) វិយ និស្សយវិសេសំ, ‘‘ចិត្តស្ស ឋិតី’’តិអាទីសុ (ធ. ស. ១៥, ២៤) វិយ អញ្ញស្ស អវត្ថាភាវវិសេសំ, ‘‘អលុព្ភនា’’តិអាទីសុ (ធ. ស. ៣២) វិយ អញ្ញស្ស កិរិយាភាវវិសេសំ, ‘‘អលុព្ភិតត្ត’’ន្តិអាទីសុ (ធ. ស. ៣២) វិយ អញ្ញស្ស កិរិយាភាវភូតតាវិសេសន្តិអាទិកំ អនបេក្ខិត្វា ធម្មមត្តទីបនំ សភាវបទំ។ ផុសន្តស្ស ហិ ចិត្តស្ស ផុសនកិរិយា ផុសនាការោ។ សម្ផុសនាតិ អារម្មណសមាគមផុសនា, ន បដិលាភសម្ផុសនា។ សម្ផុសិតស្ស អារម្មណេន សមាគតស្ស ចិត្តស្ស ភាវោ សម្ផុសិតត្តំ។ យស្មិំ សតិ ចិត្តំ សម្ផុសិតន្តិ វុច្ចតិ, សោ តស្ស ភាវោ។ ឯវំ អញ្ញេសុបិ ភាវនិទ្ទេសេសុ ទដ្ឋព្ពំ។
2. Phusanakavasenāti sante asantepi visaye āpāthagate cittassa sannipatanavasena ‘‘cittaṃ mano’’tiādīsu (dha. sa. 6, 17) viya kiccavisesaṃ, ‘‘mānasa’’ntiādīsu (dha. sa. 6, 17) viya samāne atthe saddavisesaṃ, ‘‘paṇḍara’’ntiādīsu (dha. sa. 6, 17) viya guṇavisesaṃ, ‘‘cetasikaṃ sāta’’ntiādīsu (dha. sa. 2, 18) viya nissayavisesaṃ, ‘‘cittassa ṭhitī’’tiādīsu (dha. sa. 15, 24) viya aññassa avatthābhāvavisesaṃ, ‘‘alubbhanā’’tiādīsu (dha. sa. 32) viya aññassa kiriyābhāvavisesaṃ, ‘‘alubbhitatta’’ntiādīsu (dha. sa. 32) viya aññassa kiriyābhāvabhūtatāvisesantiādikaṃ anapekkhitvā dhammamattadīpanaṃ sabhāvapadaṃ. Phusantassa hi cittassa phusanakiriyā phusanākāro. Samphusanāti ārammaṇasamāgamaphusanā, na paṭilābhasamphusanā. Samphusitassa ārammaṇena samāgatassa cittassa bhāvo samphusitattaṃ. Yasmiṃ sati cittaṃ samphusitanti vuccati, so tassa bhāvo. Evaṃ aññesupi bhāvaniddesesu daṭṭhabbaṃ.
អបរស្ស វេវចនស្ស, អបរេន វា បុរិមត្ថស្ស ទីបនា អបរទីបនា។ ‘‘បណ្ឌិច្ចំ កោសល្ល’’ន្តិ ឯវមាទយោ បញ្ញាវិសេសា នានាកាលេ លព្ភមានាបិ ឯកស្មិំ ចិត្តេ លព្ភន្តិ។ ឯកស្មិញ្ច វិសេសេ ឥតរេបិ អនុគតា ហោន្តីតិ ទស្សេតុំ តថា វិភត្តិ អត្ថតោ វិភត្តិ ហោតិ អត្ថនានត្តេន កតត្តា។ អថ វា យថា ‘‘កោធោ កុជ្ឈនា កុជ្ឈិតត្ត’’ន្តិ (ធ. ស. ១០៦៦) សភាវាការភាវនិទ្ទេសេហិ កោធោតិ ឯវមាការោវ អត្ថោ វុត្តោ, ន ឯវមិធ, ឥធ បន បណ្ឌិតាទិភាវាការភិន្នោ អត្ថោ វុត្តោតិ ឥទំ វិភត្តិគមនំ អត្ថវសេន ហោតិ។ សម្ផុសិតត្តន្តិ ឯត្ថាបិ ន ‘‘ផស្សោ’’តិ ឯវមាការោវ អត្ថោ វុត្តោ។ សម្ផស្សោតិ ឯវមាការោ បន វុត្តោតិ អត្ថតោ វិភត្តិគមនន្តិ វុត្តំ។
Aparassa vevacanassa, aparena vā purimatthassa dīpanā aparadīpanā. ‘‘Paṇḍiccaṃ kosalla’’nti evamādayo paññāvisesā nānākāle labbhamānāpi ekasmiṃ citte labbhanti. Ekasmiñca visese itarepi anugatā hontīti dassetuṃ tathā vibhatti atthato vibhatti hoti atthanānattena katattā. Atha vā yathā ‘‘kodho kujjhanā kujjhitatta’’nti (dha. sa. 1066) sabhāvākārabhāvaniddesehi kodhoti evamākārova attho vutto, na evamidha, idha pana paṇḍitādibhāvākārabhinno attho vuttoti idaṃ vibhattigamanaṃ atthavasena hoti. Samphusitattanti etthāpi na ‘‘phasso’’ti evamākārova attho vutto. Samphassoti evamākāro pana vuttoti atthato vibhattigamananti vuttaṃ.
ទោសោ ព្យាបាទោតិ ឧទ្ទេសេបិ នាមនានត្តេន នានាភូតោ ឧទ្ទិដ្ឋោ។ និទ្ទេសេបិ តេនេវ នានត្តេន និទ្ទិដ្ឋោ។ ឯកោវ ខន្ធោ ហោតីតិ ឯកេន ខន្ធសទ្ទេន វត្តព្ពតំ សន្ធាយាហ។ ចេតនាតិ សង្ខារក្ខន្ធំ ទស្សេតិ តប្បមុខត្តា។ អសទ្ធម្មាតិ អសតំ, អសន្តោ វា ធម្មា, ន វា សទ្ធម្មាតិ អសទ្ធម្មាតិ អសទ្ធម្មវចនីយភាវេន ឯកីភូតោបិ អសទ្ធម្មោ កោធគរុតាទិវិសិដ្ឋេន សទ្ធម្មគរុតាបដិក្ខេបនានត្តេន នានត្តំ គតោតិ ‘‘ចត្តារោ’’តិ វុត្តំ។ ន សទ្ធម្មគរុតាតិ វុច្ចមានា វា អសទ្ធម្មគរុតា អសទ្ធម្មគរុតាភាវេន ឯកីភូតាបិ កោធាទិវិសិដ្ឋបដិក្ខេបនានត្តេន នានត្តំ គតា។ បដិបក្ខោ វា បដិក្ខិបីយតិ តេន, សយំ វា បដិក្ខិបតីតិ បដិក្ខេបោតិ វុច្ចតីតិ សទ្ធម្មគរុតាបដិក្ខេបនានត្តេន អសទ្ធម្មគរុតា អសទ្ធម្មា វា នានត្តំ គតា។ អលោភោតិអាទីនំ ផស្សាទីហិ នានត្តំ លោភាទិវិសិដ្ឋេន បដិក្ខេបេន លោភាទិបដិបក្ខេន វា វេទិតព្ពំ។ អលោភាទោសាមោហានំ អញ្ញមញ្ញនានត្តំ យថាវុត្តេន បដិក្ខេបនានត្តេន យោជេតព្ពំ។ បទត្ថស្ស បទន្តរេន វិភាវនំ បទត្ថុតិ។ តេន ហិ តំ បទំ មហត្ថន្តិ ទីបិតំ ហោតិ អលង្កតញ្ចាតិ។ អត្ថវិសេសាភាវេបិ អាភរណវសេន ច អាទរវសេន ច បុន វចនំ ទឡ្ហីកម្មំ។
Doso byāpādoti uddesepi nāmanānattena nānābhūto uddiṭṭho. Niddesepi teneva nānattena niddiṭṭho. Ekova khandho hotīti ekena khandhasaddena vattabbataṃ sandhāyāha. Cetanāti saṅkhārakkhandhaṃ dasseti tappamukhattā. Asaddhammāti asataṃ, asanto vā dhammā, na vā saddhammāti asaddhammāti asaddhammavacanīyabhāvena ekībhūtopi asaddhammo kodhagarutādivisiṭṭhena saddhammagarutāpaṭikkhepanānattena nānattaṃ gatoti ‘‘cattāro’’ti vuttaṃ. Na saddhammagarutāti vuccamānā vā asaddhammagarutā asaddhammagarutābhāvena ekībhūtāpi kodhādivisiṭṭhapaṭikkhepanānattena nānattaṃ gatā. Paṭipakkho vā paṭikkhipīyati tena, sayaṃ vā paṭikkhipatīti paṭikkhepoti vuccatīti saddhammagarutāpaṭikkhepanānattena asaddhammagarutā asaddhammā vā nānattaṃ gatā. Alobhotiādīnaṃ phassādīhi nānattaṃ lobhādivisiṭṭhena paṭikkhepena lobhādipaṭipakkhena vā veditabbaṃ. Alobhādosāmohānaṃ aññamaññanānattaṃ yathāvuttena paṭikkhepanānattena yojetabbaṃ. Padatthassa padantarena vibhāvanaṃ padatthuti. Tena hi taṃ padaṃ mahatthanti dīpitaṃ hoti alaṅkatañcāti. Atthavisesābhāvepi ābharaṇavasena ca ādaravasena ca puna vacanaṃ daḷhīkammaṃ.
៣. តជ្ជន្តិ តស្ស ផលស្ស អនុច្ឆវិកំ។ ន កេវលំ និទ្ទិសិយមានំ សាតមេវ អធិកតំ , អថ ខោ យថានិទ្ទិដ្ឋានិ អារម្មណានិបីតិ ‘‘តេហិ វា’’តិអាទិ វុត្តំ។ តស្ស វា ជាតា ការណភាវេន ផស្សត្ថំ បវត្តាតិ តជ្ជា។ តំសមង្គីបុគ្គលំ, សម្បយុត្តធម្មេ វា អត្តនិ សាទយតីតិ សាតំ ទ-ការស្ស ត-ការំ កត្វា។ សុដ្ឋុ ខាទតិ, ខណតិ វា ទុក្ខន្តិ សុខំ។
3. Tajjanti tassa phalassa anucchavikaṃ. Na kevalaṃ niddisiyamānaṃ sātameva adhikataṃ , atha kho yathāniddiṭṭhāni ārammaṇānipīti ‘‘tehi vā’’tiādi vuttaṃ. Tassa vā jātā kāraṇabhāvena phassatthaṃ pavattāti tajjā. Taṃsamaṅgīpuggalaṃ, sampayuttadhamme vā attani sādayatīti sātaṃ da-kārassa ta-kāraṃ katvā. Suṭṭhu khādati, khaṇati vā dukkhanti sukhaṃ.
៥. បាសោតិ រាគបាសោ។ សោ ហិ និរាវរណត្តា អន្តលិក្ខចរោ។ អកុសលម្បិ បណ្ឌរន្តិ វុត្តំ, កោ បន វាទោ កុសលន្តិ អធិប្បាយោ។ តញ្ហិ បណ្ឌរតោ និក្ខន្តំ សយញ្ច បណ្ឌរន្តិ។ អថ វា សព្ពម្បិ ចិត្តំ សភាវតោ បណ្ឌរមេវ, អាគន្តុកោបក្កិលេសវោទានេហិ បន សាវជ្ជានវជ្ជានំ ឧបក្កិលិដ្ឋវិសុទ្ធតរតា ហោន្តីតិ។ ទារុប្បមាណេសុ សិលាទីសុ ខន្ធបញ្ញត្តិយា អភាវា កិញ្ចិ និមិត្តំ អនបេក្ខិត្វា ទារុម្ហិ បវត្តា ខន្ធបញ្ញត្តីតិ ‘‘បណ្ណត្តិមត្តដ្ឋេនា’’តិ វុត្តំ។ តំ-សទ្ទេន មនោវិញ្ញាណធាតុយេវ វុច្ចេយ្យ និទ្ទិសិតព្ពត្តាតិ ន តស្សា តជ្ជតា។ តេហិ អារម្មណេហិ ជាតា តជ្ជាតិ ច វុច្ចមានេ សម្ផស្សជតា ន វត្តព្ពា។ ន ហិ សោ អារម្មណំ, នាបិ វិសេសបច្ចយោ។ ‘‘តិណ្ណំ សង្គតិ ផស្សោ’’តិ វិញ្ញាណមេវ ផស្សស្ស វិសេសបច្ចយោតិ វុត្តោតិ តស្មា ន វិញ្ញាណំ វិសេសបច្ចយភូតំ សម្ផស្សជតាយ តជ្ជាមនោវិញ្ញាណធាតុសម្ផស្សជាបញ្ញត្តិំ លភតិ, ន ច តទេវ តស្ស ការណភាវេន ផលភាវេន ច វុច្ចមានំ សុវិញ្ញេយ្យំ ហោតីតិ។ កិំ វា ឯតេន, យថា ភគវតា វុត្តា តំសភាវាយេវ តេ ធម្មាតិ ន ឯវំវិធេសុ ការណំ មគ្គិតព្ពំ។
5. Pāsoti rāgapāso. So hi nirāvaraṇattā antalikkhacaro. Akusalampi paṇḍaranti vuttaṃ, ko pana vādo kusalanti adhippāyo. Tañhi paṇḍarato nikkhantaṃ sayañca paṇḍaranti. Atha vā sabbampi cittaṃ sabhāvato paṇḍarameva, āgantukopakkilesavodānehi pana sāvajjānavajjānaṃ upakkiliṭṭhavisuddhataratā hontīti. Dāruppamāṇesu silādīsu khandhapaññattiyā abhāvā kiñci nimittaṃ anapekkhitvā dārumhi pavattā khandhapaññattīti ‘‘paṇṇattimattaṭṭhenā’’ti vuttaṃ. Taṃ-saddena manoviññāṇadhātuyeva vucceyya niddisitabbattāti na tassā tajjatā. Tehi ārammaṇehi jātā tajjāti ca vuccamāne samphassajatā na vattabbā. Na hi so ārammaṇaṃ, nāpi visesapaccayo. ‘‘Tiṇṇaṃ saṅgati phasso’’ti viññāṇameva phassassa visesapaccayoti vuttoti tasmā na viññāṇaṃ visesapaccayabhūtaṃ samphassajatāya tajjāmanoviññāṇadhātusamphassajāpaññattiṃ labhati, na ca tadeva tassa kāraṇabhāvena phalabhāvena ca vuccamānaṃ suviññeyyaṃ hotīti. Kiṃ vā etena, yathā bhagavatā vuttā taṃsabhāvāyeva te dhammāti na evaṃvidhesu kāraṇaṃ maggitabbaṃ.
៧. ឯវំ តក្កនវសេន លោកសិទ្ធេនាតិ អធិប្បាយោ។ ឯវញ្ចេវញ្ច ភវិតព្ពន្តិ វិវិធំ តក្កនំ កូបេ វិយ ឧទកស្ស អារម្មណស្ស អាកឌ្ឍនំ វិតក្កនំ។
7. Evaṃtakkanavasena lokasiddhenāti adhippāyo. Evañcevañca bhavitabbanti vividhaṃ takkanaṃ kūpe viya udakassa ārammaṇassa ākaḍḍhanaṃ vitakkanaṃ.
៨. សមន្តតោ ចរណំ វិចរណំ។
8. Samantato caraṇaṃ vicaraṇaṃ.
៩. អត្តមនតាតិ ឯត្ថ អត្ត-សទ្ទេន ន ចិត្តំ វុត្តំ។ ន ហិ ចិត្តស្ស មនោ អត្ថីតិ។ អត្តមនស្ស បន បុគ្គលស្ស ភាវោ អត្តមនតាតិ វត្វា បុន បុគ្គលទិដ្ឋិនិសេធនត្ថំ ‘‘ចិត្តស្សា’’តិ វុត្តំ។
9. Attamanatāti ettha atta-saddena na cittaṃ vuttaṃ. Na hi cittassa mano atthīti. Attamanassa pana puggalassa bhāvo attamanatāti vatvā puna puggaladiṭṭhinisedhanatthaṃ ‘‘cittassā’’ti vuttaṃ.
១១. ន ពលវតី, កស្មា អវដ្ឋិតិ វុត្តាតិ? ឯកគ្គចិត្តេន បាណវធាទិករណេ តថា អវដ្ឋានមត្តភាវតោ ។ វិរូបំ, វិវិធំ វា សំហរណំ វិកិរណំ វិសាហារោ, សំហរណំ វា សម្បិណ្ឌនំ, តទភាវោ វិសាហារោ។
11. Na balavatī, kasmā avaṭṭhiti vuttāti? Ekaggacittena pāṇavadhādikaraṇe tathā avaṭṭhānamattabhāvato . Virūpaṃ, vividhaṃ vā saṃharaṇaṃ vikiraṇaṃ visāhāro, saṃharaṇaṃ vā sampiṇḍanaṃ, tadabhāvo visāhāro.
១២. អញ្ញស្មិំ បរិយាយេតិ អញ្ញស្មិំ ការណេ។ សមានាធិករណភាវោ ទ្វិន្នំ ពហូនំ វា បទានំ ឯកស្មិំ អត្ថេ បវត្តិ។
12. Aññasmiṃ pariyāyeti aññasmiṃ kāraṇe. Samānādhikaraṇabhāvo dvinnaṃ bahūnaṃ vā padānaṃ ekasmiṃ atthe pavatti.
១៣. អារម្ភតិ ចាតិ អាបជ្ជតិ ច។ ឧទ្ធំ យមនំ ឧយ្យាមោ។ ធុរន្តិ និប្ផាទេតុំ អារទ្ធំ កុសលំ, បដិញ្ញំ វា។
13. Ārambhati cāti āpajjati ca. Uddhaṃ yamanaṃ uyyāmo. Dhuranti nipphādetuṃ āraddhaṃ kusalaṃ, paṭiññaṃ vā.
១៤. តិណ្ណន្តិ ពុទ្ធាទីនំ។ ចិត្តេ អារម្មណស្ស ឧបដ្ឋានំ ជោតនញ្ច សតិយេវាតិ តស្សា ឯតំ លក្ខណំ។
14. Tiṇṇanti buddhādīnaṃ. Citte ārammaṇassa upaṭṭhānaṃ jotanañca satiyevāti tassā etaṃ lakkhaṇaṃ.
១៦. បាសាណសក្ខរវាលិកាទិរហិតា ភូមិ សណ្ហាតិ ‘‘សណ្ហដ្ឋេនា’’តិ វុត្តំ។
16. Pāsāṇasakkharavālikādirahitā bhūmi saṇhāti ‘‘saṇhaṭṭhenā’’ti vuttaṃ.
១៩. អយន្តីតិ ឯកកម្មនិព្ពត្តមនុស្សាទិសន្តតិអវិច្ឆេទវសេន បវត្តន្តិ។ កុសលាកុសលេសុបិ ហិ ជីវិតំ ឥន្ទ្រិយបច្ចយភាវេន សម្បយុត្តេ បវត្តយមានមេវ តទវិច្ឆេទស្ស បច្ចយោ ហោតិ។
19. Ayantīti ekakammanibbattamanussādisantatiavicchedavasena pavattanti. Kusalākusalesupi hi jīvitaṃ indriyapaccayabhāvena sampayutte pavattayamānameva tadavicchedassa paccayo hoti.
៣០. យំ ហិរីយតីតិ ហិរីយតិ-សទ្ទេន វុត្តោ ភាវោ យំ-សទ្ទេន វុច្ចតីតិ យន្តិ ភាវនបុំសកំ វា ឯតំ ទដ្ឋព្ពំ។ ហិរិយិតព្ពេនាតិ ច ហេតុអត្ថេ ករណវចនំ យុជ្ជតិ។
30. Yaṃ hirīyatīti hirīyati-saddena vutto bhāvo yaṃ-saddena vuccatīti yanti bhāvanapuṃsakaṃ vā etaṃ daṭṭhabbaṃ. Hiriyitabbenāti ca hetuatthe karaṇavacanaṃ yujjati.
៣២. អលុព្ភនកវសេនាតិ ឯត្ថ អលុព្ភនមេវ អលុព្ភនកន្តិ ភាវនិទ្ទេសោ ទដ្ឋព្ពោ។
32. Alubbhanakavasenāti ettha alubbhanameva alubbhanakanti bhāvaniddeso daṭṭhabbo.
៣៣. អព្យាបជ្ជោតិ ព្យាបាទេន ទុក្ខេន ទោមនស្សសង្ខាតេន ទោសេន វិយ ន ព្យាបាទេតព្ពោតិបិ អត្ថោ យុជ្ជតិ។
33. Abyāpajjoti byāpādena dukkhena domanassasaṅkhātena dosena viya na byāpādetabbotipi attho yujjati.
៤២-៤៣. ថិនមិទ្ធាទិបដិបក្ខភាវេន កុសលធម្មេ អនិច្ចាទិមនសិការេ ច សីឃំ សីឃំ បរិវត្តនសមត្ថតា លហុបរិណាមតា, អវិជ្ជានីវរណានញ្ហិ តណ្ហាសំយោជនានំ សត្តានំ អកុសលប្បវត្តិ បកតិភូតាតិ ន តត្ថ លហុបរិណាមតាយ អត្ថោ។ តេសញ្ច ភាវោ គរុតាយេវាតិ តព្ពិធុរសភាវានំ លហុតា ទដ្ឋព្ពា។ សា ហិ បវត្តមានា សីឃំ ភវង្គវុដ្ឋានស្ស បច្ចយោ ហោតិ។
42-43. Thinamiddhādipaṭipakkhabhāvena kusaladhamme aniccādimanasikāre ca sīghaṃ sīghaṃ parivattanasamatthatā lahupariṇāmatā, avijjānīvaraṇānañhi taṇhāsaṃyojanānaṃ sattānaṃ akusalappavatti pakatibhūtāti na tattha lahupariṇāmatāya attho. Tesañca bhāvo garutāyevāti tabbidhurasabhāvānaṃ lahutā daṭṭhabbā. Sā hi pavattamānā sīghaṃ bhavaṅgavuṭṭhānassa paccayo hoti.
៤៤-៤៥. យេ ច ធម្មា មោហសម្បយុត្តា វិយ អវិបន្នលហុតា, តេសញ្ច កុសលករណេ អប្បដិឃាតោ មុទុតា។ អប្បដិឃាតេន មុទុតាទិរូបសទិសតាយ អរូបធម្មានម្បិ មុទុតា មទ្ទវតាតិអាទិ វុត្តំ។
44-45. Ye ca dhammā mohasampayuttā viya avipannalahutā, tesañca kusalakaraṇe appaṭighāto mudutā. Appaṭighātena mudutādirūpasadisatāya arūpadhammānampi mudutā maddavatātiādi vuttaṃ.
៤៦-៤៧. សិនេហវសេន កិលិន្នំ អតិមុទុកំ ចិត្តំ អកម្មញ្ញំ ហោតិ វិលីនំ វិយ សុវណ្ណំ, មានាទិវសេន អតិថទ្ធញ្ច អតាបិតំ វិយ សុវណ្ណំ, យំ បនានុរូបមុទុតាយុត្តំ, តំ កម្មញ្ញំ ហោតិ យុត្តមទ្ទវំ វិយ សុវណ្ណំ។ តស្សេវ មុទុកស្ស យោ កម្មញ្ញាការោ, សា កម្មញ្ញតាតិ មុទុតាវិសិដ្ឋា កម្មញ្ញតា វេទិតព្ពា។
46-47. Sinehavasena kilinnaṃ atimudukaṃ cittaṃ akammaññaṃ hoti vilīnaṃ viya suvaṇṇaṃ, mānādivasena atithaddhañca atāpitaṃ viya suvaṇṇaṃ, yaṃ panānurūpamudutāyuttaṃ, taṃ kammaññaṃ hoti yuttamaddavaṃ viya suvaṇṇaṃ. Tasseva mudukassa yo kammaññākāro, sā kammaññatāti mudutāvisiṭṭhā kammaññatā veditabbā.
៥០-៥១. បច្ចោសក្កនភាវេន បវត្តំ អកុសលមេវ បច្ចោសក្កនំ។ ឯកវីសតិ អនេសនា នាម វេជ្ជកម្មំ ករោតិ, ទូតកម្មំ ករោតិ, បហិណកម្មំ ករោតិ, គណ្ឌំ ផាលេតិ, អរុមក្ខនំ ទេតិ, ឧទ្ធំវិរេចនំ ទេតិ, អធោវិរេចនំ ទេតិ, នត្ថុតេលំ បចតិ, ចក្ខុតេលំ បចតិ, វេឡុទានំ ទេតិ, បណ្ណទានំ ទេតិ, បុប្ផទានំ ទេតិ, ផលទានំ ទេតិ, សិនានទានំ ទេតិ, ទន្តកដ្ឋទានំ ទេតិ, មុខោទកទានំ ទេតិ, ចុណ្ណទានំ ទេតិ, មត្តិកាទានំ ទេតិ, ចាដុកកម្មំ ករោតិ, មុគ្គសូបិយំ, បារិភដ្យំ, ជង្ឃបេសនិយំ ទ្វាវីសតិមំ ទូតកម្មេន សទិសំ, តស្មា ឯកវីសតិ។ ឆ អគោចរា វេសិយាគោចរោ, វិធវា, ថុល្លកុមារី, បណ្ឌក, បានាគារ, ភិក្ខុនីអគោចរោតិ។ សង្ខេបតោតិ សរូបេន អនុទ្ទិដ្ឋត្តា ‘‘តត្ថ កតមោ ឆន្ទោ’’តិអាទិ ន សក្កា វត្តុន្តិ ‘‘យោ ឆន្ទោ ឆន្ទិកតា’’តិអាទិនិទ្ទេសំ សង្ខិបិត្វា ‘‘យេ វា បនា’’តិ និទ្ទេសោ កតោតិ អត្ថោ។
50-51. Paccosakkanabhāvena pavattaṃ akusalameva paccosakkanaṃ. Ekavīsati anesanā nāma vejjakammaṃ karoti, dūtakammaṃ karoti, pahiṇakammaṃ karoti, gaṇḍaṃ phāleti, arumakkhanaṃ deti, uddhaṃvirecanaṃ deti, adhovirecanaṃ deti, natthutelaṃ pacati, cakkhutelaṃ pacati, veḷudānaṃ deti, paṇṇadānaṃ deti, pupphadānaṃ deti, phaladānaṃ deti, sinānadānaṃ deti, dantakaṭṭhadānaṃ deti, mukhodakadānaṃ deti, cuṇṇadānaṃ deti, mattikādānaṃ deti, cāṭukakammaṃ karoti, muggasūpiyaṃ, pāribhaṭyaṃ, jaṅghapesaniyaṃ dvāvīsatimaṃ dūtakammena sadisaṃ, tasmā ekavīsati. Cha agocarā vesiyāgocaro, vidhavā, thullakumārī, paṇḍaka, pānāgāra, bhikkhunīagocaroti. Saṅkhepatoti sarūpena anuddiṭṭhattā ‘‘tattha katamo chando’’tiādi na sakkā vattunti ‘‘yo chando chandikatā’’tiādiniddesaṃ saṅkhipitvā ‘‘ye vā panā’’ti niddeso katoti attho.
និទ្ទេសវារកថាវណ្ណនា និដ្ឋិតា។
Niddesavārakathāvaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
តិបិដក (មូល) • Tipiṭaka (Mūla) / អភិធម្មបិដក • Abhidhammapiṭaka / ធម្មសង្គណីបាឡិ • Dhammasaṅgaṇīpāḷi / កាមាវចរកុសលំ • Kāmāvacarakusalaṃ
អដ្ឋកថា • Aṭṭhakathā / អភិធម្មបិដក (អដ្ឋកថា) • Abhidhammapiṭaka (aṭṭhakathā) / ធម្មសង្គណិ-អដ្ឋកថា • Dhammasaṅgaṇi-aṭṭhakathā / កាមាវចរកុសលំ និទ្ទេសវារកថា • Kāmāvacarakusalaṃ niddesavārakathā
ដីកា • Tīkā / អភិធម្មបិដក (ដីកា) • Abhidhammapiṭaka (ṭīkā) / ធម្មសង្គណី-អនុដីកា • Dhammasaṅgaṇī-anuṭīkā / និទ្ទេសវារកថាវណ្ណនា • Niddesavārakathāvaṇṇanā
