Library / Tipiṭaka / တိပိဋက • Tipiṭaka / နေတ္တိပ္ပကရဏ-အဋ္ဌကထာ • Nettippakaraṇa-aṭṭhakathā

    ၃. နိဒ္ဒေသဝာရဝဏ္ဏနာ

    3. Niddesavāravaṇṇanā

    . ဧဝံ ဥဒ္ဒိဋ္ဌေ ဟာရာဒယော နိဒ္ဒိသိတုံ ‘‘တတ္ထ သင္ခေပတော’’တိအာဒိ အာရဒ္ဓံ။ တတ္ထ တတ္ထာတိ တသ္မိံ ဥဒ္ဒေသပာဌေ။ သင္ခေပတော နေတ္တိ ကိတ္တိတာတိ သမာသတော နေတ္တိပ္ပကရဏံ ကထိတံ။ ဟာရနယမူလပဒာနဉ္ဟိ သရူပဒသ္သနံ ဥဒ္ဒေသပာဌေန ကတန္တိ။ ဧတ္ထ စ ဟာရနယာနံ –

    4. Evaṃ uddiṭṭhe hārādayo niddisituṃ ‘‘tattha saṅkhepato’’tiādi āraddhaṃ. Tattha tatthāti tasmiṃ uddesapāṭhe. Saṅkhepato netti kittitāti samāsato nettippakaraṇaṃ kathitaṃ. Hāranayamūlapadānañhi sarūpadassanaṃ uddesapāṭhena katanti. Ettha ca hāranayānaṃ –

    သာမညတော ဝိသေသေန၊ ပဒတ္ထော လက္ခဏံ ကမော။

    Sāmaññato visesena, padattho lakkhaṇaṃ kamo;

    ဧတ္တာဝတာ စ ဟေတ္ဝာဒီ၊ ဝေဒိတဗ္ဗာ ဟိ ဝိညုနာ။

    Ettāvatā ca hetvādī, veditabbā hi viññunā.

    တေသု အဝိသေသတော ဝိသေသတော စ ဟာရနယာနံ အတ္ထော ဒသ္သိတော။ လက္ခဏာဒီသု ပန အဝိသေသတော သဗ္ဗေပိ ဟာရာ နယာ စ ယထာက္ကမံ ဗ္ယဉ္ဇနတ္ထမုခေန နဝင္ဂသ္သ သာသနသ္သ အတ္ထသံဝဏ္ဏနလက္ခဏာ။ ဝိသေသတော ပန တသ္သ တသ္သ ဟာရသ္သ နယသ္သ စ လက္ခဏံ နိဒ္ဒေသေ ဧဝ ကထယိသ္သာမ။ ကမာဒီနိ စ ယသ္မာ နေသံ လက္ခဏေသု ဉာတေသု ဝိညေယ္ယာနိ ဟောန္တိ, တသ္မာ တာနိပိ နိဒ္ဒေသတော ပရတော ပကာသယိသ္သာမ။

    Tesu avisesato visesato ca hāranayānaṃ attho dassito. Lakkhaṇādīsu pana avisesato sabbepi hārā nayā ca yathākkamaṃ byañjanatthamukhena navaṅgassa sāsanassa atthasaṃvaṇṇanalakkhaṇā. Visesato pana tassa tassa hārassa nayassa ca lakkhaṇaṃ niddese eva kathayissāma. Kamādīni ca yasmā nesaṃ lakkhaṇesu ñātesu viññeyyāni honti, tasmā tānipi niddesato parato pakāsayissāma.

    ဟာရသင္ခေပော

    Hārasaṅkhepo

    . ယာ ပန အသ္သာဒာဒီနဝတာတိအာဒိကာ နိဒ္ဒေသဂာထာ, တာသု အသ္သာဒာဒီနဝတာတိ အသ္သာဒော အာဒီနဝတာတိ ပဒဝိဘာဂော။ အာဒီနဝတာတိ စ အာဒီနဝော ဧဝ။ ကေစိ ‘‘အသ္သာဒာဒီနဝတော’’တိ ပဌန္တိ, တံ န သုန္ဒရံ။ တတ္ထ အသ္သာဒီယတီတိ အသ္သာဒော, သုခံ သောမနသ္သဉ္စ။ ဝုတ္တဉ္ဟေတံ – ‘‘ယံ, ဘိက္ခဝေ, ပဉ္စုပာဒာနက္ခန္ဓေ ပဋိစ္စ ဥပ္ပဇ္ဇတိ သုခံ သောမနသ္သံ, အယံ ပဉ္စသု ဥပာဒာနက္ခန္ဓေသု အသ္သာဒော’’တိ (မ. နိ. ၁.၁၆၆; သံ. နိ. ၃.၂၆)။ ယထာ စေတံ သုခံ သောမနသ္သံ, ဧဝံ ဣဋ္ဌာရမ္မဏမ္ပိ။ ဝုတ္တမ္ပိ စေတံ – ‘‘သော တဒသ္သာဒေတိ တံ နိကာမေတီ’’တိ ‘‘ရူပံ အသ္သာဒေတိ အဘိနန္ဒတိ, တံ အာရဗ္ဘ ရာဂော ဥပ္ပဇ္ဇတီ’’တိ (ပဋ္ဌာ. ၁.၁.၄၂၄), ‘‘သံယောဇနီယေသု, ဘိက္ခဝေ, ဓမ္မေသု အသ္သာဒာနုပသ္သိနော’’တိ (သံ. နိ. ၂.၅၃) စ ။ အသ္သာဒေတိ ဧတာယာတိ ဝာ အသ္သာဒော, တဏ္ဟာ။ တဏ္ဟာယ ဟိ ကာရဏဘူတာယ ပုဂ္ဂလော သုခမ္ပိ သုခာရမ္မဏမ္ပိ အသ္သာဒေတိ။ ယထာ စ တဏ္ဟာ, ဧဝံ ဝိပလ္လာသာပိ။ ဝိပလ္လာသဝသေန ဟိ သတ္တာ အနိဋ္ဌမ္ပိ အာရမ္မဏံ ဣဋ္ဌာကာရေန အသ္သာဒေန္တိ, ဧဝံ ဝေဒနာယ သဗ္ဗေသံ တေဘူမကသင္ခာရာနံ တဏ္ဟာယ ဝိပလ္လာသာနဉ္စ အသ္သာဒဝိစာရော ဝေဒိတဗ္ဗော။

    1. Yā pana assādādīnavatātiādikā niddesagāthā, tāsu assādādīnavatāti assādo ādīnavatāti padavibhāgo. Ādīnavatāti ca ādīnavo eva. Keci ‘‘assādādīnavato’’ti paṭhanti, taṃ na sundaraṃ. Tattha assādīyatīti assādo, sukhaṃ somanassañca. Vuttañhetaṃ – ‘‘yaṃ, bhikkhave, pañcupādānakkhandhe paṭicca uppajjati sukhaṃ somanassaṃ, ayaṃ pañcasu upādānakkhandhesu assādo’’ti (ma. ni. 1.166; saṃ. ni. 3.26). Yathā cetaṃ sukhaṃ somanassaṃ, evaṃ iṭṭhārammaṇampi. Vuttampi cetaṃ – ‘‘so tadassādeti taṃ nikāmetī’’ti ‘‘rūpaṃ assādeti abhinandati, taṃ ārabbha rāgo uppajjatī’’ti (paṭṭhā. 1.1.424), ‘‘saṃyojanīyesu, bhikkhave, dhammesu assādānupassino’’ti (saṃ. ni. 2.53) ca . Assādeti etāyāti vā assādo, taṇhā. Taṇhāya hi kāraṇabhūtāya puggalo sukhampi sukhārammaṇampi assādeti. Yathā ca taṇhā, evaṃ vipallāsāpi. Vipallāsavasena hi sattā aniṭṭhampi ārammaṇaṃ iṭṭhākārena assādenti, evaṃ vedanāya sabbesaṃ tebhūmakasaṅkhārānaṃ taṇhāya vipallāsānañca assādavicāro veditabbo.

    ကထံ ပန ဒုက္ခာဒုက္ခမသုခဝေဒနာနံ အသ္သာဒနီယတာတိ? ဝိပလ္လာသတော သုခပရိယာယသဗ္ဘာဝတော စ။ တထာ ဟိ ဝုတ္တံ – ‘‘သုခာ ခော, အာဝုသော ဝိသာခ, ဝေဒနာ ဌိတိသုခာ ဝိပရိဏာမဒုက္ခာ။ ဒုက္ခာ ဝေဒနာ ဌိတိဒုက္ခာ ဝိပရိဏာမသုခာ, အဒုက္ခမသုခာ ဝေဒနာ ဉာဏသုခာ အညာဏဒုက္ခာ’’တိ (မ. နိ. ၁.၄၆၅)။ တတ္ထ ဝေဒနာယ အဋ္ဌသတပရိယာယဝသေန, တေဘူမကသင္ခာရာနံ နိက္ခေပကဏ္ဍရူပကဏ္ဍဝသေန, တဏ္ဟာယ သံကိလေသဝတ္ထုဝိဘင္ဂေ နိက္ခေပကဏ္ဍေ စ တဏ္ဟာနိဒ္ဒေသဝသေန, ဝိပလ္လာသာနံ သုခသညာဒိဝသေန ဒ္ဝာသဋ္ဌိဒိဋ္ဌိဂတဝသေန စ ဝိဘာဂော ဝေဒိတဗ္ဗော။

    Kathaṃ pana dukkhādukkhamasukhavedanānaṃ assādanīyatāti? Vipallāsato sukhapariyāyasabbhāvato ca. Tathā hi vuttaṃ – ‘‘sukhā kho, āvuso visākha, vedanā ṭhitisukhā vipariṇāmadukkhā. Dukkhā vedanā ṭhitidukkhā vipariṇāmasukhā, adukkhamasukhā vedanā ñāṇasukhā aññāṇadukkhā’’ti (ma. ni. 1.465). Tattha vedanāya aṭṭhasatapariyāyavasena, tebhūmakasaṅkhārānaṃ nikkhepakaṇḍarūpakaṇḍavasena, taṇhāya saṃkilesavatthuvibhaṅge nikkhepakaṇḍe ca taṇhāniddesavasena, vipallāsānaṃ sukhasaññādivasena dvāsaṭṭhidiṭṭhigatavasena ca vibhāgo veditabbo.

    အာဒီနဝော ဒုက္ခာ ဝေဒနာ တိသ္သောပိ ဝာ ဒုက္ခတာ။ အထ ဝာ သဗ္ဗေပိ တေဘူမကာ သင္ခာရာ အာဒီနဝော။ အာဒီနံ အတိဝိယ ကပဏံ ဝာတိ ပဝတ္တတီတိ ဟိ အာဒီနဝော, ကပဏမနုသ္သော, ဧဝံသဘာဝာ စ တေဘူမကာ ဓမ္မာ အနိစ္စတာဒိယောဂေန။ ယတော တတ္ထ အာဒီနဝာနုပသ္သနာ အာရဒ္ဓဝိပသ္သကာနံ ယထာဘူတနယောတိ ဝုစ္စတိ။ တထာ စ ဝုတ္တံ – ‘‘ယံ, ဘိက္ခဝေ, ပဉ္စုပာဒာနက္ခန္ဓာ အနိစ္စာ ဒုက္ခာ ဝိပရိဏာမဓမ္မာ, အယံ ပဉ္စသု ဥပာဒာနက္ခန္ဓေသု အာဒီနဝော’’တိ။ တသ္မာ အာဒီနဝော ဒုက္ခသစ္စနိဒ္ဒေသဘူတာနံ ဇာတိယာဒီနံ အနိစ္စတာဒီနံ ဒ္ဝာစတ္တာလီသာယ အာကာရာနဉ္စ ဝသေန ဝိဘဇိတ္ဝာ နိဒ္ဒိသိတဗ္ဗော။

    Ādīnavo dukkhā vedanā tissopi vā dukkhatā. Atha vā sabbepi tebhūmakā saṅkhārā ādīnavo. Ādīnaṃ ativiya kapaṇaṃ vāti pavattatīti hi ādīnavo, kapaṇamanusso, evaṃsabhāvā ca tebhūmakā dhammā aniccatādiyogena. Yato tattha ādīnavānupassanā āraddhavipassakānaṃ yathābhūtanayoti vuccati. Tathā ca vuttaṃ – ‘‘yaṃ, bhikkhave, pañcupādānakkhandhā aniccā dukkhā vipariṇāmadhammā, ayaṃ pañcasu upādānakkhandhesu ādīnavo’’ti. Tasmā ādīnavo dukkhasaccaniddesabhūtānaṃ jātiyādīnaṃ aniccatādīnaṃ dvācattālīsāya ākārānañca vasena vibhajitvā niddisitabbo.

    နိသ္သရတိ ဧတေနာတိ နိသ္သရဏံ, အရိယမဂ္ဂော။ နိသ္သရတီတိ ဝာ နိသ္သရဏံ နိဗ္ဗာနံ။ ဥဘယမ္ပိ သာမညနိဒ္ဒေသေန ဧကသေသေန ဝာ ‘‘နိသ္သရဏ’’န္တိ ဝုတ္တံ။ ပိ-သဒ္ဒော ပုရိမာနံ ပစ္ဆိမာနဉ္စ သမ္ပိဏ္ဍနတ္ထော။ တတ္ထ အရိယမဂ္ဂပက္ခေ သတိပဋ္ဌာနာဒီနံ သတ္တတ္တိံသဗောဓိပက္ခိယဓမ္မာနံ ကာယာနုပသ္သနာဒီနဉ္စ တဒန္တောဂဓဘေဒာနံ ဝသေန နိသ္သရဏံ ဝိဘဇိတ္ဝာ နိဒ္ဒိသိတဗ္ဗံ။

    Nissarati etenāti nissaraṇaṃ, ariyamaggo. Nissaratīti vā nissaraṇaṃ nibbānaṃ. Ubhayampi sāmaññaniddesena ekasesena vā ‘‘nissaraṇa’’nti vuttaṃ. Pi-saddo purimānaṃ pacchimānañca sampiṇḍanattho. Tattha ariyamaggapakkhe satipaṭṭhānādīnaṃ sattattiṃsabodhipakkhiyadhammānaṃ kāyānupassanādīnañca tadantogadhabhedānaṃ vasena nissaraṇaṃ vibhajitvā niddisitabbaṃ.

    နိဗ္ဗာနပက္ခေ ပန ကိဉ္စာပိ အသင္ခတာယ ဓာတုယာ နိပ္ပရိယာယေန ဝိဘာဂော နတ္ထိ။ ပရိယာယေန ပန သောပာဒိသေသနိရုပာဒိသေသဘေဒေန။ ယတော ဝာ တံ နိသ္သဋံ, တေသံ ပဋိသမ္ဘိဒာမဂ္ဂေ (ပဋိ. မ. ၁.၃) ဒသ္သိတပ္ပဘေဒာနံ စက္ခာဒီနံ ဆန္နံ ဒ္ဝာရာနံ ရူပာဒီနံ ဆန္နံ အာရမ္မဏာနံ တံတံဒ္ဝာရပ္ပဝတ္တာနံ ဆန္နံ ဆန္နံ ဝိညာဏဖသ္သဝေဒနာသညာစေတနာတဏ္ဟာဝိတက္ကဝိစာရာနံ ပထဝီဓာတုအာဒီနံ ဆန္နံ ဓာတူနံ ဒသန္နံ ကသိဏာယတနာနံ အသုဘာနံ ကေသာဒီနံ ဒ္ဝတ္တိံသာယ အာကာရာနံ ပဉ္စန္နံ ခန္ဓာနံ ဒ္ဝာဒသန္နံ အာယတနာနံ အဋ္ဌာရသန္နံ ဓာတူနံ လောကိယာနံ ဣန္ဒ္ရိယာနံ ကာမဓာတုအာဒီနံ တိသ္သန္နံ ဓာတူနံ ကာမဘဝာဒီနံ တိဏ္ဏံ တိဏ္ဏံ ဘဝာနံ စတုန္နံ ဈာနာနံ အပ္ပမညာနံ အာရုပ္ပာနံ ဒ္ဝာဒသန္နံ ပဋိစ္စသမုပ္ပာဒင္ဂာနဉ္စာတိ ဧဝမာဒီနံ သင္ခတဓမ္မာနံ နိသ္သရဏဘာဝေန စ ဝိဘဇိတ္ဝာ နိဒ္ဒိသိတဗ္ဗံ။

    Nibbānapakkhe pana kiñcāpi asaṅkhatāya dhātuyā nippariyāyena vibhāgo natthi. Pariyāyena pana sopādisesanirupādisesabhedena. Yato vā taṃ nissaṭaṃ, tesaṃ paṭisambhidāmagge (paṭi. ma. 1.3) dassitappabhedānaṃ cakkhādīnaṃ channaṃ dvārānaṃ rūpādīnaṃ channaṃ ārammaṇānaṃ taṃtaṃdvārappavattānaṃ channaṃ channaṃ viññāṇaphassavedanāsaññācetanātaṇhāvitakkavicārānaṃ pathavīdhātuādīnaṃ channaṃ dhātūnaṃ dasannaṃ kasiṇāyatanānaṃ asubhānaṃ kesādīnaṃ dvattiṃsāya ākārānaṃ pañcannaṃ khandhānaṃ dvādasannaṃ āyatanānaṃ aṭṭhārasannaṃ dhātūnaṃ lokiyānaṃ indriyānaṃ kāmadhātuādīnaṃ tissannaṃ dhātūnaṃ kāmabhavādīnaṃ tiṇṇaṃ tiṇṇaṃ bhavānaṃ catunnaṃ jhānānaṃ appamaññānaṃ āruppānaṃ dvādasannaṃ paṭiccasamuppādaṅgānañcāti evamādīnaṃ saṅkhatadhammānaṃ nissaraṇabhāvena ca vibhajitvā niddisitabbaṃ.

    ဖလန္တိ ဒေသနာဖလံ။ ကိံ ပန တန္တိ? ယံ ဒေသနာယ နိပ္ဖာဒီယတိ။ နနု စ နိဗ္ဗာနာဓိဂမော ဘဂဝတော ဒေသနာယ နိပ္ဖာဒီယတိ။ နိဗ္ဗာနဉ္စ ‘‘နိသ္သရဏ’’န္တိ ဣမိနာ ဝုတ္တမေဝာတိ? သစ္စမေတံ, တဉ္စ ခော ပရမ္ပရာယ။ ဣဓ ပန ပစ္စက္ခတော ဒေသနာဖလံ အဓိပ္ပေတံ။ တံ ပန သုတမယဉာဏံ။ အတ္ထဓမ္မဝေဒာဒိအရိယမဂ္ဂသ္သ ပုဗ္ဗဘာဂပ္ပဋိပတ္တိဘူတာ ဆဗ္ဗိသုဒ္ဓိယော။ ယဉ္စ တသ္မိံ ခဏေ မဂ္ဂံ အနဘိသမ္ဘုဏန္တသ္သ ကာလန္တရေ တဒဓိဂမကာရဏဘူတံ သမ္ပတ္တိဘဝဟေတု စ သိယာ။ တထာ ဟိ ဝက္ခတိ – ‘‘အတ္တာနုဒိဋ္ဌိံ ဦဟစ္စ, ဧဝံ မစ္စုတရော သိယာတိ (သု. နိ. ၁၁၂၅; ကထာ. ၂၂၆; စူဠနိ. မောဃရာဇမာဏဝပုစ္ဆာ ၁၄၄, မောဃရာဇမာဏဝပုစ္ဆာနိဒ္ဒေသ ၈၈; နေတ္တိ. ၅; ပေဋကော. ၂၂) ဣဒံ ဖလ’’န္တိ, ‘‘ဓမ္မော ဟဝေ ရက္ခတိ ဓမ္မစာရိန္တိ ဣဒံ ဖလ’’န္တိ (ဇာ. ၁.၁၀.၁၀၂-၁၀၃; ၁.၁၅.၃၈၅) စ။ ဧတေန နယေန ဒေဝေသု စ မာနုသေသု စ အာယုဝဏ္ဏဗလသုခယသပရိဝာရအာဓိပတေယ္ယသမ္ပတ္တိယော ဥပဓိသမ္ပတ္တိယော စက္ကဝတ္တိသိရီ ဒေဝရဇ္ဇသိရီ စတ္တာရိ သမ္ပတ္တိစက္ကာနိ သီလသမ္ပဒာ သမာဓိသမ္ပဒာ တိသ္သော ဝိဇ္ဇာ ဆ အဘိညာ စတသ္သော ပဋိသမ္ဘိဒာ သာဝကဗောဓိ ပစ္စေကဗောဓိ သမ္မာသမ္ဗောဓီတိ သဗ္ဗာပိ သမ္ပတ္တိယော ပုညသမ္ဘာရဟေတုကာ ဘဂဝတော ဒေသနာယ သာဓေတဗ္ဗတာယ ဖလန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။

    Phalanti desanāphalaṃ. Kiṃ pana tanti? Yaṃ desanāya nipphādīyati. Nanu ca nibbānādhigamo bhagavato desanāya nipphādīyati. Nibbānañca ‘‘nissaraṇa’’nti iminā vuttamevāti? Saccametaṃ, tañca kho paramparāya. Idha pana paccakkhato desanāphalaṃ adhippetaṃ. Taṃ pana sutamayañāṇaṃ. Atthadhammavedādiariyamaggassa pubbabhāgappaṭipattibhūtā chabbisuddhiyo. Yañca tasmiṃ khaṇe maggaṃ anabhisambhuṇantassa kālantare tadadhigamakāraṇabhūtaṃ sampattibhavahetu ca siyā. Tathā hi vakkhati – ‘‘attānudiṭṭhiṃ ūhacca, evaṃ maccutaro siyāti (su. ni. 1125; kathā. 226; cūḷani. mogharājamāṇavapucchā 144, mogharājamāṇavapucchāniddesa 88; netti. 5; peṭako. 22) idaṃ phala’’nti, ‘‘dhammo have rakkhati dhammacārinti idaṃ phala’’nti (jā. 1.10.102-103; 1.15.385) ca. Etena nayena devesu ca mānusesu ca āyuvaṇṇabalasukhayasaparivāraādhipateyyasampattiyo upadhisampattiyo cakkavattisirī devarajjasirī cattāri sampatticakkāni sīlasampadā samādhisampadā tisso vijjā cha abhiññā catasso paṭisambhidā sāvakabodhi paccekabodhi sammāsambodhīti sabbāpi sampattiyo puññasambhārahetukā bhagavato desanāya sādhetabbatāya phalanti veditabbā.

    ဥပာယောတိ အရိယမဂ္ဂပဒဋ္ဌာနဘူတာ ပုဗ္ဗဘာဂပ္ပဋိပဒာ။ သာ ဟိ ပုရိမာ ပုရိမာ ပစ္ဆိမာယ ပစ္ဆိမာယ အဓိဂမူပာယဘာဝတော ပရမ္ပရာယ မဂ္ဂနိဗ္ဗာနာဓိဂမသ္သ စ ဟေတုဘာဝတော ဥပာယော။ ယာ စ ပုဗ္ဗေ ဝုတ္တဖလာဓိဂမသ္သ ဥပာယပဋိပတ္တိ။ ကေစိ ပန ‘‘သဟ ဝိပသ္သနာယ မဂ္ဂော ဥပာယော’’တိ ဝဒန္တိ, တေသံ မတေန နိသ္သရဏန္တိ နိဗ္ဗာနမေဝ ဝုတ္တံ သိယာ။ ဖလံ ဝိယ ဥပာယောပိ ပုဗ္ဗဘာဂောတိ ဝုတ္တံ သိယာ, ယံ ပန ဝက္ခတိ ‘‘သဗ္ဗေ ဓမ္မာ။ပေ.။ ဝိသုဒ္ဓိယာတိ (ဓ. ပ. ၂၇၉; ထေရဂာ. ၆၇၈) အယံ ဥပာယော’’တိ။ ဧတ္ထာပိ ပုဗ္ဗဘာဂပ္ပဋိပဒာ ဧဝ ဥဒာဟဋာတိ သက္ကာ ဝိညာတုံ။ ယသ္မာ ပန ‘‘တေ ပဟာယ တရေ ဩဃန္တိ ဣဒံ နိသ္သရဏ’’န္တိ အရိယမဂ္ဂသ္သ နိသ္သရဏဘာဝံ ဝက္ခတိ။ အရိယမဂ္ဂော ဟိ ဩဃတရဏန္တိ။

    Upāyoti ariyamaggapadaṭṭhānabhūtā pubbabhāgappaṭipadā. Sā hi purimā purimā pacchimāya pacchimāya adhigamūpāyabhāvato paramparāya magganibbānādhigamassa ca hetubhāvato upāyo. Yā ca pubbe vuttaphalādhigamassa upāyapaṭipatti. Keci pana ‘‘saha vipassanāya maggo upāyo’’ti vadanti, tesaṃ matena nissaraṇanti nibbānameva vuttaṃ siyā. Phalaṃ viya upāyopi pubbabhāgoti vuttaṃ siyā, yaṃ pana vakkhati ‘‘sabbe dhammā…pe… visuddhiyāti (dha. pa. 279; theragā. 678) ayaṃ upāyo’’ti. Etthāpi pubbabhāgappaṭipadā eva udāhaṭāti sakkā viññātuṃ. Yasmā pana ‘‘te pahāya tare oghanti idaṃ nissaraṇa’’nti ariyamaggassa nissaraṇabhāvaṃ vakkhati. Ariyamaggo hi oghataraṇanti.

    အာဏတ္တီတိ အာဏာရဟသ္သ ဘဂဝတော ဝေနေယ္ယဇနသ္သ ဟိတသိဒ္ဓိယာ ‘‘ဧဝံ ပဋိပဇ္ဇာဟီ’’တိ ဝိဓာနံ။ တထာ ဟိ ဝက္ခတိ ‘‘သုညတော လောကံ အဝေက္ခသ္သု, မောဃရာဇာတိ (သု. နိ. ၁၁၂၅; ကထာ. ၂၂၆; နေတ္တိ. ၅; ပေဋကော. ၂၂; စူဠနိ. မောဃရာဇမာဏဝပုစ္ဆာ ၁၄၄, မောဃရာဇမာဏဝပုစ္ဆာနိဒ္ဒေသ ၈၈) အာဏတ္တီ’’တိ။

    Āṇattīti āṇārahassa bhagavato veneyyajanassa hitasiddhiyā ‘‘evaṃ paṭipajjāhī’’ti vidhānaṃ. Tathā hi vakkhati ‘‘suññato lokaṃ avekkhassu, mogharājāti (su. ni. 1125; kathā. 226; netti. 5; peṭako. 22; cūḷani. mogharājamāṇavapucchā 144, mogharājamāṇavapucchāniddesa 88) āṇattī’’ti.

    ယောဂီနန္တိ စတုသစ္စကမ္မဋ္ဌာနဘာဝနာယ ယုတ္တပ္ပယုတ္တာနံ ဝေနေယ္ယာနံ, အတ္ထာယာတိ ဝစနသေသော။ ဒေသနာဟာရောတိ ဧတေသံ ယထာဝုတ္တာနံ အသ္သာဒာဒီနံ ဝိဘဇနလက္ခဏော သံဝဏ္ဏနာဝိသေသော ဒေသနာဟာရော နာမာတိ အတ္ထော။ ဧတ္ထာဟ – ကိံ ပနေတေသံ အသ္သာဒာဒီနံ အနဝသေသာနံ ဝစနံ ဒေသနာဟာရော, ဥဒာဟု ဧကစ္စာနန္တိ? နိရဝသေသာနံယေဝ။ ယသ္မိဉ္ဟိ သုတ္တေ အသ္သာဒာဒီနဝနိသ္သရဏာနိ သရူပတော အာဂတာနိ, တတ္ထ ဝတ္တဗ္ဗမေဝ နတ္ထိ။ ယတ္ထ ပန ဧကဒေသေန အာဂတာနိ, န ဝာ သရူပေန။ တတ္ထ အနာဂတံ အတ္ထဝသေန နိဒ္ဓာရေတ္ဝာ ဟာရော ယောဇေတဗ္ဗော။ အယဉ္စ အတ္ထော ဒေသနာဟာရဝိဘင္ဂေ အာဂမိသ္သတီတိ ဣဓ န ပပဉ္စိတော။

    Yogīnanti catusaccakammaṭṭhānabhāvanāya yuttappayuttānaṃ veneyyānaṃ, atthāyāti vacanaseso. Desanāhāroti etesaṃ yathāvuttānaṃ assādādīnaṃ vibhajanalakkhaṇo saṃvaṇṇanāviseso desanāhāro nāmāti attho. Etthāha – kiṃ panetesaṃ assādādīnaṃ anavasesānaṃ vacanaṃ desanāhāro, udāhu ekaccānanti? Niravasesānaṃyeva. Yasmiñhi sutte assādādīnavanissaraṇāni sarūpato āgatāni, tattha vattabbameva natthi. Yattha pana ekadesena āgatāni, na vā sarūpena. Tattha anāgataṃ atthavasena niddhāretvā hāro yojetabbo. Ayañca attho desanāhāravibhaṅge āgamissatīti idha na papañcito.

    . ယံ ပုစ္ဆိတန္တိ ယာ ပုစ္ဆာ, ဝိစိယမာနာတိ ဝစနသေသော။ ဝိသ္သဇ္ဇိတံ အနုဂီတီတိ ဧတ္ထာပိ ဧသေဝ နယော။ တတ္ထ ဝိသ္သဇ္ဇိတန္တိ ဝိသ္သဇ္ဇနာ, သာ ဧကံသဗ္ယာကရဏာဒိဝသေန စတုဗ္ဗိဓံ ဗ္ယာကရဏံ။ -သဒ္ဒော သမ္ပိဏ္ဍနတ္ထော, တေန ဂာထာယံ အဝုတ္တံ ပဒာဒိံ သင္ဂဏ္ဟာတိ။ တာ ပန ပုစ္ဆာဝိသ္သဇ္ဇနာ ကသ္သာတိ အာဟ ‘‘သုတ္တသ္သာ’’တိ။ ဧတေန သုတ္တေ အာဂတံ ပုစ္ဆာဝိသ္သဇ္ဇနံ ဝိစေတဗ္ဗန္တိ ဒသ္သေတိ။ ယာ စ အနုဂီတိတိ ဝုတ္တသ္သေဝ အတ္ထသ္သ ယာ အနု ပစ္ဆာ ဂီတိ အနုဂီတိ, သင္ဂဟဂာထာ, ပုစ္ဆာယ ဝာ အနုရူပာ ဂီတိ။ ဧတေန ပုဗ္ဗာပရံ ဂဟိတံ။ ဗ္ယာကရဏသ္သ ဟိ ပုစ္ဆာနုရူပတာ ဣဓ ပုဗ္ဗာပရံ အဓိပ္ပေတံ။ ယာ ‘‘ပုစ္ဆာနုသန္ဓီ’’တိ ဝုစ္စတိ။ ပုရိမံ ‘‘သုတ္တသ္သာ’’တိ ပဒံ ပုဗ္ဗာပေက္ခန္တိ ပုန ‘‘သုတ္တသ္သာ’’တိ ဝုတ္တံ။ တေန သုတ္တသ္သ နိသ္သယဘူတေ အသ္သာဒာဒိကေ ပရိဂ္ဂဏ္ဟာတိ။ ဧတ္တာဝတာ ဝိစယဟာရသ္သ ဝိသယော နိရဝသေသေန ဒသ္သိတော ဟောတိ။ တထာ စ ဝက္ခတိ ဝိစယဟာရဝိဘင္ဂေ ‘‘ပဒံ ဝိစိနတိ။ပေ.။ အနုဂီတိံ ဝိစိနတီ’’တိ။

    2. Yaṃ pucchitanti yā pucchā, viciyamānāti vacanaseso. Vissajjitaṃ anugītīti etthāpi eseva nayo. Tattha vissajjitanti vissajjanā, sā ekaṃsabyākaraṇādivasena catubbidhaṃ byākaraṇaṃ. Ca-saddo sampiṇḍanattho, tena gāthāyaṃ avuttaṃ padādiṃ saṅgaṇhāti. Tā pana pucchāvissajjanā kassāti āha ‘‘suttassā’’ti. Etena sutte āgataṃ pucchāvissajjanaṃ vicetabbanti dasseti. Yā ca anugītiti vuttasseva atthassa yā anu pacchā gīti anugīti, saṅgahagāthā, pucchāya vā anurūpā gīti. Etena pubbāparaṃ gahitaṃ. Byākaraṇassa hi pucchānurūpatā idha pubbāparaṃ adhippetaṃ. Yā ‘‘pucchānusandhī’’ti vuccati. Purimaṃ ‘‘suttassā’’ti padaṃ pubbāpekkhanti puna ‘‘suttassā’’ti vuttaṃ. Tena suttassa nissayabhūte assādādike pariggaṇhāti. Ettāvatā vicayahārassa visayo niravasesena dassito hoti. Tathā ca vakkhati vicayahāravibhaṅge ‘‘padaṃ vicinati…pe… anugītiṃ vicinatī’’ti.

    တတ္ထ သုတ္တေ သဗ္ဗေသံ ပဒာနံ အနုပုဗ္ဗေန အတ္ထသော ဗ္ယဉ္ဇနသော စ ဝိစယော ပဒဝိစယော။ ‘‘အယံ ပုစ္ဆာ အဒိဋ္ဌဇောတနာ ဒိဋ္ဌသံသန္ဒနာ ဝိမတိစ္ဆေဒနာ အနုမတိပုစ္ဆာ ကထေတုကမ္ယတာပုစ္ဆာ သတ္တာဓိဋ္ဌာနာ ဓမ္မာဓိဋ္ဌာနာ ဧကာဓိဋ္ဌာနာ အနေကာဓိဋ္ဌာနာ သမ္မုတိဝိသယာ ပရမတ္ထဝိသယာ အတီတဝိသယာ အနာဂတဝိသယာ ပစ္စုပ္ပန္နဝိသယာ’’တိအာဒိနာ ပုစ္ဆာဝိစယော ဝေဒိတဗ္ဗော။ ‘‘ဣဒံ ဝိသ္သဇ္ဇနံ ဧကံသဗ္ယာကရဏံ ဝိဘဇ္ဇဗ္ယာကရဏံ ပဋိပုစ္ဆာဗ္ယာကရဏံ ဌပနံ သာဝသေသံ နိရဝသေသံ သဥတ္တရံ အနုတ္တရံ လောကိယံ လောကုတ္တရ’’န္တိအာဒိနာ ဝိသ္သဇ္ဇနဝိစယော

    Tattha sutte sabbesaṃ padānaṃ anupubbena atthaso byañjanaso ca vicayo padavicayo. ‘‘Ayaṃ pucchā adiṭṭhajotanā diṭṭhasaṃsandanā vimaticchedanā anumatipucchā kathetukamyatāpucchā sattādhiṭṭhānā dhammādhiṭṭhānā ekādhiṭṭhānā anekādhiṭṭhānā sammutivisayā paramatthavisayā atītavisayā anāgatavisayā paccuppannavisayā’’tiādinā pucchāvicayo veditabbo. ‘‘Idaṃ vissajjanaṃ ekaṃsabyākaraṇaṃ vibhajjabyākaraṇaṃ paṭipucchābyākaraṇaṃ ṭhapanaṃ sāvasesaṃ niravasesaṃ sauttaraṃ anuttaraṃ lokiyaṃ lokuttara’’ntiādinā vissajjanavicayo.

    ‘‘အယံ ပုစ္ဆာ ဣမိနာ သမေတိ, ဧတေန န သမေတီ’’တိ ပုစ္ဆိတတ္ထံ အာနေတ္ဝာ ဝိစယော ပုဗ္ဗေနာပရံ သံသန္ဒိတ္ဝာ စ ဝိစယော ပုဗ္ဗာပရဝိစယော။ ‘‘အယံ အနုဂီတိ ဝုတ္တတ္ထသင္ဂဟာ အဝုတ္တတ္ထသင္ဂဟာ တဒုဘယတ္ထသင္ဂဟာ ကုသလတ္ထသင္ဂဟာ အကုသလတ္ထသင္ဂဟာ’’တိအာဒိနာ အနုဂီတိဝိစယော။ အသ္သာဒာဒီသု သုခဝေဒနာယ ‘‘ဣဋ္ဌာရမ္မဏာနုဘဝနလက္ခဏာ’’တိအာဒိနာ, တဏ္ဟာယ ‘‘အာရမ္မဏဂ္ဂဟဏလက္ခဏာ’’တိအာဒိနာ, ဝိပလ္လာသာနံ ‘‘ဝိပရီတဂ္ဂဟဏလက္ခဏာ’’တိအာဒိနာ, အဝသိဋ္ဌာနံ တေဘူမကဓမ္မာနံ ‘‘ယထာသကလက္ခဏာ’’တိအာဒိနာ သဗ္ဗေသဉ္စ ဒ္ဝာဝီသတိယာ တိကေသု ဒ္ဝာစတ္တာလီသာဓိကေ စ ဒုကသတေ လဗ္ဘမာနပဒဝသေန တံတံအသ္သာဒတ္ထဝိသေသနိဒ္ဓာရဏံ အသ္သာဒဝိစယော

    ‘‘Ayaṃ pucchā iminā sameti, etena na sametī’’ti pucchitatthaṃ ānetvā vicayo pubbenāparaṃ saṃsanditvā ca vicayo pubbāparavicayo. ‘‘Ayaṃ anugīti vuttatthasaṅgahā avuttatthasaṅgahā tadubhayatthasaṅgahā kusalatthasaṅgahā akusalatthasaṅgahā’’tiādinā anugītivicayo. Assādādīsu sukhavedanāya ‘‘iṭṭhārammaṇānubhavanalakkhaṇā’’tiādinā, taṇhāya ‘‘ārammaṇaggahaṇalakkhaṇā’’tiādinā, vipallāsānaṃ ‘‘viparītaggahaṇalakkhaṇā’’tiādinā, avasiṭṭhānaṃ tebhūmakadhammānaṃ ‘‘yathāsakalakkhaṇā’’tiādinā sabbesañca dvāvīsatiyā tikesu dvācattālīsādhike ca dukasate labbhamānapadavasena taṃtaṃassādatthavisesaniddhāraṇaṃ assādavicayo.

    ဒုက္ခဝေဒနာယ ‘‘အနိဋ္ဌာနုဘဝနလက္ခဏာ’’တိအာဒိနာ, ဒုက္ခသစ္စာနံ ‘‘ပဋိသန္ဓိလက္ခဏာ’’တိအာဒိနာ, အနိစ္စတာဒီနံ အာဒိအန္တဝန္တတာယ အနိစ္စန္တိကတာယ စ ‘‘အနိစ္စာ’’တိအာဒိနာ သဗ္ဗေသဉ္စ လောကိယဓမ္မာနံ သံကိလေသဘာဂိယဟာနဘာဂိယတာဒိဝသေန အာဒီနဝဝုတ္တိယာ ဩကာရနိဒ္ဓာရဏေန အာဒီနဝဝိစယော။ နိသ္သရဏပဒေ အရိယမဂ္ဂသ္သ အာဂမနတော ကာယာနုပသ္သနာဒိပုဗ္ဗဘာဂပ္ပဋိပဒာဝိဘာဂဝိသေသနိဒ္ဓာရဏဝသေန နိဗ္ဗာနသ္သ ယထာဝုတ္တပရိယာယဝိဘာဂဝိသေသနိဒ္ဓာရဏဝသေနာတိ ဧဝံ နိသ္သရဏဝိစယော။ ဖလာဒီနံ တံတံသုတ္တဒေသနာယ သာဓေတဗ္ဗဖလသ္သ တဒုပာယသ္သ တတ္ထ တတ္ထ သုတ္တဝိဓိဝစနသ္သ စ ဝိဘာဂနိဒ္ဓာရဏဝသေန ဝိစယော ဝေဒိတဗ္ဗော။ ဧဝံ ပဒပုစ္ဆာဝိသ္သဇ္ဇနပုဗ္ဗာပရာနုဂီတီနံ အသ္သာဒာဒီနဉ္စ ဝိသေသနိဒ္ဓာရဏဝသေနေဝ ဝိစယလက္ခဏော ‘‘ဝိစယော ဟာရော’’တိ ဝေဒိတဗ္ဗော။

    Dukkhavedanāya ‘‘aniṭṭhānubhavanalakkhaṇā’’tiādinā, dukkhasaccānaṃ ‘‘paṭisandhilakkhaṇā’’tiādinā, aniccatādīnaṃ ādiantavantatāya aniccantikatāya ca ‘‘aniccā’’tiādinā sabbesañca lokiyadhammānaṃ saṃkilesabhāgiyahānabhāgiyatādivasena ādīnavavuttiyā okāraniddhāraṇena ādīnavavicayo. Nissaraṇapade ariyamaggassa āgamanato kāyānupassanādipubbabhāgappaṭipadāvibhāgavisesaniddhāraṇavasena nibbānassa yathāvuttapariyāyavibhāgavisesaniddhāraṇavasenāti evaṃ nissaraṇavicayo. Phalādīnaṃ taṃtaṃsuttadesanāya sādhetabbaphalassa tadupāyassa tattha tattha suttavidhivacanassa ca vibhāganiddhāraṇavasena vicayo veditabbo. Evaṃ padapucchāvissajjanapubbāparānugītīnaṃ assādādīnañca visesaniddhāraṇavaseneva vicayalakkhaṇo ‘‘vicayo hāro’’ti veditabbo.

    . သဗ္ဗေသန္တိ သောဠသန္နံ။ ဘူမီတိ ဗ္ယဉ္ဇနံ သန္ဓာယာဟ။ ဗ္ယဉ္ဇနဉ္ဟိ မူလပဒာနိ ဝိယ နယာနံ ဟာရာနံ ဘူမိ ပဝတ္တိဋ္ဌာနံ, တေသံ ဗ္ယဉ္ဇနဝိစာရဘာဝတော။ ဝုတ္တဉ္ဟိ – ‘‘ဟာရာ ဗ္ယဉ္ဇနဝိစယော’’တိ, ပေဋကေပိ ဟိ ဝုတ္တံ – ‘‘ယတ္ထ စ သဗ္ဗေ ဟာရာ, သမ္ပတမာနာ နယန္တိ သုတ္တတ္ထံ။ ဗ္ယဉ္ဇနဝိဓိပုထုတ္တာ’’တိ။ ဂောစရောတိ သုတ္တတ္ထော။ သုတ္တသ္သ ဟိ ပဒတ္ထုဒ္ဓာရဏမုခေန ဟာရယောဇနာ။ တေသံ ဗ္ယဉ္ဇနတ္ထာနံ။ ယုတ္တာယုတ္တပရိက္ခာတိ ယုတ္တသ္သ စ အယုတ္တသ္သ စ ဥပပရိက္ခာ။ ‘‘ယုတ္တာယုတ္တိပရိက္ခာ’’တိပိ ပာဌော, ယုတ္တိအယုတ္တီနံ ဝိစာရဏာတိ အတ္ထော။ ကထံ ပန တေသံ ယုတ္တာယုတ္တဇာနနာ? စတူဟိ မဟာပဒေသေဟိ အဝိရုဇ္ဈနေန။ တတ္ထ ဗ္ယဉ္ဇနသ္သ တာဝ သဘာဝနိရုတ္တိဘာဝော အဓိပ္ပေတတ္ထဝာစကဘာဝော စ ယုတ္တဘာဝော။ အတ္ထသ္သ ပန သုတ္တဝိနယဓမ္မတာဟိ အဝိလောမနံ ။ အယမေတ္ထ သင္ခေပော။ ဝိတ္ထာရော ပန ပရတော အာဝိ ဘဝိသ္သတိ။ ဟာရော ယုတ္တီတိ နိဒ္ဒိဋ္ဌောတိ ဧဝံ သုတ္တေ ဗ္ယဉ္ဇနတ္ထာနံ ယုတ္တာယုတ္တဘာဝဝိဘာဝနလက္ခဏော ယုတ္တိဟာရောတိ ဝေဒိတဗ္ဗော။

    3. Sabbesanti soḷasannaṃ. Bhūmīti byañjanaṃ sandhāyāha. Byañjanañhi mūlapadāni viya nayānaṃ hārānaṃ bhūmi pavattiṭṭhānaṃ, tesaṃ byañjanavicārabhāvato. Vuttañhi – ‘‘hārā byañjanavicayo’’ti, peṭakepi hi vuttaṃ – ‘‘yattha ca sabbe hārā, sampatamānā nayanti suttatthaṃ. Byañjanavidhiputhuttā’’ti. Gocaroti suttattho. Suttassa hi padatthuddhāraṇamukhena hārayojanā. Tesaṃ byañjanatthānaṃ. Yuttāyuttaparikkhāti yuttassa ca ayuttassa ca upaparikkhā. ‘‘Yuttāyuttiparikkhā’’tipi pāṭho, yuttiayuttīnaṃ vicāraṇāti attho. Kathaṃ pana tesaṃ yuttāyuttajānanā? Catūhi mahāpadesehi avirujjhanena. Tattha byañjanassa tāva sabhāvaniruttibhāvo adhippetatthavācakabhāvo ca yuttabhāvo. Atthassa pana suttavinayadhammatāhi avilomanaṃ . Ayamettha saṅkhepo. Vitthāro pana parato āvi bhavissati. Hāro yuttīti niddiṭṭhoti evaṃ sutte byañjanatthānaṃ yuttāyuttabhāvavibhāvanalakkhaṇo yuttihāroti veditabbo.

    . ဓမ္မန္တိ ယံ ကိဉ္စိ သုတ္တာဂတံ ကုသလာဒိဓမ္မမာဟ။ တသ္သ ဓမ္မသ္သာတိ တသ္သ ယထာဝုတ္တသ္သ ကုသလာဒိဓမ္မသ္သ။ ယံ ပဒဋ္ဌာနန္တိ ယံ ကာရဏံ, ယောနိသောမနသိကာရာဒိ သုတ္တေ အာဂတံ ဝာ အနာဂတံ ဝာ သမ္ဘဝတော နိဒ္ဓာရေတ္ဝာ ကထေတဗ္ဗန္တိ အဓိပ္ပာယော။ ဣတီတိ ဧဝံ, ဝုတ္တနယေနာတိ အတ္ထော။ ယာဝ သဗ္ဗဓမ္မာတိ ယတ္တကာ တသ္မိံ သုတ္တေ အာဂတာ ဓမ္မာ, တေသံ သဗ္ဗေသမ္ပိ ယထာနုရူပံ ပဒဋ္ဌာနံ နိဒ္ဓာရေတ္ဝာ ကထေတဗ္ဗန္တိ အဓိပ္ပာယော။ အထ ဝာ ယာဝ သဗ္ဗဓမ္မာတိ သုတ္တာဂတသ္သ ဓမ္မသ္သ ယံ ပဒဋ္ဌာနံ, တသ္သပိ ယံ ပဒဋ္ဌာနန္တိ သမ္ဘဝတော ယာဝ သဗ္ဗဓမ္မာ ပဒဋ္ဌာနဝိစာရဏာ ကာတဗ္ဗာတိ အတ္ထော။ ဧသော ဟာရော ပဒဋ္ဌာနောတိ ဧဝံ သုတ္တေ အာဂတဓမ္မာနံ ပဒဋ္ဌာနဘူတာ ဓမ္မာ တေသဉ္စ ပဒဋ္ဌာနဘူတာတိ သမ္ဘဝတော ပဒဋ္ဌာနဘူတဓမ္မနိဒ္ဓာရဏလက္ခဏော ပဒဋ္ဌာနော နာမ ဟာရောတိ အတ္ထော။

    4. Dhammanti yaṃ kiñci suttāgataṃ kusalādidhammamāha. Tassa dhammassāti tassa yathāvuttassa kusalādidhammassa. Yaṃ padaṭṭhānanti yaṃ kāraṇaṃ, yonisomanasikārādi sutte āgataṃ vā anāgataṃ vā sambhavato niddhāretvā kathetabbanti adhippāyo. Itīti evaṃ, vuttanayenāti attho. Yāva sabbadhammāti yattakā tasmiṃ sutte āgatā dhammā, tesaṃ sabbesampi yathānurūpaṃ padaṭṭhānaṃ niddhāretvā kathetabbanti adhippāyo. Atha vā yāva sabbadhammāti suttāgatassa dhammassa yaṃ padaṭṭhānaṃ, tassapi yaṃ padaṭṭhānanti sambhavato yāva sabbadhammā padaṭṭhānavicāraṇā kātabbāti attho. Eso hāro padaṭṭhānoti evaṃ sutte āgatadhammānaṃ padaṭṭhānabhūtā dhammā tesañca padaṭṭhānabhūtāti sambhavato padaṭṭhānabhūtadhammaniddhāraṇalakkhaṇo padaṭṭhāno nāma hāroti attho.

    . ဝုတ္တမ္ဟိ ဧကဓမ္မေတိ ကုသလာဒီသု ခန္ဓာဒီသု ဝာ ယသ္မိံ ကိသ္မိဉ္စိ ဧကဓမ္မေ, သုတ္တေ သရူပတော နိဒ္ဓာရဏဝသေန ဝာ ကထိတေ။ ယေ ဓမ္မာ ဧကလက္ခဏာ ကေစီတိ ယေ ကေစိ ဓမ္မာ ကုသလာဒိဘာဝေန ရူပက္ခန္ဓာဒိဘာဝေန ဝာ တေန ဓမ္မေန သမာနလက္ခဏာ။ ဝုတ္တာ ဘဝန္တိ သဗ္ဗေတိ တေ သဗ္ဗေပိ ကုသလာဒိသဘာဝာ, ခန္ဓာဒိသဘာဝာ ဝာ ဓမ္မာ သုတ္တေ အဝုတ္တာပိ တာယ သမာနလက္ခဏတာယ ဝုတ္တာ ဘဝန္တိ အာနေတ္ဝာ သံဝဏ္ဏနာဝသေနာတိ အဓိပ္ပာယော။ ဧတ္ထ စ ဧကလက္ခဏာတိ သမာနလက္ခဏာ ဝုတ္တာ။ တေန သဟစာရိတာ သမာနကိစ္စတာ သမာနဟေတုတာ သမာနဖလတာ သမာနာရမ္မဏတာတိ ဧဝမာဒီဟိ အဝုတ္တာနမ္ပိ ဝုတ္တာနံ ဝိယ နိဒ္ဓာရဏံ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ သော ဟာရော လက္ခဏော နာမာတိ ဧဝံ သုတ္တေ အနာဂတေပိ ဓမ္မေ ဝုတ္တပ္ပကာရေန အာဂတေ ဝိယ နိဒ္ဓာရေတ္ဝာ ယာ သံဝဏ္ဏနာ, သော လက္ခဏော နာမ ဟာရောတိ အတ္ထော။

    5. Vuttamhiekadhammeti kusalādīsu khandhādīsu vā yasmiṃ kismiñci ekadhamme, sutte sarūpato niddhāraṇavasena vā kathite. Ye dhammā ekalakkhaṇā kecīti ye keci dhammā kusalādibhāvena rūpakkhandhādibhāvena vā tena dhammena samānalakkhaṇā. Vuttā bhavanti sabbeti te sabbepi kusalādisabhāvā, khandhādisabhāvā vā dhammā sutte avuttāpi tāya samānalakkhaṇatāya vuttā bhavanti ānetvā saṃvaṇṇanāvasenāti adhippāyo. Ettha ca ekalakkhaṇāti samānalakkhaṇā vuttā. Tena sahacāritā samānakiccatā samānahetutā samānaphalatā samānārammaṇatāti evamādīhi avuttānampi vuttānaṃ viya niddhāraṇaṃ veditabbaṃ. So hāro lakkhaṇo nāmāti evaṃ sutte anāgatepi dhamme vuttappakārena āgate viya niddhāretvā yā saṃvaṇṇanā, so lakkhaṇo nāma hāroti attho.

    . နေရုတ္တန္တိ နိရုတ္တံ, ပဒနိဗ္ဗစနန္တိ အတ္ထော။ အဓိပ္ပာယောတိ ဗုဒ္ဓာနံ သာဝကာနံ ဝာ တသ္သ သုတ္တသ္သ ဒေသကာနံ အဓိပ္ပာယော။ ဗ္ယဉ္ဇနန္တိ ဗ္ယဉ္ဇနေန, ကရဏေ ဟိ ဧတံ ပစ္စတ္တံ။ ကာမဉ္စ သဗ္ဗေ ဟာရာ ဗ္ယဉ္ဇနဝိစယာ, အယံ ပန ဝိသေသတော ဗ္ယဉ္ဇနဒ္ဝာရေနေဝ အတ္ထပရိယေသနာတိ ကတ္ဝာ ‘‘ဗ္ယဉ္ဇန’’န္တိ ဝုတ္တံ။ တထာ ဟိ ဝက္ခတိ – ‘‘ဗ္ယဉ္ဇနေန သုတ္တသ္သ နေရုတ္တဉ္စ အဓိပ္ပာယော စ နိဒာနဉ္စ ပုဗ္ဗာပရာနုသန္ဓိ စ ဂဝေသိတဗ္ဗာ’’တိ။ အထာတိ ပဒပူရဏမတ္တံ။ ဒေသနာနိဒာနန္တိ နိဒဒာတိ ဖလန္တိ နိဒာနံ, ကာရဏံ, ယေန ကာရဏေန ဒေသနာ ပဝတ္တာ, တံ ဒေသနာယ ပဝတ္တိနိမိတ္တန္တိ အတ္ထော။ ပုဗ္ဗာပရာနုသန္ဓီတိ ပုဗ္ဗေန စ အပရေန စ အနုသန္ဓိ။ ‘‘ပုဗ္ဗာပရေန သန္ဓီ’’တိပိ ပာဌော, သုတ္တသ္သ ပုဗ္ဗဘာဂေန အပရဘာဂံ သံသန္ဒိတ္ဝာ ကထနန္တိ အတ္ထော။ သင္ဂီတိဝသေန ဝာ ပုဗ္ဗာပရဘူတေဟိ သုတ္တန္တရေဟိ သံဝဏ္ဏိယမာနသ္သ သုတ္တသ္သ သံသန္ဒနံ ပုဗ္ဗာပရာနုသန္ဓိ။ ယဉ္စ ပုဗ္ဗပဒေန ပရပဒသ္သ သမ္ဗန္ဓနံ, အယမ္ပိ ပုဗ္ဗာပရာနုသန္ဓိ။ ဧသော ဟာရော စတုဗ္ယူဟောတိ ဧဝံ နိဗ္ဗစနာဓိပ္ပာယာဒီနံ စတုန္နံ ဝိဘာဝနလက္ခဏော စတုဗ္ယူဟော ဟာရော နာမာတိ အတ္ထော။

    6. Neruttanti niruttaṃ, padanibbacananti attho. Adhippāyoti buddhānaṃ sāvakānaṃ vā tassa suttassa desakānaṃ adhippāyo. Byañjananti byañjanena, karaṇe hi etaṃ paccattaṃ. Kāmañca sabbe hārā byañjanavicayā, ayaṃ pana visesato byañjanadvāreneva atthapariyesanāti katvā ‘‘byañjana’’nti vuttaṃ. Tathā hi vakkhati – ‘‘byañjanena suttassa neruttañca adhippāyo ca nidānañca pubbāparānusandhi ca gavesitabbā’’ti. Athāti padapūraṇamattaṃ. Desanānidānanti nidadāti phalanti nidānaṃ, kāraṇaṃ, yena kāraṇena desanā pavattā, taṃ desanāya pavattinimittanti attho. Pubbāparānusandhīti pubbena ca aparena ca anusandhi. ‘‘Pubbāparena sandhī’’tipi pāṭho, suttassa pubbabhāgena aparabhāgaṃ saṃsanditvā kathananti attho. Saṅgītivasena vā pubbāparabhūtehi suttantarehi saṃvaṇṇiyamānassa suttassa saṃsandanaṃ pubbāparānusandhi. Yañca pubbapadena parapadassa sambandhanaṃ, ayampi pubbāparānusandhi. Eso hāro catubyūhoti evaṃ nibbacanādhippāyādīnaṃ catunnaṃ vibhāvanalakkhaṇo catubyūho hāro nāmāti attho.

    . ဧကမ္ဟိ ပဒဋ္ဌာနေတိ ဧကသ္မိံ အာရမ္ဘဓာတုအာဒိကေ ပရက္ကမဓာတုအာဒီနံ ပဒဋ္ဌာနဘူတေ ဓမ္မေ ဒေသနာရုဠ္ဟေ သတိ။ ပရိယေသတိ သေသကံ ပဒဋ္ဌာနန္တိ တသ္သ ဝိသဘာဂတာယ အဂ္ဂဟဏေန ဝာ သေသကံ ပမာဒာဒီနံ အာသန္နကာရဏတ္တာ ပဒဋ္ဌာနဘူတံ ကောသဇ္ဇာဒိကံ ဓမ္မန္တရံ ပရိယေသတိ ပညာယ ဂဝေသတိ, ပရိယေသိတ္ဝာ စ သံဝဏ္ဏနာယ ယောဇေန္တော ဒေသနံ အာဝဋ္ဋတိ ပဋိပက္ခေတိ ဝီရိယာရမ္ဘာဒိမုခေန အာရဒ္ဓသုတ္တံ ဝုတ္တနယေန ပမာဒာဒိဝသေန နိဒ္ဒိသန္တော ဒေသနံ ပဋိပက္ခတော အာဝဋ္ဋေတိ နာမ။ အာဝဋ္ဋော နာမ သော ဟာရောတိ ဒေသနာယ ဂဟိတဓမ္မာနံ သဘာဂဝိသဘာဂဓမ္မဝသေန အာဝဋ္ဋနလက္ခဏော အာဝဋ္ဋော ဟာရော နာမာတိ အတ္ထော။

    7. Ekamhi padaṭṭhāneti ekasmiṃ ārambhadhātuādike parakkamadhātuādīnaṃ padaṭṭhānabhūte dhamme desanāruḷhe sati. Pariyesati sesakaṃ padaṭṭhānanti tassa visabhāgatāya aggahaṇena vā sesakaṃ pamādādīnaṃ āsannakāraṇattā padaṭṭhānabhūtaṃ kosajjādikaṃ dhammantaraṃ pariyesati paññāya gavesati, pariyesitvā ca saṃvaṇṇanāya yojento desanaṃ āvaṭṭati paṭipakkheti vīriyārambhādimukhena āraddhasuttaṃ vuttanayena pamādādivasena niddisanto desanaṃ paṭipakkhato āvaṭṭeti nāma. Āvaṭṭo nāma so hāroti desanāya gahitadhammānaṃ sabhāgavisabhāgadhammavasena āvaṭṭanalakkhaṇo āvaṭṭo hāro nāmāti attho.

    . ဓမ္မန္တိ သဘာဝဓမ္မံ, တံ ကုသလာဒိဝသေန အနေကဝိဓံ။ ပဒဋ္ဌာနန္တိ ယသ္မိံ ပတိဋ္ဌိတေ ဥတ္တရိ ဂုဏဝိသေသေ အဓိဂစ္ဆတိ, တံ ဝိသေသာဓိဂမနကာရဏံ။ ဘူမိန္တိ ပုထုဇ္ဇနဘူမိ ဒသ္သနဘူမီတိ ဧဝမာဒိကံ ဘူမိံ။ ဝိဘဇ္ဇတေတိ ဝိဘာဂေန ကထေတိ။ သာဓာရဏေတိ ဒသ္သနပဟာတဗ္ဗာဒိနာမဝသေန ဝာ ပုထုဇ္ဇနသောတာပန္နာဒိဝတ္ထုဝသေန ဝာ သာဓာရဏေ အဝိသိဋ္ဌေ သမာနေတိ အတ္ထော။ ဝုတ္တဝိပရိယာယေန အသာဓာရဏာ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ နေယ္ယော ဝိဘတ္တီတိ ယထာဝုတ္တဓမ္မာဒီနံ ဝိဘဇနော အယံ ဟာရော ဝိဘတ္တီတိ ဉာတဗ္ဗောတိ အတ္ထော။ တသ္မာ သံကိလေသဓမ္မေ ဝောဒာနဓမ္မေ စ သာဓာရဏာသာဓာရဏတော ပဒဋ္ဌာနတော ဘူမိတော စ ဝိဘဇနလက္ခဏော ‘‘ဝိဘတ္တိဟာရော’’တိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။

    8. Dhammanti sabhāvadhammaṃ, taṃ kusalādivasena anekavidhaṃ. Padaṭṭhānanti yasmiṃ patiṭṭhite uttari guṇavisese adhigacchati, taṃ visesādhigamanakāraṇaṃ. Bhūminti puthujjanabhūmi dassanabhūmīti evamādikaṃ bhūmiṃ. Vibhajjateti vibhāgena katheti. Sādhāraṇeti dassanapahātabbādināmavasena vā puthujjanasotāpannādivatthuvasena vā sādhāraṇe avisiṭṭhe samāneti attho. Vuttavipariyāyena asādhāraṇā veditabbā. Neyyo vibhattīti yathāvuttadhammādīnaṃ vibhajano ayaṃ hāro vibhattīti ñātabboti attho. Tasmā saṃkilesadhamme vodānadhamme ca sādhāraṇāsādhāraṇato padaṭṭhānato bhūmito ca vibhajanalakkhaṇo ‘‘vibhattihāro’’ti daṭṭhabbaṃ.

    . နိဒ္ဒိဋ္ဌေတိ ကထိတေ သုတ္တေ အာဂတေ, သံဝဏ္ဏိတေ ဝာ။ ဘာဝိတေတိ ယထာ ဥပ္ပန္နသဒိသာ ဥပ္ပန္နာတိ ဝုစ္စန္တိ, ဧဝံ ဘာဝိတသဒိသေ ဘာဝေတဗ္ဗေတိ အတ္ထော။ ပဟီနေတိ ဧတ္ထာပိ ဧသေဝ နယော။ ပရိဝတ္တတိ ပဋိပက္ခေတိ ဝုတ္တာနံ ဓမ္မာနံ ယေ ပဋိပက္ခာ, တေသံ ဝသေန ပရိဝတ္တေတီတိ အတ္ထော။ ဧဝံ နိဒ္ဒိဋ္ဌာနံ ဓမ္မာနံ ပဋိပက္ခတော ပရိဝတ္တနလက္ခဏော ‘‘ပရိဝတ္တနော ဟာရော’’တိ ဝေဒိတဗ္ဗော။

    9. Niddiṭṭheti kathite sutte āgate, saṃvaṇṇite vā. Bhāviteti yathā uppannasadisā uppannāti vuccanti, evaṃ bhāvitasadise bhāvetabbeti attho. Pahīneti etthāpi eseva nayo. Parivattati paṭipakkheti vuttānaṃ dhammānaṃ ye paṭipakkhā, tesaṃ vasena parivattetīti attho. Evaṃ niddiṭṭhānaṃ dhammānaṃ paṭipakkhato parivattanalakkhaṇo ‘‘parivattano hāro’’ti veditabbo.

    ၁၀. ဝိဝိဓာနိ ဧကသ္မိံယေဝ အတ္ထေ ဝစနာနိ ဝိဝစနာနိ, ဝိဝစနာနိ ဧဝ ဝေဝစနာနိ, ပရိယာယသဒ္ဒာတိ အတ္ထော။ တာနိ ဝေဝစနာနိ။ ဗဟူနီတိ အနေကာနိ။ တု-သဒ္ဒော အဝဓာရဏေ။ တေန ဗဟူ ဧဝ ပရိယာယသဒ္ဒာ ဝေဝစနဟာရယောဇနာယံ ကထေတဗ္ဗာ, န ကတိပယာတိ ဒသ္သေတိ ။ သုတ္တေ ဝုတ္တာနီတိ နဝဝိဓသုတ္တန္တသင္ခာတေ တေပိဋကေ ဗုဒ္ဓဝစနေ ဘာသိတာနိ။ ဧတ္ထာပိ တု-သဒ္ဒသ္သ အတ္ထော အာနေတ္ဝာ ယောဇေတဗ္ဗော, တေန ပာဠိယံ အာဂတာနိယေဝ ဝေဝစနာနိ ဂဟေတဗ္ဗာနီတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ ဧကဓမ္မသ္သာတိ ဧကသ္သ ပဒတ္ထသ္သ။ ယော ဇာနာတိ သုတ္တဝိဒူတိ ယထာ ‘‘သပ္ပိသ္သ ဇာနာဟီ’’တိ ဝုတ္တေ ‘‘သပ္ပိနာ ဝိစာရေဟိ, သပ္ပိံ ဒေဟိ, ဒေထာ’’တိ ဝာ အာဏာပေတီတိ အတ္ထော, ဧဝံ ယော သုတ္တကောဝိဒော ဓမ္မကထိကော ဧကသ္သ အတ္ထသ္သ ဗဟူပိ ပရိယာယသဒ္ဒေ ဝိစာရေတိ ဝိဘာဝေတိ ယောဇေတီတိ အတ္ထော။ ဝေဝစနော နာမ သော ဟာရောတိ တသ္သ အတ္ထသ္သ ဝုတ္တပ္ပကာရပရိယာယသဒ္ဒယောဇနာလက္ခဏော ဝေဝစနဟာရော နာမ။ တသ္မာ ဧကသ္မိံ အတ္ထေ အနေကပရိယာယသဒ္ဒယောဇနာလက္ခဏော ‘‘ဝေဝစနဟာရော’’တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။

    10. Vividhāni ekasmiṃyeva atthe vacanāni vivacanāni, vivacanāni eva vevacanāni, pariyāyasaddāti attho. Tāni vevacanāni. Bahūnīti anekāni. Tu-saddo avadhāraṇe. Tena bahū eva pariyāyasaddā vevacanahārayojanāyaṃ kathetabbā, na katipayāti dasseti . Sutte vuttānīti navavidhasuttantasaṅkhāte tepiṭake buddhavacane bhāsitāni. Etthāpi tu-saddassa attho ānetvā yojetabbo, tena pāḷiyaṃ āgatāniyeva vevacanāni gahetabbānīti vuttaṃ hoti. Ekadhammassāti ekassa padatthassa. Yo jānāti suttavidūti yathā ‘‘sappissa jānāhī’’ti vutte ‘‘sappinā vicārehi, sappiṃ dehi, dethā’’ti vā āṇāpetīti attho, evaṃ yo suttakovido dhammakathiko ekassa atthassa bahūpi pariyāyasadde vicāreti vibhāveti yojetīti attho. Vevacano nāma so hāroti tassa atthassa vuttappakārapariyāyasaddayojanālakkhaṇo vevacanahāro nāma. Tasmā ekasmiṃ atthe anekapariyāyasaddayojanālakkhaṇo ‘‘vevacanahāro’’ti veditabbaṃ.

    ၁၁. ဓမ္မန္တိ ခန္ဓာဒိဓမ္မံ။ ပညတ္တီဟီတိ ပညာပနေဟိ ပကာရေဟိ ဉာပနေဟိ, အသင္ကရတော ဝာ ဌပနေဟိ။ ဝိဝိဓာဟီတိ နိက္ခေပပ္ပဘဝာဒိဝသေန အနေကဝိဓာဟိ။ သော အာကာရောတိ ယော ဧကသ္သေဝတ္ထသ္သ နိက္ခေပပ္ပဘဝပညတ္တိအာဒိဝသေန အနေကာဟိ ပညတ္တီဟိ ပညာပနာကာရော။ ဉေယ္ယော ပညတ္တိ နာမ ဟာရောတိ ပညတ္တိဟာရော နာမာတိ ဉာတဗ္ဗော။ တသ္မာ ဧကေကသ္သ ဓမ္မသ္သ အနေကာဟိ ပညတ္တီဟိ ပညာပေတဗ္ဗာကာရဝိဘာဝနလက္ခဏော ‘‘ပညတ္တိဟာရော’’တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။

    11. Dhammanti khandhādidhammaṃ. Paññattīhīti paññāpanehi pakārehi ñāpanehi, asaṅkarato vā ṭhapanehi. Vividhāhīti nikkhepappabhavādivasena anekavidhāhi. So ākāroti yo ekassevatthassa nikkhepappabhavapaññattiādivasena anekāhi paññattīhi paññāpanākāro. Ñeyyo paññatti nāma hāroti paññattihāro nāmāti ñātabbo. Tasmā ekekassa dhammassa anekāhi paññattīhi paññāpetabbākāravibhāvanalakkhaṇo ‘‘paññattihāro’’ti veditabbaṃ.

    ၁၂. ပဋိစ္စုပ္ပာဒောတိ ပဋိစ္စသမုပ္ပာဒော။ ဣန္ဒ္ရိယခန္ဓာတိ ဣန္ဒ္ရိယာနိ စ ခန္ဓာ စ။ ဓာတုအာယတနာတိ ဓာတုယော စ အာယတနာနိ စ။ ဧတေဟီတိ ယော ဒ္ဝာဒသပဒိကော ပစ္စယာကာရော ယာနိ စ ဒ္ဝာဝီသတိန္ဒ္ရိယာနိ ယေ စ ပဉ္စက္ခန္ဓာ ယာ စ အဋ္ဌာရသ ဓာတုယော ယာနိ စ ဒ္ဝာဒသာယတနာနိ, ဧတေဟိ သုတ္တေ အာဂတပဒတ္ထမုခေန နိဒ္ဓာရိယမာနေဟိ။ ဩတရတိ ယောတိ ယော သံဝဏ္ဏနာနယော ဩဂာဟတိ, ပဋိစ္စသမုပ္ပာဒာဒိကေ အနုပဝိသတီတိ အတ္ထော။ ဩတရဏော နာမ သော ဟာရောတိ ယော ယထာဝုတ္တော သံဝဏ္ဏနာဝိသေသော, သော ဩတရဏဟာရော နာမ။ -သဒ္ဒေန စေတ္ထ သုညတမုခာဒီနံ ဂာထာယံ အဝုတ္တာနမ္ပိ သင္ဂဟော ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ ဧဝံ ပဋိစ္စသမုပ္ပာဒာဒိမုခေဟိ သုတ္တတ္ထသ္သ ဩတရဏလက္ခဏော ဩတရဏော ဟာရော နာမာတိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။

    12. Paṭiccuppādoti paṭiccasamuppādo. Indriyakhandhāti indriyāni ca khandhā ca. Dhātuāyatanāti dhātuyo ca āyatanāni ca. Etehīti yo dvādasapadiko paccayākāro yāni ca dvāvīsatindriyāni ye ca pañcakkhandhā yā ca aṭṭhārasa dhātuyo yāni ca dvādasāyatanāni, etehi sutte āgatapadatthamukhena niddhāriyamānehi. Otarati yoti yo saṃvaṇṇanānayo ogāhati, paṭiccasamuppādādike anupavisatīti attho. Otaraṇo nāma so hāroti yo yathāvutto saṃvaṇṇanāviseso, so otaraṇahāro nāma. Ca-saddena cettha suññatamukhādīnaṃ gāthāyaṃ avuttānampi saṅgaho daṭṭhabbo. Evaṃ paṭiccasamuppādādimukhehi suttatthassa otaraṇalakkhaṇo otaraṇo hāro nāmāti veditabbaṃ.

    ၁၃. ဝိသ္သဇ္ဇိတမ္ဟီတိ ဗုဒ္ဓာဒီဟိ ဗ္ယာကတေ။ ပဉ္ဟေတိ ဉာတုံ ဣစ္ဆိတေ အတ္ထေ။ ဂာထာယန္တိ ဂာထာရုဠ္ဟေ။ ဣဒဉ္စ ပုစ္ဆန္တာ ယေဘုယ္ယေန ဂာထာဗန္ဓဝသေန ပုစ္ဆန္တီတိ ကတ္ဝာ ဝုတ္တံ။ ယမာရဗ္ဘာတိ သာ ပန ဂာထာ ယံ အတ္ထံ အာရဗ္ဘ အဓိကိစ္စ ပုစ္ဆိတာ, တသ္သ အတ္ထသ္သ။ သုဒ္ဓာသုဒ္ဓပရိက္ခာတိ ပဒံ သောဓိတံ, အာရမ္ဘော န သောဓိတော, ပဒဉ္စ သောဓိတံ အာရမ္ဘော စ သောဓိတောတိ ဧဝံ ပဒာဒီနံ သောဓိတာသောဓိတဘာဝဝိစာရော ။ ဟာရော သော သောဓနော နာမာတိ ယထာဝုတ္တဝိစာရော သောဓနော ဟာရော နာမ။ ဧဝံ သုတ္တေ ပဒပဒတ္ထပဉ္ဟာရမ္ဘာနံ သောဓနလက္ခဏော ‘‘သောဓနော ဟာရော’’တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။

    13. Vissajjitamhīti buddhādīhi byākate. Pañheti ñātuṃ icchite atthe. Gāthāyanti gāthāruḷhe. Idañca pucchantā yebhuyyena gāthābandhavasena pucchantīti katvā vuttaṃ. Yamārabbhāti sā pana gāthā yaṃ atthaṃ ārabbha adhikicca pucchitā, tassa atthassa. Suddhāsuddhaparikkhāti padaṃ sodhitaṃ, ārambho na sodhito, padañca sodhitaṃ ārambho ca sodhitoti evaṃ padādīnaṃ sodhitāsodhitabhāvavicāro . Hāro so sodhanonāmāti yathāvuttavicāro sodhano hāro nāma. Evaṃ sutte padapadatthapañhārambhānaṃ sodhanalakkhaṇo ‘‘sodhano hāro’’ti veditabbaṃ.

    ၁၄. ဧကတ္တတာယာတိ ဧကသ္သ ဘာဝော ဧကတ္တံ, ဧကတ္တမေဝ ဧကတ္တတာ, တာယ ဧကတ္တတာယ။ ဧက-သဒ္ဒော စေတ္ထ သမာနသဒ္ဒပရိယာယော, တသ္မာ သာမညေနာတိ အတ္ထော။ ဝိသိဋ္ဌာ မတ္တာ ဝိမတ္တာ, ဝိမတ္တာဝ ဝေမတ္တံ, တသ္သ ဘာဝော ဝေမတ္တတာ, တာယ ဝေမတ္တတာယ, ဝိသေသေနာတိ အတ္ထော။ တေ န ဝိကပ္ပယိတဗ္ဗာတိ ယေ ဓမ္မာ ‘‘ဒုက္ခံ သမုဒယော’’တိအာဒိနာ သာမညေန, ‘‘ဇာတိ ဇရာ ကာမတဏ္ဟာ ဘဝတဏ္ဟာ’’တိအာဒိနာ ဝိသေသေန စ သုတ္တေ ဒေသိတာ, တေ ‘‘ကိမေတ္ထ သာမညံ, ကော ဝာ ဝိသေသော’’တိ ဧဝံ သာမညဝိသေသဝိကပ္ပနဝသေန န ဝိကပ္ပယိတဗ္ဗာ။ ကသ္မာ? သာမညဝိသေသကပ္ပနာယ ဝောဟာရဘာဝေန အနဝဋ္ဌာနတော ကာလဒိသာဝိသေသာဒီနံ ဝိယ အပေက္ခာသိဒ္ဓိတော စ။ ယထာ ဟိ ‘‘အဇ္ဇ ဟိယ္ယော သ္ဝေ’’တိ ဝုစ္စမာနာ ကာလဝိသေသာ အနဝဋ္ဌိတသဘာဝာ ‘‘ပုရိမာ ဒိသာ ပစ္ဆိမာ ဒိသာ’’တိ ဝုစ္စမာနာ ဒိသာဝိသေသာ စ, ဧဝံ သာမညဝိသေသာပိ။ တထာ ဟိ ‘‘ဣဒံ ဒုက္ခ’’န္တိ ဝုစ္စမာနံ ဇာတိအာဒိအပေက္ခာယ သာမညမ္ပိ သမာနံ သစ္စာပေက္ခာယ ဝိသေသော ဟောတိ။ ဧသ နယော သမုဒယာဒီသုပိ။ ဧသော ဟာရော အဓိဋ္ဌာနောတိ ဧဝံ သုတ္တာဂတာနံ ဓမ္မာနံ အဝိကပ္ပနဝသေန သာမညဝိသေသနိဒ္ဓာရဏလက္ခဏော အဓိဋ္ဌာနော ဟာရော နာမာတိ အတ္ထော။

    14. Ekattatāyāti ekassa bhāvo ekattaṃ, ekattameva ekattatā, tāya ekattatāya. Eka-saddo cettha samānasaddapariyāyo, tasmā sāmaññenāti attho. Visiṭṭhā mattā vimattā, vimattāva vemattaṃ, tassa bhāvo vemattatā, tāya vemattatāya, visesenāti attho. Te na vikappayitabbāti ye dhammā ‘‘dukkhaṃ samudayo’’tiādinā sāmaññena, ‘‘jāti jarā kāmataṇhā bhavataṇhā’’tiādinā visesena ca sutte desitā, te ‘‘kimettha sāmaññaṃ, ko vā viseso’’ti evaṃ sāmaññavisesavikappanavasena na vikappayitabbā. Kasmā? Sāmaññavisesakappanāya vohārabhāvena anavaṭṭhānato kāladisāvisesādīnaṃ viya apekkhāsiddhito ca. Yathā hi ‘‘ajja hiyyo sve’’ti vuccamānā kālavisesā anavaṭṭhitasabhāvā ‘‘purimā disā pacchimā disā’’ti vuccamānā disāvisesā ca, evaṃ sāmaññavisesāpi. Tathā hi ‘‘idaṃ dukkha’’nti vuccamānaṃ jātiādiapekkhāya sāmaññampi samānaṃ saccāpekkhāya viseso hoti. Esa nayo samudayādīsupi. Eso hāro adhiṭṭhānoti evaṃ suttāgatānaṃ dhammānaṃ avikappanavasena sāmaññavisesaniddhāraṇalakkhaṇo adhiṭṭhāno hāro nāmāti attho.

    ၁၅. ယေ ဓမ္မာတိ ယေ အဝိဇ္ဇာဒိကာ ပစ္စယဓမ္မာ။ ယံ ဓမ္မန္တိ ယံ သင္ခာရာဒိကံ ပစ္စယုပ္ပန္နဓမ္မံ။ ဇနယန္တီတိ နိဗ္ဗတ္တေန္တိ။ ပစ္စယာတိ သဟဇာတပစ္စယဘာဝေန။ ပရမ္ပရတောတိ ပရမ္ပရပစ္စယဘာဝေန, အနုရူပသန္တာနဃဋနဝသေန ပစ္စယော ဟုတ္ဝာတိ အတ္ထော။ ဥပနိသ္သယကောဋိ ဟိ ဣဓာဓိပ္ပေတာ။ ပုရိမသ္မိံ အဝသိဋ္ဌော ပစ္စယဘာဝော။ ဟေတုမဝကဍ္ဎယိတ္ဝာတိ တံ ယထာဝုတ္တပစ္စယသင္ခာတံ ဇနကာဒိဘေဒဘိန္နံ ဟေတုံ အာကဍ္ဎိတ္ဝာ သုတ္တတော နိဒ္ဓာရေတ္ဝာ ယော သံဝဏ္ဏနာသင္ခာတော, ဧသော ဟာရော ပရိက္ခာရောတိ ဧဝံ သုတ္တေ အာဂတဓမ္မာနံ ပရိက္ခာရသင္ခာတေ ဟေတုပစ္စယေ နိဒ္ဓာရေတ္ဝာ သံဝဏ္ဏနလက္ခဏော ပရိက္ခာရော ဟာရောတိ အတ္ထော။

    15. Ye dhammāti ye avijjādikā paccayadhammā. Yaṃ dhammanti yaṃ saṅkhārādikaṃ paccayuppannadhammaṃ. Janayantīti nibbattenti. Paccayāti sahajātapaccayabhāvena. Paramparatoti paramparapaccayabhāvena, anurūpasantānaghaṭanavasena paccayo hutvāti attho. Upanissayakoṭi hi idhādhippetā. Purimasmiṃ avasiṭṭho paccayabhāvo. Hetumavakaḍḍhayitvāti taṃ yathāvuttapaccayasaṅkhātaṃ janakādibhedabhinnaṃ hetuṃ ākaḍḍhitvā suttato niddhāretvā yo saṃvaṇṇanāsaṅkhāto, eso hāro parikkhāroti evaṃ sutte āgatadhammānaṃ parikkhārasaṅkhāte hetupaccaye niddhāretvā saṃvaṇṇanalakkhaṇo parikkhāro hāroti attho.

    ၁၆. ယေ ဓမ္မာတိ ယေ သီလာဒိဓမ္မာ။ ယံမူလာတိ ယေသံ သမာဓိအာဒီနံ မူလဘူတာ, တေ တေသံ သမာဓိအာဒီနံ ပဒဋ္ဌာနဘာဝေန သမာရောပယိတဗ္ဗာတိ သမ္ဗန္ဓော။ ယေ စေကတ္ထာ ပကာသိတာ မုနိနာတိ ယေ စ ရာဂဝိရာဂာစေတောဝိမုတ္တိသေက္ခဖလကာမဓာတုသမတိက္ကမနာဒိသဒ္ဒာ အနာဂာမိဖလတ္ထတာယ ဧကတ္ထာ ဗုဒ္ဓမုနိနာ ပရိဒီပိတာ, တေ အညမညဝေဝစနဘာဝေန သမာရောပယိတဗ္ဗာတိ သမ္ဗန္ဓော။ သမာရောပနဉ္စေတ္ထ သုတ္တေ ယထာရုတဝသေန နိဒ္ဓာရဏဝသေန ဝာ ဂယ္ဟမာနသ္သ သိက္ခတ္တယသင္ခာတသ္သ သီလာဒိက္ခန္ဓတ္တယသ္သ ပရိယာယန္တရဝိဘာဝနမုခေန ဘာဝနာပာရိပူရိကထနံ, ဘာဝနာပာရိပူရီ စ ပဟာတဗ္ဗသ္သ ပဟာနေနာတိ ပဟာနသမာရောပနာပိ အတ္ထတော ဒသ္သိတာ ဧဝ ဟောတိ။ ဧသ သမာရောပနော ဟာရောတိ ဧသ သုတ္တေ အာဂတဓမ္မာနံ ပဒဋ္ဌာနဝေဝစနဘာဝနာပဟာနသမာရောပနဝိစာရဏလက္ခဏော သမာရောပနော နာမ ဟာရောတိ အတ္ထော။

    16. Ye dhammāti ye sīlādidhammā. Yaṃmūlāti yesaṃ samādhiādīnaṃ mūlabhūtā, te tesaṃ samādhiādīnaṃ padaṭṭhānabhāvena samāropayitabbāti sambandho. Ye cekatthā pakāsitā munināti ye ca rāgavirāgācetovimuttisekkhaphalakāmadhātusamatikkamanādisaddā anāgāmiphalatthatāya ekatthā buddhamuninā paridīpitā, te aññamaññavevacanabhāvena samāropayitabbāti sambandho. Samāropanañcettha sutte yathārutavasena niddhāraṇavasena vā gayhamānassa sikkhattayasaṅkhātassa sīlādikkhandhattayassa pariyāyantaravibhāvanamukhena bhāvanāpāripūrikathanaṃ, bhāvanāpāripūrī ca pahātabbassa pahānenāti pahānasamāropanāpi atthato dassitā eva hoti. Esa samāropano hāroti esa sutte āgatadhammānaṃ padaṭṭhānavevacanabhāvanāpahānasamāropanavicāraṇalakkhaṇo samāropano nāma hāroti attho.

    နယသင္ခေပော

    Nayasaṅkhepo

    ၁၇. ဧဝံ ဂာထာဗန္ဓဝသေန သောဠသပိ ဟာရေ နိဒ္ဒိသိတ္ဝာ ဣဒာနိ နယေ နိဒ္ဒိသိတုံ ‘‘တဏ္ဟဉ္စာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ တဏ္ဟဉ္စ အဝိဇ္ဇမ္ပိ စာတိ သုတ္တေ အာဂတံ အတ္ထတော နိဒ္ဓာရဏဝသေန ဝာ ဂဟိတံ တဏ္ဟံ အဝိဇ္ဇဉ္စ ယော နေတီတိ သမ္ဗန္ဓော။ ယော သံဝဏ္ဏနာဝိသေသော တံ နေတိ သံကိလေသပက္ခံ ပာပေတိ သံကိလေသဝသေန သုတ္တတ္ထံ ယောဇေတီတိ အဓိပ္ပာယော။ သမထေနာတိ သမာဓိနာ။ ဝိပသ္သနာယာတိ ပညာယ, ယော နေတိ ဝောဒာနပက္ခံ ပာပေတိ, တထာ သုတ္တတ္ထံ ယောဇေတီတိ အဓိပ္ပာယော။ သစ္စေဟိ ယောဇယိတ္ဝာတိ နယန္တော စ တဏ္ဟာ စ အဝိဇ္ဇာ စ ဘဝမူလကတ္တာ သမုဒယသစ္စံ, အဝသေသာ တေဘူမကဓမ္မာ ဒုက္ခသစ္စံ, သမထဝိပသ္သနာ မဂ္ဂသစ္စံ, တေန ပတ္တဗ္ဗာ အသင္ခတဓာတု နိရောဓသစ္စန္တိ ဧဝံ ဣမေဟိ စတူဟိ သစ္စေဟိ ယောဇေတ္ဝာ။ အယံ နယော နန္ဒိယာဝဋ္ဋောတိ ယော တဏ္ဟာဝိဇ္ဇာဟိ သံကိလေသပက္ခသ္သ သုတ္တတ္ထသ္သ သမထဝိပသ္သနာဟိ ဝောဒာနပက္ခသ္သ စတုသစ္စယောဇနမုခေန နယနလက္ခဏော သံဝဏ္ဏနာဝိသေသော, အယံ နန္ဒိယာဝဋ္ဋော နယော နာမာတိ အတ္ထော။ ဧတ္ထ စ နယသ္သ ဘူမိ ဂာထာယံ ‘‘နယော’’တိ ဝုတ္တာ, တသ္မာ သံဝဏ္ဏနာဝိသေသောတိ ဝုတ္တံ။ န ဟိ အတ္ထနယော သံဝဏ္ဏနာ, စတုသစ္စပဋိဝေဓသ္သ အနုရူပော ပုဗ္ဗဘာဂေ အနုဂာဟဏနယော အတ္ထနယော။ တသ္သ ပန ယာ ဥဂ္ဃဋိတညုအာဒီနံ ဝသေန တဏ္ဟာဒိမုခေန နယဘူမိရစနာ, တတ္ထ နယဝောဟာရော။

    17. Evaṃ gāthābandhavasena soḷasapi hāre niddisitvā idāni naye niddisituṃ ‘‘taṇhañcā’’tiādi vuttaṃ. Tattha taṇhañca avijjampi cāti sutte āgataṃ atthato niddhāraṇavasena vā gahitaṃ taṇhaṃ avijjañca yo netīti sambandho. Yo saṃvaṇṇanāviseso taṃ neti saṃkilesapakkhaṃ pāpeti saṃkilesavasena suttatthaṃ yojetīti adhippāyo. Samathenāti samādhinā. Vipassanāyāti paññāya, yo neti vodānapakkhaṃ pāpeti, tathā suttatthaṃ yojetīti adhippāyo. Saccehi yojayitvāti nayanto ca taṇhā ca avijjā ca bhavamūlakattā samudayasaccaṃ, avasesā tebhūmakadhammā dukkhasaccaṃ, samathavipassanā maggasaccaṃ, tena pattabbā asaṅkhatadhātu nirodhasaccanti evaṃ imehi catūhi saccehi yojetvā. Ayaṃ nayo nandiyāvaṭṭoti yo taṇhāvijjāhi saṃkilesapakkhassa suttatthassa samathavipassanāhi vodānapakkhassa catusaccayojanamukhena nayanalakkhaṇo saṃvaṇṇanāviseso, ayaṃ nandiyāvaṭṭo nayo nāmāti attho. Ettha ca nayassa bhūmi gāthāyaṃ ‘‘nayo’’ti vuttā, tasmā saṃvaṇṇanāvisesoti vuttaṃ. Na hi atthanayo saṃvaṇṇanā, catusaccapaṭivedhassa anurūpo pubbabhāge anugāhaṇanayo atthanayo. Tassa pana yā ugghaṭitaññuādīnaṃ vasena taṇhādimukhena nayabhūmiracanā, tattha nayavohāro.

    ၁၈. အကုသလေတိ ဒ္ဝာဒသစိတ္တုပ္ပာဒသင္ဂဟိတေ သဗ္ဗေပိ အကုသလေ ဓမ္မေ။ သမူလေဟီတိ အတ္တနော မူလေဟိ, လောဘဒောသမောဟေဟီတိ အတ္ထော။ ကုသလေတိ သဗ္ဗေပိ စတုဘူမကေ ကုသလေ ဓမ္မေ။ ကုသလမူလေဟီတိ ကုသလေဟိ အလောဘာဒိမူလေဟိ ယော နေတိ။ နယန္တော စ ကုသလာကုသလံ မာယာမရီစိအာဒယော ဝိယ အဘူတံ န ဟောတီတိ ဘူတံ။ ပဋဃဋာဒယော ဝိယ န သမ္မုတိသစ္စမတ္တန္တိ တထံ။ အကုသလသ္သ ဣဋ္ဌဝိပာကတာဘာဝတော ကုသလသ္သ စ အနိဋ္ဌဝိပာကတာဘာဝတော ဝိပာကေ သတိ အဝိသံဝာဒကတ္တာ အဝိတထံ နေတိ။ ဧဝမေတေသံ တိဏ္ဏမ္ပိ ပဒာနံ ကုသလာကုသလဝိသေသနတာ ဒဋ္ဌဗ္ဗာ။ အထ ဝာ အကုသလမူလေဟိ အကုသလာနိ ကုသလမူလေဟိ စ ကုသလာနိ နယန္တော အယံ နယော ဘူတံ တထံ အဝိတထံ နေတိ, စတ္တာရိ သစ္စာနိ နိဒ္ဓာရေတ္ဝာ ယောဇေတီတိ အတ္ထော။ ဒုက္ခာဒီနိ ဟိ ဗာဓကာဒိဘာဝတော အညထာဘာဝာဘာဝေန ဘူတာနိ, သစ္စသဘာဝတ္တာ တထာနိ, အဝိသံဝာဒနတော အဝိတထာနိ။ ဝုတ္တဉ္ဟေတံ ဘဂဝတာ ‘‘စတ္တာရိမာနိ, ဘိက္ခဝေ, တထာနိ အဝိတထာနိ အနညထာနီ’’တိ (သံ. နိ. ၅.၁၀၉၀)။ တိပုက္ခလံ တံ နယံ အာဟူတိ ယော အကုသလမူလေဟိ သံကိလေသပက္ခသ္သ ကုသလမူလေဟိ ဝောဒာနပက္ခသ္သ သုတ္တတ္ထသ္သ စတုသစ္စယောဇနမုခေန နယနလက္ခဏော သံဝဏ္ဏနာဝိသေသော, တံ တိပုက္ခလံ နယန္တိ ဝဒန္တီတိ အတ္ထော။

    18. Akusaleti dvādasacittuppādasaṅgahite sabbepi akusale dhamme. Samūlehīti attano mūlehi, lobhadosamohehīti attho. Kusaleti sabbepi catubhūmake kusale dhamme. Kusalamūlehīti kusalehi alobhādimūlehi yo neti. Nayanto ca kusalākusalaṃ māyāmarīciādayo viya abhūtaṃ na hotīti bhūtaṃ. Paṭaghaṭādayo viya na sammutisaccamattanti tathaṃ. Akusalassa iṭṭhavipākatābhāvato kusalassa ca aniṭṭhavipākatābhāvato vipāke sati avisaṃvādakattā avitathaṃ neti. Evametesaṃ tiṇṇampi padānaṃ kusalākusalavisesanatā daṭṭhabbā. Atha vā akusalamūlehi akusalāni kusalamūlehi ca kusalāni nayanto ayaṃ nayo bhūtaṃ tathaṃ avitathaṃ neti, cattāri saccāni niddhāretvā yojetīti attho. Dukkhādīni hi bādhakādibhāvato aññathābhāvābhāvena bhūtāni, saccasabhāvattā tathāni, avisaṃvādanato avitathāni. Vuttañhetaṃ bhagavatā ‘‘cattārimāni, bhikkhave, tathāni avitathāni anaññathānī’’ti (saṃ. ni. 5.1090). Tipukkhalaṃ taṃ nayaṃ āhūti yo akusalamūlehi saṃkilesapakkhassa kusalamūlehi vodānapakkhassa suttatthassa catusaccayojanamukhena nayanalakkhaṇo saṃvaṇṇanāviseso, taṃ tipukkhalaṃ nayanti vadantīti attho.

    ၁၉. ဝိပလ္လာသေဟီတိ အသုဘေ သုဘန္တိအာဒိနယပ္ပဝတ္တေဟိ စတူဟိ ဝိပလ္လာသေဟိ။ ကိလေသေတိ ကိလိသ္သန္တိ ဝိဗာဓိယန္တီတိ ကိလေသာ, သံကိလိဋ္ဌဓမ္မာ, သံကိလေသပက္ခန္တိ အတ္ထော။ ကေစိ ‘‘သံကိလေသေ’’တိပိ ပဌန္တိ, ကိလေသသဟိတေတိ အတ္ထော။ ဣန္ဒ္ရိယေဟီတိ သဒ္ဓာဒီဟိ ဣန္ဒ္ရိယေဟိ။ သဒ္ဓမ္မေတိ ပဋိပတ္တိပဋိဝေဓသဒ္ဓမ္မေ, ဝောဒာနပက္ခန္တိ အတ္ထော။ ဧတံ နယန္တိ ယော သုဘသညာဒီဟိ ဝိပလ္လာသေဟိ သကလသ္သ သံကိလေသပက္ခသ္သ သဒ္ဓိန္ဒ္ရိယာဒီဟိ ဝောဒာနပက္ခသ္သ စတုသစ္စယောဇနဝသေန နယနလက္ခဏော သံဝဏ္ဏနာဝိသေသော, ဧတံ နယံ နယဝိဒူ သဒ္ဓမ္မနယကောဝိဒာ, အတ္ထနယကုသလာ ဧဝ ဝာ သီဟဝိက္ကီဠိတံ နယန္တိ ဝဒန္တီတိ အတ္ထော။

    19. Vipallāsehīti asubhe subhantiādinayappavattehi catūhi vipallāsehi. Kileseti kilissanti vibādhiyantīti kilesā, saṃkiliṭṭhadhammā, saṃkilesapakkhanti attho. Keci ‘‘saṃkilese’’tipi paṭhanti, kilesasahiteti attho. Indriyehīti saddhādīhi indriyehi. Saddhammeti paṭipattipaṭivedhasaddhamme, vodānapakkhanti attho. Etaṃ nayanti yo subhasaññādīhi vipallāsehi sakalassa saṃkilesapakkhassa saddhindriyādīhi vodānapakkhassa catusaccayojanavasena nayanalakkhaṇo saṃvaṇṇanāviseso, etaṃ nayaṃ nayavidū saddhammanayakovidā, atthanayakusalā eva vā sīhavikkīḷitaṃ nayanti vadantīti attho.

    ၂၀. ဝေယ္ယာကရဏေသူတိ တသ္သ တသ္သ အတ္ထနယသ္သ ယောဇနတ္ထံ ကတေသု သုတ္တသ္သ အတ္ထဝိသ္သဇ္ဇနေသူတိ အတ္ထော။ တေနေဝာဟ ‘‘တဟိံ တဟိ’’န္တိ။ ကုသလာကုသလာတိ ဝောဒာနိယာ သံကိလေသိကာ စ တသ္သ တသ္သ နယသ္သ ဒိသာဘူတဓမ္မာ။ ဝုတ္တာတိ သုတ္တတော နိဒ္ဓာရေတ္ဝာ ကထိတာ။ မနသာ ဝောလောကယတေတိ တေ ယထာဝုတ္တဓမ္မေ စိတ္တေနေဝ ‘‘အယံ ပဌမာ ဒိသာ အယံ ဒုတိယာ ဒိသာ’’တိအာဒိနာ တသ္သ တသ္သ နယသ္သ ဒိသာဘာဝေန ဥပပရိက္ခတိ, ဝိစာရေတီတိ အတ္ထော။ ‘‘ဩလောကယတေ တေ အဗဟီ’’တိပိ ပာဌော။ တတ္ထ တေတိ တေ ယထာဝုတ္တဓမ္မေ။ အဗဟီတိ အဗ္ဘန္တရံ, စိတ္တေ ဧဝာတိ အတ္ထော။ တံ ခု ဒိသာလောစနံ အာဟူတိ ဩလောကယတေတိ ဧတ္ထ ယဒေတံ ဩလောကနံ, တံ ဒိသာလောစနံ နာမ နယံ ဝဒန္တိ။ ခု-တိ စ နိပာတော အဝဓာရဏေ။ တေန ဩလောကနမေဝ အယံ နယော, န ကောစိ အတ္ထဝိသေသောတိ ဒသ္သေတိ။

    20. Veyyākaraṇesūti tassa tassa atthanayassa yojanatthaṃ katesu suttassa atthavissajjanesūti attho. Tenevāha ‘‘tahiṃ tahi’’nti. Kusalākusalāti vodāniyā saṃkilesikā ca tassa tassa nayassa disābhūtadhammā. Vuttāti suttato niddhāretvā kathitā. Manasā volokayateti te yathāvuttadhamme citteneva ‘‘ayaṃ paṭhamā disā ayaṃ dutiyā disā’’tiādinā tassa tassa nayassa disābhāvena upaparikkhati, vicāretīti attho. ‘‘Olokayate te abahī’’tipi pāṭho. Tattha teti te yathāvuttadhamme. Abahīti abbhantaraṃ, citte evāti attho. Taṃ khu disālocanaṃ āhūti olokayateti ettha yadetaṃ olokanaṃ, taṃ disālocanaṃ nāma nayaṃ vadanti. Khu-ti ca nipāto avadhāraṇe. Tena olokanameva ayaṃ nayo, na koci atthavisesoti dasseti.

    ၂၁. ဩလောကေတ္ဝာတိ ပဌမာဒိဒိသာဘာဝေန ဥပပရိက္ခိတ္ဝာ။ ဒိသာလောစနေနာတိ ဒိသာလောစနနယေန ကရဏဘူတေန။ ယေန ဟိ ဝိဓိနာ တသ္သ တသ္သ အတ္ထနယသ္သ ယောဇနာယ ဒိသာ ဩလောကီယန္တိ, သော ဝိဓိ ဒိသာလောစနန္တိ ဧဝံ ဝာ ဧတ္ထ အတ္ထော ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ ဥက္ခိပိယာတိ ဥဒ္ဓရိတ္ဝာ, ဒိသာဘူတဓမ္မေ သုတ္တတော နိဒ္ဓာရေတ္ဝာတိ အတ္ထော။ ‘‘ဥက္ခိပိယ ယော သမာနေတီ’’တိပိ ပဌန္တိ, တသ္သတ္ထော – ‘‘ယော တေသံ ဒိသာဘူတဓမ္မာနံ သမာနယနံ ကရောတီ’’တိ။ န္တိ ဝာ ကိရိယာပရာမသနံ ။ သမာနေတီတိ သမံ, သမ္မာ ဝာ အာနေတိ တသ္သ တသ္သ နယသ္သ ယောဇနာဝသေန။ ကေ ပန အာနေတိ? သဗ္ဗေ ကုသလာကုသလေ တံတံနယဒိသာဘူတေ။ အယံ နယောတိ သမာနေတီတိ ဧတ္ထ ယဒေတံ တံတံနယဒိသာဘူတဓမ္မာနံ သမာနယနံ, အယံ အင္ကုသော နာမ နယောတိ အတ္ထော။ ဧတဉ္စ ဒ္ဝယံ ‘‘ဝောဟာရနယော, ကမ္မနယော’’တိ စ ဝုစ္စတိ။

    21. Oloketvāti paṭhamādidisābhāvena upaparikkhitvā. Disālocanenāti disālocananayena karaṇabhūtena. Yena hi vidhinā tassa tassa atthanayassa yojanāya disā olokīyanti, so vidhi disālocananti evaṃ vā ettha attho daṭṭhabbo. Ukkhipiyāti uddharitvā, disābhūtadhamme suttato niddhāretvāti attho. ‘‘Ukkhipiya yo samānetī’’tipi paṭhanti, tassattho – ‘‘yo tesaṃ disābhūtadhammānaṃ samānayanaṃ karotī’’ti. Yanti vā kiriyāparāmasanaṃ . Samānetīti samaṃ, sammā vā āneti tassa tassa nayassa yojanāvasena. Ke pana āneti? Sabbe kusalākusale taṃtaṃnayadisābhūte. Ayaṃ nayoti samānetīti ettha yadetaṃ taṃtaṃnayadisābhūtadhammānaṃ samānayanaṃ, ayaṃ aṅkuso nāma nayoti attho. Etañca dvayaṃ ‘‘vohāranayo, kammanayo’’ti ca vuccati.

    ၂၂. ဧဝံ ဟာရေ နယေ စ နိဒ္ဒိသိတ္ဝာ ဣဒာနိ နေသံ ယောဇနက္ကမံ ဒသ္သေန္တော ‘‘သောဠသ ဟာရာ ပဌမ’’န္တိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ ပဌမံ သောဠသ ဟာရာ ‘‘ယောဇေတဗ္ဗာ’’တိ ဝစနသေသော။ ဟာရသံဝဏ္ဏနာ ပဌမံ ကာတဗ္ဗာ ဗ္ယဉ္ဇနပရိယေဋ္ဌိဘာဝတောတိ အဓိပ္ပာယော။ ဒိသလောစနတောတိ ဒိသာလောစနေန, အယမေဝ ဝာ ပာဌော။ အင္ကုသေန ဟီတိ ဟိ-သဒ္ဒော နိပာတမတ္တံ။ သေသံ ဥတ္တာနမေဝ။

    22. Evaṃ hāre naye ca niddisitvā idāni nesaṃ yojanakkamaṃ dassento ‘‘soḷasa hārā paṭhama’’ntiādimāha. Tattha paṭhamaṃ soḷasa hārā ‘‘yojetabbā’’ti vacanaseso. Hārasaṃvaṇṇanā paṭhamaṃ kātabbā byañjanapariyeṭṭhibhāvatoti adhippāyo. Disalocanatoti disālocanena, ayameva vā pāṭho. Aṅkusena hīti hi-saddo nipātamattaṃ. Sesaṃ uttānameva.

    ဒ္ဝာဒသပဒံ

    Dvādasapadaṃ

    ၂၃. ဣဒာနိ ယေသံ ဗ္ယဉ္ဇနပဒာနံ အတ္ထပဒာနဉ္စ ဝသေန ဒ္ဝာဒသ ပဒာနိ သုတ္တန္တိ ဝုတ္တံ, တာနိ ပဒာနိ နိဒ္ဒိသိတုံ ‘‘အက္ခရံ ပဒ’’န္တိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ အပရိယောသိတေ ပဒေ ဝဏ္ဏော အက္ခရံ ပရိယာယဝသေန အက္ခရဏတော အသဉ္စရဏတော။ န ဟိ ဝဏ္ဏသ္သ ပရိယာယော ဝိဇ္ဇတိ, အထ ဝဏ္ဏောတိ ကေနဋ္ဌေန ဝဏ္ဏော? အတ္ထသံဝဏ္ဏနဋ္ဌေန။ ဝဏ္ဏော ဧဝ ဟိ ဣတ္တရခဏတာယ အပရာပရဘာဝေန ပဝတ္တော ပဒာဒိဘာဝေန ဂယ္ဟမာနော ယထာသမ္ဗန္ဓံ တံ တံ အတ္ထံ ဝဒတိ ။ ဧကက္ခရံ ဝာ ပဒံ အက္ခရံ, ကေစိ ပန ‘‘မနသာ ဒေသနာဝာစာယ အက္ခရဏတော အက္ခရ’’န္တိ ဝဒန္တိ။

    23. Idāni yesaṃ byañjanapadānaṃ atthapadānañca vasena dvādasa padāni suttanti vuttaṃ, tāni padāni niddisituṃ ‘‘akkharaṃ pada’’ntiādimāha. Tattha apariyosite pade vaṇṇo akkharaṃ pariyāyavasena akkharaṇato asañcaraṇato. Na hi vaṇṇassa pariyāyo vijjati, atha vaṇṇoti kenaṭṭhena vaṇṇo? Atthasaṃvaṇṇanaṭṭhena. Vaṇṇo eva hi ittarakhaṇatāya aparāparabhāvena pavatto padādibhāvena gayhamāno yathāsambandhaṃ taṃ taṃ atthaṃ vadati . Ekakkharaṃ vā padaṃ akkharaṃ, keci pana ‘‘manasā desanāvācāya akkharaṇato akkhara’’nti vadanti.

    ပဒန္တိ ပဇ္ဇတိ အတ္ထော ဧတေနာတိ ပဒံ, တံ နာမပဒံ အာခ္ယာတပဒံ ဥပသဂ္ဂပဒံ နိပာတပဒန္တိ စတုဗ္ဗိဓံ။ တတ္ထ ‘‘ဖသ္သော ဝေဒနာ စိတ္တ’’န္တိ ဧဝမာဒိကံ သတ္ဝပ္ပဓာနံ နာမပဒံ။ ‘‘ဖုသတိ ဝေဒယတိ ဝိဇာနာတီ’’တိ ဧဝမာဒိကံ ကိရိယာပဓာနံ အာခ္ယာတပဒံ။ ကိရိယာဝိသေသဂ္ဂဟဏနိမိတ္တံ ‘‘ပ’’ ဣတိ ဧဝမာဒိကံ ဥပသဂ္ဂပဒံ။ ကိရိယာယ သတ္ဝသ္သ စ သရူပဝိသေသပ္ပကာသနဟေတုဘူတံ ‘‘ဧဝ’’န္တိ ဧဝမာဒိကံ နိပာတပဒံ။

    Padanti pajjati attho etenāti padaṃ, taṃ nāmapadaṃ ākhyātapadaṃ upasaggapadaṃ nipātapadanti catubbidhaṃ. Tattha ‘‘phasso vedanā citta’’nti evamādikaṃ satvappadhānaṃ nāmapadaṃ. ‘‘Phusati vedayati vijānātī’’ti evamādikaṃ kiriyāpadhānaṃ ākhyātapadaṃ. Kiriyāvisesaggahaṇanimittaṃ ‘‘pa’’ iti evamādikaṃ upasaggapadaṃ. Kiriyāya satvassa ca sarūpavisesappakāsanahetubhūtaṃ ‘‘eva’’nti evamādikaṃ nipātapadaṃ.

    ဗ္ယဉ္ဇနန္တိ သင္ခေပတော ဝုတ္တံ ပဒာဘိဟိတံ အတ္ထံ ဗ္ယဉ္ဇယတီတိ ဗ္ယဉ္ဇနံ, ဝာက္ယံ။ တံ ပန အတ္ထတော ပဒသမုဒာယောတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ ပဒမတ္တသဝနေပိ ဟိ အဓိကာရာဒိဝသေန လဗ္ဘမာနေဟိ ပဒန္တရေဟိ အနုသန္ဓာနံ ကတ္ဝာဝ အတ္ထသမ္ပဋိပတ္တိ ဟောတီတိ ဝာက္ယမေဝ အတ္ထံ ဗ္ယဉ္ဇယတိ။ နိရုတ္တီတိ အာကာရာဘိဟိတံ နိဗ္ဗစနံ နိရုတ္တိ။

    Byañjananti saṅkhepato vuttaṃ padābhihitaṃ atthaṃ byañjayatīti byañjanaṃ, vākyaṃ. Taṃ pana atthato padasamudāyoti daṭṭhabbaṃ. Padamattasavanepi hi adhikārādivasena labbhamānehi padantarehi anusandhānaṃ katvāva atthasampaṭipatti hotīti vākyameva atthaṃ byañjayati. Niruttīti ākārābhihitaṃ nibbacanaṃ nirutti.

    နိဒ္ဒေသောတိ နိဗ္ဗစနဝိတ္ထာရော နိရဝသေသဒေသနတ္တာ နိဒ္ဒေသော။ ပဒေဟိ ဝာက္ယသ္သ ဝိဘာဂော အာကာရော။ ယဒိ ဧဝံ ပဒတော အာကာရသ္သ ကော ဝိသေသောတိ? အပရိယောသိတေ ဝာက္ယေ အဝိဘဇ္ဇမာနေ ဝာ တဒဝယဝော ပဒံ။ ဥစ္စာရဏဝသေန ပရိယောသိတေ ဝာက္ယေ ဝိဘဇ္ဇမာနေ ဝာ တဒဝယဝော အာကာရောတိ အယမေတေသံ ဝိသေသော။ ဆဋ္ဌံ ဝစနံ ဆဋ္ဌဝစနံ။ အာကာရော ဆဋ္ဌဝစနံ ဧတသ္သာတိ အာကာရဆဋ္ဌဝစနံ, ဗ္ယဉ္ဇနပဒံ။ ဧတ္ထ စ ဗ္ယဉ္ဇနန္တိ ဣမသ္သ ပဒသ္သ အနန္တရံ ဝတ္တဗ္ဗံ အာကာရပဒံ နိဒ္ဒေသပဒာနန္တရံ ဝဒန္တေန ‘‘အာကာရဆဋ္ဌဝစန’’န္တိ ဝုတ္တံ, ပဒာနုပုဗ္ဗိကံ ပန ဣစ္ဆန္တေဟိ တံ ဗ္ယဉ္ဇနပဒာနန္တရမေဝ ကာတဗ္ဗံ။ တထာ ဟိ ဝက္ခတိ ‘‘အပရိမာဏာ ဗ္ယဉ္ဇနာ အပရိမာဏာ အာကာရာတိ, ဗ္ယဉ္ဇနေဟိ ဝိဝရတိ အာကာရေဟိ ဝိဘဇတီ’’တိ စ။ ကေစိ ပန ‘‘အာကာရပဒဗ္ယဉ္ဇနနိရုတ္တိယော စ နိဒ္ဒေသော’’တိ ပဌန္တိ။ ဧတ္တာဝ ဗ္ယဉ္ဇနံ သဗ္ဗန္တိ ယာနိမာနိ အက္ခရာဒီနိ နိဒ္ဒိဋ္ဌာနိ, ဧတ္တကမေဝ သဗ္ဗံ ဗ္ယဉ္ဇနံ, ဧတေဟိ အသင္ဂဟိတံ ဗ္ယဉ္ဇနံ နာမ နတ္ထီတိ အတ္ထော။

    Niddesoti nibbacanavitthāro niravasesadesanattā niddeso. Padehi vākyassa vibhāgo ākāro. Yadi evaṃ padato ākārassa ko visesoti? Apariyosite vākye avibhajjamāne vā tadavayavo padaṃ. Uccāraṇavasena pariyosite vākye vibhajjamāne vā tadavayavo ākāroti ayametesaṃ viseso. Chaṭṭhaṃ vacanaṃ chaṭṭhavacanaṃ. Ākāro chaṭṭhavacanaṃ etassāti ākārachaṭṭhavacanaṃ, byañjanapadaṃ. Ettha ca byañjananti imassa padassa anantaraṃ vattabbaṃ ākārapadaṃ niddesapadānantaraṃ vadantena ‘‘ākārachaṭṭhavacana’’nti vuttaṃ, padānupubbikaṃ pana icchantehi taṃ byañjanapadānantarameva kātabbaṃ. Tathā hi vakkhati ‘‘aparimāṇā byañjanā aparimāṇā ākārāti, byañjanehi vivarati ākārehi vibhajatī’’ti ca. Keci pana ‘‘ākārapadabyañjananiruttiyo ca niddeso’’ti paṭhanti. Ettāva byañjanaṃ sabbanti yānimāni akkharādīni niddiṭṭhāni, ettakameva sabbaṃ byañjanaṃ, etehi asaṅgahitaṃ byañjanaṃ nāma natthīti attho.

    ၂၄. သင္ကာသနာတိ သံခိတ္တေန ကာသနာ။ ပကာသနာတိ ပဌမံ ကာသနာ, ကာသီယတိ ဒီပီယတီတိ အတ္ထော။ ဣမိနာ ဟိ အတ္ထပဒဒ္ဝယေန အက္ခရပဒေဟိ ဝိဘာဝိယမာနော အတ္ထာကာရော ဂဟိတော။ ယသ္မာ အက္ခရေဟိ သုယ္ယမာနေဟိ သုဏန္တာနံ ဝိသေသဝိဓာနသ္သ ကတတ္တာ ပဒပရိယောသာနေ ပဒတ္ထသမ္ပဋိပတ္တိ ဟောတိ။ တထာ ဟိ ဝက္ခတိ ‘‘တတ္ထ ဘဂဝာ အက္ခရေဟိ သင္ကာသေတိ ပဒေဟိ ပကာသေတီတိ, အက္ခရေဟိ ပဒေဟိ စ ဥဂ္ဃာဋေတီ’’တိ စ။

    24. Saṅkāsanāti saṃkhittena kāsanā. Pakāsanāti paṭhamaṃ kāsanā, kāsīyati dīpīyatīti attho. Iminā hi atthapadadvayena akkharapadehi vibhāviyamāno atthākāro gahito. Yasmā akkharehi suyyamānehi suṇantānaṃ visesavidhānassa katattā padapariyosāne padatthasampaṭipatti hoti. Tathā hi vakkhati ‘‘tattha bhagavā akkharehi saṅkāseti padehi pakāsetīti, akkharehi padehi ca ugghāṭetī’’ti ca.

    ဝိဝရဏာတိ ဝိတ္ထာရဏာ။ ဝိဘဇနာ စ ဥတ္တာနီကမ္မဉ္စ ပညတ္တိ စ ဝိဘဇနုတ္တာနီကမ္မပညတ္တိ။ တတ္ထ ဝိဘဇနာတိ ဝိဘာဂကရဏံ, ဥဘယေနာပိ နိဒ္ဒိသနမာဟ။ ဣဓ ပုရိမနယေနေဝ ဗ္ယဉ္ဇနာကာရေဟိ နိဒ္ဒိသိယမာနော အတ္ထာကာရော ဒသ္သိတောတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ ဥတ္တာနီကမ္မံ ပာကဋကရဏံ။ ပကာရေဟိ ဉာပနံ ပညတ္တိ။ ဒ္ဝယေနာပိ ပဋိနိဒ္ဒိသနံ ကထေတိ။ ဧတ္ထာပိ နိရုတ္တိနိဒ္ဒေသသင္ခာတေဟိ ဗ္ယဉ္ဇနပဒေဟိ နိဒ္ဒိသိယမာနော အတ္ထာကာရော ဝုတ္တော, ယော ပဋိနိဒ္ဒိသီယတီတိ ဝုစ္စတိ။ ဧတေဟီတိ ဧတေဟိ ဧဝ သင္ကာသနာဒိဝိနိမုတ္တသ္သ ဒေသနာတ္ထသ္သ အဘာဝတော။ အတ္ထောတိ သုတ္တတ္ထော။ ကမ္မန္တိ ဥဂ္ဃဋနာဒိကမ္မံ။ သုတ္တတ္ထေန ဟိ ဒေသနာယ ပဝတ္တိယမာနေန ဥဂ္ဃဋိတညုအာဒိဝေနေယ္ယာနံ စိတ္တသန္တာနသ္သ ပဗောဓနကိရိယာနိဗ္ဗတ္တိ။ သော စ သုတ္တတ္ထော သင္ကာသနာဒိအာကာရောတိ။ တေန ဝုတ္တံ – ‘‘အတ္ထော ကမ္မဉ္စ နိဒ္ဒိဋ္ဌ’’န္တိ။

    Vivaraṇāti vitthāraṇā. Vibhajanā ca uttānīkammañca paññatti ca vibhajanuttānīkammapaññatti. Tattha vibhajanāti vibhāgakaraṇaṃ, ubhayenāpi niddisanamāha. Idha purimanayeneva byañjanākārehi niddisiyamāno atthākāro dassitoti daṭṭhabbaṃ. Uttānīkammaṃ pākaṭakaraṇaṃ. Pakārehi ñāpanaṃ paññatti. Dvayenāpi paṭiniddisanaṃ katheti. Etthāpi niruttiniddesasaṅkhātehi byañjanapadehi niddisiyamāno atthākāro vutto, yo paṭiniddisīyatīti vuccati. Etehīti etehi eva saṅkāsanādivinimuttassa desanātthassa abhāvato. Atthoti suttattho. Kammanti ugghaṭanādikammaṃ. Suttatthena hi desanāya pavattiyamānena ugghaṭitaññuādiveneyyānaṃ cittasantānassa pabodhanakiriyānibbatti. So ca suttattho saṅkāsanādiākāroti. Tena vuttaṃ – ‘‘attho kammañca niddiṭṭha’’nti.

    ၂၅. တီဏီတိ လိင္ဂဝိပလ္လာသေန ဝုတ္တံ, တယောတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ နဝဟိ ပဒေဟီတိ နဝဟိ ကောဋ္ဌာသေဟိ ။ အတ္ထော သမာယုတ္တောတိ အတ္ထော သမ္မာ ယုတ္တော န ဝိနာ ဝတ္တတိ။ သဗ္ဗသ္သ ဟိ ဗုဒ္ဓဝစနသ္သ စတုသစ္စပ္ပကာသနတော အတ္ထနယာနဉ္စ စတုသစ္စယောဇနဝသေန ပဝတ္တနတော သဗ္ဗော ပာဠိအတ္ထော အတ္ထနယတ္တယသင္ဂဟိတော သင္ကာသနာဒိအာကာရဝိသေသဝုတ္တိ စာတိ။

    25. Tīṇīti liṅgavipallāsena vuttaṃ, tayoti vuttaṃ hoti. Navahi padehīti navahi koṭṭhāsehi . Attho samāyuttoti attho sammā yutto na vinā vattati. Sabbassa hi buddhavacanassa catusaccappakāsanato atthanayānañca catusaccayojanavasena pavattanato sabbo pāḷiattho atthanayattayasaṅgahito saṅkāsanādiākāravisesavutti cāti.

    ၂၆. ဣဒာနိ ယထာနိဒ္ဒိဋ္ဌေ ဒေသနာဟာရာဒိကေ နေတ္တိပ္ပကရဏသ္သ ပဒတ္ထေ သုခဂ္ဂဟဏတ္ထံ ဂဏနဝသေန ပရိစ္ဆိန္ဒိတ္ဝာ ဒသ္သေန္တော ‘‘အတ္ထသ္သာ’’တိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ စတုဗ္ဗီသာတိ သောဠသ ဟာရာ ဆ ဗ္ယဉ္ဇနပဒာနိ ဒ္ဝေ ကမ္မနယာတိ ဧဝံ စတုဗ္ဗီသ။ ဥဘယန္တိ ဆ အတ္ထပဒာနိ တယော အတ္ထနယာတိ ဣဒံ နဝဝိဓံ ယထာဝုတ္တံ စတုဗ္ဗီသဝိဓဉ္စာတိ ဧတံ ဥဘယံ။ သင္ကလယိတ္ဝာတိ သမ္ပိဏ္ဍေတ္ဝာ။ ‘‘သင္ခေပယတော’’တိပိ ပာဌော, ဧကတော ကရောန္တသ္သာတိ အတ္ထော။ ဧတ္တိကာတိ ဧတပ္ပမာဏာ, ဣတော ဝိနိမုတ္တော ကောစိ နေတ္တိပဒတ္ထာ နတ္ထီတိ အတ္ထော။

    26. Idāni yathāniddiṭṭhe desanāhārādike nettippakaraṇassa padatthe sukhaggahaṇatthaṃ gaṇanavasena paricchinditvā dassento ‘‘atthassā’’tiādimāha. Tattha catubbīsāti soḷasa hārā cha byañjanapadāni dve kammanayāti evaṃ catubbīsa. Ubhayanti cha atthapadāni tayo atthanayāti idaṃ navavidhaṃ yathāvuttaṃ catubbīsavidhañcāti etaṃ ubhayaṃ. Saṅkalayitvāti sampiṇḍetvā. ‘‘Saṅkhepayato’’tipi pāṭho, ekato karontassāti attho. Ettikāti etappamāṇā, ito vinimutto koci nettipadatthā natthīti attho.

    ဧဝံ တေတ္တိံသပဒတ္ထာယ နေတ္တိယာ သုတ္တသ္သ အတ္ထပရိယေသနာယ ယော ‘‘သောဠသ ဟာရာ ပဌမ’’န္တိ နယေဟိ ပဌမံ ဟာရာ သံဝဏ္ဏေတဗ္ဗာတိ ဟာရနယာနံ သံဝဏ္ဏနာက္ကမော ဒသ္သိတော, သ္ဝာယံ ဟာရနယာနံ ဒေသနာက္ကမေနေဝ သိဒ္ဓော။ ဧဝံ သိဒ္ဓေ သတိ အယံ အာရမ္ဘော ဣမမတ္ထံ ဒီပေတိ – သဗ္ဗေပိမေ ဟာရာ နယာ စ ဣမိနာ ဒသ္သိတက္ကမေနေဝ သုတ္တေသု သံဝဏ္ဏနာဝသေန ယောဇေတဗ္ဗာ, န ဥပ္ပဋိပာဋိယာတိ။

    Evaṃ tettiṃsapadatthāya nettiyā suttassa atthapariyesanāya yo ‘‘soḷasa hārā paṭhama’’nti nayehi paṭhamaṃ hārā saṃvaṇṇetabbāti hāranayānaṃ saṃvaṇṇanākkamo dassito, svāyaṃ hāranayānaṃ desanākkameneva siddho. Evaṃ siddhe sati ayaṃ ārambho imamatthaṃ dīpeti – sabbepime hārā nayā ca iminā dassitakkameneva suttesu saṃvaṇṇanāvasena yojetabbā, na uppaṭipāṭiyāti.

    ကိံ ပနေတ္ထ ကာရဏံ, ယဒေတေ ဟာရာ နယာ စ ဣမိနာဝ ကမေန ဒေသိတာတိ? ယဒိပိ နာယမနုယောဂော ကတ္ထစိ အနုက္ကမေ နိဝိသတိ, အပိ စ ဓမ္မဒေသနာယ နိသ္သယဖလတဒုပာယသရီရဘူတာနံ အသ္သာဒာဒီနံ ဝိဘာဝနသဘာဝတ္တာ ပကတိယာ သဗ္ဗသုတ္တာနုရူပာတိ သုဝိညေယ္ယဘာဝတော ပရေသဉ္စ သံဝဏ္ဏနာဝိသေသာနံ ဝိစယဟာရာဒီနံ ပတိဋ္ဌာဘာဝတော ပဌမံ ဒေသနာဟာရော ဒသ္သိတော။

    Kiṃ panettha kāraṇaṃ, yadete hārā nayā ca imināva kamena desitāti? Yadipi nāyamanuyogo katthaci anukkame nivisati, api ca dhammadesanāya nissayaphalatadupāyasarīrabhūtānaṃ assādādīnaṃ vibhāvanasabhāvattā pakatiyā sabbasuttānurūpāti suviññeyyabhāvato paresañca saṃvaṇṇanāvisesānaṃ vicayahārādīnaṃ patiṭṭhābhāvato paṭhamaṃ desanāhāro dassito.

    ပဒပုစ္ဆာဝိသ္သဇ္ဇနပုဗ္ဗာပရာနုဂီတီဟိ သဒ္ဓိံ ဒေသနာဟာရပဒတ္ထာနံ ပဝိစယသဘာဝတာယ တသ္သ အနန္တရံ ဝိစယော။ တထာ ဟိ ဝက္ခတိ ‘‘ပဒံ ဝိစိနတိ။ပေ.။ အာဏတ္တိံ ဝိစိနတိ အနုဂီတိံ ဝိစိနတီ’’တိ။

    Padapucchāvissajjanapubbāparānugītīhi saddhiṃ desanāhārapadatthānaṃ pavicayasabhāvatāya tassa anantaraṃ vicayo. Tathā hi vakkhati ‘‘padaṃ vicinati…pe… āṇattiṃ vicinati anugītiṃ vicinatī’’ti.

    ဝိစယေန ဟာရေန ပဝိစိတာနံ အတ္ထာနံ ယုတ္တာယုတ္တိဝိစာရဏာ ယုတ္တာတိ ယုတ္တိဝိစာရဏဘာဝတော ဝိစယာနန္တရံ ယုတ္တိဟာရော ဝုတ္တော။ တထာ ဟိ ဝက္ခတိ – ‘‘ဝိစယေန ဟာရေန ဝိစိနိတ္ဝာ ယုတ္တိဟာရေန ယောဇေတဗ္ဗ’’န္တိ။

    Vicayena hārena pavicitānaṃ atthānaṃ yuttāyuttivicāraṇā yuttāti yuttivicāraṇabhāvato vicayānantaraṃ yuttihāro vutto. Tathā hi vakkhati – ‘‘vicayena hārena vicinitvā yuttihārena yojetabba’’nti.

    ယုတ္တာယုတ္တာနံယေဝ အတ္ထာနံ ဥပပတ္တိအနုရူပံ ကာရဏပရမ္ပရာယ နိဒ္ဓာရဏလက္ခဏံ ပဒဋ္ဌာနစိန္တနံ ကတ္တဗ္ဗန္တိ ယုတ္တိဟာရာနန္တရံ ပဒဋ္ဌာနဟာရော ဒသ္သိတော။ တထာ ဟိ ဝက္ခတိ – ‘‘ယော ကောစိ ဥပနိသ္သယော ယော ကောစိ ပစ္စယော စ, သဗ္ဗော သော ပဒဋ္ဌာန’’န္တိ။

    Yuttāyuttānaṃyeva atthānaṃ upapattianurūpaṃ kāraṇaparamparāya niddhāraṇalakkhaṇaṃ padaṭṭhānacintanaṃ kattabbanti yuttihārānantaraṃ padaṭṭhānahāro dassito. Tathā hi vakkhati – ‘‘yo koci upanissayo yo koci paccayo ca, sabbo so padaṭṭhāna’’nti.

    ယုတ္တာယုတ္တာနံ ကာရဏပရမ္ပရာယ ပရိဂ္ဂဟိတသဘာဝာနံယေဝ စ ဓမ္မာနံ အဝုတ္တာနမ္ပိ ဧကလက္ခဏတာယ ဂဟဏံ ကာတဗ္ဗန္တိ ဒသ္သနတ္ထံ ပဒဋ္ဌာနာနန္တရံ လက္ခဏော ဟာရော ဝုတ္တော။ တထာ ဟိ လက္ခဏဟာရဝိဘင္ဂေ ‘‘အဝိဇ္ဇာပစ္စယာ သင္ခာရာ’’တိအာဒိနာ ပဋိစ္စသမုပ္ပာဒံ ဒသ္သေတ္ဝာ ‘‘ဧဝံ ယေ ဓမ္မာ ဧကလက္ခဏာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။

    Yuttāyuttānaṃ kāraṇaparamparāya pariggahitasabhāvānaṃyeva ca dhammānaṃ avuttānampi ekalakkhaṇatāya gahaṇaṃ kātabbanti dassanatthaṃ padaṭṭhānānantaraṃ lakkhaṇo hāro vutto. Tathā hi lakkhaṇahāravibhaṅge ‘‘avijjāpaccayā saṅkhārā’’tiādinā paṭiccasamuppādaṃ dassetvā ‘‘evaṃ ye dhammā ekalakkhaṇā’’tiādi vuttaṃ.

    အတ္ထတော နိဒ္ဓာရိတာနမ္ပိ ဓမ္မာနံ နိဗ္ဗစနာဒီနိ ဝတ္တဗ္ဗာနိ, န သုတ္တေ သရူပတော အာဂတာနမေဝာတိ ဒသ္သနတ္ထံ လက္ခဏာနန္တရံ စတုဗ္ယူဟော ဝုတ္တော။ ဧဝဉ္ဟိ နိရဝသေသတော အတ္ထာဝဗောဓော ဟောတိ, ဧဝဉ္စ ကတ္ဝာ ‘‘ယဒာ ဟိ ဘိက္ခု အတ္ထသ္သ စ နာမံ ဇာနာတိ ဓမ္မသ္သ စ နာမံ ဇာနာတိ တထာ တထာ နံ အဘိနိရောပေတီ’’တိ အနဝသေသပရိယာဒာနံ ဝက္ခတိ။ တထာ ‘‘ပုနပ္ပုနံ ဂဗ္ဘမုပေတီ’’တိ ဧတ္ထ ‘‘ယေ ဇရာမရဏေန အဋ္ဋိယိတုကာမာ ဘဝိသ္သန္တိ , တေ ဘဝိသ္သန္တိ ဘောဇနေ မတ္တညုနော ဣန္ဒ္ရိယေသု ဂုတ္တဒ္ဝာရာ’’တိအာဒိနာ သမ္မာပဋိပတ္တိံ အဓိပ္ပာယဘာဝေန ဝက္ခတိ။

    Atthato niddhāritānampi dhammānaṃ nibbacanādīni vattabbāni, na sutte sarūpato āgatānamevāti dassanatthaṃ lakkhaṇānantaraṃ catubyūho vutto. Evañhi niravasesato atthāvabodho hoti, evañca katvā ‘‘yadā hi bhikkhu atthassa ca nāmaṃ jānāti dhammassa ca nāmaṃ jānāti tathā tathā naṃ abhiniropetī’’ti anavasesapariyādānaṃ vakkhati. Tathā ‘‘punappunaṃ gabbhamupetī’’ti ettha ‘‘ye jarāmaraṇena aṭṭiyitukāmā bhavissanti , te bhavissanti bhojane mattaññuno indriyesu guttadvārā’’tiādinā sammāpaṭipattiṃ adhippāyabhāvena vakkhati.

    နိဗ္ဗစနာဓိပ္ပာယနိဒာနဝစနေဟိ သဒ္ဓိံ သုတ္တေ ပဒတ္ထာနံ သုတ္တန္တရသံသန္ဒနသင္ခာတေ ပုဗ္ဗာပရဝိစာရေ ဒသ္သိတေ တေသံ သဘာဂဝိသဘာဂဓမ္မန္တရာဝဋ္ဋနံ သုခေန သက္ကာ ဒသ္သေတုန္တိ စတုဗ္ယူဟာနန္တရံ အာဝဋ္ဋော ဝုတ္တော။ တေနေဝ ဟိ ‘‘အာရမ္ဘထ နိက္ကမထာ’’တိ ဂာထာယံ အာရမ္ဘနိက္ကမနဗုဒ္ဓသာသနယောဂဓုနနေဟိ ဝီရိယသမာဓိပညိန္ဒ္ရိယာနိ နိဒ္ဓာရေတ္ဝာ တဒနုယောဂသ္သ မူလံ ‘‘ပမာဒော’’တိ သုတ္တန္တရေ ဒသ္သိတော ပမာဒော အာဝဋ္ဋိတော။

    Nibbacanādhippāyanidānavacanehi saddhiṃ sutte padatthānaṃ suttantarasaṃsandanasaṅkhāte pubbāparavicāre dassite tesaṃ sabhāgavisabhāgadhammantarāvaṭṭanaṃ sukhena sakkā dassetunti catubyūhānantaraṃ āvaṭṭo vutto. Teneva hi ‘‘ārambhatha nikkamathā’’ti gāthāyaṃ ārambhanikkamanabuddhasāsanayogadhunanehi vīriyasamādhipaññindriyāni niddhāretvā tadanuyogassa mūlaṃ ‘‘pamādo’’ti suttantare dassito pamādo āvaṭṭito.

    သဘာဂဝိသဘာဂဓမ္မာဝဋ္ဋနေ နိယောဇိတေ သာဓာရဏာသာဓာရဏဝသေန သံကိလေသဝောဒာနဓမ္မာနံ ပဒဋ္ဌာနတော ဘူမိတော စ ဝိဘာဂော သက္ကာ သုခေန ယောဇိတုန္တိ အာဝဋ္ဋာနန္တရံ ဝိဘတ္တိဟာရော ဝုတ္တော။ ယတော ဝိဘတ္တိဟာရဝိဘင္ဂေ ‘‘ကတမေ ဓမ္မာ သာဓာရဏာ? ဒ္ဝေ ဓမ္မာ သာဓာရဏာ, နာမသာဓာရဏာ ဝတ္ထုသာဓာရဏာ စာ’’တိ အာရဘိတ္ဝာ ‘‘မိစ္ဆတ္တနိယတာနံ သတ္တာနံ အနိယတာနဉ္စ သတ္တာနံ ဒသ္သနပ္ပဟာတဗ္ဗာ ကိလေသာ သာဓာရဏာ, ပုထုဇ္ဇနသ္သ သောတာပန္နသ္သ စ ကာမရာဂဗ္ယာပာဒာ သာဓာရဏာ’’တိအာဒိနာ သဘာဂဝိသဘာဂပရိယာယဝန္တေယေဝ ဓမ္မေ ဝိဘဇိသ္သတိ။

    Sabhāgavisabhāgadhammāvaṭṭane niyojite sādhāraṇāsādhāraṇavasena saṃkilesavodānadhammānaṃ padaṭṭhānato bhūmito ca vibhāgo sakkā sukhena yojitunti āvaṭṭānantaraṃ vibhattihāro vutto. Yato vibhattihāravibhaṅge ‘‘katame dhammā sādhāraṇā? Dve dhammā sādhāraṇā, nāmasādhāraṇā vatthusādhāraṇā cā’’ti ārabhitvā ‘‘micchattaniyatānaṃ sattānaṃ aniyatānañca sattānaṃ dassanappahātabbā kilesā sādhāraṇā, puthujjanassa sotāpannassa ca kāmarāgabyāpādā sādhāraṇā’’tiādinā sabhāgavisabhāgapariyāyavanteyeva dhamme vibhajissati.

    သာဝဇ္ဇာနဝဇ္ဇဓမ္မာနံ သပ္ပဋိဘာဂာဘာဝတော တေသံ ဝိဘာဂေ ကတေ သုတ္တာဂတေ ဓမ္မေ အကသိရေန ပဋိပက္ခတော ပရိဝတ္တေတုံ သက္ကာတိ ဝိဘတ္တိအနန္တရံ ပရိဝတ္တနဟာရော ဝုတ္တော။ တထာ ဟိ ‘‘သမ္မာဒိဋ္ဌိသ္သ ပုရိသပုဂ္ဂလသ္သ မိစ္ဆာဒိဋ္ဌိ နိဇ္ဇိဏ္ဏာ ဘဝတီ’’တိ ပဋိဝိဘတ္တသဘာဝေ ဧဝ ဓမ္မေ ပရိဝတ္တနဟာရဝိဘင္ဂေ ဥဒာဟရိသ္သတိ။

    Sāvajjānavajjadhammānaṃ sappaṭibhāgābhāvato tesaṃ vibhāge kate suttāgate dhamme akasirena paṭipakkhato parivattetuṃ sakkāti vibhattianantaraṃ parivattanahāro vutto. Tathā hi ‘‘sammādiṭṭhissa purisapuggalassa micchādiṭṭhi nijjiṇṇā bhavatī’’ti paṭivibhattasabhāve eva dhamme parivattanahāravibhaṅge udāharissati.

    ပဋိပက္ခတော ပရိဝတ္တိတာပိ ဓမ္မာ ပရိယာယဝစနေဟိ ဗောဓေတဗ္ဗာ, န သုတ္တေ အာဂတာယေဝာတိ ဒသ္သနတ္ထံ ပရိဝတ္တနာနန္တရံ ဝေဝစနဟာရော ဝုတ္တော။

    Paṭipakkhato parivattitāpi dhammā pariyāyavacanehi bodhetabbā, na sutte āgatāyevāti dassanatthaṃ parivattanānantaraṃ vevacanahāro vutto.

    ဧဝံ တေ ဓမ္မာ ပရိယာယသဒ္ဒတောပိ ဝိဘာဝိတာ ဟောန္တီတိ ပရိယာယတော ပကာသိတာနံ ဓမ္မာနံ ပဘေဒတော ပညတ္တိဝသေန ဝိဘဇနံ သုခေန သက္ကာ ဉာတုန္တိ ဝေဝစနဟာရာနန္တရံ ပညတ္တိဟာရော ဝုတ္တော။ တထာ ဟိ သုတ္တေ အာဂတဓမ္မာနံ ပရိယာယပညတ္တိဝိဘာဂံ သုဗောဓနဉ္စ ပညတ္တိဟာရဝိဘင္ဂေ ဝက္ခတိ။

    Evaṃ te dhammā pariyāyasaddatopi vibhāvitā hontīti pariyāyato pakāsitānaṃ dhammānaṃ pabhedato paññattivasena vibhajanaṃ sukhena sakkā ñātunti vevacanahārānantaraṃ paññattihāro vutto. Tathā hi sutte āgatadhammānaṃ pariyāyapaññattivibhāgaṃ subodhanañca paññattihāravibhaṅge vakkhati.

    ပဘာဝပရိညာဒိပညတ္တိဝိဘာဂမုခေန ပဋိစ္စသမုပ္ပာဒသစ္စာဒိဓမ္မဝိဘာဂေ ကတေ သုတ္တေ အာဂတဓမ္မာနံ ပဋိစ္စသမုပ္ပာဒာဒိမုခေန အဝဓာရဏံ သက္ကာ ဒသ္သေတုန္တိ ပညတ္တိအနန္တရံ ဩတရဏော ဟာရော ဝုတ္တော။ တထာ ဟိ ‘‘ဥဒ္ဓံ အဓော’’တိ ဂာထံ ဥဒ္ဒိသိတ္ဝာ ‘‘ဝိပ္ပမုတ္တော’’တိ ပဒေန အသေက္ခံ ဝိဇ္ဇံ နိဒ္ဓာရေတ္ဝာ ‘‘ဝိဇ္ဇုပ္ပာဒာ အဝိဇ္ဇာနိရောဓော’’တိအာဒိနာ ပဋိစ္စသမုပ္ပာဒံ ဥဒာဟရိသ္သတိ။

    Pabhāvapariññādipaññattivibhāgamukhena paṭiccasamuppādasaccādidhammavibhāge kate sutte āgatadhammānaṃ paṭiccasamuppādādimukhena avadhāraṇaṃ sakkā dassetunti paññattianantaraṃ otaraṇo hāro vutto. Tathā hi ‘‘uddhaṃ adho’’ti gāthaṃ uddisitvā ‘‘vippamutto’’ti padena asekkhaṃ vijjaṃ niddhāretvā ‘‘vijjuppādā avijjānirodho’’tiādinā paṭiccasamuppādaṃ udāharissati.

    ဓာတာယတနာဒီသု ဩတာရိတာနံ သုတ္တေ ပဒတ္ထာနံ ပုစ္ဆာရမ္ဘဝိသောဓနံ သက္ကာ သုခေန သမ္ပာဒေတုန္တိ ဩတရဏာနန္တရံ သောဓနော ဟာရော ဝုတ္တော။ တထာ ဟိ ဝက္ခတိ – ‘‘ယတ္ထ ဧဝံ သုဒ္ဓော အာရမ္ဘော, သော ပဉ္ဟော ဝိသ္သဇ္ဇိတော ဘဝတီ’’တိအာဒိ။

    Dhātāyatanādīsu otāritānaṃ sutte padatthānaṃ pucchārambhavisodhanaṃ sakkā sukhena sampādetunti otaraṇānantaraṃ sodhano hāro vutto. Tathā hi vakkhati – ‘‘yattha evaṃ suddho ārambho, so pañho vissajjito bhavatī’’tiādi.

    ဝိသောဓိတေသု သုတ္တေ ပဒပဒတ္ထေသု တတ္ထ လဗ္ဘမာနသာမညဝိသေသဘာဝော သုကရော ဟောတီတိ ဒသ္သေတုံ သောဓနာနန္တရံ အဓိဋ္ဌာနော ဟာရော ဒသ္သိတော။ သောဓနော ဟိ အဓိဋ္ဌာနသ္သ ဗဟူပကာရော, တတော ဧဝ ဟိ ‘‘ယထာ ယထာ ဝာ ပန ပုစ္ဆိတံ, တထာ တထာ ဝိသ္သဇ္ဇယိတဗ္ဗ’’န္တိ ဝက္ခတိ။

    Visodhitesu sutte padapadatthesu tattha labbhamānasāmaññavisesabhāvo sukaro hotīti dassetuṃ sodhanānantaraṃ adhiṭṭhāno hāro dassito. Sodhano hi adhiṭṭhānassa bahūpakāro, tato eva hi ‘‘yathā yathā vā pana pucchitaṃ, tathā tathā vissajjayitabba’’nti vakkhati.

    သာမညဝိသေသဘူတေသု သာဓာရဏာသာဓာရဏေသု ဓမ္မေသု ပဝေဒိတေသု ပရိက္ခာရသင္ခာတသ္သ သာဓာရဏာသာဓာရဏရူပသ္သ ပစ္စယဟေတုရာသိသ္သ ပဘေဒော သုဝိညေယ္ယောတိ အဓိဋ္ဌာနာနန္တရံ ပရိက္ခာရော ဝုတ္တော ။ တထာ ဟိ ဝက္ခတိ ‘‘အသာဓာရဏလက္ခဏော ဟေတု, သာဓာရဏလက္ခဏော ပစ္စယော။ ယထာ ကိံ ဘဝေ, ယထာ အင္ကုရသ္သ နိဗ္ဗတ္တိယာ ဗီဇံ အသာဓာရဏံ, ပထဝီ အာပော စ သာဓာရဏာ’’တိအာဒိ။

    Sāmaññavisesabhūtesu sādhāraṇāsādhāraṇesu dhammesu paveditesu parikkhārasaṅkhātassa sādhāraṇāsādhāraṇarūpassa paccayaheturāsissa pabhedo suviññeyyoti adhiṭṭhānānantaraṃ parikkhāro vutto . Tathā hi vakkhati ‘‘asādhāraṇalakkhaṇo hetu, sādhāraṇalakkhaṇo paccayo. Yathā kiṃ bhave, yathā aṅkurassa nibbattiyā bījaṃ asādhāraṇaṃ, pathavī āpo ca sādhāraṇā’’tiādi.

    အသာဓာရဏေ သာဓာရဏေ စ ကာရဏေ ဒသ္သိတေ တသ္သ အတ္တနော ဖလေသု ကာရဏာကာရော တေသံ ဟေတုဖလာနံ ပဘေဒတော ဒေသနာကာရော ဘာဝေတဗ္ဗပဟာတဗ္ဗဓမ္မာနံ ဘာဝနာပဟာနာနိ စ နိဒ္ဓာရေတ္ဝာ ဝုစ္စမာနာနိ သမ္မာ သုတ္တသ္သ အတ္ထံ တထတ္တာဝဗောဓာယ သံဝတ္တန္တီတိ ပရိက္ခာရာနန္တရံ သမာရောပနော ဟာရော ဒသ္သိတောတိ။ ဣဒံ ဟာရာနံ အနုက္ကမကာရဏံ။

    Asādhāraṇe sādhāraṇe ca kāraṇe dassite tassa attano phalesu kāraṇākāro tesaṃ hetuphalānaṃ pabhedato desanākāro bhāvetabbapahātabbadhammānaṃ bhāvanāpahānāni ca niddhāretvā vuccamānāni sammā suttassa atthaṃ tathattāvabodhāya saṃvattantīti parikkhārānantaraṃ samāropano hāro dassitoti. Idaṃ hārānaṃ anukkamakāraṇaṃ.

    နယာနံ ပန ဝေနေယ္ယတ္တယပ္ပယောဇိတတ္တာ အတ္ထနယတ္တယူပဒေသသ္သ တဒနုက္ကမေနေဝ နန္ဒိယာဝဋ္ဋာဒီနံ တိဏ္ဏံ အတ္ထနယာနံ ကမော ဝေဒိတဗ္ဗော။ ဥဂ္ဃဋိတညုအာဒယော ဟိ တယော ဝေနေယ္ယာ နန္ဒိယာဝဋ္ဋာဒယော ပယောဇေန္တိ။ တသ္မာ တေ ဥဒ္ဒေသနိဒ္ဒေသပဋိနိဒ္ဒေသာ ဝိယ ယထာက္ကမံ တေသံ ဥပကာရာယ သဝံတ္တန္တီတိ။ တထာ ဟိ နေသံ စတ္တာရော ဆ အဋ္ဌ စ မူလပဒာ နိဒ္ဒိဋ္ဌာ။ ဣတရသ္သ ပန နယဒ္ဝယသ္သ အတ္ထနယတ္တယသ္သ ဘူမိယာ အာလောစနံ တသ္သ တတ္ထ သမာနယနဉ္စာတိ ဣမိနာ ကာရဏေန ဥဒ္ဒေသက္ကမော ဝေဒိတဗ္ဗော။ န ဟိ သက္ကာ အနောလောကေတ္ဝာ သမာနေတုန္တိ။

    Nayānaṃ pana veneyyattayappayojitattā atthanayattayūpadesassa tadanukkameneva nandiyāvaṭṭādīnaṃ tiṇṇaṃ atthanayānaṃ kamo veditabbo. Ugghaṭitaññuādayo hi tayo veneyyā nandiyāvaṭṭādayo payojenti. Tasmā te uddesaniddesapaṭiniddesā viya yathākkamaṃ tesaṃ upakārāya savaṃttantīti. Tathā hi nesaṃ cattāro cha aṭṭha ca mūlapadā niddiṭṭhā. Itarassa pana nayadvayassa atthanayattayassa bhūmiyā ālocanaṃ tassa tattha samānayanañcāti iminā kāraṇena uddesakkamo veditabbo. Na hi sakkā anoloketvā samānetunti.

    ဧတပရမတာ စ ဟာရာနံ ဧတ္တကေဟိ ပကာရဝိသေသေဟိ အတ္ထနယတ္တယသဟိတေဟိ သုတ္တသ္သ အတ္ထော နိဒ္ဓာရိယမာနော ဝေနေယ္ယာနံ အလမနုတ္တရာယ ပဌမာယ ဘူမိယာ သမဓိဂမာယာတိ ဝေဒိတဗ္ဗော။ ဒသ္သနဘူမိသမနုပ္ပတ္တိအတ္ထာ ဟိ နေတ္တိပ္ပကရဏဒေသနာတိ။ အထ ဝာ ဧတဒန္တောဂဓတ္တာ သဗ္ဗေသံ သုတ္တသ္သ သံဝဏ္ဏနာဝိသေသာနံ ဧတ္တာဝတာ ဟာရာနံ ဒဋ္ဌဗ္ဗာ။ ယတ္တကာ ဟိ သုတ္တသ္သ သံဝဏ္ဏနာဝိသေသာ, သဗ္ဗေ တေ နေတ္တိဥပဒေသာယတ္တာတိ ဝုတ္တောဝာယမတ္ထော။

    Etaparamatā ca hārānaṃ ettakehi pakāravisesehi atthanayattayasahitehi suttassa attho niddhāriyamāno veneyyānaṃ alamanuttarāya paṭhamāya bhūmiyā samadhigamāyāti veditabbo. Dassanabhūmisamanuppattiatthā hi nettippakaraṇadesanāti. Atha vā etadantogadhattā sabbesaṃ suttassa saṃvaṇṇanāvisesānaṃ ettāvatā hārānaṃ daṭṭhabbā. Yattakā hi suttassa saṃvaṇṇanāvisesā, sabbe te nettiupadesāyattāti vuttovāyamattho.

    တထာ ဟိ ယေ ကေစိ သုတ္တသ္သ သံဝဏ္ဏနာပကာရာ နိဒ္ဒိသီယန္တိ။ သေယ္ယထိဒံ – သုတ္တသ္သ သမုဋ္ဌာနံ ဝတ္တဗ္ဗံ, အဓိပ္ပာယော ဝိဘာဝေတဗ္ဗော, အနေကဓာ ပဒတ္ထော သံဝဏ္ဏေတဗ္ဗော, ဝိဓိ အနုဝာဒော စ ဝေဒိတဗ္ဗော, ဝိရောဓော သမာဓာတဗ္ဗော, အနုသန္ဓိယာ အနုရူပံ နိဂမေတဗ္ဗန္တိ။ တထာ သုတ္တသ္သ ပယောဇနံ ပိဏ္ဍတ္ထော ပဒတ္ထော အနုသန္ဓိ စောဒနာ ပရိဟာရော စ အတ္ထံ ဝဒန္တေန ဝတ္တဗ္ဗာတိ။ တထာ ဥပောဂ္ဃာဋပဒဝိဂ္ဂဟပဒတ္ထစာလနာပစ္စုပဋ္ဌာနာနိ ဝတ္တဗ္ဗာနီတိ။

    Tathā hi ye keci suttassa saṃvaṇṇanāpakārā niddisīyanti. Seyyathidaṃ – suttassa samuṭṭhānaṃ vattabbaṃ, adhippāyo vibhāvetabbo, anekadhā padattho saṃvaṇṇetabbo, vidhi anuvādo ca veditabbo, virodho samādhātabbo, anusandhiyā anurūpaṃ nigametabbanti. Tathā suttassa payojanaṃ piṇḍattho padattho anusandhi codanā parihāro ca atthaṃ vadantena vattabbāti. Tathā upogghāṭapadaviggahapadatthacālanāpaccupaṭṭhānāni vattabbānīti.

    တထာ တိသ္သော ကထာ ဧကနာဠိကာ စတုရသ္သာ နိသိန္နဝတ္တိကာ။ တတ္ထ ပာဠိံ ဝတ္ဝာ ဧကေကပဒသ္သ အတ္ထကထနံ ဧကနာဠိကာ နာမ။

    Tathā tisso kathā ekanāḷikā caturassā nisinnavattikā. Tattha pāḷiṃ vatvā ekekapadassa atthakathanaṃ ekanāḷikā nāma.

    ပဋိပက္ခံ ဒသ္သေတ္ဝာ ပဋိပက္ခသ္သ ဥပမံ ဒသ္သေတ္ဝာ သပက္ခံ ဒသ္သေတ္ဝာ သပက္ခသ္သ ဥပမံ ဒသ္သေတ္ဝာ ကထနံ စတုရသ္သာ နာမ။

    Paṭipakkhaṃ dassetvā paṭipakkhassa upamaṃ dassetvā sapakkhaṃ dassetvā sapakkhassa upamaṃ dassetvā kathanaṃ caturassā nāma.

    ဝိသဘာဂဓမ္မဝသေနေဝ ပရိယောသာနံ ဂန္တ္ဝာ ပုန သဘာဂဓမ္မဝသေနေဝ ပရိယောသာနဂမနံ နိသိန္နဝတ္တိကာ နာမ။

    Visabhāgadhammavaseneva pariyosānaṃ gantvā puna sabhāgadhammavaseneva pariyosānagamanaṃ nisinnavattikā nāma.

    ဘေဒကထာယ တတ္ဝကထာယ ပရိယာယဝစနေဟိ စ သုတ္တံ သံဝဏ္ဏေတဗ္ဗန္တိ စ ဧဝမာဒယော။ တေသမ္ပိ ဧတ္ထေဝ အဝရောဓော, ယသ္မာ တေ ဣဓ ကတိပယဟာရသင္ဂဟိတာတိ။

    Bhedakathāya tatvakathāya pariyāyavacanehi ca suttaṃ saṃvaṇṇetabbanti ca evamādayo. Tesampi ettheva avarodho, yasmā te idha katipayahārasaṅgahitāti.

    နယာနံ ပန ယသ္မာ ဥဂ္ဃဋိတညုအာဒယော တယော ဧဝ ဝေနေယ္ယာ သစ္စာဘိသမယဘာဂိနော တဒတ္ထာယ စ အတ္ထနယဒေသနာ, တသ္မာ သတိပိ သံကိလေသဝောဒာနဓမ္မာနံ ယထာဝုတ္တမူလပဒဘေဒတော ဝဍ္ဎေတ္ဝာ ဝိဘဇိတဗ္ဗပ္ပကာရေ တထာ မူလပဒာနိ အဝဍ္ဎေတ္ဝာ ဝေနေယ္ယတ္တယဝသေနေဝ ဧတပရမတာ ဝုတ္တာ။ နဝသု နဝသု ဧဝ ဟိ မူလပဒေသု သဗ္ဗေသံ သံကိလေသဝောဒာနဓမ္မာနံ အန္တောဂဓဘာဝတော န တာနိ ဝဍ္ဎေတဗ္ဗာနိ ဝေနေယ္ယတ္တယာဓိကာရတော န ဟာပေတဗ္ဗာနီတိ နယာနံ ဧတပရမတာ ဒဋ္ဌဗ္ဗာ။

    Nayānaṃ pana yasmā ugghaṭitaññuādayo tayo eva veneyyā saccābhisamayabhāgino tadatthāya ca atthanayadesanā, tasmā satipi saṃkilesavodānadhammānaṃ yathāvuttamūlapadabhedato vaḍḍhetvā vibhajitabbappakāre tathā mūlapadāni avaḍḍhetvā veneyyattayavaseneva etaparamatā vuttā. Navasu navasu eva hi mūlapadesu sabbesaṃ saṃkilesavodānadhammānaṃ antogadhabhāvato na tāni vaḍḍhetabbāni veneyyattayādhikārato na hāpetabbānīti nayānaṃ etaparamatā daṭṭhabbā.

    ကမ္မနယာနံ ပန အာလောစနသမာနယနတော အညသ္သ ပကာရန္တရသ္သ အသမ္ဘဝတော ဧတပရမတာ။ ဟေတ္ဝာဒီတိ ဧတ္ထ အာဒိသဒ္ဒေန ဖလဘူမိဥပနိသာသဘာဂဝိသဘာဂလက္ခဏနယာဒယော ပရိဂ္ဂဟိတာ။ တေသု ဟေတူတိ ကာရဏံ, ယော ဓမ္မောတိပိ ဝုစ္စတိ, သော ပန ပစ္စယဘာဝေန ဧကဝိဓော။ ကာရကော သမ္ပာပကောတိ ဒုဝိဓော။ ပုန ကာရကော ဉာပကော သမ္ပာပကောတိ တိဝိဓော။ ဟေတုဟေတု ပစ္စယဟေတု ဥတ္တမဟေတု သာဓာရဏဟေတူတိ စတုဗ္ဗိဓော။ ပစ္စယဓမ္မော ကုသလော အကုသလော သဒ္ဒော အရိယမဂ္ဂောတိ ပဉ္စဝိဓော။ တထာ သဘာဂဟေတု အသဘာဂဟေတု အဇ္ဈတ္တိကဟေတု ဗာဟိရဟေတု ဇနကဟေတု ပရိဂ္ဂာဟကဟေတု သာဓာရဏဟေတု အသာဓာရဏဟေတု သမနန္တရဟေတု ပရမ္ပရဟေတု သဟဇာတဟေတု အသဟဇာတဟေတု သာသဝဟေတု အနာသဝဟေတူတိအာဒိနာ အနေကဝိဓော စာတိ ဝေဒိတဗ္ဗော။

    Kammanayānaṃ pana ālocanasamānayanato aññassa pakārantarassa asambhavato etaparamatā. Hetvādīti ettha ādisaddena phalabhūmiupanisāsabhāgavisabhāgalakkhaṇanayādayo pariggahitā. Tesu hetūti kāraṇaṃ, yo dhammotipi vuccati, so pana paccayabhāvena ekavidho. Kārako sampāpakoti duvidho. Puna kārako ñāpako sampāpakoti tividho. Hetuhetu paccayahetu uttamahetu sādhāraṇahetūti catubbidho. Paccayadhammo kusalo akusalo saddo ariyamaggoti pañcavidho. Tathā sabhāgahetu asabhāgahetu ajjhattikahetu bāhirahetu janakahetu pariggāhakahetu sādhāraṇahetu asādhāraṇahetu samanantarahetu paramparahetu sahajātahetu asahajātahetu sāsavahetu anāsavahetūtiādinā anekavidho cāti veditabbo.

    ဖလမ္ပိ ပစ္စယုပ္ပန္နဘာဝေန ဧကဝိဓံ။ အဓိဂန္တဗ္ဗတောပိ သမ္ပာပကဟေတုဝသေန ဖလပရိယာယော လဗ္ဘတီတိ နိဗ္ဗတ္တေတဗ္ဗအဓိဂန္တဗ္ဗဘာဝတော ဒုဝိဓံ။ ဉာပေတဗ္ဗနိဗ္ဗတ္တေတဗ္ဗပတ္တဗ္ဗတော တိဝိဓံ။ ပစ္စယုပ္ပန္နဝိပာကကိရိယာဝစနတ္ထနိဗ္ဗာနဝသေန ပဉ္စဝိဓံ။ သဘာဂဟေတုနိဗ္ဗတ္တံ အသဘာဂဟေတုနိဗ္ဗတ္တန္တိ ဧဝမာဒိဝသေန အနေကဝိဓဉ္စာတိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ တထာ လောကိယံ လောကုတ္တရန္တိ။ တတ္ထ လောကုတ္တရံ စတ္တာရိ သာမညဖလာနိ။ လောကိယဖလံ ဒုဝိဓံ ကာယိကံ မာနသဉ္စ ။ တတ္ထ ကာယိကံ ပဉ္စဒ္ဝာရိကံ, အဝသိဋ္ဌံ မာနသံ။ ယဉ္စ တာယ တာယ သုတ္တဒေသနာယ သာဓေတဗ္ဗံ, တဒပိ ဖလန္တိ။

    Phalampi paccayuppannabhāvena ekavidhaṃ. Adhigantabbatopi sampāpakahetuvasena phalapariyāyo labbhatīti nibbattetabbaadhigantabbabhāvato duvidhaṃ. Ñāpetabbanibbattetabbapattabbato tividhaṃ. Paccayuppannavipākakiriyāvacanatthanibbānavasena pañcavidhaṃ. Sabhāgahetunibbattaṃ asabhāgahetunibbattanti evamādivasena anekavidhañcāti veditabbaṃ. Tathā lokiyaṃ lokuttaranti. Tattha lokuttaraṃ cattāri sāmaññaphalāni. Lokiyaphalaṃ duvidhaṃ kāyikaṃ mānasañca . Tattha kāyikaṃ pañcadvārikaṃ, avasiṭṭhaṃ mānasaṃ. Yañca tāya tāya suttadesanāya sādhetabbaṃ, tadapi phalanti.

    ဘူမီတိ သာသဝဘူမိ အနာသဝဘူမိ သင္ခတဘူမိ အသင္ခတဘူမိ ဒသ္သနဘူမိ ဘာဝနာဘူမိ ပုထုဇ္ဇနဘူမိ သေက္ခဘူမိ အသေက္ခဘူမိ သာဝကဘူမိ ပစ္စေကဗုဒ္ဓဘူမိ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓဘူမိ ဈာနဘူမိ အသမာဟိတဘူမိ ပဋိပဇ္ဇမာနဘူမိ ပဋိပန္နဘူမိ ပဌမာဘူမိ ယာဝ စတုတ္ထီဘူမိ ကာမာဝစရဘူမိ ယာဝ လောကုတ္တရဘူမီတိ ဗဟုဝိဓာ။ တတ္ထ သာသဝဘူမိ ပရိတ္တမဟဂ္ဂတာ ဓမ္မာ။ အနာသဝဘူမိ အပ္ပမာဏာ ဓမ္မာ။ သင္ခတဘူမိ နိဗ္ဗာနဝဇ္ဇာ သဗ္ဗေ သဘာဝဓမ္မာ။ အသင္ခတဘူမိ အပ္ပစ္စယာ ဓမ္မာ။ ဒသ္သနဘူမိ ပဌမမဂ္ဂဖလဓမ္မာ။ ဘာဝနာဘူမိ အဝသိဋ္ဌမဂ္ဂဖလဓမ္မာ။ ပုထုဇ္ဇနဘူမိ ဟီနမဇ္ဈိမာ ဓမ္မာ။ သေက္ခဘူမိ စတ္တာရော အရိယမဂ္ဂဓမ္မာ ဟေဋ္ဌိမာ စ တယော ဖလဓမ္မာ။ အသေက္ခဘူမိ အဂ္ဂဖလဓမ္မာ။ သာဝကပစ္စေကဗုဒ္ဓဗုဒ္ဓဓမ္မာ သာဝကာဒိဘူမိယော။ ဈာနဘူမိ ဈာနဓမ္မာ။ အသမာဟိတဘူမိ ဈာနဝဇ္ဇိတာ ဓမ္မာ။ ပဋိပဇ္ဇမာနဘူမိ မဂ္ဂဓမ္မာ။ ပဋိပန္နဘူမိ ဖလဓမ္မာ။ ပဌမာဒိဘူမိယော သဟ ဖလေန စတ္တာရော မဂ္ဂာ အပရိယာပန္နာ ဓမ္မာ ‘‘ပဌမာယ ဘူမိယာ ပတ္တိယာ’’တိအာဒိဝစနတော။ ကာမာဝစရာဒိဘူမိယော ကာမာဝစရာဒိဓမ္မာ။ ယေ စ ဓမ္မာ တေသံ တေသံ ဟာရနယာနံ ပတိဋ္ဌာနဘာဝေန သုတ္တေသု နိဒ္ဓာရီယန္တိ, တေပိ ဘူမိယောတိ ဝိညာတဗ္ဗာ။

    Bhūmīti sāsavabhūmi anāsavabhūmi saṅkhatabhūmi asaṅkhatabhūmi dassanabhūmi bhāvanābhūmi puthujjanabhūmi sekkhabhūmi asekkhabhūmi sāvakabhūmi paccekabuddhabhūmi sammāsambuddhabhūmi jhānabhūmi asamāhitabhūmi paṭipajjamānabhūmi paṭipannabhūmi paṭhamābhūmi yāva catutthībhūmi kāmāvacarabhūmi yāva lokuttarabhūmīti bahuvidhā. Tattha sāsavabhūmi parittamahaggatā dhammā. Anāsavabhūmi appamāṇā dhammā. Saṅkhatabhūmi nibbānavajjā sabbe sabhāvadhammā. Asaṅkhatabhūmi appaccayā dhammā. Dassanabhūmi paṭhamamaggaphaladhammā. Bhāvanābhūmi avasiṭṭhamaggaphaladhammā. Puthujjanabhūmi hīnamajjhimā dhammā. Sekkhabhūmi cattāro ariyamaggadhammā heṭṭhimā ca tayo phaladhammā. Asekkhabhūmi aggaphaladhammā. Sāvakapaccekabuddhabuddhadhammā sāvakādibhūmiyo. Jhānabhūmi jhānadhammā. Asamāhitabhūmi jhānavajjitā dhammā. Paṭipajjamānabhūmi maggadhammā. Paṭipannabhūmi phaladhammā. Paṭhamādibhūmiyo saha phalena cattāro maggā apariyāpannā dhammā ‘‘paṭhamāya bhūmiyā pattiyā’’tiādivacanato. Kāmāvacarādibhūmiyo kāmāvacarādidhammā. Ye ca dhammā tesaṃ tesaṃ hāranayānaṃ patiṭṭhānabhāvena suttesu niddhārīyanti, tepi bhūmiyoti viññātabbā.

    ဥပနိသာတိ ဗလဝကာရဏံ, ယော ဥပနိသ္သယပစ္စယောတိ ဝုစ္စတိ။ ယဉ္စ သန္ဓာယ သုတ္တေ ‘‘ဒုက္ခူပနိသာ သဒ္ဓာ သဒ္ဓူပနိသံ ‘သီလ’န္တိ ယာဝ ဝိမုတ္တူပနိသံ ဝိမုတ္တိဉာဏဒသ္သန’’န္တိ ဝုတ္တံ။ အပိ စ ဥပနိသာတိ တသ္မိံ တသ္မိံ သမယေ သိဒ္ဓန္တေ ဟဒယဘူတံ အဗ္ဘန္တရံ ဝုစ္စတိ။ ဣဓာပိ နေတ္တိဟဒယံ, ယံ သမ္မာ ပရိဂ္ဂဏ္ဟန္တာ ဓမ္မကထိကာ တသ္မိံ တသ္မိံ သုတ္တေ အာဂတဓမ္မမုခေန သဗ္ဗဟာရနယယောဇနာယ သမတ္ထာ ဟောန္တိ။ ကိံ ပနေတံ နေတ္တိဟဒယံ? ယဒိဒံ ဧတသ္သေဝ တေတ္တိံသဝိဓသ္သ ပကရဏပဒတ္ထသောဠသသ္သ အဋ္ဌဝီသတိဝိဓပဋ္ဌာနဝိဘင္ဂသဟိတသ္သ ဝိသယော သဟ နိမိတ္တဝိဘာဂေန အသင္ကရတော ဝဝတ္ထိတော။

    Upanisāti balavakāraṇaṃ, yo upanissayapaccayoti vuccati. Yañca sandhāya sutte ‘‘dukkhūpanisā saddhā saddhūpanisaṃ ‘sīla’nti yāva vimuttūpanisaṃ vimuttiñāṇadassana’’nti vuttaṃ. Api ca upanisāti tasmiṃ tasmiṃ samaye siddhante hadayabhūtaṃ abbhantaraṃ vuccati. Idhāpi nettihadayaṃ, yaṃ sammā pariggaṇhantā dhammakathikā tasmiṃ tasmiṃ sutte āgatadhammamukhena sabbahāranayayojanāya samatthā honti. Kiṃ panetaṃ nettihadayaṃ? Yadidaṃ etasseva tettiṃsavidhassa pakaraṇapadatthasoḷasassa aṭṭhavīsatividhapaṭṭhānavibhaṅgasahitassa visayo saha nimittavibhāgena asaṅkarato vavatthito.

    သေယ္ယထိဒံ – ဒေသနာဟာရသ္သ အသ္သာဒာဒယော ဝိသယော, တသ္သ အသ္သာဒာဒိဝိဘာဝနလက္ခဏတ္တာ။ တသ္သ အသ္သာဒော သုခံ သောမနသ္သန္တိ ဧဝမာဒိဝိဘာဂော, တသ္သ နိမိတ္တံ ဣဋ္ဌာရမ္မဏာဒိ, အယဉ္စ အတ္ထော ဒေသနာဟာရဝိစယဟာရနိဒ္ဒေသဝဏ္ဏနာယံ ဝိတ္ထာရတော ပကာသိတော ဧဝ။ သုတ္တေ အာဂတဓမ္မသ္သ သဘာဂဝိသဘာဂဓမ္မာဝဋ္ဋနဝိသယော အာဝဋ္ဋဟာရော, တဒုဘယအာဝဋ္ဋနလက္ခဏတ္တာ။ သုတ္တေ အာဂတဓမ္မာနံ ပစ္စနီကဓမ္မဝိသယော ပရိဝတ္တနဟာရော, ပဋိပက္ခဓမ္မပရိဝတ္တနလက္ခဏတ္တာ။ ပဒဋ္ဌာနပရိက္ခာရေသု အာသန္နကာရဏံ ဥပနိသ္သယကာရဏဉ္စ ပဒဋ္ဌာနံ, ဟေတု ပရိက္ခာရောတိ အယမေတေသံ ဝိသေသော။

    Seyyathidaṃ – desanāhārassa assādādayo visayo, tassa assādādivibhāvanalakkhaṇattā. Tassa assādo sukhaṃ somanassanti evamādivibhāgo, tassa nimittaṃ iṭṭhārammaṇādi, ayañca attho desanāhāravicayahāraniddesavaṇṇanāyaṃ vitthārato pakāsito eva. Sutte āgatadhammassa sabhāgavisabhāgadhammāvaṭṭanavisayo āvaṭṭahāro, tadubhayaāvaṭṭanalakkhaṇattā. Sutte āgatadhammānaṃ paccanīkadhammavisayo parivattanahāro, paṭipakkhadhammaparivattanalakkhaṇattā. Padaṭṭhānaparikkhāresu āsannakāraṇaṃ upanissayakāraṇañca padaṭṭhānaṃ, hetu parikkhāroti ayametesaṃ viseso.

    သဘာဂဝိသဘာဂဓမ္မာ စ တေသံ တေသံ ဓမ္မာနံ အနုကူလပဋိကူလဓမ္မာ ယထာက္ကမံ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ ယထာ – သမ္မာဒိဋ္ဌိယာ သမ္မာသင္ကပ္ပော သဘာဂော, မိစ္ဆာသင္ကပ္ပော ဝိသဘာဂောတိ ဣမိနာ နယေန သဗ္ဗံ သဘာဂဝိသဘာဂတော ဝေဒိတဗ္ဗံ။

    Sabhāgavisabhāgadhammā ca tesaṃ tesaṃ dhammānaṃ anukūlapaṭikūladhammā yathākkamaṃ veditabbā. Yathā – sammādiṭṭhiyā sammāsaṅkappo sabhāgo, micchāsaṅkappo visabhāgoti iminā nayena sabbaṃ sabhāgavisabhāgato veditabbaṃ.

    လက္ခဏန္တိ သဘာဝော။ သော ဟာရနယာနံ နိဒ္ဒေသေ ဝိဘာဝိတော ဧဝ။

    Lakkhaṇanti sabhāvo. So hāranayānaṃ niddese vibhāvito eva.

    ယံ ပနေတံ ဟေတုအာဒိဝိသေသဝိနိမုတ္တံ ဟာရနယာနံ ယောဇနာနိဗန္ဓနံ, သော နယော။ ယထာဟ – လက္ခဏဟာရေ ‘‘ဧဝံ ယေ ဓမ္မာ ဧကလက္ခဏာ ကိစ္စတော စ လက္ခဏတော စ သာမညတော စာ’’တိအာဒိ။ တထာ ဝိစယေန ဟာရေန ဝိစိနိတ္ဝာ ယုတ္တိဟာရေန ယောဇေတဗ္ဗာတိ။ တထာ သောဓနဟာရာဒီသု သုဒ္ဓော အာရမ္ဘော ဟောတိ, သော ပဉ္ဟော ဝိသ္သဇ္ဇိတော ဘဝတီတိ ဧဝမာဒိ။ ဧကတ္တာဒယောပိ နယာ ဣဓ နယောတိ ဂဟေတဗ္ဗာ။

    Yaṃ panetaṃ hetuādivisesavinimuttaṃ hāranayānaṃ yojanānibandhanaṃ, so nayo. Yathāha – lakkhaṇahāre ‘‘evaṃ ye dhammā ekalakkhaṇā kiccato ca lakkhaṇato ca sāmaññato cā’’tiādi. Tathā vicayena hārena vicinitvā yuttihārena yojetabbāti. Tathā sodhanahārādīsu suddho ārambho hoti, so pañho vissajjito bhavatīti evamādi. Ekattādayopi nayā idha nayoti gahetabbā.

    ဧဝံ ဟေတုဖလာဒီနိ ဥပဓာရေတ္ဝာ နေသံ ဝသေန တတ္ထ တတ္ထ သုတ္တေ လဗ္ဘမာနပဒတ္ထနိဒ္ဓာရဏမုခေန ယထာလက္ခဏံ ဧတေ ဟာရာ နယာ စ ယောဇေတဗ္ဗာ။ ဝိသေသတော ပန ပဒဋ္ဌာနပရိက္ခာရာ ဟေတုဝသေန။ ဒေသနာဝိစယစတုဗ္ယူဟသမာရောပနာ ဟေတုဖလဝသေန။ တထာ ဝေဝစနပညတ္တိဩတရဏသောဓနာ ဖလဝသေနေဝာတိ ကေစိ။ ဝိဘတ္တိ ဟေတုဘူမိဝသေန။ ပရိဝတ္တော ဝိသဘာဂဝသေန။ အာဝဋ္ဋော သဘာဂဝိသဘာဂဝသေန။ လက္ခဏယုတ္တိအဓိဋ္ဌာနာ နယဝသေန ယောဇေတဗ္ဗာတိ။ ဧတ္တာဝတာ စ ယံ ဝုတ္တံ –

    Evaṃ hetuphalādīni upadhāretvā nesaṃ vasena tattha tattha sutte labbhamānapadatthaniddhāraṇamukhena yathālakkhaṇaṃ ete hārā nayā ca yojetabbā. Visesato pana padaṭṭhānaparikkhārā hetuvasena. Desanāvicayacatubyūhasamāropanā hetuphalavasena. Tathā vevacanapaññattiotaraṇasodhanā phalavasenevāti keci. Vibhatti hetubhūmivasena. Parivatto visabhāgavasena. Āvaṭṭo sabhāgavisabhāgavasena. Lakkhaṇayuttiadhiṭṭhānā nayavasena yojetabbāti. Ettāvatā ca yaṃ vuttaṃ –

    ‘‘သာမညတော ဝိသေသေန၊ ပဒတ္ထော လက္ခဏံ ကမော။

    ‘‘Sāmaññato visesena, padattho lakkhaṇaṃ kamo;

    ဧတ္တာဝတာ စ ဟေတ္ဝာဒီ၊ ဝေဒိတဗ္ဗာ ဟိ ဝိညုနာ’’တိ။

    Ettāvatā ca hetvādī, veditabbā hi viññunā’’ti.

    အယံ ဂာထာ ဝုတ္တတ္ထာ ဟောတိ။

    Ayaṃ gāthā vuttatthā hoti.

    နိဒ္ဒေသဝာရဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

    Niddesavāravaṇṇanā niṭṭhitā.







    Related texts:



    တိပိဋက (မူလ) • Tipiṭaka (Mūla) / သုတ္တပိဋက • Suttapiṭaka / ခုဒ္ဒကနိကာယ • Khuddakanikāya / နေတ္တိပ္ပကရဏပာဠိ • Nettippakaraṇapāḷi / ၃. နိဒ္ဒေသဝာရော • 3. Niddesavāro

    ဋီကာ • Tīkā / သုတ္တပိဋက (ဋီကာ) • Suttapiṭaka (ṭīkā) / ခုဒ္ဒကနိကာယ (ဋီကာ) • Khuddakanikāya (ṭīkā) / နေတ္တိပ္ပကရဏ-ဋီကာ • Nettippakaraṇa-ṭīkā / ၃. နိဒ္ဒေသဝာရဝဏ္ဏနာ • 3. Niddesavāravaṇṇanā

    ဋီကာ • Tīkā / သုတ္တပိဋက (ဋီကာ) • Suttapiṭaka (ṭīkā) / ခုဒ္ဒကနိကာယ (ဋီကာ) • Khuddakanikāya (ṭīkā) / နေတ္တိဝိဘာဝိနီ • Nettivibhāvinī / ၃. နိဒ္ဒေသဝာရအတ္ထဝိဘာဝနာ • 3. Niddesavāraatthavibhāvanā


    © 1991-2023 The Titi Tudorancea Bulletin | Titi Tudorancea® is a Registered Trademark | Terms of use and privacy policy
    Contact