Library / Tipiṭaka / තිපිටක • Tipiṭaka / පාචිත්‍යාදියොජනාපාළි • Pācityādiyojanāpāḷi

    නිගමනකථාවණ්‌ණනා

    Nigamanakathāvaṇṇanā

    එවං විනයසංවණ්‌ණනං කත්‌වා ඉදානි තං නිගමෙන්‌තො ආහ ‘‘එත්‌තාවතා’’තිආදි. තත්‌ථ එත්‌තාවතාති එත්‌තකෙන ‘‘යො කප්‌පකොටීහිපි අප්‌පමෙය්‍ය’’න්‌තිආදිවචනතො (පාරා. අට්‌ඨ. 1.ගන්‌ථාරම්‌භකථා) පට්‌ඨාය ‘‘නවසඞ්‌ගහිතවග්‌ගවණ්‌ණනා නිට්‌ඨිතා’’ති වචනපරියොසානානං අක්‌ඛරපදබ්‍යඤ්‌ජනානං සමුදායභූතෙන වචනක්‌කමෙන, සමත්‌තාති සම්‌බන්‌ධො.

    Evaṃ vinayasaṃvaṇṇanaṃ katvā idāni taṃ nigamento āha ‘‘ettāvatā’’tiādi. Tattha ettāvatāti ettakena ‘‘yo kappakoṭīhipi appameyya’’ntiādivacanato (pārā. aṭṭha. 1.ganthārambhakathā) paṭṭhāya ‘‘navasaṅgahitavaggavaṇṇanā niṭṭhitā’’ti vacanapariyosānānaṃ akkharapadabyañjanānaṃ samudāyabhūtena vacanakkamena, samattāti sambandho.

    උභතොවිභඞ්‌ගඛන්‌ධකපරිවාරවිභත්‌තිදෙසනන්‌ති උභතොවිභඞ්‌ගෙන ච ඛන්‌ධකෙන ච පරිවාරෙන ච විභජිතබ්‌බදෙසනං විනයපිටකන්‌ති සම්‌බන්‌ධො. නාථොති භික්‌ඛුභික්‌ඛුනීනං හිතපටිපත්‌තිං යාචනට්‌ඨෙන ච කිලෙසානං උපතාපනට්‌ඨෙන ච වෙනෙය්‍යානං හිතසුඛං ආසීසනට්‌ඨෙන ච චිත්‌තිස්‌සරියට්‌ඨෙන ච නාථො. වෙනෙය්‍යන්‌ති විනෙතබ්‌බට්‌ඨෙන වෙනෙය්‍යං. ජිනොති පඤ්‌චමාරානං ජිතට්‌ඨෙන ජිනො. අයං පනෙත්‌ථ යොජනා – නාථො වෙනෙය්‍යං විනෙන්‌තො ජිනො උභතොවිභඞ්‌ගඛන්‌ධකපරිවාරවිභත්‌තිදෙසනං යං විනයපිටකං ආහාති.

    Ubhatovibhaṅgakhandhakaparivāravibhattidesananti ubhatovibhaṅgena ca khandhakena ca parivārena ca vibhajitabbadesanaṃ vinayapiṭakanti sambandho. Nāthoti bhikkhubhikkhunīnaṃ hitapaṭipattiṃ yācanaṭṭhena ca kilesānaṃ upatāpanaṭṭhena ca veneyyānaṃ hitasukhaṃ āsīsanaṭṭhena ca cittissariyaṭṭhena ca nātho. Veneyyanti vinetabbaṭṭhena veneyyaṃ. Jinoti pañcamārānaṃ jitaṭṭhena jino. Ayaṃ panettha yojanā – nātho veneyyaṃ vinento jino ubhatovibhaṅgakhandhakaparivāravibhattidesanaṃ yaṃ vinayapiṭakaṃ āhāti.

    සමධිකසත්‌තවීසතිසහස්‌සමත්‌තෙනාති සහ අධිකෙන සත්‌තසහස්‌සප්‌පමාණෙන ච වීසතිසහස්‌සප්‌පමාණෙන ච ගන්‌ථෙනාති සම්‌බන්‌ධො. තස්‌සාති විනයපිටකස්‌ස. සමන්‌තපාසාදිකාති සමන්‌තතො පසාදං වහිකා, ජනිකා වා. තත්‍රායං යොජනා – තස්‌ස සමධිකසත්‌තවීසතිසහස්‌සමත්‌තෙන ගන්‌ථෙන සමන්‌තපාසාදිකා නාම සංවණ්‌ණනා සමත්‌තාති.

    Samadhikasattavīsatisahassamattenāti saha adhikena sattasahassappamāṇena ca vīsatisahassappamāṇena ca ganthenāti sambandho. Tassāti vinayapiṭakassa. Samantapāsādikāti samantato pasādaṃ vahikā, janikā vā. Tatrāyaṃ yojanā – tassa samadhikasattavīsatisahassamattena ganthena samantapāsādikā nāma saṃvaṇṇanā samattāti.

    තත්‍රිදන්‌ති තත්‍ර ඉදං. ‘‘තත්‍රා’’ති පදං පුරිමවචනාපෙක්‌ඛං. තත්‍ර ‘‘සමන්‌තපාසාදිකා නාමා’’ති වචනෙති හි අත්‌ථො. සමන්‌තපාසාදිකත්‌තස්‌මින්‌ති පච්‌චත්‌තත්‌ථෙ චෙතං භුම්‌මවචනං හොති ‘‘ඉදම්‌පි සීලස්‌මි’’න්‌තිආදීසු (දී. නි. 1.194 ආදයො) විය, සමන්‌තපාසාදිකත්‌තන්‌ති අත්‌ථො. අයං පනෙත්‌ථ යොජනාතත්‍ර ‘‘සමන්‌තපාසාදිකා නාමා’’ති වචනෙ සමන්‌තපාසාදිකාය ඉදං සමන්‌තපාසාදිකත්‌තං හොතීති අයං සමන්‌තපාසාදිකභාවොති අත්‌ථො.

    Tatridanti tatra idaṃ. ‘‘Tatrā’’ti padaṃ purimavacanāpekkhaṃ. Tatra ‘‘samantapāsādikā nāmā’’ti vacaneti hi attho. Samantapāsādikattasminti paccattatthe cetaṃ bhummavacanaṃ hoti ‘‘idampi sīlasmi’’ntiādīsu (dī. ni. 1.194 ādayo) viya, samantapāsādikattanti attho. Ayaṃ panettha yojanātatra ‘‘samantapāsādikā nāmā’’ti vacane samantapāsādikāya idaṃ samantapāsādikattaṃ hotīti ayaṃ samantapāsādikabhāvoti attho.

    ආචරියපරංපරතොතිආදීසු ගාථාසු වුත්‌තං නවවිධං විසෙසනපදං ‘‘න දිස්‌සතී’’ති පදෙන සම්‌බන්‌ධිතබ්‌බං. සම්‌පස්‌සතන්‌ති සම්‌මා පස්‌සන්‌තානං විඤ්‌ඤූනන්‌ති සම්‌බන්‌ධො. යතොති යස්‌මා, න දිස්‌සතීති සම්‌බන්‌ධො. එත්‌ථාති සංවණ්‌ණනායං. සමන්‌තපාසාදිකාත්‌වෙවාති සමන්‌තපාසාදිකා ඉති එව නාම. විනයස්‌සාති විනයපිටකස්‌ස. විනෙය්‍යදමනකුසලෙනාති විනෙය්‍යානං දමනෙ ඡෙකෙන. ලොකනාථෙනාති ලොකානං නාථෙන. ලොකමනුකම්‌පමානෙනාති ලොකං අනුකම්‌පමානෙන. අයඤ්‌හෙත්‌ථ යොජනා – ආචරියපරංපරතො…පෙ.… විභඞ්‌ගනයභෙදදස්‌සනතො සම්‌පස්‌සතං විඤ්‌ඤූනං එත්‌ථ කිඤ්‌චි අපාසාදිකං යතො න දිස්‌සති, තස්‌මා විනෙය්‍යදමනකුසලෙන ලොකනාථෙන ලොකමනුකම්‌පමානෙන භගවතා වුත්‌තස්‌ස විනයස්‌ස අයං සමන්‌තපාසාදිකාත්‌වෙව සංවණ්‌ණනා පවත්‌තාති.

    Ācariyaparaṃparatotiādīsu gāthāsu vuttaṃ navavidhaṃ visesanapadaṃ ‘‘na dissatī’’ti padena sambandhitabbaṃ. Sampassatanti sammā passantānaṃ viññūnanti sambandho. Yatoti yasmā, na dissatīti sambandho. Etthāti saṃvaṇṇanāyaṃ. Samantapāsādikātvevāti samantapāsādikā iti eva nāma. Vinayassāti vinayapiṭakassa. Vineyyadamanakusalenāti vineyyānaṃ damane chekena. Lokanāthenāti lokānaṃ nāthena. Lokamanukampamānenāti lokaṃ anukampamānena. Ayañhettha yojanā – ācariyaparaṃparato…pe… vibhaṅganayabhedadassanato sampassataṃ viññūnaṃ ettha kiñci apāsādikaṃ yato na dissati, tasmā vineyyadamanakusalena lokanāthena lokamanukampamānena bhagavatā vuttassa vinayassa ayaṃ samantapāsādikātveva saṃvaṇṇanā pavattāti.

    තිස්‌සොපි ඉමා සීහළට්‌ඨකථායො සුත්‌වාති සම්‌බන්‌ධො. කස්‌ස සන්‌තිකෙ සුතන්‌ති ආහ ‘‘බුද්‌ධමිත්‌තො…පෙ.… සන්‌තිකෙ’’ති. ‘‘බුද්‌ධමිත්‌තො’’ති නාමෙන විස්‌සුතස්‌ස යසස්‌සිනො විනයඤ්‌ඤුස්‌ස ධීරස්‌ස ථෙරස්‌ස සන්‌තිකෙ සුත්‌වාති යොජනා. ‘‘සුත්‌වා’’ති පදං ‘‘ආරද්‌ධා’’ති පදෙ පුබ්‌බකාලකිරියාවිසෙසනං.

    Tissopi imā sīhaḷaṭṭhakathāyo sutvāti sambandho. Kassa santike sutanti āha ‘‘buddhamitto…pe… santike’’ti. ‘‘Buddhamitto’’ti nāmena vissutassa yasassino vinayaññussa dhīrassa therassa santike sutvāti yojanā. ‘‘Sutvā’’ti padaṃ ‘‘āraddhā’’ti pade pubbakālakiriyāvisesanaṃ.

    මහාමෙඝවනුය්‍යානෙ භූමිභාගෙ පතිට්‌ඨිතො සත්‌ථු මහාබොධිවිභූසිතො යො මහාවිහාරො අත්‌ථීති යොජනා.

    Mahāmeghavanuyyāne bhūmibhāge patiṭṭhito satthu mahābodhivibhūsito yo mahāvihāro atthīti yojanā.

    තස්‌ස මහාවිහාරස්‌ස දක්‌ඛිණෙ දිසාභාගෙ පධානඝරං පධානඝරනාමකං උත්‌තමං සුචිචාරිත්‌තසීලෙන භික්‌ඛුසඞ්‌ඝෙන සෙවිතං යං පරිවෙණං අත්‌ථි, තත්‌ථ කාරයීති යොජනා.

    Tassa mahāvihārassa dakkhiṇe disābhāge padhānagharaṃ padhānagharanāmakaṃ uttamaṃ sucicārittasīlena bhikkhusaṅghena sevitaṃ yaṃ pariveṇaṃ atthi, tattha kārayīti yojanā.

    කොනාමො කාරයීති ආහ ‘‘උළාරකුලසම්‌භූතො…පෙ.… විස්‌සුතො’’ති. තත්‌ථ උළාරකුලසම්‌භූතො සඞ්‌ඝුපට්‌ඨායකො සදා අනාකුලාය සද්‌ධාය රතනත්‌තයෙ පසන්‌නො ‘‘මහානිගමසාමී’’ති විස්‌සුතො උපාසකො කාරයීති සම්‌බන්‌ධො.

    Konāmo kārayīti āha ‘‘uḷārakulasambhūto…pe… vissuto’’ti. Tattha uḷārakulasambhūto saṅghupaṭṭhāyako sadā anākulāya saddhāya ratanattaye pasanno ‘‘mahānigamasāmī’’ti vissuto upāsako kārayīti sambandho.

    කං කාරයීති ආහ ‘‘චාරු…පෙ.… සම්‌පන්‌නසලිලාසය’’න්‌ති. තත්‌ථ චාරුපාකාරසංචිතං සොභෙන පාකාරෙන සුට්‌ඨු චිතං චිනිතං මනොරමං සීතච්‌ඡායතරූපෙතං සීතච්‌ඡායෙන රුක්‌ඛෙන උපෙතං සම්‌පන්‌නසලිලාසයං මධුරජලාධාරං යං පාසාදං කාරයීති යොජනා. මහානිගමසාමිනො තත්‍ර පාසාදෙ වසතාමයාති සම්‌බන්‌ධො.

    Kaṃ kārayīti āha ‘‘cāru…pe… sampannasalilāsaya’’nti. Tattha cārupākārasaṃcitaṃ sobhena pākārena suṭṭhu citaṃ cinitaṃ manoramaṃ sītacchāyatarūpetaṃ sītacchāyena rukkhena upetaṃ sampannasalilāsayaṃ madhurajalādhāraṃ yaṃ pāsādaṃ kārayīti yojanā. Mahānigamasāmino tatra pāsāde vasatāmayāti sambandho.

    කං උද්‌දිසිත්‌වා කීදිසා කා ආරද්‌ධාති ආහ ‘‘සුචිසීලසමාචාරං…පෙ.… විනයවණ්‌ණනා’’ති. තත්‌ථ සුචිසීලසමාචාරං බුද්‌ධසිරිව්‌හයං ථෙරං උද්‌දිසිත්‌වා ඉද්‌ධා අත්‌ථවිනිච්‌ඡයාදීහි පරිපුණ්‌ණා යා විනයවණ්‌ණනා ආරද්‌ධාති යොජනා.

    Kaṃ uddisitvā kīdisā kā āraddhāti āha ‘‘sucisīlasamācāraṃ…pe… vinayavaṇṇanā’’ti. Tattha sucisīlasamācāraṃ buddhasirivhayaṃ theraṃ uddisitvā iddhā atthavinicchayādīhi paripuṇṇā yā vinayavaṇṇanā āraddhāti yojanā.

    කිංනාමස්‌ස රඤ්‌ඤො කතමෙ සංවච්‌ඡරෙ ආරද්‌ධා, කිස්‌මිං කාලෙ පරිනිට්‌ඨිතාති ආහ ‘‘පාලයන්‌තස්‌ස…පෙ.… පරිනිට්‌ඨිතා’’ති. තත්‌ථ සකලං ලඞ්‌කාදීපං නිරබ්‌බුදං කත්‌වාති සම්‌බන්‌ධො. පාලයන්‌තස්‌ස සිරිනිවාසස්‌ස සිරිපාලයසස්‌සිනො රඤ්‌ඤො ජයසංවච්‌ඡරෙති සම්‌බන්‌ධො. සමවීසතිමෙ ඛෙමෙ ජයසංවච්‌ඡරෙ අයං විනයසංවණ්‌ණනා ආරද්‌ධා, එකවීසම්‌හි රඤ්‌ඤො එකවීසතිමෙ සංවච්‌ඡරෙ සම්‌පත්‌තෙ සති පරිනිට්‌ඨිතාති යොජනා.

    Kiṃnāmassa rañño katame saṃvacchare āraddhā, kismiṃ kāle pariniṭṭhitāti āha ‘‘pālayantassa…pe… pariniṭṭhitā’’ti. Tattha sakalaṃ laṅkādīpaṃ nirabbudaṃ katvāti sambandho. Pālayantassa sirinivāsassa siripālayasassino rañño jayasaṃvacchareti sambandho. Samavīsatime kheme jayasaṃvacchare ayaṃ vinayasaṃvaṇṇanā āraddhā, ekavīsamhi rañño ekavīsatime saṃvacchare sampatte sati pariniṭṭhitāti yojanā.

    යථා අත්‌තනො සංවණ්‌ණනා නිරුපද්‌දවා සීඝං නිට්‌ඨං උපගතා, එවං ලොකස්‌ස ධම්‌මූපසංහිතා සීඝං ගච්‌ඡන්‌තූති ආසීසං දස්‌සෙන්‌තො ආහ ‘‘උපද්‌දවාකුලෙ’’තිආදි. තත්‌ථ උපද්‌දවාකුලෙ උපද්‌දවෙහි ආකුලෙ ලොකෙ සත්‌තලොකෙ නිරුපද්‌දවතො උපද්‌දවවිරහතො යථා අයං විනයසංවණ්‌ණනා එකසංවච්‌ඡරෙනෙව නිට්‌ඨං උපාගතා, එවං සබ්‌බස්‌ස ලොකස්‌ස ආරද්‌ධා සබ්‌බෙපි ධම්‌මූපසංහිතා අත්‌ථා නිරුපද්‌දවා සීඝං නිට්‌ඨං ගච්‌ඡන්‌තූති යොජනා.

    Yathā attano saṃvaṇṇanā nirupaddavā sīghaṃ niṭṭhaṃ upagatā, evaṃ lokassa dhammūpasaṃhitā sīghaṃ gacchantūti āsīsaṃ dassento āha ‘‘upaddavākule’’tiādi. Tattha upaddavākule upaddavehi ākule loke sattaloke nirupaddavato upaddavavirahato yathā ayaṃ vinayasaṃvaṇṇanā ekasaṃvacchareneva niṭṭhaṃ upāgatā, evaṃ sabbassa lokassa āraddhā sabbepi dhammūpasaṃhitā atthā nirupaddavā sīghaṃ niṭṭhaṃ gacchantūti yojanā.

    අත්‌තනා සමාචිතස්‌ස පුඤ්‌ඤස්‌ස ඉච්‌ඡිතත්‌ථෙ පරිණාමනං දස්‌සෙන්‌තො ආහ ‘‘චිරට්‌ඨිතත්‌ථං ධම්‌මස්‌සා’’තිආදි. තත්‌ථ ධම්‌මස්‌ස චිරට්‌ඨිතත්‌ථං ඉමං විනයසංවණ්‌ණනං කරොන්‌තෙන සද්‌ධම්‌මබහුමානෙන මයා යඤ්‌ච පුඤ්‌ඤං සමාචිතං, සබ්‌බස්‌ස තස්‌ස පුඤ්‌ඤස්‌ස ආනුභාවෙන සබ්‌බෙපි පාණිනො ධම්‌මරාජස්‌ස භගවතො සද්‌ධම්‌මරසසෙවිනො භවන්‌තු.

    Attanā samācitassa puññassa icchitatthe pariṇāmanaṃ dassento āha ‘‘ciraṭṭhitatthaṃ dhammassā’’tiādi. Tattha dhammassa ciraṭṭhitatthaṃ imaṃ vinayasaṃvaṇṇanaṃ karontena saddhammabahumānena mayā yañca puññaṃ samācitaṃ, sabbassa tassa puññassa ānubhāvena sabbepi pāṇino dhammarājassa bhagavato saddhammarasasevino bhavantu.

    සද්‌ධම්‌මො චිරං තිට්‌ඨතු, දෙවො කාලෙ වස්‌සං වස්‌සන්‌තො චිරං පජං සත්‌තසමූහං තප්‌පෙතු. රාජා ධම්‌මෙන මෙදනිං රක්‌ඛතූති යොජනා. ඉතිසද්‌දො පරිසමාපනත්‌ථො. ඉති පරිනිට්‌ඨං සුට්‌ඨු ආපනං දට්‌ඨබ්‌බන්‌තීති අත්‌ථො.

    Saddhammo ciraṃ tiṭṭhatu, devo kāle vassaṃ vassanto ciraṃ pajaṃ sattasamūhaṃ tappetu. Rājā dhammena medaniṃ rakkhatūti yojanā. Itisaddo parisamāpanattho. Iti pariniṭṭhaṃ suṭṭhu āpanaṃ daṭṭhabbantīti attho.

    සද්‌ධා ච බුද්‌ධි ච වීරියඤ්‌ච සද්‌ධාබුද්‌ධිවීරියානි, විසුද්‌ධානි ච තානි සද්‌ධාබුද්‌ධිවීරියානි චෙති විසුද්‌ධසද්‌ධාබුද්‌ධිවීරියානි, පරමානි ච තානි විසුද්‌ධසද්‌ධාබුද්‌ධිවීරියානි චෙති පරමවිසුද්‌ධසද්‌ධාබුද්‌ධිවීරියානි, තෙහි පරිමණ්‌ඩිතො පරමවිසුද්‌ධසද්‌ධාබුද්‌ධිවීරියපටිමණ්‌ඩිතො, තෙන, ථෙරෙනාති සම්‌බන්‌ධො. සීලඤ්‌ච ආචාරො ච අජ්‌ජවඤ්‌ච මද්‌දවඤ්‌ච සීලාචාරජ්‌ජවමද්‌දවානි, තානි ආදීනි යෙසං තෙති සීලාචාරජ්‌ජවමද්‌දවාදයො, ආදිසද්‌දෙන ඛන්‌තිසොරච්‌චාදයො සඞ්‌ගණ්‌හාති, තෙයෙව ගුණාති සීලාචාරජ්‌ජවමද්‌දවාදිගුණා, තෙසං සමුදයොති සීලාචාරජ්‌ජවමද්‌දවාදිගුණසමුදයො, තෙන සමුදිතො සුට්‌ඨු පාකටොති සීලාචාරජ්‌ජවමද්‌දවාදිගුණසමුදයසමුදිතො, තෙන ථෙරෙනාති සම්‌බන්‌ධො.

    Saddhā ca buddhi ca vīriyañca saddhābuddhivīriyāni, visuddhāni ca tāni saddhābuddhivīriyāni ceti visuddhasaddhābuddhivīriyāni, paramāni ca tāni visuddhasaddhābuddhivīriyāni ceti paramavisuddhasaddhābuddhivīriyāni, tehi parimaṇḍito paramavisuddhasaddhābuddhivīriyapaṭimaṇḍito, tena, therenāti sambandho. Sīlañca ācāro ca ajjavañca maddavañca sīlācārajjavamaddavāni, tāni ādīni yesaṃ teti sīlācārajjavamaddavādayo, ādisaddena khantisoraccādayo saṅgaṇhāti, teyeva guṇāti sīlācārajjavamaddavādiguṇā, tesaṃ samudayoti sīlācārajjavamaddavādiguṇasamudayo, tena samudito suṭṭhu pākaṭoti sīlācārajjavamaddavādiguṇasamudayasamudito, tena therenāti sambandho.

    සකසමයො ච සමයන්‌තරො ච සකසමයසමයන්‌තරා, තෙයෙව පන ගහනසදිසත්‌තා ගහනන්‌ති සකසමයසමයන්‌තරගහනං, තස්‌ස අජ්‌ඣොගාහණං සකසමයසමයන්‌තරගහනජ්‌ඣොගාහණං, තස්‌මිං සමත්‌ථො සකසමයසමයන්‌තරගහනජ්‌ඣොගාහණසමත්‌ථො. තෙන ථෙරෙනාති සම්‌බන්‌ධො. විසෙසෙන අඤ්‌ජති පාකටං කරොතීති වියත්‌තො, පුග්‌ගලො, වියත්‌තස්‌ස ඉදං වෙය්‍යත්‌තියං, සති. පඤ්‌ඤා ච වෙය්‍යත්‌තියඤ්‌ච පඤ්‌ඤාවෙය්‍යත්‌තියං, තෙන සමන්‌නාගතෙනාති සම්‌බන්‌ධො. සමන්‌නාගතෙන ථෙරෙනාති යොජනා.

    Sakasamayo ca samayantaro ca sakasamayasamayantarā, teyeva pana gahanasadisattā gahananti sakasamayasamayantaragahanaṃ, tassa ajjhogāhaṇaṃ sakasamayasamayantaragahanajjhogāhaṇaṃ, tasmiṃ samattho sakasamayasamayantaragahanajjhogāhaṇasamattho. Tena therenāti sambandho. Visesena añjati pākaṭaṃ karotīti viyatto, puggalo, viyattassa idaṃ veyyattiyaṃ, sati. Paññā ca veyyattiyañca paññāveyyattiyaṃ, tena samannāgatenāti sambandho. Samannāgatena therenāti yojanā.

    තීණි පිටකානීති තිපිටකං, තමෙව පරියාපුණිතබ්‌බත්‌තා පරියත්‌තීති තිපිටකපරියත්‌ති, තස්‌ස පභෙදො එත්‌ථ සත්‌ථුසාසනෙති තිපිටකපරියත්‌තිපභෙදං, තස්‌මිං. සහ අට්‌ඨකථායාති සාට්‌ඨකථං, සත්‌ථු සාසනං, තස්‌මිං සත්‌ථුසාසනෙති සම්‌බන්‌ධො. සත්‌ථුනො පරියත්‌තිපටිපත්‌තිපටිවෙධවසෙන තිවිධං සාසනං සත්‌ථුසාසනං, බ්‍යාසොපි යුජ්‌ජතෙව, තස්‌මිං සත්‌ථුසාසනෙ ‘‘අප්‌පටිහත’’ඉති පදෙන සම්‌බන්‌ධිතබ්‌බං. අප්‌පටිහතං ඤාණං අප්‌පටිහතඤාණං, ඉදං තස්‌මිං විනයසංවණ්‌ණනාකාලෙ ථෙරස්‌ස පටිවෙධඤාණාභාවතො සුතමයචින්‌තාමයඤාණං සන්‌ධාය වුත්‌තන්‌ති දට්‌ඨබ්‌බං. අප්‌පටිහතඤාණස්‌ස පභාවො එතස්‌සාති අප්‌පටිහතඤාණපභාවො, තෙන ථෙරෙනාති සම්‌බන්‌ධො. මහන්‌තං වෙය්‍යාකරණමෙතස්‌සාති මහාවෙය්‍යාකරණො, ඉමිනා සික්‌ඛානිරුත්‌තිආදීහි ඡළඞ්‌ගෙ මහන්‌තවෙය්‍යාකරණෙ ථෙරස්‌ස අප්‌පටිහතඤාණපභාවතං දස්‌සෙති, තෙන මහාවෙය්‍යාකරණෙන ථෙරෙනාති සම්‌බන්‌ධො.

    Tīṇi piṭakānīti tipiṭakaṃ, tameva pariyāpuṇitabbattā pariyattīti tipiṭakapariyatti, tassa pabhedo ettha satthusāsaneti tipiṭakapariyattipabhedaṃ, tasmiṃ. Saha aṭṭhakathāyāti sāṭṭhakathaṃ, satthu sāsanaṃ, tasmiṃ satthusāsaneti sambandho. Satthuno pariyattipaṭipattipaṭivedhavasena tividhaṃ sāsanaṃ satthusāsanaṃ, byāsopi yujjateva, tasmiṃ satthusāsane ‘‘appaṭihata’’iti padena sambandhitabbaṃ. Appaṭihataṃ ñāṇaṃ appaṭihatañāṇaṃ, idaṃ tasmiṃ vinayasaṃvaṇṇanākāle therassa paṭivedhañāṇābhāvato sutamayacintāmayañāṇaṃ sandhāya vuttanti daṭṭhabbaṃ. Appaṭihatañāṇassa pabhāvo etassāti appaṭihatañāṇapabhāvo, tena therenāti sambandho. Mahantaṃ veyyākaraṇametassāti mahāveyyākaraṇo, iminā sikkhāniruttiādīhi chaḷaṅge mahantaveyyākaraṇe therassa appaṭihatañāṇapabhāvataṃ dasseti, tena mahāveyyākaraṇena therenāti sambandho.

    කරණං වුච්‌චති ඨානං කරියති උච්‌චාරියති එත්‌ථ, එතෙනාති වා වචනත්‌ථෙන, කරණස්‌ස සම්‌පත්‌ති කරණසම්‌පත්‌ති, තාය ජනිතං කරණසම්‌පත්‌තිජනිතං. සුඛෙන ථෙරමුඛතො විනිග්‌ගතං සුඛවිනිග්‌ගතං, කරණසම්‌පත්‌තිජනිතෙන හෙතුභූතෙන සුඛවිනිග්‌ගතං කරණසම්‌පත්‌තිජනිතසුඛවිනිග්‌ගතං. මධුරවචනඤ්‌ච උදාරවචනඤ්‌ච මධුරොදාරවචනං, පුබ්‌බපදෙ උත්‌තරපදලොපො, ඉමිනා කෙටුභපකරණෙ (සුබොධාලංකාරෙ 127-142 ගාථාසු) වුත්‌තෙසු දසසු සද්‌දගුණෙසු මධුරතාගුණෙන ච උදාරතාගුණෙන ච සමන්‌නාගතභාවං දස්‌සෙති. කරණසම්‌පත්‌තිජනිතසුඛවිනිග්‌ගතඤ්‌ච තං මධුරොදාරවචනඤ්‌චෙති කරණසම්‌පත්‌තිජනිතසුඛවිනිග්‌ගතමධුරොදාරවචනං. අථ වා කරණසම්‌පත්‌තිජනිතඤ්‌ච තං සුඛවිනිග්‌ගතමධුරොදාරවචනඤ්‌චෙති කරණසම්‌පත්‌තිජනිතසුඛවිනිග්‌ගතමධුරොදාරවචනං. එලං වුච්‌චති දුරුත්‌තදොසො, නත්‌ථි එලමෙතස්‌සාති නෙලා, සොයෙව වණ්‌ණො නෙලවණ්‌ණො, තෙන යුත්‌තං නෙලවණ්‌ණයුත්‌තං, කරණසම්‌පත්‌තිජනිතසුඛවිනිග්‌ගතමධුරොදාරවචනං නෙලවණ්‌ණයුත්‌තමෙතස්‌සාති කරණසම්‌පත්‌තිජනිතසුඛවිනිග්‌ගතමධුරොදාරවචනනෙලවණ්‌ණයුත්‌තො, ථෙරො. විසෙසනපරපදසමාසො, නෙලවණ්‌ණයුත්‌තකරණසම්‌පත්‌ති ජනිතසුඛවිනිග්‌ගතමධුරොදාරවචනොති හි අත්‌ථො, තෙන ථෙරෙනාති සම්‌බන්‌ධො. යුත්‌තඤ්‌ච පරිසාය සොතෙන අනුරූපත්‌තා, මුත්‌තඤ්‌ච පරිසාය විසාරදත්‌තාති යුත්‌තමුත්‌තං, වචනං, තං වදති සීලෙනාති යුත්‌තමුත්‌තවාදී, තෙන ථෙරෙනාති සම්‌බන්‌ධො.

    Karaṇaṃ vuccati ṭhānaṃ kariyati uccāriyati ettha, etenāti vā vacanatthena, karaṇassa sampatti karaṇasampatti, tāya janitaṃ karaṇasampattijanitaṃ. Sukhena theramukhato viniggataṃ sukhaviniggataṃ, karaṇasampattijanitena hetubhūtena sukhaviniggataṃ karaṇasampattijanitasukhaviniggataṃ. Madhuravacanañca udāravacanañca madhurodāravacanaṃ, pubbapade uttarapadalopo, iminā keṭubhapakaraṇe (subodhālaṃkāre 127-142 gāthāsu) vuttesu dasasu saddaguṇesu madhuratāguṇena ca udāratāguṇena ca samannāgatabhāvaṃ dasseti. Karaṇasampattijanitasukhaviniggatañca taṃ madhurodāravacanañceti karaṇasampattijanitasukhaviniggatamadhurodāravacanaṃ. Atha vā karaṇasampattijanitañca taṃ sukhaviniggatamadhurodāravacanañceti karaṇasampattijanitasukhaviniggatamadhurodāravacanaṃ. Elaṃ vuccati duruttadoso, natthi elametassāti nelā, soyeva vaṇṇo nelavaṇṇo, tena yuttaṃ nelavaṇṇayuttaṃ, karaṇasampattijanitasukhaviniggatamadhurodāravacanaṃ nelavaṇṇayuttametassāti karaṇasampattijanitasukhaviniggatamadhurodāravacananelavaṇṇayutto, thero. Visesanaparapadasamāso, nelavaṇṇayuttakaraṇasampatti janitasukhaviniggatamadhurodāravacanoti hi attho, tena therenāti sambandho. Yuttañca parisāya sotena anurūpattā, muttañca parisāya visāradattāti yuttamuttaṃ, vacanaṃ, taṃ vadati sīlenāti yuttamuttavādī, tena therenāti sambandho.

    කම්‌මසස්‌සතඋච්‌ඡෙදඉස්‌සරනිම්‌මානාදිවසෙන නානා වාදා එතෙසන්‌ති වාදිනො, නානාවාදා ජනා, වාදීනං, වාදීසු වා වරො කම්‌මකිරියවාදත්‌තාති වාදිවරො, තෙන ථෙරෙනාති සම්‌බන්‌ධො. පාළියා අත්‌ථං වණ්‌ණෙතුං සමත්‌ථත්‌තා මහන්‌තො කවි මහාකවි, තෙන ථෙරෙනාති සම්‌බන්‌ධො.

    Kammasassataucchedaissaranimmānādivasena nānā vādā etesanti vādino, nānāvādā janā, vādīnaṃ, vādīsu vā varo kammakiriyavādattāti vādivaro, tena therenāti sambandho. Pāḷiyā atthaṃ vaṇṇetuṃ samatthattā mahanto kavi mahākavi, tena therenāti sambandho.

    අත්‌ථධම්‌මනිරුත්‌තිපටිභානවසෙන පභින්‌නාය පටිසම්‌භිදාය පරිවාරිතොති පභින්‌නපටිසම්‌භිදාපරිවාරො, තස්‌මිං උත්‌තරිමනුස්‌සධම්‌මෙති සම්‌බන්‌ධො. ඡ අභිඤ්‌ඤා ච පටිසම්‌භිදා ච ඡළභිඤ්‌ඤාපටිසම්‌භිදා, තා ආදයො යෙසං තෙති ඡළභිඤ්‌ඤාපටිසම්‌භිදාදයො, ආදිසද්‌දෙන තෙවිජ්‌ජාදයො සඞ්‌ගණ්‌හාති. ඡළභිඤ්‌ඤාපටිසම්‌භිදාදයො පභෙදා එතස්‌සාති ඡළභිඤ්‌ඤාපටිසම්‌භිදාදිප්‌පභෙදො, සොයෙව ගුණො ඡළභිඤ්‌ඤාපටිසම්‌භිදාදිප්‌පභෙදගුණො, තෙන පටිමණ්‌ඩිතො ඡළභිඤ්‌ඤාපටිසම්‌භිදාදිප්‌පභෙදගුණපටිමණ්‌ඩිතො, තස්‌මිං උත්‌තරිමනුස්‌සධම්‌මෙති සම්‌බන්‌ධො. උත්‌තරිමනුස්‌සානං ඣානලාභිආදීනං ධම්‌මො උත්‌තරිමනුස්‌සධම්‌මො, අථ වා මනුස්‌සානං කුසලකම්‌මපථසඞ්‌ඛාතධම්‌මතො උත්‌තරීති උත්‌තරිමනුස්‌සධම්‌මො, ඣානාදිධම්‌මො, තස්‌මිං, ‘‘සුප්‌පතිට්‌ඨිත’’ ඉති පදෙන සම්‌බන්‌ධිතබ්‌බං. සුප්‌පතිට්‌ඨිතා බුද්‌ධි එතෙසන්‌ති සුප්‌පතිට්‌ඨිතබුද්‌ධිනො, තෙසං ථෙරානන්‌ති සම්‌බන්‌ධො. ථෙරානං වංසෙ පකාරෙන දිප්‌පන්‌ති, පදීපො වියාති වා ථෙරවංසප්‌පදීපා, තෙසං. ථිරො සීලසමාධිපඤ්‌ඤාසඞ්‌ඛාතො ගුණො එතෙසමත්‌ථීති ථෙරා, තෙසං, වංසාලඞ්‌කාරභූතෙනාති සම්‌බන්‌ධො. මහාවිහාරෙ වසනසීලා වසනධම්‌මා, වසනෙ සාධුකාරීති වා මහාවිහාරවාසිනො, තෙසං, ථෙරානන්‌ති සම්‌බන්‌ධො . වංසෙ අලඞ්‌කාරො, වංසස්‌ස වාති වංසාලඞ්‌කාරො, සො හුත්‌වා භූතො, වංසාලඞ්‌කාරභාවං වා පත්‌තොති වංසාලඞ්‌කාරභූතො, තෙන ථෙරෙනාති සම්‌බන්‌ධො.

    Atthadhammaniruttipaṭibhānavasena pabhinnāya paṭisambhidāya parivāritoti pabhinnapaṭisambhidāparivāro, tasmiṃ uttarimanussadhammeti sambandho. Cha abhiññā ca paṭisambhidā ca chaḷabhiññāpaṭisambhidā, tā ādayo yesaṃ teti chaḷabhiññāpaṭisambhidādayo, ādisaddena tevijjādayo saṅgaṇhāti. Chaḷabhiññāpaṭisambhidādayo pabhedā etassāti chaḷabhiññāpaṭisambhidādippabhedo, soyeva guṇo chaḷabhiññāpaṭisambhidādippabhedaguṇo, tena paṭimaṇḍito chaḷabhiññāpaṭisambhidādippabhedaguṇapaṭimaṇḍito, tasmiṃ uttarimanussadhammeti sambandho. Uttarimanussānaṃ jhānalābhiādīnaṃ dhammo uttarimanussadhammo, atha vā manussānaṃ kusalakammapathasaṅkhātadhammato uttarīti uttarimanussadhammo, jhānādidhammo, tasmiṃ, ‘‘suppatiṭṭhita’’ iti padena sambandhitabbaṃ. Suppatiṭṭhitā buddhi etesanti suppatiṭṭhitabuddhino, tesaṃ therānanti sambandho. Therānaṃ vaṃse pakārena dippanti, padīpo viyāti vā theravaṃsappadīpā, tesaṃ. Thiro sīlasamādhipaññāsaṅkhāto guṇo etesamatthīti therā, tesaṃ, vaṃsālaṅkārabhūtenāti sambandho. Mahāvihāre vasanasīlā vasanadhammā, vasane sādhukārīti vā mahāvihāravāsino, tesaṃ, therānanti sambandho . Vaṃse alaṅkāro, vaṃsassa vāti vaṃsālaṅkāro, so hutvā bhūto, vaṃsālaṅkārabhāvaṃ vā pattoti vaṃsālaṅkārabhūto, tena therenāti sambandho.

    විපුලා ච සා විසුද්‌ධා චෙති විපුලවිසුද්‌ධා, විසෙසනොභයපදො, විපුලවිසුද්‌ධා බුද්‌ධි එතස්‌සාති විපුලවිසුද්‌ධබුද්‌ධි, තෙන ථෙරෙනාති සම්‌බන්‌ධො. නාමමෙව නාමධෙය්‍යං, ගහිතං නාමධෙය්‍යමෙතස්‌සාති ගහිතනාමධෙය්‍යො , තෙන ථෙරෙන කතා සමන්‌තපාසාදිකා නාම අයං විනයසංවණ්‌ණනා තිට්‌ඨතූති සම්‌බන්‌ධො.

    Vipulā ca sā visuddhā ceti vipulavisuddhā, visesanobhayapado, vipulavisuddhā buddhi etassāti vipulavisuddhabuddhi, tena therenāti sambandho. Nāmameva nāmadheyyaṃ, gahitaṃ nāmadheyyametassāti gahitanāmadheyyo, tena therena katā samantapāsādikā nāma ayaṃ vinayasaṃvaṇṇanā tiṭṭhatūti sambandho.

    සුද්‌ධචිත්‌තස්‌ස තාදිනො ලොකජෙට්‌ඨස්‌ස මහෙසිනො ‘‘බුද්‌ධො’’ති නාමම්‌පි යාව ලොකම්‌හි පවත්‌තති, තාව ලොකනිත්‌ථරණෙසීනං කුලපුත්‌තානං සීලවිසුද්‌ධාය නයං දස්‌සෙන්‌තී ලොකස්‌මිං තිට්‌ඨතූති යොජනා.

    Suddhacittassa tādino lokajeṭṭhassa mahesino ‘‘buddho’’ti nāmampi yāva lokamhi pavattati, tāva lokanittharaṇesīnaṃ kulaputtānaṃ sīlavisuddhāya nayaṃ dassentī lokasmiṃ tiṭṭhatūti yojanā.

    ඉති නිගමනස්‌ස අත්‌ථයොජනා සමත්‌තා.

    Iti nigamanassa atthayojanā samattā.





    © 1991-2023 The Titi Tudorancea Bulletin | Titi Tudorancea® is a Registered Trademark | Terms of use and privacy policy
    Contact