| Library / Tipiṭaka / තිපිටක • Tipiṭaka / ධම්‌මසඞ්‌ගණී-මූලටීකා • Dhammasaṅgaṇī-mūlaṭīkā |
කාමාවචරකුසලං
Kāmāvacarakusalaṃ
නිද්‌දෙසවාරකථාවණ්‌ණනා
Niddesavārakathāvaṇṇanā
2. ඵුසනකවසෙනාති සන්‌තෙ අසන්‌තෙපි විසයෙ ආපාථගතෙ චිත්‌තස්‌ස සන්‌නිපතනවසෙන ‘‘චිත්‌තං මනො’’තිආදීසු (ධ. ස. 6, 17) විය කිච්‌චවිසෙසං, ‘‘මානස’’න්‌තිආදීසු (ධ. ස. 6, 17) විය සමානෙ අත්‌ථෙ සද්‌දවිසෙසං, ‘‘පණ්‌ඩර’’න්‌තිආදීසු (ධ. ස. 6, 17) විය ගුණවිසෙසං, ‘‘චෙතසිකං සාත’’න්‌තිආදීසු (ධ. ස. 2, 18) විය නිස්‌සයවිසෙසං, ‘‘චිත්‌තස්‌ස ඨිතී’’තිආදීසු (ධ. ස. 15, 24) විය අඤ්‌ඤස්‌ස අවත්‌ථාභාවවිසෙසං, ‘‘අලුබ්‌භනා’’තිආදීසු (ධ. ස. 32) විය අඤ්‌ඤස්‌ස කිරියාභාවවිසෙසං, ‘‘අලුබ්‌භිතත්‌ත’’න්‌තිආදීසු (ධ. ස. 32) විය අඤ්‌ඤස්‌ස කිරියාභාවභූතතාවිසෙසන්‌තිආදිකං අනපෙක්‌ඛිත්‌වා ධම්‌මමත්‌තදීපනං සභාවපදං. ඵුසන්‌තස්‌ස හි චිත්‌තස්‌ස ඵුසනකිරියා ඵුසනාකාරො. සම්‌ඵුසනාති ආරම්‌මණසමාගමඵුසනා, න පටිලාභසම්‌ඵුසනා. සම්‌ඵුසිතස්‌ස ආරම්‌මණෙන සමාගතස්‌ස චිත්‌තස්‌ස භාවො සම්‌ඵුසිතත්‌තං. යස්‌මිං සති චිත්‌තං සම්‌ඵුසිතන්‌ති වුච්‌චති, සො තස්‌ස භාවො. එවං අඤ්‌ඤෙසුපි භාවනිද්‌දෙසෙසු දට්‌ඨබ්‌බං.
2. Phusanakavasenāti sante asantepi visaye āpāthagate cittassa sannipatanavasena ‘‘cittaṃ mano’’tiādīsu (dha. sa. 6, 17) viya kiccavisesaṃ, ‘‘mānasa’’ntiādīsu (dha. sa. 6, 17) viya samāne atthe saddavisesaṃ, ‘‘paṇḍara’’ntiādīsu (dha. sa. 6, 17) viya guṇavisesaṃ, ‘‘cetasikaṃ sāta’’ntiādīsu (dha. sa. 2, 18) viya nissayavisesaṃ, ‘‘cittassa ṭhitī’’tiādīsu (dha. sa. 15, 24) viya aññassa avatthābhāvavisesaṃ, ‘‘alubbhanā’’tiādīsu (dha. sa. 32) viya aññassa kiriyābhāvavisesaṃ, ‘‘alubbhitatta’’ntiādīsu (dha. sa. 32) viya aññassa kiriyābhāvabhūtatāvisesantiādikaṃ anapekkhitvā dhammamattadīpanaṃ sabhāvapadaṃ. Phusantassa hi cittassa phusanakiriyā phusanākāro. Samphusanāti ārammaṇasamāgamaphusanā, na paṭilābhasamphusanā. Samphusitassa ārammaṇena samāgatassa cittassa bhāvo samphusitattaṃ. Yasmiṃ sati cittaṃ samphusitanti vuccati, so tassa bhāvo. Evaṃ aññesupi bhāvaniddesesu daṭṭhabbaṃ.
අපරස්‌ස වෙවචනස්‌ස, අපරෙන වා පුරිමත්‌ථස්‌ස දීපනා අපරදීපනා. ‘‘පණ්‌ඩිච්‌චං කොසල්‌ල’’න්‌ති එවමාදයො පඤ්‌ඤාවිසෙසා නානාකාලෙ ලබ්‌භමානාපි එකස්‌මිං චිත්‌තෙ ලබ්‌භන්‌ති. එකස්‌මිඤ්‌ච විසෙසෙ ඉතරෙපි අනුගතා හොන්‌තීති දස්‌සෙතුං තථා විභත්‌ති අත්‌ථතො විභත්‌ති හොති අත්‌ථනානත්‌තෙන කතත්‌තා. අථ වා යථා ‘‘කොධො කුජ්‌ඣනා කුජ්‌ඣිතත්‌ත’’න්‌ති (ධ. ස. 1066) සභාවාකාරභාවනිද්‌දෙසෙහි කොධොති එවමාකාරොව අත්‌ථො වුත්‌තො, න එවමිධ, ඉධ පන පණ්‌ඩිතාදිභාවාකාරභින්‌නො අත්‌ථො වුත්‌තොති ඉදං විභත්‌තිගමනං අත්‌ථවසෙන හොති. සම්‌ඵුසිතත්‌තන්‌ති එත්‌ථාපි න ‘‘ඵස්‌සො’’ති එවමාකාරොව අත්‌ථො වුත්‌තො. සම්‌ඵස්‌සොති එවමාකාරො පන වුත්‌තොති අත්‌ථතො විභත්‌තිගමනන්‌ති වුත්‌තං.
Aparassa vevacanassa, aparena vā purimatthassa dīpanā aparadīpanā. ‘‘Paṇḍiccaṃ kosalla’’nti evamādayo paññāvisesā nānākāle labbhamānāpi ekasmiṃ citte labbhanti. Ekasmiñca visese itarepi anugatā hontīti dassetuṃ tathā vibhatti atthato vibhatti hoti atthanānattena katattā. Atha vā yathā ‘‘kodho kujjhanā kujjhitatta’’nti (dha. sa. 1066) sabhāvākārabhāvaniddesehi kodhoti evamākārova attho vutto, na evamidha, idha pana paṇḍitādibhāvākārabhinno attho vuttoti idaṃ vibhattigamanaṃ atthavasena hoti. Samphusitattanti etthāpi na ‘‘phasso’’ti evamākārova attho vutto. Samphassoti evamākāro pana vuttoti atthato vibhattigamananti vuttaṃ.
දොසො බ්‍යාපාදොති උද්‌දෙසෙපි නාමනානත්‌තෙන නානාභූතො උද්‌දිට්‌ඨො. නිද්‌දෙසෙපි තෙනෙව නානත්‌තෙන නිද්‌දිට්‌ඨො. එකොව ඛන්‌ධො හොතීති එකෙන ඛන්‌ධසද්‌දෙන වත්‌තබ්‌බතං සන්‌ධායාහ. චෙතනාති සඞ්‌ඛාරක්‌ඛන්‌ධං දස්‌සෙති තප්‌පමුඛත්‌තා. අසද්‌ධම්‌මාති අසතං, අසන්‌තො වා ධම්‌මා, න වා සද්‌ධම්‌මාති අසද්‌ධම්‌මාති අසද්‌ධම්‌මවචනීයභාවෙන එකීභූතොපි අසද්‌ධම්‌මො කොධගරුතාදිවිසිට්‌ඨෙන සද්‌ධම්‌මගරුතාපටික්‌ඛෙපනානත්‌තෙන නානත්‌තං ගතොති ‘‘චත්‌තාරො’’ති වුත්‌තං. න සද්‌ධම්‌මගරුතාති වුච්‌චමානා වා අසද්‌ධම්‌මගරුතා අසද්‌ධම්‌මගරුතාභාවෙන එකීභූතාපි කොධාදිවිසිට්‌ඨපටික්‌ඛෙපනානත්‌තෙන නානත්‌තං ගතා. පටිපක්‌ඛො වා පටික්‌ඛිපීයති තෙන, සයං වා පටික්‌ඛිපතීති පටික්‌ඛෙපොති වුච්‌චතීති සද්‌ධම්‌මගරුතාපටික්‌ඛෙපනානත්‌තෙන අසද්‌ධම්‌මගරුතා අසද්‌ධම්‌මා වා නානත්‌තං ගතා. අලොභොතිආදීනං ඵස්‌සාදීහි නානත්‌තං ලොභාදිවිසිට්‌ඨෙන පටික්‌ඛෙපෙන ලොභාදිපටිපක්‌ඛෙන වා වෙදිතබ්‌බං. අලොභාදොසාමොහානං අඤ්‌ඤමඤ්‌ඤනානත්‌තං යථාවුත්‌තෙන පටික්‌ඛෙපනානත්‌තෙන යොජෙතබ්‌බං. පදත්‌ථස්‌ස පදන්‌තරෙන විභාවනං පදත්‌ථුති. තෙන හි තං පදං මහත්‌ථන්‌ති දීපිතං හොති අලඞ්‌කතඤ්‌චාති. අත්‌ථවිසෙසාභාවෙපි ආභරණවසෙන ච ආදරවසෙන ච පුන වචනං දළ්‌හීකම්‌මං.
Doso byāpādoti uddesepi nāmanānattena nānābhūto uddiṭṭho. Niddesepi teneva nānattena niddiṭṭho. Ekova khandho hotīti ekena khandhasaddena vattabbataṃ sandhāyāha. Cetanāti saṅkhārakkhandhaṃ dasseti tappamukhattā. Asaddhammāti asataṃ, asanto vā dhammā, na vā saddhammāti asaddhammāti asaddhammavacanīyabhāvena ekībhūtopi asaddhammo kodhagarutādivisiṭṭhena saddhammagarutāpaṭikkhepanānattena nānattaṃ gatoti ‘‘cattāro’’ti vuttaṃ. Na saddhammagarutāti vuccamānā vā asaddhammagarutā asaddhammagarutābhāvena ekībhūtāpi kodhādivisiṭṭhapaṭikkhepanānattena nānattaṃ gatā. Paṭipakkho vā paṭikkhipīyati tena, sayaṃ vā paṭikkhipatīti paṭikkhepoti vuccatīti saddhammagarutāpaṭikkhepanānattena asaddhammagarutā asaddhammā vā nānattaṃ gatā. Alobhotiādīnaṃ phassādīhi nānattaṃ lobhādivisiṭṭhena paṭikkhepena lobhādipaṭipakkhena vā veditabbaṃ. Alobhādosāmohānaṃ aññamaññanānattaṃ yathāvuttena paṭikkhepanānattena yojetabbaṃ. Padatthassa padantarena vibhāvanaṃ padatthuti. Tena hi taṃ padaṃ mahatthanti dīpitaṃ hoti alaṅkatañcāti. Atthavisesābhāvepi ābharaṇavasena ca ādaravasena ca puna vacanaṃ daḷhīkammaṃ.
3. තජ්‌ජන්‌ති තස්‌ස ඵලස්‌ස අනුච්‌ඡවිකං. න කෙවලං නිද්‌දිසියමානං සාතමෙව අධිකතං , අථ ඛො යථානිද්‌දිට්‌ඨානි ආරම්‌මණානිපීති ‘‘තෙහි වා’’තිආදි වුත්‌තං. තස්‌ස වා ජාතා කාරණභාවෙන ඵස්‌සත්‌ථං පවත්‌තාති තජ්‌ජා. තංසමඞ්‌ගීපුග්‌ගලං, සම්‌පයුත්‌තධම්‌මෙ වා අත්‌තනි සාදයතීති සාතං ද-කාරස්‌ස ත-කාරං කත්‌වා. සුට්‌ඨු ඛාදති, ඛණති වා දුක්‌ඛන්‌ති සුඛං.
3. Tajjanti tassa phalassa anucchavikaṃ. Na kevalaṃ niddisiyamānaṃ sātameva adhikataṃ , atha kho yathāniddiṭṭhāni ārammaṇānipīti ‘‘tehi vā’’tiādi vuttaṃ. Tassa vā jātā kāraṇabhāvena phassatthaṃ pavattāti tajjā. Taṃsamaṅgīpuggalaṃ, sampayuttadhamme vā attani sādayatīti sātaṃ da-kārassa ta-kāraṃ katvā. Suṭṭhu khādati, khaṇati vā dukkhanti sukhaṃ.
5. පාසොති රාගපාසො. සො හි නිරාවරණත්‌තා අන්‌තලික්‌ඛචරො. අකුසලම්‌පි පණ්‌ඩරන්‌ති වුත්‌තං, කො පන වාදො කුසලන්‌ති අධිප්‌පායො. තඤ්‌හි පණ්‌ඩරතො නික්‌ඛන්‌තං සයඤ්‌ච පණ්‌ඩරන්‌ති. අථ වා සබ්‌බම්‌පි චිත්‌තං සභාවතො පණ්‌ඩරමෙව, ආගන්‌තුකොපක්‌කිලෙසවොදානෙහි පන සාවජ්‌ජානවජ්‌ජානං උපක්‌කිලිට්‌ඨවිසුද්‌ධතරතා හොන්‌තීති. දාරුප්‌පමාණෙසු සිලාදීසු ඛන්‌ධපඤ්‌ඤත්‌තියා අභාවා කිඤ්‌චි නිමිත්‌තං අනපෙක්‌ඛිත්‌වා දාරුම්‌හි පවත්‌තා ඛන්‌ධපඤ්‌ඤත්‌තීති ‘‘පණ්‌ණත්‌තිමත්‌තට්‌ඨෙනා’’ති වුත්‌තං. තං-සද්‌දෙන මනොවිඤ්‌ඤාණධාතුයෙව වුච්‌චෙය්‍ය නිද්‌දිසිතබ්‌බත්‌තාති න තස්‌සා තජ්‌ජතා. තෙහි ආරම්‌මණෙහි ජාතා තජ්‌ජාති ච වුච්‌චමානෙ සම්‌ඵස්‌සජතා න වත්‌තබ්‌බා. න හි සො ආරම්‌මණං, නාපි විසෙසපච්‌චයො. ‘‘තිණ්‌ණං සඞ්‌ගති ඵස්‌සො’’ති විඤ්‌ඤාණමෙව ඵස්‌සස්‌ස විසෙසපච්‌චයොති වුත්‌තොති තස්‌මා න විඤ්‌ඤාණං විසෙසපච්‌චයභූතං සම්‌ඵස්‌සජතාය තජ්‌ජාමනොවිඤ්‌ඤාණධාතුසම්‌ඵස්‌සජාපඤ්‌ඤත්‌තිං ලභති, න ච තදෙව තස්‌ස කාරණභාවෙන ඵලභාවෙන ච වුච්‌චමානං සුවිඤ්‌ඤෙය්‍යං හොතීති. කිං වා එතෙන, යථා භගවතා වුත්‌තා තංසභාවායෙව තෙ ධම්‌මාති න එවංවිධෙසු කාරණං මග්‌ගිතබ්‌බං.
5. Pāsoti rāgapāso. So hi nirāvaraṇattā antalikkhacaro. Akusalampi paṇḍaranti vuttaṃ, ko pana vādo kusalanti adhippāyo. Tañhi paṇḍarato nikkhantaṃ sayañca paṇḍaranti. Atha vā sabbampi cittaṃ sabhāvato paṇḍarameva, āgantukopakkilesavodānehi pana sāvajjānavajjānaṃ upakkiliṭṭhavisuddhataratā hontīti. Dāruppamāṇesu silādīsu khandhapaññattiyā abhāvā kiñci nimittaṃ anapekkhitvā dārumhi pavattā khandhapaññattīti ‘‘paṇṇattimattaṭṭhenā’’ti vuttaṃ. Taṃ-saddena manoviññāṇadhātuyeva vucceyya niddisitabbattāti na tassā tajjatā. Tehi ārammaṇehi jātā tajjāti ca vuccamāne samphassajatā na vattabbā. Na hi so ārammaṇaṃ, nāpi visesapaccayo. ‘‘Tiṇṇaṃ saṅgati phasso’’ti viññāṇameva phassassa visesapaccayoti vuttoti tasmā na viññāṇaṃ visesapaccayabhūtaṃ samphassajatāya tajjāmanoviññāṇadhātusamphassajāpaññattiṃ labhati, na ca tadeva tassa kāraṇabhāvena phalabhāvena ca vuccamānaṃ suviññeyyaṃ hotīti. Kiṃ vā etena, yathā bhagavatā vuttā taṃsabhāvāyeva te dhammāti na evaṃvidhesu kāraṇaṃ maggitabbaṃ.
7. එවං තක්‌කනවසෙන ලොකසිද්‌ධෙනාති අධිප්‌පායො. එවඤ්‌චෙවඤ්‌ච භවිතබ්‌බන්‌ති විවිධං තක්‌කනං කූපෙ විය උදකස්‌ස ආරම්‌මණස්‌ස ආකඩ්‌ඪනං විතක්‌කනං.
7. Evaṃtakkanavasena lokasiddhenāti adhippāyo. Evañcevañca bhavitabbanti vividhaṃ takkanaṃ kūpe viya udakassa ārammaṇassa ākaḍḍhanaṃ vitakkanaṃ.
8. සමන්‌තතො චරණං විචරණං.
8. Samantato caraṇaṃ vicaraṇaṃ.
9. අත්‌තමනතාති එත්‌ථ අත්‌ත-සද්‌දෙන න චිත්‌තං වුත්‌තං. න හි චිත්‌තස්‌ස මනො අත්‌ථීති. අත්‌තමනස්‌ස පන පුග්‌ගලස්‌ස භාවො අත්‌තමනතාති වත්‌වා පුන පුග්‌ගලදිට්‌ඨිනිසෙධනත්‌ථං ‘‘චිත්‌තස්‌සා’’ති වුත්‌තං.
9. Attamanatāti ettha atta-saddena na cittaṃ vuttaṃ. Na hi cittassa mano atthīti. Attamanassa pana puggalassa bhāvo attamanatāti vatvā puna puggaladiṭṭhinisedhanatthaṃ ‘‘cittassā’’ti vuttaṃ.
11. න බලවතී, කස්‌මා අවට්‌ඨිති වුත්‌තාති? එකග්‌ගචිත්‌තෙන පාණවධාදිකරණෙ තථා අවට්‌ඨානමත්‌තභාවතො . විරූපං, විවිධං වා සංහරණං විකිරණං විසාහාරො, සංහරණං වා සම්‌පිණ්‌ඩනං, තදභාවො විසාහාරො.
11. Na balavatī, kasmā avaṭṭhiti vuttāti? Ekaggacittena pāṇavadhādikaraṇe tathā avaṭṭhānamattabhāvato . Virūpaṃ, vividhaṃ vā saṃharaṇaṃ vikiraṇaṃ visāhāro, saṃharaṇaṃ vā sampiṇḍanaṃ, tadabhāvo visāhāro.
12. අඤ්‌ඤස්‌මිං පරියායෙති අඤ්‌ඤස්‌මිං කාරණෙ. සමානාධිකරණභාවො ද්‌වින්‌නං බහූනං වා පදානං එකස්‌මිං අත්‌ථෙ පවත්‌ති.
12. Aññasmiṃ pariyāyeti aññasmiṃ kāraṇe. Samānādhikaraṇabhāvo dvinnaṃ bahūnaṃ vā padānaṃ ekasmiṃ atthe pavatti.
13. ආරම්‌භති චාති ආපජ්‌ජති ච. උද්‌ධං යමනං උය්‍යාමො. ධුරන්‌ති නිප්‌ඵාදෙතුං ආරද්‌ධං කුසලං, පටිඤ්‌ඤං වා.
13. Ārambhati cāti āpajjati ca. Uddhaṃ yamanaṃ uyyāmo. Dhuranti nipphādetuṃ āraddhaṃ kusalaṃ, paṭiññaṃ vā.
14. තිණ්‌ණන්‌ති බුද්‌ධාදීනං. චිත්‌තෙ ආරම්‌මණස්‌ස උපට්‌ඨානං ජොතනඤ්‌ච සතියෙවාති තස්‌සා එතං ලක්‌ඛණං.
14. Tiṇṇanti buddhādīnaṃ. Citte ārammaṇassa upaṭṭhānaṃ jotanañca satiyevāti tassā etaṃ lakkhaṇaṃ.
16. පාසාණසක්‌ඛරවාලිකාදිරහිතා භූමි සණ්‌හාති ‘‘සණ්‌හට්‌ඨෙනා’’ති වුත්‌තං.
16. Pāsāṇasakkharavālikādirahitā bhūmi saṇhāti ‘‘saṇhaṭṭhenā’’ti vuttaṃ.
19. අයන්‌තීති එකකම්‌මනිබ්‌බත්‌තමනුස්‌සාදිසන්‌තතිඅවිච්‌ඡෙදවසෙන පවත්‌තන්‌ති. කුසලාකුසලෙසුපි හි ජීවිතං ඉන්‌ද්‍රියපච්‌චයභාවෙන සම්‌පයුත්‌තෙ පවත්‌තයමානමෙව තදවිච්‌ඡෙදස්‌ස පච්‌චයො හොති.
19. Ayantīti ekakammanibbattamanussādisantatiavicchedavasena pavattanti. Kusalākusalesupi hi jīvitaṃ indriyapaccayabhāvena sampayutte pavattayamānameva tadavicchedassa paccayo hoti.
30. යං හිරීයතීති හිරීයති-සද්‌දෙන වුත්‌තො භාවො යං-සද්‌දෙන වුච්‌චතීති යන්‌ති භාවනපුංසකං වා එතං දට්‌ඨබ්‌බං. හිරියිතබ්‌බෙනාති ච හෙතුඅත්‌ථෙ කරණවචනං යුජ්‌ජති.
30. Yaṃ hirīyatīti hirīyati-saddena vutto bhāvo yaṃ-saddena vuccatīti yanti bhāvanapuṃsakaṃ vā etaṃ daṭṭhabbaṃ. Hiriyitabbenāti ca hetuatthe karaṇavacanaṃ yujjati.
32. අලුබ්‌භනකවසෙනාති එත්‌ථ අලුබ්‌භනමෙව අලුබ්‌භනකන්‌ති භාවනිද්‌දෙසො දට්‌ඨබ්‌බො.
32. Alubbhanakavasenāti ettha alubbhanameva alubbhanakanti bhāvaniddeso daṭṭhabbo.
33. අබ්‍යාපජ්‌ජොති බ්‍යාපාදෙන දුක්‌ඛෙන දොමනස්‌සසඞ්‌ඛාතෙන දොසෙන විය න බ්‍යාපාදෙතබ්‌බොතිපි අත්‌ථො යුජ්‌ජති.
33. Abyāpajjoti byāpādena dukkhena domanassasaṅkhātena dosena viya na byāpādetabbotipi attho yujjati.
42-43. ථිනමිද්‌ධාදිපටිපක්‌ඛභාවෙන කුසලධම්‌මෙ අනිච්‌චාදිමනසිකාරෙ ච සීඝං සීඝං පරිවත්‌තනසමත්‌ථතා ලහුපරිණාමතා, අවිජ්‌ජානීවරණානඤ්‌හි තණ්‌හාසංයොජනානං සත්‌තානං අකුසලප්‌පවත්‌ති පකතිභූතාති න තත්‌ථ ලහුපරිණාමතාය අත්‌ථො. තෙසඤ්‌ච භාවො ගරුතායෙවාති තබ්‌බිධුරසභාවානං ලහුතා දට්‌ඨබ්‌බා. සා හි පවත්‌තමානා සීඝං භවඞ්‌ගවුට්‌ඨානස්‌ස පච්‌චයො හොති.
42-43. Thinamiddhādipaṭipakkhabhāvena kusaladhamme aniccādimanasikāre ca sīghaṃ sīghaṃ parivattanasamatthatā lahupariṇāmatā, avijjānīvaraṇānañhi taṇhāsaṃyojanānaṃ sattānaṃ akusalappavatti pakatibhūtāti na tattha lahupariṇāmatāya attho. Tesañca bhāvo garutāyevāti tabbidhurasabhāvānaṃ lahutā daṭṭhabbā. Sā hi pavattamānā sīghaṃ bhavaṅgavuṭṭhānassa paccayo hoti.
44-45. යෙ ච ධම්‌මා මොහසම්‌පයුත්‌තා විය අවිපන්‌නලහුතා, තෙසඤ්‌ච කුසලකරණෙ අප්‌පටිඝාතො මුදුතා. අප්‌පටිඝාතෙන මුදුතාදිරූපසදිසතාය අරූපධම්‌මානම්‌පි මුදුතා මද්‌දවතාතිආදි වුත්‌තං.
44-45. Ye ca dhammā mohasampayuttā viya avipannalahutā, tesañca kusalakaraṇe appaṭighāto mudutā. Appaṭighātena mudutādirūpasadisatāya arūpadhammānampi mudutā maddavatātiādi vuttaṃ.
46-47. සිනෙහවසෙන කිලින්‌නං අතිමුදුකං චිත්‌තං අකම්‌මඤ්‌ඤං හොති විලීනං විය සුවණ්‌ණං, මානාදිවසෙන අතිථද්‌ධඤ්‌ච අතාපිතං විය සුවණ්‌ණං, යං පනානුරූපමුදුතායුත්‌තං, තං කම්‌මඤ්‌ඤං හොති යුත්‌තමද්‌දවං විය සුවණ්‌ණං. තස්‌සෙව මුදුකස්‌ස යො කම්‌මඤ්‌ඤාකාරො, සා කම්‌මඤ්‌ඤතාති මුදුතාවිසිට්‌ඨා කම්‌මඤ්‌ඤතා වෙදිතබ්‌බා.
46-47. Sinehavasena kilinnaṃ atimudukaṃ cittaṃ akammaññaṃ hoti vilīnaṃ viya suvaṇṇaṃ, mānādivasena atithaddhañca atāpitaṃ viya suvaṇṇaṃ, yaṃ panānurūpamudutāyuttaṃ, taṃ kammaññaṃ hoti yuttamaddavaṃ viya suvaṇṇaṃ. Tasseva mudukassa yo kammaññākāro, sā kammaññatāti mudutāvisiṭṭhā kammaññatā veditabbā.
50-51. පච්‌චොසක්‌කනභාවෙන පවත්‌තං අකුසලමෙව පච්‌චොසක්‌කනං. එකවීසති අනෙසනා නාම වෙජ්‌ජකම්‌මං කරොති, දූතකම්‌මං කරොති, පහිණකම්‌මං කරොති, ගණ්‌ඩං ඵාලෙති, අරුමක්‌ඛනං දෙති, උද්‌ධංවිරෙචනං දෙති, අධොවිරෙචනං දෙති, නත්‌ථුතෙලං පචති, චක්‌ඛුතෙලං පචති, වෙළුදානං දෙති, පණ්‌ණදානං දෙති, පුප්‌ඵදානං දෙති, ඵලදානං දෙති, සිනානදානං දෙති, දන්‌තකට්‌ඨදානං දෙති, මුඛොදකදානං දෙති, චුණ්‌ණදානං දෙති, මත්‌තිකාදානං දෙති, චාටුකකම්‌මං කරොති, මුග්‌ගසූපියං, පාරිභට්‍යං, ජඞ්‌ඝපෙසනියං ද්‌වාවීසතිමං දූතකම්‌මෙන සදිසං, තස්‌මා එකවීසති. ඡ අගොචරා වෙසියාගොචරො, විධවා, ථුල්‌ලකුමාරී, පණ්‌ඩක, පානාගාර, භික්‌ඛුනීඅගොචරොති. සඞ්‌ඛෙපතොති සරූපෙන අනුද්‌දිට්‌ඨත්‌තා ‘‘තත්‌ථ කතමො ඡන්‌දො’’තිආදි න සක්‌කා වත්‌තුන්‌ති ‘‘යො ඡන්‌දො ඡන්‌දිකතා’’තිආදිනිද්‌දෙසං සඞ්‌ඛිපිත්‌වා ‘‘යෙ වා පනා’’ති නිද්‌දෙසො කතොති අත්‌ථො.
50-51. Paccosakkanabhāvena pavattaṃ akusalameva paccosakkanaṃ. Ekavīsati anesanā nāma vejjakammaṃ karoti, dūtakammaṃ karoti, pahiṇakammaṃ karoti, gaṇḍaṃ phāleti, arumakkhanaṃ deti, uddhaṃvirecanaṃ deti, adhovirecanaṃ deti, natthutelaṃ pacati, cakkhutelaṃ pacati, veḷudānaṃ deti, paṇṇadānaṃ deti, pupphadānaṃ deti, phaladānaṃ deti, sinānadānaṃ deti, dantakaṭṭhadānaṃ deti, mukhodakadānaṃ deti, cuṇṇadānaṃ deti, mattikādānaṃ deti, cāṭukakammaṃ karoti, muggasūpiyaṃ, pāribhaṭyaṃ, jaṅghapesaniyaṃ dvāvīsatimaṃ dūtakammena sadisaṃ, tasmā ekavīsati. Cha agocarā vesiyāgocaro, vidhavā, thullakumārī, paṇḍaka, pānāgāra, bhikkhunīagocaroti. Saṅkhepatoti sarūpena anuddiṭṭhattā ‘‘tattha katamo chando’’tiādi na sakkā vattunti ‘‘yo chando chandikatā’’tiādiniddesaṃ saṅkhipitvā ‘‘ye vā panā’’ti niddeso katoti attho.
නිද්‌දෙසවාරකථාවණ්‌ණනා නිට්‌ඨිතා.
Niddesavārakathāvaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
තිපිටක (මූල) • Tipiṭaka (Mūla) / අභිධම්‌මපිටක • Abhidhammapiṭaka / ධම්‌මසඞ්‌ගණීපාළි • Dhammasaṅgaṇīpāḷi / කාමාවචරකුසලං • Kāmāvacarakusalaṃ
අට්‌ඨකථා • Aṭṭhakathā / අභිධම්‌මපිටක (අට්‌ඨකථා) • Abhidhammapiṭaka (aṭṭhakathā) / ධම්‌මසඞ්‌ගණි-අට්‌ඨකථා • Dhammasaṅgaṇi-aṭṭhakathā / කාමාවචරකුසලං නිද්‌දෙසවාරකථා • Kāmāvacarakusalaṃ niddesavārakathā
ටීකා • Tīkā / අභිධම්‌මපිටක (ටීකා) • Abhidhammapiṭaka (ṭīkā) / ධම්‌මසඞ්‌ගණී-අනුටීකා • Dhammasaṅgaṇī-anuṭīkā / නිද්‌දෙසවාරකථාවණ්‌ණනා • Niddesavārakathāvaṇṇanā
