Library / Tipiṭaka / తిపిటక • Tipiṭaka / పాచిత్యాదియోజనాపాళి • Pācityādiyojanāpāḷi |
నిగమనకథావణ్ణనా
Nigamanakathāvaṇṇanā
ఏవం వినయసంవణ్ణనం కత్వా ఇదాని తం నిగమేన్తో ఆహ ‘‘ఏత్తావతా’’తిఆది. తత్థ ఏత్తావతాతి ఏత్తకేన ‘‘యో కప్పకోటీహిపి అప్పమేయ్య’’న్తిఆదివచనతో (పారా॰ అట్ఠ॰ ౧.గన్థారమ్భకథా) పట్ఠాయ ‘‘నవసఙ్గహితవగ్గవణ్ణనా నిట్ఠితా’’తి వచనపరియోసానానం అక్ఖరపదబ్యఞ్జనానం సముదాయభూతేన వచనక్కమేన, సమత్తాతి సమ్బన్ధో.
Evaṃ vinayasaṃvaṇṇanaṃ katvā idāni taṃ nigamento āha ‘‘ettāvatā’’tiādi. Tattha ettāvatāti ettakena ‘‘yo kappakoṭīhipi appameyya’’ntiādivacanato (pārā. aṭṭha. 1.ganthārambhakathā) paṭṭhāya ‘‘navasaṅgahitavaggavaṇṇanā niṭṭhitā’’ti vacanapariyosānānaṃ akkharapadabyañjanānaṃ samudāyabhūtena vacanakkamena, samattāti sambandho.
ఉభతోవిభఙ్గఖన్ధకపరివారవిభత్తిదేసనన్తి ఉభతోవిభఙ్గేన చ ఖన్ధకేన చ పరివారేన చ విభజితబ్బదేసనం వినయపిటకన్తి సమ్బన్ధో. నాథోతి భిక్ఖుభిక్ఖునీనం హితపటిపత్తిం యాచనట్ఠేన చ కిలేసానం ఉపతాపనట్ఠేన చ వేనేయ్యానం హితసుఖం ఆసీసనట్ఠేన చ చిత్తిస్సరియట్ఠేన చ నాథో. వేనేయ్యన్తి వినేతబ్బట్ఠేన వేనేయ్యం. జినోతి పఞ్చమారానం జితట్ఠేన జినో. అయం పనేత్థ యోజనా – నాథో వేనేయ్యం వినేన్తో జినో ఉభతోవిభఙ్గఖన్ధకపరివారవిభత్తిదేసనం యం వినయపిటకం ఆహాతి.
Ubhatovibhaṅgakhandhakaparivāravibhattidesananti ubhatovibhaṅgena ca khandhakena ca parivārena ca vibhajitabbadesanaṃ vinayapiṭakanti sambandho. Nāthoti bhikkhubhikkhunīnaṃ hitapaṭipattiṃ yācanaṭṭhena ca kilesānaṃ upatāpanaṭṭhena ca veneyyānaṃ hitasukhaṃ āsīsanaṭṭhena ca cittissariyaṭṭhena ca nātho. Veneyyanti vinetabbaṭṭhena veneyyaṃ. Jinoti pañcamārānaṃ jitaṭṭhena jino. Ayaṃ panettha yojanā – nātho veneyyaṃ vinento jino ubhatovibhaṅgakhandhakaparivāravibhattidesanaṃ yaṃ vinayapiṭakaṃ āhāti.
సమధికసత్తవీసతిసహస్సమత్తేనాతి సహ అధికేన సత్తసహస్సప్పమాణేన చ వీసతిసహస్సప్పమాణేన చ గన్థేనాతి సమ్బన్ధో. తస్సాతి వినయపిటకస్స. సమన్తపాసాదికాతి సమన్తతో పసాదం వహికా, జనికా వా. తత్రాయం యోజనా – తస్స సమధికసత్తవీసతిసహస్సమత్తేన గన్థేన సమన్తపాసాదికా నామ సంవణ్ణనా సమత్తాతి.
Samadhikasattavīsatisahassamattenāti saha adhikena sattasahassappamāṇena ca vīsatisahassappamāṇena ca ganthenāti sambandho. Tassāti vinayapiṭakassa. Samantapāsādikāti samantato pasādaṃ vahikā, janikā vā. Tatrāyaṃ yojanā – tassa samadhikasattavīsatisahassamattena ganthena samantapāsādikā nāma saṃvaṇṇanā samattāti.
తత్రిదన్తి తత్ర ఇదం. ‘‘తత్రా’’తి పదం పురిమవచనాపేక్ఖం. తత్ర ‘‘సమన్తపాసాదికా నామా’’తి వచనేతి హి అత్థో. సమన్తపాసాదికత్తస్మిన్తి పచ్చత్తత్థే చేతం భుమ్మవచనం హోతి ‘‘ఇదమ్పి సీలస్మి’’న్తిఆదీసు (దీ॰ ని॰ ౧.౧౯౪ ఆదయో) వియ, సమన్తపాసాదికత్తన్తి అత్థో. అయం పనేత్థ యోజనాతత్ర ‘‘సమన్తపాసాదికా నామా’’తి వచనే సమన్తపాసాదికాయ ఇదం సమన్తపాసాదికత్తం హోతీతి అయం సమన్తపాసాదికభావోతి అత్థో.
Tatridanti tatra idaṃ. ‘‘Tatrā’’ti padaṃ purimavacanāpekkhaṃ. Tatra ‘‘samantapāsādikā nāmā’’ti vacaneti hi attho. Samantapāsādikattasminti paccattatthe cetaṃ bhummavacanaṃ hoti ‘‘idampi sīlasmi’’ntiādīsu (dī. ni. 1.194 ādayo) viya, samantapāsādikattanti attho. Ayaṃ panettha yojanātatra ‘‘samantapāsādikā nāmā’’ti vacane samantapāsādikāya idaṃ samantapāsādikattaṃ hotīti ayaṃ samantapāsādikabhāvoti attho.
ఆచరియపరంపరతోతిఆదీసు గాథాసు వుత్తం నవవిధం విసేసనపదం ‘‘న దిస్సతీ’’తి పదేన సమ్బన్ధితబ్బం. సమ్పస్సతన్తి సమ్మా పస్సన్తానం విఞ్ఞూనన్తి సమ్బన్ధో. యతోతి యస్మా, న దిస్సతీతి సమ్బన్ధో. ఏత్థాతి సంవణ్ణనాయం. సమన్తపాసాదికాత్వేవాతి సమన్తపాసాదికా ఇతి ఏవ నామ. వినయస్సాతి వినయపిటకస్స. వినేయ్యదమనకుసలేనాతి వినేయ్యానం దమనే ఛేకేన. లోకనాథేనాతి లోకానం నాథేన. లోకమనుకమ్పమానేనాతి లోకం అనుకమ్పమానేన. అయఞ్హేత్థ యోజనా – ఆచరియపరంపరతో…పే॰… విభఙ్గనయభేదదస్సనతో సమ్పస్సతం విఞ్ఞూనం ఏత్థ కిఞ్చి అపాసాదికం యతో న దిస్సతి, తస్మా వినేయ్యదమనకుసలేన లోకనాథేన లోకమనుకమ్పమానేన భగవతా వుత్తస్స వినయస్స అయం సమన్తపాసాదికాత్వేవ సంవణ్ణనా పవత్తాతి.
Ācariyaparaṃparatotiādīsu gāthāsu vuttaṃ navavidhaṃ visesanapadaṃ ‘‘na dissatī’’ti padena sambandhitabbaṃ. Sampassatanti sammā passantānaṃ viññūnanti sambandho. Yatoti yasmā, na dissatīti sambandho. Etthāti saṃvaṇṇanāyaṃ. Samantapāsādikātvevāti samantapāsādikā iti eva nāma. Vinayassāti vinayapiṭakassa. Vineyyadamanakusalenāti vineyyānaṃ damane chekena. Lokanāthenāti lokānaṃ nāthena. Lokamanukampamānenāti lokaṃ anukampamānena. Ayañhettha yojanā – ācariyaparaṃparato…pe… vibhaṅganayabhedadassanato sampassataṃ viññūnaṃ ettha kiñci apāsādikaṃ yato na dissati, tasmā vineyyadamanakusalena lokanāthena lokamanukampamānena bhagavatā vuttassa vinayassa ayaṃ samantapāsādikātveva saṃvaṇṇanā pavattāti.
తిస్సోపి ఇమా సీహళట్ఠకథాయో సుత్వాతి సమ్బన్ధో. కస్స సన్తికే సుతన్తి ఆహ ‘‘బుద్ధమిత్తో…పే॰… సన్తికే’’తి. ‘‘బుద్ధమిత్తో’’తి నామేన విస్సుతస్స యసస్సినో వినయఞ్ఞుస్స ధీరస్స థేరస్స సన్తికే సుత్వాతి యోజనా. ‘‘సుత్వా’’తి పదం ‘‘ఆరద్ధా’’తి పదే పుబ్బకాలకిరియావిసేసనం.
Tissopi imā sīhaḷaṭṭhakathāyo sutvāti sambandho. Kassa santike sutanti āha ‘‘buddhamitto…pe… santike’’ti. ‘‘Buddhamitto’’ti nāmena vissutassa yasassino vinayaññussa dhīrassa therassa santike sutvāti yojanā. ‘‘Sutvā’’ti padaṃ ‘‘āraddhā’’ti pade pubbakālakiriyāvisesanaṃ.
మహామేఘవనుయ్యానే భూమిభాగే పతిట్ఠితో సత్థు మహాబోధివిభూసితో యో మహావిహారో అత్థీతి యోజనా.
Mahāmeghavanuyyāne bhūmibhāge patiṭṭhito satthu mahābodhivibhūsito yo mahāvihāro atthīti yojanā.
తస్స మహావిహారస్స దక్ఖిణే దిసాభాగే పధానఘరం పధానఘరనామకం ఉత్తమం సుచిచారిత్తసీలేన భిక్ఖుసఙ్ఘేన సేవితం యం పరివేణం అత్థి, తత్థ కారయీతి యోజనా.
Tassa mahāvihārassa dakkhiṇe disābhāge padhānagharaṃ padhānagharanāmakaṃ uttamaṃ sucicārittasīlena bhikkhusaṅghena sevitaṃ yaṃ pariveṇaṃ atthi, tattha kārayīti yojanā.
కోనామో కారయీతి ఆహ ‘‘ఉళారకులసమ్భూతో…పే॰… విస్సుతో’’తి. తత్థ ఉళారకులసమ్భూతో సఙ్ఘుపట్ఠాయకో సదా అనాకులాయ సద్ధాయ రతనత్తయే పసన్నో ‘‘మహానిగమసామీ’’తి విస్సుతో ఉపాసకో కారయీతి సమ్బన్ధో.
Konāmo kārayīti āha ‘‘uḷārakulasambhūto…pe… vissuto’’ti. Tattha uḷārakulasambhūto saṅghupaṭṭhāyako sadā anākulāya saddhāya ratanattaye pasanno ‘‘mahānigamasāmī’’ti vissuto upāsako kārayīti sambandho.
కం కారయీతి ఆహ ‘‘చారు…పే॰… సమ్పన్నసలిలాసయ’’న్తి. తత్థ చారుపాకారసంచితం సోభేన పాకారేన సుట్ఠు చితం చినితం మనోరమం సీతచ్ఛాయతరూపేతం సీతచ్ఛాయేన రుక్ఖేన ఉపేతం సమ్పన్నసలిలాసయం మధురజలాధారం యం పాసాదం కారయీతి యోజనా. మహానిగమసామినో తత్ర పాసాదే వసతామయాతి సమ్బన్ధో.
Kaṃ kārayīti āha ‘‘cāru…pe… sampannasalilāsaya’’nti. Tattha cārupākārasaṃcitaṃ sobhena pākārena suṭṭhu citaṃ cinitaṃ manoramaṃ sītacchāyatarūpetaṃ sītacchāyena rukkhena upetaṃ sampannasalilāsayaṃ madhurajalādhāraṃ yaṃ pāsādaṃ kārayīti yojanā. Mahānigamasāmino tatra pāsāde vasatāmayāti sambandho.
కం ఉద్దిసిత్వా కీదిసా కా ఆరద్ధాతి ఆహ ‘‘సుచిసీలసమాచారం…పే॰… వినయవణ్ణనా’’తి. తత్థ సుచిసీలసమాచారం బుద్ధసిరివ్హయం థేరం ఉద్దిసిత్వా ఇద్ధా అత్థవినిచ్ఛయాదీహి పరిపుణ్ణా యా వినయవణ్ణనా ఆరద్ధాతి యోజనా.
Kaṃ uddisitvā kīdisā kā āraddhāti āha ‘‘sucisīlasamācāraṃ…pe… vinayavaṇṇanā’’ti. Tattha sucisīlasamācāraṃ buddhasirivhayaṃ theraṃ uddisitvā iddhā atthavinicchayādīhi paripuṇṇā yā vinayavaṇṇanā āraddhāti yojanā.
కింనామస్స రఞ్ఞో కతమే సంవచ్ఛరే ఆరద్ధా, కిస్మిం కాలే పరినిట్ఠితాతి ఆహ ‘‘పాలయన్తస్స…పే॰… పరినిట్ఠితా’’తి. తత్థ సకలం లఙ్కాదీపం నిరబ్బుదం కత్వాతి సమ్బన్ధో. పాలయన్తస్స సిరినివాసస్స సిరిపాలయసస్సినో రఞ్ఞో జయసంవచ్ఛరేతి సమ్బన్ధో. సమవీసతిమే ఖేమే జయసంవచ్ఛరే అయం వినయసంవణ్ణనా ఆరద్ధా, ఏకవీసమ్హి రఞ్ఞో ఏకవీసతిమే సంవచ్ఛరే సమ్పత్తే సతి పరినిట్ఠితాతి యోజనా.
Kiṃnāmassa rañño katame saṃvacchare āraddhā, kismiṃ kāle pariniṭṭhitāti āha ‘‘pālayantassa…pe… pariniṭṭhitā’’ti. Tattha sakalaṃ laṅkādīpaṃ nirabbudaṃ katvāti sambandho. Pālayantassa sirinivāsassa siripālayasassino rañño jayasaṃvacchareti sambandho. Samavīsatime kheme jayasaṃvacchare ayaṃ vinayasaṃvaṇṇanā āraddhā, ekavīsamhi rañño ekavīsatime saṃvacchare sampatte sati pariniṭṭhitāti yojanā.
యథా అత్తనో సంవణ్ణనా నిరుపద్దవా సీఘం నిట్ఠం ఉపగతా, ఏవం లోకస్స ధమ్మూపసంహితా సీఘం గచ్ఛన్తూతి ఆసీసం దస్సేన్తో ఆహ ‘‘ఉపద్దవాకులే’’తిఆది. తత్థ ఉపద్దవాకులే ఉపద్దవేహి ఆకులే లోకే సత్తలోకే నిరుపద్దవతో ఉపద్దవవిరహతో యథా అయం వినయసంవణ్ణనా ఏకసంవచ్ఛరేనేవ నిట్ఠం ఉపాగతా, ఏవం సబ్బస్స లోకస్స ఆరద్ధా సబ్బేపి ధమ్మూపసంహితా అత్థా నిరుపద్దవా సీఘం నిట్ఠం గచ్ఛన్తూతి యోజనా.
Yathā attano saṃvaṇṇanā nirupaddavā sīghaṃ niṭṭhaṃ upagatā, evaṃ lokassa dhammūpasaṃhitā sīghaṃ gacchantūti āsīsaṃ dassento āha ‘‘upaddavākule’’tiādi. Tattha upaddavākule upaddavehi ākule loke sattaloke nirupaddavato upaddavavirahato yathā ayaṃ vinayasaṃvaṇṇanā ekasaṃvacchareneva niṭṭhaṃ upāgatā, evaṃ sabbassa lokassa āraddhā sabbepi dhammūpasaṃhitā atthā nirupaddavā sīghaṃ niṭṭhaṃ gacchantūti yojanā.
అత్తనా సమాచితస్స పుఞ్ఞస్స ఇచ్ఛితత్థే పరిణామనం దస్సేన్తో ఆహ ‘‘చిరట్ఠితత్థం ధమ్మస్సా’’తిఆది. తత్థ ధమ్మస్స చిరట్ఠితత్థం ఇమం వినయసంవణ్ణనం కరోన్తేన సద్ధమ్మబహుమానేన మయా యఞ్చ పుఞ్ఞం సమాచితం, సబ్బస్స తస్స పుఞ్ఞస్స ఆనుభావేన సబ్బేపి పాణినో ధమ్మరాజస్స భగవతో సద్ధమ్మరససేవినో భవన్తు.
Attanā samācitassa puññassa icchitatthe pariṇāmanaṃ dassento āha ‘‘ciraṭṭhitatthaṃ dhammassā’’tiādi. Tattha dhammassa ciraṭṭhitatthaṃ imaṃ vinayasaṃvaṇṇanaṃ karontena saddhammabahumānena mayā yañca puññaṃ samācitaṃ, sabbassa tassa puññassa ānubhāvena sabbepi pāṇino dhammarājassa bhagavato saddhammarasasevino bhavantu.
సద్ధమ్మో చిరం తిట్ఠతు, దేవో కాలే వస్సం వస్సన్తో చిరం పజం సత్తసమూహం తప్పేతు. రాజా ధమ్మేన మేదనిం రక్ఖతూతి యోజనా. ఇతిసద్దో పరిసమాపనత్థో. ఇతి పరినిట్ఠం సుట్ఠు ఆపనం దట్ఠబ్బన్తీతి అత్థో.
Saddhammo ciraṃ tiṭṭhatu, devo kāle vassaṃ vassanto ciraṃ pajaṃ sattasamūhaṃ tappetu. Rājā dhammena medaniṃ rakkhatūti yojanā. Itisaddo parisamāpanattho. Iti pariniṭṭhaṃ suṭṭhu āpanaṃ daṭṭhabbantīti attho.
సద్ధా చ బుద్ధి చ వీరియఞ్చ సద్ధాబుద్ధివీరియాని, విసుద్ధాని చ తాని సద్ధాబుద్ధివీరియాని చేతి విసుద్ధసద్ధాబుద్ధివీరియాని, పరమాని చ తాని విసుద్ధసద్ధాబుద్ధివీరియాని చేతి పరమవిసుద్ధసద్ధాబుద్ధివీరియాని, తేహి పరిమణ్డితో పరమవిసుద్ధసద్ధాబుద్ధివీరియపటిమణ్డితో, తేన, థేరేనాతి సమ్బన్ధో. సీలఞ్చ ఆచారో చ అజ్జవఞ్చ మద్దవఞ్చ సీలాచారజ్జవమద్దవాని, తాని ఆదీని యేసం తేతి సీలాచారజ్జవమద్దవాదయో, ఆదిసద్దేన ఖన్తిసోరచ్చాదయో సఙ్గణ్హాతి, తేయేవ గుణాతి సీలాచారజ్జవమద్దవాదిగుణా, తేసం సముదయోతి సీలాచారజ్జవమద్దవాదిగుణసముదయో, తేన సముదితో సుట్ఠు పాకటోతి సీలాచారజ్జవమద్దవాదిగుణసముదయసముదితో, తేన థేరేనాతి సమ్బన్ధో.
Saddhā ca buddhi ca vīriyañca saddhābuddhivīriyāni, visuddhāni ca tāni saddhābuddhivīriyāni ceti visuddhasaddhābuddhivīriyāni, paramāni ca tāni visuddhasaddhābuddhivīriyāni ceti paramavisuddhasaddhābuddhivīriyāni, tehi parimaṇḍito paramavisuddhasaddhābuddhivīriyapaṭimaṇḍito, tena, therenāti sambandho. Sīlañca ācāro ca ajjavañca maddavañca sīlācārajjavamaddavāni, tāni ādīni yesaṃ teti sīlācārajjavamaddavādayo, ādisaddena khantisoraccādayo saṅgaṇhāti, teyeva guṇāti sīlācārajjavamaddavādiguṇā, tesaṃ samudayoti sīlācārajjavamaddavādiguṇasamudayo, tena samudito suṭṭhu pākaṭoti sīlācārajjavamaddavādiguṇasamudayasamudito, tena therenāti sambandho.
సకసమయో చ సమయన్తరో చ సకసమయసమయన్తరా, తేయేవ పన గహనసదిసత్తా గహనన్తి సకసమయసమయన్తరగహనం, తస్స అజ్ఝోగాహణం సకసమయసమయన్తరగహనజ్ఝోగాహణం, తస్మిం సమత్థో సకసమయసమయన్తరగహనజ్ఝోగాహణసమత్థో. తేన థేరేనాతి సమ్బన్ధో. విసేసేన అఞ్జతి పాకటం కరోతీతి వియత్తో, పుగ్గలో, వియత్తస్స ఇదం వేయ్యత్తియం, సతి. పఞ్ఞా చ వేయ్యత్తియఞ్చ పఞ్ఞావేయ్యత్తియం, తేన సమన్నాగతేనాతి సమ్బన్ధో. సమన్నాగతేన థేరేనాతి యోజనా.
Sakasamayo ca samayantaro ca sakasamayasamayantarā, teyeva pana gahanasadisattā gahananti sakasamayasamayantaragahanaṃ, tassa ajjhogāhaṇaṃ sakasamayasamayantaragahanajjhogāhaṇaṃ, tasmiṃ samattho sakasamayasamayantaragahanajjhogāhaṇasamattho. Tena therenāti sambandho. Visesena añjati pākaṭaṃ karotīti viyatto, puggalo, viyattassa idaṃ veyyattiyaṃ, sati. Paññā ca veyyattiyañca paññāveyyattiyaṃ, tena samannāgatenāti sambandho. Samannāgatena therenāti yojanā.
తీణి పిటకానీతి తిపిటకం, తమేవ పరియాపుణితబ్బత్తా పరియత్తీతి తిపిటకపరియత్తి, తస్స పభేదో ఏత్థ సత్థుసాసనేతి తిపిటకపరియత్తిపభేదం, తస్మిం. సహ అట్ఠకథాయాతి సాట్ఠకథం, సత్థు సాసనం, తస్మిం సత్థుసాసనేతి సమ్బన్ధో. సత్థునో పరియత్తిపటిపత్తిపటివేధవసేన తివిధం సాసనం సత్థుసాసనం, బ్యాసోపి యుజ్జతేవ, తస్మిం సత్థుసాసనే ‘‘అప్పటిహత’’ఇతి పదేన సమ్బన్ధితబ్బం. అప్పటిహతం ఞాణం అప్పటిహతఞాణం, ఇదం తస్మిం వినయసంవణ్ణనాకాలే థేరస్స పటివేధఞాణాభావతో సుతమయచిన్తామయఞాణం సన్ధాయ వుత్తన్తి దట్ఠబ్బం. అప్పటిహతఞాణస్స పభావో ఏతస్సాతి అప్పటిహతఞాణపభావో, తేన థేరేనాతి సమ్బన్ధో. మహన్తం వేయ్యాకరణమేతస్సాతి మహావేయ్యాకరణో, ఇమినా సిక్ఖానిరుత్తిఆదీహి ఛళఙ్గే మహన్తవేయ్యాకరణే థేరస్స అప్పటిహతఞాణపభావతం దస్సేతి, తేన మహావేయ్యాకరణేన థేరేనాతి సమ్బన్ధో.
Tīṇi piṭakānīti tipiṭakaṃ, tameva pariyāpuṇitabbattā pariyattīti tipiṭakapariyatti, tassa pabhedo ettha satthusāsaneti tipiṭakapariyattipabhedaṃ, tasmiṃ. Saha aṭṭhakathāyāti sāṭṭhakathaṃ, satthu sāsanaṃ, tasmiṃ satthusāsaneti sambandho. Satthuno pariyattipaṭipattipaṭivedhavasena tividhaṃ sāsanaṃ satthusāsanaṃ, byāsopi yujjateva, tasmiṃ satthusāsane ‘‘appaṭihata’’iti padena sambandhitabbaṃ. Appaṭihataṃ ñāṇaṃ appaṭihatañāṇaṃ, idaṃ tasmiṃ vinayasaṃvaṇṇanākāle therassa paṭivedhañāṇābhāvato sutamayacintāmayañāṇaṃ sandhāya vuttanti daṭṭhabbaṃ. Appaṭihatañāṇassa pabhāvo etassāti appaṭihatañāṇapabhāvo, tena therenāti sambandho. Mahantaṃ veyyākaraṇametassāti mahāveyyākaraṇo, iminā sikkhāniruttiādīhi chaḷaṅge mahantaveyyākaraṇe therassa appaṭihatañāṇapabhāvataṃ dasseti, tena mahāveyyākaraṇena therenāti sambandho.
కరణం వుచ్చతి ఠానం కరియతి ఉచ్చారియతి ఏత్థ, ఏతేనాతి వా వచనత్థేన, కరణస్స సమ్పత్తి కరణసమ్పత్తి, తాయ జనితం కరణసమ్పత్తిజనితం. సుఖేన థేరముఖతో వినిగ్గతం సుఖవినిగ్గతం, కరణసమ్పత్తిజనితేన హేతుభూతేన సుఖవినిగ్గతం కరణసమ్పత్తిజనితసుఖవినిగ్గతం. మధురవచనఞ్చ ఉదారవచనఞ్చ మధురోదారవచనం, పుబ్బపదే ఉత్తరపదలోపో, ఇమినా కేటుభపకరణే (సుబోధాలంకారే ౧౨౭-౧౪౨ గాథాసు) వుత్తేసు దససు సద్దగుణేసు మధురతాగుణేన చ ఉదారతాగుణేన చ సమన్నాగతభావం దస్సేతి. కరణసమ్పత్తిజనితసుఖవినిగ్గతఞ్చ తం మధురోదారవచనఞ్చేతి కరణసమ్పత్తిజనితసుఖవినిగ్గతమధురోదారవచనం. అథ వా కరణసమ్పత్తిజనితఞ్చ తం సుఖవినిగ్గతమధురోదారవచనఞ్చేతి కరణసమ్పత్తిజనితసుఖవినిగ్గతమధురోదారవచనం. ఏలం వుచ్చతి దురుత్తదోసో, నత్థి ఏలమేతస్సాతి నేలా, సోయేవ వణ్ణో నేలవణ్ణో, తేన యుత్తం నేలవణ్ణయుత్తం, కరణసమ్పత్తిజనితసుఖవినిగ్గతమధురోదారవచనం నేలవణ్ణయుత్తమేతస్సాతి కరణసమ్పత్తిజనితసుఖవినిగ్గతమధురోదారవచననేలవణ్ణయుత్తో, థేరో. విసేసనపరపదసమాసో, నేలవణ్ణయుత్తకరణసమ్పత్తి జనితసుఖవినిగ్గతమధురోదారవచనోతి హి అత్థో, తేన థేరేనాతి సమ్బన్ధో. యుత్తఞ్చ పరిసాయ సోతేన అనురూపత్తా, ముత్తఞ్చ పరిసాయ విసారదత్తాతి యుత్తముత్తం, వచనం, తం వదతి సీలేనాతి యుత్తముత్తవాదీ, తేన థేరేనాతి సమ్బన్ధో.
Karaṇaṃ vuccati ṭhānaṃ kariyati uccāriyati ettha, etenāti vā vacanatthena, karaṇassa sampatti karaṇasampatti, tāya janitaṃ karaṇasampattijanitaṃ. Sukhena theramukhato viniggataṃ sukhaviniggataṃ, karaṇasampattijanitena hetubhūtena sukhaviniggataṃ karaṇasampattijanitasukhaviniggataṃ. Madhuravacanañca udāravacanañca madhurodāravacanaṃ, pubbapade uttarapadalopo, iminā keṭubhapakaraṇe (subodhālaṃkāre 127-142 gāthāsu) vuttesu dasasu saddaguṇesu madhuratāguṇena ca udāratāguṇena ca samannāgatabhāvaṃ dasseti. Karaṇasampattijanitasukhaviniggatañca taṃ madhurodāravacanañceti karaṇasampattijanitasukhaviniggatamadhurodāravacanaṃ. Atha vā karaṇasampattijanitañca taṃ sukhaviniggatamadhurodāravacanañceti karaṇasampattijanitasukhaviniggatamadhurodāravacanaṃ. Elaṃ vuccati duruttadoso, natthi elametassāti nelā, soyeva vaṇṇo nelavaṇṇo, tena yuttaṃ nelavaṇṇayuttaṃ, karaṇasampattijanitasukhaviniggatamadhurodāravacanaṃ nelavaṇṇayuttametassāti karaṇasampattijanitasukhaviniggatamadhurodāravacananelavaṇṇayutto, thero. Visesanaparapadasamāso, nelavaṇṇayuttakaraṇasampatti janitasukhaviniggatamadhurodāravacanoti hi attho, tena therenāti sambandho. Yuttañca parisāya sotena anurūpattā, muttañca parisāya visāradattāti yuttamuttaṃ, vacanaṃ, taṃ vadati sīlenāti yuttamuttavādī, tena therenāti sambandho.
కమ్మసస్సతఉచ్ఛేదఇస్సరనిమ్మానాదివసేన నానా వాదా ఏతేసన్తి వాదినో, నానావాదా జనా, వాదీనం, వాదీసు వా వరో కమ్మకిరియవాదత్తాతి వాదివరో, తేన థేరేనాతి సమ్బన్ధో. పాళియా అత్థం వణ్ణేతుం సమత్థత్తా మహన్తో కవి మహాకవి, తేన థేరేనాతి సమ్బన్ధో.
Kammasassataucchedaissaranimmānādivasena nānā vādā etesanti vādino, nānāvādā janā, vādīnaṃ, vādīsu vā varo kammakiriyavādattāti vādivaro, tena therenāti sambandho. Pāḷiyā atthaṃ vaṇṇetuṃ samatthattā mahanto kavi mahākavi, tena therenāti sambandho.
అత్థధమ్మనిరుత్తిపటిభానవసేన పభిన్నాయ పటిసమ్భిదాయ పరివారితోతి పభిన్నపటిసమ్భిదాపరివారో, తస్మిం ఉత్తరిమనుస్సధమ్మేతి సమ్బన్ధో. ఛ అభిఞ్ఞా చ పటిసమ్భిదా చ ఛళభిఞ్ఞాపటిసమ్భిదా, తా ఆదయో యేసం తేతి ఛళభిఞ్ఞాపటిసమ్భిదాదయో, ఆదిసద్దేన తేవిజ్జాదయో సఙ్గణ్హాతి. ఛళభిఞ్ఞాపటిసమ్భిదాదయో పభేదా ఏతస్సాతి ఛళభిఞ్ఞాపటిసమ్భిదాదిప్పభేదో, సోయేవ గుణో ఛళభిఞ్ఞాపటిసమ్భిదాదిప్పభేదగుణో, తేన పటిమణ్డితో ఛళభిఞ్ఞాపటిసమ్భిదాదిప్పభేదగుణపటిమణ్డితో, తస్మిం ఉత్తరిమనుస్సధమ్మేతి సమ్బన్ధో. ఉత్తరిమనుస్సానం ఝానలాభిఆదీనం ధమ్మో ఉత్తరిమనుస్సధమ్మో, అథ వా మనుస్సానం కుసలకమ్మపథసఙ్ఖాతధమ్మతో ఉత్తరీతి ఉత్తరిమనుస్సధమ్మో, ఝానాదిధమ్మో, తస్మిం, ‘‘సుప్పతిట్ఠిత’’ ఇతి పదేన సమ్బన్ధితబ్బం. సుప్పతిట్ఠితా బుద్ధి ఏతేసన్తి సుప్పతిట్ఠితబుద్ధినో, తేసం థేరానన్తి సమ్బన్ధో. థేరానం వంసే పకారేన దిప్పన్తి, పదీపో వియాతి వా థేరవంసప్పదీపా, తేసం. థిరో సీలసమాధిపఞ్ఞాసఙ్ఖాతో గుణో ఏతేసమత్థీతి థేరా, తేసం, వంసాలఙ్కారభూతేనాతి సమ్బన్ధో. మహావిహారే వసనసీలా వసనధమ్మా, వసనే సాధుకారీతి వా మహావిహారవాసినో, తేసం, థేరానన్తి సమ్బన్ధో . వంసే అలఙ్కారో, వంసస్స వాతి వంసాలఙ్కారో, సో హుత్వా భూతో, వంసాలఙ్కారభావం వా పత్తోతి వంసాలఙ్కారభూతో, తేన థేరేనాతి సమ్బన్ధో.
Atthadhammaniruttipaṭibhānavasena pabhinnāya paṭisambhidāya parivāritoti pabhinnapaṭisambhidāparivāro, tasmiṃ uttarimanussadhammeti sambandho. Cha abhiññā ca paṭisambhidā ca chaḷabhiññāpaṭisambhidā, tā ādayo yesaṃ teti chaḷabhiññāpaṭisambhidādayo, ādisaddena tevijjādayo saṅgaṇhāti. Chaḷabhiññāpaṭisambhidādayo pabhedā etassāti chaḷabhiññāpaṭisambhidādippabhedo, soyeva guṇo chaḷabhiññāpaṭisambhidādippabhedaguṇo, tena paṭimaṇḍito chaḷabhiññāpaṭisambhidādippabhedaguṇapaṭimaṇḍito, tasmiṃ uttarimanussadhammeti sambandho. Uttarimanussānaṃ jhānalābhiādīnaṃ dhammo uttarimanussadhammo, atha vā manussānaṃ kusalakammapathasaṅkhātadhammato uttarīti uttarimanussadhammo, jhānādidhammo, tasmiṃ, ‘‘suppatiṭṭhita’’ iti padena sambandhitabbaṃ. Suppatiṭṭhitā buddhi etesanti suppatiṭṭhitabuddhino, tesaṃ therānanti sambandho. Therānaṃ vaṃse pakārena dippanti, padīpo viyāti vā theravaṃsappadīpā, tesaṃ. Thiro sīlasamādhipaññāsaṅkhāto guṇo etesamatthīti therā, tesaṃ, vaṃsālaṅkārabhūtenāti sambandho. Mahāvihāre vasanasīlā vasanadhammā, vasane sādhukārīti vā mahāvihāravāsino, tesaṃ, therānanti sambandho . Vaṃse alaṅkāro, vaṃsassa vāti vaṃsālaṅkāro, so hutvā bhūto, vaṃsālaṅkārabhāvaṃ vā pattoti vaṃsālaṅkārabhūto, tena therenāti sambandho.
విపులా చ సా విసుద్ధా చేతి విపులవిసుద్ధా, విసేసనోభయపదో, విపులవిసుద్ధా బుద్ధి ఏతస్సాతి విపులవిసుద్ధబుద్ధి, తేన థేరేనాతి సమ్బన్ధో. నామమేవ నామధేయ్యం, గహితం నామధేయ్యమేతస్సాతి గహితనామధేయ్యో , తేన థేరేన కతా సమన్తపాసాదికా నామ అయం వినయసంవణ్ణనా తిట్ఠతూతి సమ్బన్ధో.
Vipulā ca sā visuddhā ceti vipulavisuddhā, visesanobhayapado, vipulavisuddhā buddhi etassāti vipulavisuddhabuddhi, tena therenāti sambandho. Nāmameva nāmadheyyaṃ, gahitaṃ nāmadheyyametassāti gahitanāmadheyyo, tena therena katā samantapāsādikā nāma ayaṃ vinayasaṃvaṇṇanā tiṭṭhatūti sambandho.
సుద్ధచిత్తస్స తాదినో లోకజేట్ఠస్స మహేసినో ‘‘బుద్ధో’’తి నామమ్పి యావ లోకమ్హి పవత్తతి, తావ లోకనిత్థరణేసీనం కులపుత్తానం సీలవిసుద్ధాయ నయం దస్సేన్తీ లోకస్మిం తిట్ఠతూతి యోజనా.
Suddhacittassa tādino lokajeṭṭhassa mahesino ‘‘buddho’’ti nāmampi yāva lokamhi pavattati, tāva lokanittharaṇesīnaṃ kulaputtānaṃ sīlavisuddhāya nayaṃ dassentī lokasmiṃ tiṭṭhatūti yojanā.
ఇతి నిగమనస్స అత్థయోజనా సమత్తా.
Iti nigamanassa atthayojanā samattā.