| Library / Tipiṭaka / តិបិដក • Tipiṭaka / ធម្មសង្គណី-អនុដីកា • Dhammasaṅgaṇī-anuṭīkā |
កាមាវចរកុសលំ
Kāmāvacarakusalaṃ
និទ្ទេសវារកថាវណ្ណនា
Niddesavārakathāvaṇṇanā
២. សន្តេតិ សភាវតោ វិជ្ជមានេ។ ផស្សស្ស វិសយវិសយីនំ សន្និបតនាការេន គហេតព្ពត្តា ផុសនំ វិសយេ ចិត្តស្ស សន្និបតនំ វុត្តំ។ ‘‘ចិន្តនដ្ឋេន ចិត្តំ, មននដ្ឋេន មនោ’’តិអាទិនា ចិត្តាទិសទ្ទា ចិន្តនាទិព្យាបារមុខេន អត្តនោ អត្ថំ វិភាវេន្តីតិ អាហ ‘‘ចិត្តំ មនោតិអាទីសុ វិយ កិច្ចវិសេសំ អនបេក្ខិត្វា’’តិ។ យថា លោកេ វិកតមេវ វេកតំ, វិសយោ ឯវ វេសយន្តិ វុច្ចតិ, ឯវំ មនោ ឯវ មានសន្តិ សទ្ទមត្តវិសេសោ។ នីលាទិ-សទ្ទា វិយ វត្ថាទីសុ ចិត្តេសុ បរិសុទ្ធភាវនិពន្ធនា បណ្ឌរសទ្ទស្ស បវត្តីតិ តស្ស គុណវិសេសាបេក្ខតា វុត្តា។ យថា កាយិកំ សាតន្តិ ឯត្ថ កាយប្បសាទនិស្សិតន្តិ អត្ថោ, ឯវំ ចេតសិកំ សាតន្តិ ឯត្ថ ចេតោនិស្សិតំ សាតន្តិ និស្សយវិសេសាបេក្ខតា វុត្តា។ ឯកក្ខណិកា នានាក្ខណិកា ច ចិត្តស្ស ឋិតិ នាម, តស្ស អវត្ថាវិសេសោតិ អវត្ថាវិសេសាបេក្ខោ ចិត្តស្ស ឋិតីតិ ឯវំបការោ និទ្ទេសោ។ ‘‘ន លុព្ភតី’’តិ វុត្តស្ស ចិត្តស្ស, បុគ្គលស្ស វា បវត្តិអាការភាវេន អលុព្ភនាតិ អលោភោ វុត្តោតិ អញ្ញស្ស កិរិយាភាវវិសេសាបេក្ខោ អលុព្ភនាតិ និទ្ទេសោ។ វុត្តនយេនេវ អលុព្ភិតស្ស ភាវោ អលុព្ភិតត្តន្តិ អយំ និទ្ទេសោ អញ្ញស្ស ភាវភូតតាវិសេសាបេក្ខោ វុត្តោ។ កត្តុករណភាវាទយោ សភាវធម្មានំ អជ្ឈារោបនវសេនេវ សិជ្ឈន្តិ , ភាវនិទ្ទេសោ បន អជ្ឈារោបនានបេក្ខោ, តតោយេវ ច វិសេសន្តរវិនិមុត្តោ វិនិវត្តោ វិសេសតោ និជ្ជីវភាវគិភាវតោ សភាវនិទ្ទេសោ នាម ហោតីតិ ផស្សោតិ ឥទំ ផុសនដ្ឋេន ‘‘ធម្មមត្តទីបនំ សភាវបទ’’ន្តិ វុត្តំ។ អារម្មណំ ផុសន្តស្ស ចិត្តស្ស បវត្តិអាការោ ផុសនព្យាបារោ ហោតីតិ ‘‘ផុសនកិរិយា ផុសនាការោ’’តិ វុត្តំ។ សម្ផុសនាតិ សំ-សទ្ទោ ‘‘សមុទយោ’’តិអាទីសុ វិយ សមាគមត្ថទីបកោតិ អាហ ‘‘សមាគមផុសនា’’តិ។ ‘‘ផុសាមិ នេក្ខម្មសុខ’’ន្តិអាទីសុ (ធ. ប. ២៧២) បដិលាភោបិ ផុសនា សម្ផុសនាតិ ច វុច្ចតីតិ អាហ ‘‘ន បដិលាភសម្ផុសនា’’តិ។
2. Santeti sabhāvato vijjamāne. Phassassa visayavisayīnaṃ sannipatanākārena gahetabbattā phusanaṃ visaye cittassa sannipatanaṃ vuttaṃ. ‘‘Cintanaṭṭhena cittaṃ, mananaṭṭhena mano’’tiādinā cittādisaddā cintanādibyāpāramukhena attano atthaṃ vibhāventīti āha ‘‘cittaṃ manotiādīsu viya kiccavisesaṃ anapekkhitvā’’ti. Yathā loke vikatameva vekataṃ, visayo eva vesayanti vuccati, evaṃ mano eva mānasanti saddamattaviseso. Nīlādi-saddā viya vatthādīsu cittesu parisuddhabhāvanibandhanā paṇḍarasaddassa pavattīti tassa guṇavisesāpekkhatā vuttā. Yathā kāyikaṃ sātanti ettha kāyappasādanissitanti attho, evaṃ cetasikaṃ sātanti ettha cetonissitaṃ sātanti nissayavisesāpekkhatā vuttā. Ekakkhaṇikā nānākkhaṇikā ca cittassa ṭhiti nāma, tassa avatthāvisesoti avatthāvisesāpekkho cittassa ṭhitīti evaṃpakāro niddeso. ‘‘Na lubbhatī’’ti vuttassa cittassa, puggalassa vā pavattiākārabhāvena alubbhanāti alobho vuttoti aññassa kiriyābhāvavisesāpekkho alubbhanāti niddeso. Vuttanayeneva alubbhitassa bhāvo alubbhitattanti ayaṃ niddeso aññassa bhāvabhūtatāvisesāpekkho vutto. Kattukaraṇabhāvādayo sabhāvadhammānaṃ ajjhāropanavaseneva sijjhanti , bhāvaniddeso pana ajjhāropanānapekkho, tatoyeva ca visesantaravinimutto vinivatto visesato nijjīvabhāvagibhāvato sabhāvaniddeso nāma hotīti phassoti idaṃ phusanaṭṭhena ‘‘dhammamattadīpanaṃ sabhāvapada’’nti vuttaṃ. Ārammaṇaṃ phusantassa cittassa pavattiākāro phusanabyāpāro hotīti ‘‘phusanakiriyā phusanākāro’’ti vuttaṃ. Samphusanāti saṃ-saddo ‘‘samudayo’’tiādīsu viya samāgamatthadīpakoti āha ‘‘samāgamaphusanā’’ti. ‘‘Phusāmi nekkhammasukha’’ntiādīsu (dha. pa. 272) paṭilābhopi phusanā samphusanāti ca vuccatīti āha ‘‘na paṭilābhasamphusanā’’ti.
អបរេន វេវចនេន។ ពហុស្សុតភាវសម្បាទិកាយ បញ្ញាយ បណ្ឌិច្ចបរិយាយោ។ សិប្បាយតនាទីសុ ទក្ខតាភូតាយ កោសល្លបរិយាយោ, យត្ថ កត្ថចិ តិក្ខសុខុមាយ នេបុញ្ញបរិយាយោ, សម្មា ធម្មេ បញ្ញបេន្តិយា វេភព្យាបរិយាយោតិ ឯវមាទិនា តេសុ តេសុ បញ្ញាវិសេសេសុ តេ តេ បរិយាយវិសេសា វិសេសេន បវត្តាតិ តេសំ បញ្ញាវិសេសានំ នានាកាលេ លព្ភមានតា វុត្តា, ឥតរេបិ អនុគតា ហោន្តិ យេភុយ្យេនាតិ អធិប្បាយោ។ អត្ថនានត្តេន បញ្ញាទិអត្ថវិសេសេន។ កោធោ កុជ្ឈនា កុជ្ឈិតត្តន្តិ ឯវំបការា និទ្ទេសា សភាវាការភាវទីបនវសេន ព្យញ្ជនវសេនេវ វិភាគវចនំ។ បណ្ឌិច្ចន្តិអាទយោ បញ្ញាវិសេសនិពន្ធនត្តា អត្ថវសេន វិភាគវចនន្តិ ឥមមត្ថមាហ ‘‘អថ វា’’តិអាទិនា។ ឯវមាការោ បនាតិ បុរិមាការតោ វិសេសោ អត្ថតោ វិភត្តិគមនស្ស ការណំ វុត្តំ។
Aparena vevacanena. Bahussutabhāvasampādikāya paññāya paṇḍiccapariyāyo. Sippāyatanādīsu dakkhatābhūtāya kosallapariyāyo, yattha katthaci tikkhasukhumāya nepuññapariyāyo, sammā dhamme paññapentiyā vebhabyāpariyāyoti evamādinā tesu tesu paññāvisesesu te te pariyāyavisesā visesena pavattāti tesaṃ paññāvisesānaṃ nānākāle labbhamānatā vuttā, itarepi anugatā honti yebhuyyenāti adhippāyo. Atthanānattena paññādiatthavisesena. Kodho kujjhanā kujjhitattanti evaṃpakārā niddesā sabhāvākārabhāvadīpanavasena byañjanavaseneva vibhāgavacanaṃ. Paṇḍiccantiādayo paññāvisesanibandhanattā atthavasena vibhāgavacananti imamatthamāha ‘‘atha vā’’tiādinā. Evamākāro panāti purimākārato viseso atthato vibhattigamanassa kāraṇaṃ vuttaṃ.
បដិក្ខិបនំ បដិសេធនំ បដិក្ខេបោ, តស្ស នានត្តំ វិសេសោ បដិក្ខេបនានត្តំ, សទ្ធម្មគរុតាយ បដិក្ខេបោ សទ្ធម្មគរុតាបដិក្ខេបោ, តេន សទ្ធម្មគរុតាបដិក្ខេបេន នានត្តំ សទ្ធម្មគរុតាបដិក្ខេបនានត្តំ។ តំ សទ្ធម្មគរុតាបដិក្ខេបនានត្តំ បន កោធគរុតាទិភេទភិន្នន្តិ ‘‘កោធគរុតាទិវិសិដ្ឋេនា’’តិ វុត្តំ។ កោធាទីហិ វិសិដ្ឋោ ភិន្នោ សទ្ធម្មគរុតាយ បដិក្ខេបោ បដិសេធនំ កោធាទិវិសិដ្ឋបដិក្ខេបោ។ កោធគរុតាទិយេវ, តស្ស នានត្តេន សទ្ធម្មគរុតាបដិបក្ខនានត្តេនាតិ កោធគរុតា សទ្ធម្មគរុតាយ បដិបក្ខោ។ មក្ខលាភសក្ការគរុតា សទ្ធម្មគរុតាយ បដិបក្ខោតិ សទ្ធម្មគរុតាយ បដិបក្ខភាវវិសេសេន អសទ្ធម្មគរុតា តព្ភាវេន ឯកីភូតាបិ នានត្តំ គតា។ យស្មា បន កោធោ អត្ថតោ ទោសោយេវ។ មក្ខោ ទោសប្បធានា បរគុណវិទ្ធំសនាការប្បវត្តា អកុសលា ខន្ធា។ តគ្គរុតា ច តេសំ សាទរអភិសង្ខរណវសេន បវត្តនមេវ។ លាភគរុតា ចតុន្នំ បច្ចយានំ សក្ការគរុតា, តេសំយេវ សុសង្ខតានំ លទ្ធកាមតា។ តទុភយេសុ ច អាទរកិរិយា តថាបវត្តា ឥច្ឆាយេវ, តស្មា ‘‘សទ្ធម្មគរុតាបដិបក្ខនានត្តេន អសទ្ធម្មា នានត្តំ គតា’’តិ វុត្តំ។ តថា ហិ ចត្តារោ អសទ្ធម្មា ឥច្ចេវ ឧទ្ទិដ្ឋា។ អសទ្ធម្មគរុតាតិ ឯត្ថ ច បុរិមស្មិំ វិកប្បេ ‘‘ន សទ្ធម្មគរុតា’’តិ សទ្ធម្មគរុតា ន ហោតីតិ អត្ថោ។ ទុតិយស្មិំ សទ្ធម្មគរុតាយ បដិបក្ខោតិ សទ្ធម្មគរុតា ឯវ វា បដិបក្ខោ, តស្ស នានត្តេន សទ្ធម្មគរុតាបដិបក្ខនានត្តេនាតិ ឯវមេត្ថ អត្ថោ ទដ្ឋព្ពោ។ កោធមក្ខគរុតានញ្ហិ សទ្ធម្មវិសេសា បវត្តិភេទភិន្នា មេត្តា បដិបក្ខោ។ លាភសក្ការគរុតានំ អប្បិច្ឆតា សន្តោសា។ តេន កោធគរុតា ន សទ្ធម្មគរុតាតិ កោធគរុតា កាយចិ សទ្ធម្មគរុតាយ បដិបក្ខោតិ អយមត្ថោ វុត្តោ ហោតិ។ តថា មក្ខគរុតាទីសុបិ។ ឯវញ្ច កត្វា ‘‘ចត្តារោ សទ្ធម្មា សទ្ធម្មគរុតា ន កោធគរុតា…បេ.… សទ្ធម្មគរុតា ន សក្ការគរុតា’’តិ (អ. និ. ៤.៤៤) អាគតតន្តិបិ សមត្ថិតា ភវតិ។ លោភោ ន ហោតីតិ អលោភោ លុព្ភនា ន ហោតីតិ អលុព្ភនាតិ ឯវមាទិកោ អលោភោតិអាទីនំ លោភាទិវិសិដ្ឋោ បដិក្ខេបោ ‘‘ផស្សោ ផុសនា’’តិអាទិកេហិ វិសទិសភាវតោ ‘‘ផស្សាទីហិ នានត្ត’’ន្តិ វុត្តោ។ ផស្សាទីហីតិ ចេត្ថ អលុព្ភនាទយោបិ អាទិ-សទ្ទេន សង្គហិតាតិ ទដ្ឋព្ពំ។ លោភាទិបដិបក្ខេនាតិ ‘‘លោភបដិបក្ខោ អលោភោ’’តិអាទិនា យោជេតព្ពំ។ សេសំ បុរិមសទិសមេវ។ អលោភាទោសាមោហានំ វិធុរតាយ បដិបក្ខភាវេន ច លព្ភមានោ អញ្ញមញ្ញវិសទិសោ លោភាទិវិសិដ្ឋបដិក្ខេបភាវេន លោភាទិបដិបក្ខភាវេន ច វិញ្ញាយតីតិ អាហ ‘‘អលោភា…បេ.… យោជេតព្ព’’ន្តិ។ ពហូហិ បការេហិ ទីបេតព្ពត្ថតា មហត្ថតា។ អាទរវសេន សោតូនំ។
Paṭikkhipanaṃ paṭisedhanaṃ paṭikkhepo, tassa nānattaṃ viseso paṭikkhepanānattaṃ, saddhammagarutāya paṭikkhepo saddhammagarutāpaṭikkhepo, tena saddhammagarutāpaṭikkhepena nānattaṃ saddhammagarutāpaṭikkhepanānattaṃ. Taṃ saddhammagarutāpaṭikkhepanānattaṃ pana kodhagarutādibhedabhinnanti ‘‘kodhagarutādivisiṭṭhenā’’ti vuttaṃ. Kodhādīhi visiṭṭho bhinno saddhammagarutāya paṭikkhepo paṭisedhanaṃ kodhādivisiṭṭhapaṭikkhepo. Kodhagarutādiyeva, tassa nānattena saddhammagarutāpaṭipakkhanānattenāti kodhagarutā saddhammagarutāya paṭipakkho. Makkhalābhasakkāragarutā saddhammagarutāya paṭipakkhoti saddhammagarutāya paṭipakkhabhāvavisesena asaddhammagarutā tabbhāvena ekībhūtāpi nānattaṃ gatā. Yasmā pana kodho atthato dosoyeva. Makkho dosappadhānā paraguṇaviddhaṃsanākārappavattā akusalā khandhā. Taggarutā ca tesaṃ sādaraabhisaṅkharaṇavasena pavattanameva. Lābhagarutā catunnaṃ paccayānaṃ sakkāragarutā, tesaṃyeva susaṅkhatānaṃ laddhakāmatā. Tadubhayesu ca ādarakiriyā tathāpavattā icchāyeva, tasmā ‘‘saddhammagarutāpaṭipakkhanānattena asaddhammā nānattaṃ gatā’’ti vuttaṃ. Tathā hi cattāro asaddhammā icceva uddiṭṭhā. Asaddhammagarutāti ettha ca purimasmiṃ vikappe ‘‘na saddhammagarutā’’ti saddhammagarutā na hotīti attho. Dutiyasmiṃ saddhammagarutāya paṭipakkhoti saddhammagarutā eva vā paṭipakkho, tassa nānattena saddhammagarutāpaṭipakkhanānattenāti evamettha attho daṭṭhabbo. Kodhamakkhagarutānañhi saddhammavisesā pavattibhedabhinnā mettā paṭipakkho. Lābhasakkāragarutānaṃ appicchatā santosā. Tena kodhagarutā na saddhammagarutāti kodhagarutā kāyaci saddhammagarutāya paṭipakkhoti ayamattho vutto hoti. Tathā makkhagarutādīsupi. Evañca katvā ‘‘cattāro saddhammā saddhammagarutā na kodhagarutā…pe… saddhammagarutā na sakkāragarutā’’ti (a. ni. 4.44) āgatatantipi samatthitā bhavati. Lobho na hotīti alobho lubbhanā na hotīti alubbhanāti evamādiko alobhotiādīnaṃ lobhādivisiṭṭho paṭikkhepo ‘‘phasso phusanā’’tiādikehi visadisabhāvato ‘‘phassādīhi nānatta’’nti vutto. Phassādīhīti cettha alubbhanādayopi ādi-saddena saṅgahitāti daṭṭhabbaṃ. Lobhādipaṭipakkhenāti ‘‘lobhapaṭipakkho alobho’’tiādinā yojetabbaṃ. Sesaṃ purimasadisameva. Alobhādosāmohānaṃ vidhuratāya paṭipakkhabhāvena ca labbhamāno aññamaññavisadiso lobhādivisiṭṭhapaṭikkhepabhāvena lobhādipaṭipakkhabhāvena ca viññāyatīti āha ‘‘alobhā…pe… yojetabba’’nti. Bahūhi pakārehi dīpetabbatthatā mahatthatā. Ādaravasena sotūnaṃ.
៣. យទិបិ ឯកស្មិំ ខណេ ឯកំយេវ អារម្មណំ ហោតិ, ឆសុបិ បន អារម្មណេសុ ឧប្បត្តិរហត្តា ‘‘តេហិ វា’’តិអាទិ វុត្តំ។ តស្សាតិ សាតស្ស សុខស្ស។ ជាតាតិ ឯតស្ស អត្ថំ ទស្សេតុំ ‘‘ការណភាវេន ផស្សត្ថំ បវត្តា’’តិ វុត្តំ។ ឥទំ វុត្តំ ហោតិ – យថា ចេតសិកសាតសង្ខាតា សោមនស្សវេទនា សហេវ ឧប្បជ្ជតិ, ឯវំ តទនុរូបផស្សសហិតា ហុត្វា បវត្តា តជ្ជាតិ វុត្តា។ សាទយតីតិ អធិគមាសីសាយ អនញ្ញនិន្នំ ករោតិ។
3. Yadipi ekasmiṃ khaṇe ekaṃyeva ārammaṇaṃ hoti, chasupi pana ārammaṇesu uppattirahattā ‘‘tehi vā’’tiādi vuttaṃ. Tassāti sātassa sukhassa. Jātāti etassa atthaṃ dassetuṃ ‘‘kāraṇabhāvena phassatthaṃ pavattā’’ti vuttaṃ. Idaṃ vuttaṃ hoti – yathā cetasikasātasaṅkhātā somanassavedanā saheva uppajjati, evaṃ tadanurūpaphassasahitā hutvā pavattā tajjāti vuttā. Sādayatīti adhigamāsīsāya anaññaninnaṃ karoti.
៥. ន តស្សា តជ្ជតាតិ តស្សា មនោវិញ្ញាណធាតុយា តស្សារុប្បា ‘‘តស្ស ជាតា’’តិ វា ឧភយថាបិ តជ្ជតា ន យុជ្ជតិ។ យទិបិ ផស្សោ វិញ្ញាណស្ស វិសេសបច្ចយោ ន ហោតិ, តថាបិ សោ តស្ស បច្ចយោ ហោតិយេវាតិ តស្ស តជ្ជាមនោវិញ្ញាណធាតុសម្ផស្សជតា វត្តព្ពាតិ ចោទនំ សន្ធាយាហ ‘‘ន ច តទេវា’’តិអាទិ។ តេហិ អារម្មណេហិ ជាតា តជ្ជាតិ ឥមិនាបិ អត្ថេន តជ្ជា មនោវិញ្ញាណធាតុសម្ផស្សជាតិ វត្តុំ ន សក្កា។ វិញ្ញាណស្ស បន តជ្ជតាបញ្ញត្តិ លព្ភតេវ។ តថា ហិ ‘‘កិំ វា ឯតេនា’’តិអាទិនា ផស្សាទីនំ តថា ទេសេតព្ពតំ អាហ។
5. Na tassā tajjatāti tassā manoviññāṇadhātuyā tassāruppā ‘‘tassa jātā’’ti vā ubhayathāpi tajjatā na yujjati. Yadipi phasso viññāṇassa visesapaccayo na hoti, tathāpi so tassa paccayo hotiyevāti tassa tajjāmanoviññāṇadhātusamphassajatā vattabbāti codanaṃ sandhāyāha ‘‘na ca tadevā’’tiādi. Tehi ārammaṇehi jātā tajjāti imināpi atthena tajjā manoviññāṇadhātusamphassajāti vattuṃ na sakkā. Viññāṇassa pana tajjatāpaññatti labbhateva. Tathā hi ‘‘kiṃ vā etenā’’tiādinā phassādīnaṃ tathā desetabbataṃ āha.
៧. ចិត្តស្ស អារម្មណេ អានយនាការប្បវត្តោ វិតក្កោ អត្ថតោ អារម្មណំ តត្ថ អាកឌ្ឍន្តោ វិយ ហោតីតិ ‘‘អារម្មណស្ស អាកឌ្ឍនំ វិតក្កន’’ន្តិ វុត្តំ។
7. Cittassa ārammaṇe ānayanākārappavatto vitakko atthato ārammaṇaṃ tattha ākaḍḍhanto viya hotīti ‘‘ārammaṇassa ākaḍḍhanaṃ vitakkana’’nti vuttaṃ.
៨. អារម្មណស្ស អនុមជ្ជនាការប្បវត្តោ វិចារោ តត្ថ បរិព្ភមន្តោ វិយ សមន្តតោ ចរន្តោ វិយ ច ហោតីតិ ‘‘សមន្តតោ ចរណំ វិចរណ’’ន្តិ វុត្តំ។
8. Ārammaṇassa anumajjanākārappavatto vicāro tattha paribbhamanto viya samantato caranto viya ca hotīti ‘‘samantato caraṇaṃ vicaraṇa’’nti vuttaṃ.
១១. តថា អវដ្ឋានមត្តភាវតោតិ បាណវធាទិសាធនអវដ្ឋានមត្តភាវតោ, ន ពលវភាវតោតិ អធិប្បាយោ។
11. Tathā avaṭṭhānamattabhāvatoti pāṇavadhādisādhanaavaṭṭhānamattabhāvato, na balavabhāvatoti adhippāyo.
១៤. យេន ធម្មេន ចិត្តេ អារម្មណំ ឧបតិដ្ឋតិ ជោតតិ ច, សោ ធម្មោ ឧបដ្ឋានំ ជោតនន្តិ ច វុត្តោតិ អាហ ‘‘ឧបដ្ឋានំ ជោតនញ្ច សតិយេវា’’តិ។
14. Yena dhammena citte ārammaṇaṃ upatiṭṭhati jotati ca, so dhammo upaṭṭhānaṃ jotananti ca vuttoti āha ‘‘upaṭṭhānaṃ jotanañca satiyevā’’ti.
១៦. សណ្ហដ្ឋេនាតិ សុខុមដ្ឋេន។
16. Saṇhaṭṭhenāti sukhumaṭṭhena.
៣០. ភាវោតិ ហិរិយនំ វទតិ។
30. Bhāvoti hiriyanaṃ vadati.
៣៣. ន ព្យាបាទេតព្ពោតិ អព្យាបជ្ជ-សទ្ទស្ស កម្មត្ថតំ អាហ។
33. Nabyāpādetabboti abyāpajja-saddassa kammatthataṃ āha.
៤២-៤៣. យទិ អនវជ្ជធម្មានំ សីឃសីឃបរិវត្តនសមត្ថតា លហុតា, សាវជ្ជធម្មានំ កថន្តិ អាហ ‘‘អវិជ្ជានីវរណាន’’ន្តិអាទិ។ តេសំ ភាវោ គរុតាតិ ឯតេន សតិបិ សព្ពេសំ អរូបធម្មានំ សមានខណត្តេ មោហសម្បយុត្តានំ សាតិសយោ ទន្ធោ បវត្តិអាការោតិ ទស្សេតិ។ សោ បន តេសំ ទន្ធាការោ សន្តានេ បាកដោ ហោតិ។
42-43. Yadi anavajjadhammānaṃ sīghasīghaparivattanasamatthatā lahutā, sāvajjadhammānaṃ kathanti āha ‘‘avijjānīvaraṇāna’’ntiādi. Tesaṃ bhāvogarutāti etena satipi sabbesaṃ arūpadhammānaṃ samānakhaṇatte mohasampayuttānaṃ sātisayo dandho pavattiākāroti dasseti. So pana tesaṃ dandhākāro santāne pākaṭo hoti.
៤៤-៤៥. អប្បដិឃាតោ អវិលោមនំ។
44-45. Appaṭighāto avilomanaṃ.
៤៦-៤៧. កិលិន្នន្តិ អវស្សុតំ។
46-47. Kilinnanti avassutaṃ.
៥០-៥១. បច្ចោសក្កនំ មាយា យា អច្ចសរាតិបិ វុច្ចតិ។ អរុមក្ខនំ វណាលេបនំ។ វេឡុ ឯវ ទាតព្ពភាវេន បរិគ្គហិតោ វេឡុទានំ នាម។
50-51. Paccosakkanaṃ māyā yā accasarātipi vuccati. Arumakkhanaṃ vaṇālepanaṃ. Veḷu eva dātabbabhāvena pariggahito veḷudānaṃ nāma.
និទ្ទេសវារកថាវណ្ណនា និដ្ឋិតា។
Niddesavārakathāvaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
តិបិដក (មូល) • Tipiṭaka (Mūla) / អភិធម្មបិដក • Abhidhammapiṭaka / ធម្មសង្គណីបាឡិ • Dhammasaṅgaṇīpāḷi / កាមាវចរកុសលំ • Kāmāvacarakusalaṃ
អដ្ឋកថា • Aṭṭhakathā / អភិធម្មបិដក (អដ្ឋកថា) • Abhidhammapiṭaka (aṭṭhakathā) / ធម្មសង្គណិ-អដ្ឋកថា • Dhammasaṅgaṇi-aṭṭhakathā / កាមាវចរកុសលំ និទ្ទេសវារកថា • Kāmāvacarakusalaṃ niddesavārakathā
ដីកា • Tīkā / អភិធម្មបិដក (ដីកា) • Abhidhammapiṭaka (ṭīkā) / ធម្មសង្គណី-មូលដីកា • Dhammasaṅgaṇī-mūlaṭīkā / និទ្ទេសវារកថាវណ្ណនា • Niddesavārakathāvaṇṇanā
