| Library / Tipiṭaka / तिपिटक • Tipiṭaka / विमतिविनोदनी-टीका • Vimativinodanī-ṭīkā |
निगमनवण्णना
Nigamanavaṇṇanā
२३३. इधाति भिक्खुविभङ्गे। उद्दिट्ठपाराजिकपरिदीपनन्ति सिक्खापदेसु पातिमोक्खुद्देसवसेन उद्दिट्ठपाराजिकपरिदीपनं, न पन सब्बस्मिं पाराजिकविभङ्गे आगतआपत्तिपरिदीपनं तत्थ थुल्लच्चयादीनम्पि आगतत्ता तेनेव उद्दिट्ठ-सद्देन वुत्तविभङ्गस्स निद्देसत्ता। भिक्खुनीनं असाधारणानि चत्तारीति उब्भजाणुमण्डलिका (पाचि॰ ६५८) वज्जप्पटिच्छादिका (पाचि॰ ६६५) उक्खित्तानुवत्तिका (पाचि॰ ६६९) अट्ठवत्थुकाति (पाचि॰ ६७५) इमानि भिक्खूहि असाधारणानि भिक्खुनीनं एव पञ्ञत्तानि पाराजिकानीति अत्थो। वत्थुविपन्नाति पब्बज्जुपसम्पदानं वत्थुभावो वत्थु नाम, तेन वत्थुमत्तेन विपन्ना, विपन्नवत्थुकाति अत्थो। अहेतुकपटिसन्धिकाति मग्गानुप्पत्तिकारणमाह। किञ्चापि दुहेतुकानम्पि मग्गो नुप्पज्जति, ते पन पब्बज्जुपसम्पदासु ठत्वा आयतिं मग्गहेतुं सम्पादेतुं सक्कोन्ति, अहेतुका पन परिसुद्धे चतुपारिसुद्धिसीले ठत्वा सम्पादेतुं न सक्कोन्ति, तस्मा ते तम्पि पटिच्च वत्थुविपन्नावाति वेदितब्बा। पाराजिकाति कम्मविपत्तिया पटिसन्धिक्खणेयेव पराजयं आपन्ना। थेय्यसंवासकादीनं गिहिभावे ठत्वा विपस्सनाय वायमन्तानम्पि तस्मिं अत्तभावे मग्गुप्पत्तिअभावतो ‘‘मग्गो पन वारितो’’ति वुत्तं। दीघताय लम्बमानं अङ्गजातं लम्बं नाम, तं यस्स अत्थि सो लम्बी। सो एत्तावता न पाराजिको, तं पन दीघं अङ्गजातं अत्तनो मुखे वा वच्चमग्गे वा सेवनाधिप्पायेन पवेसेन्तोव पाराजिको, इध पन वच्चमग्गे पवेसेन्तोव अधिप्पेतो मुदुपिट्ठिकेनेव मुखे पवेसनस्स वुत्तत्ता। सोपि हि कतपरिकम्मताय मुदुभूताय पिट्ठिया ओनमित्वा अत्तनो अङ्गजातं मुखेन गण्हन्तोव पाराजिको होति, न केवलो। यो पन मुखेन अत्तनो वच्चमग्गं वा परेसं वच्चमग्गमुखं वा इत्थीनं पस्सावमग्गं वा गण्हाति, तस्स च पुरिसनिमित्तेन पुरिसनिमित्तं छुपन्तस्स च मग्गेन मग्गपटिपादनेपि पाराजिकं न होति पुरिसनिमित्तेन तदितरमग्गसम्पटिपादनेनेव मेथुनधम्मवोहारतो । परस्स अङ्गजाते अभिनिसीदतीति परस्स उत्तानं सयन्तस्स कम्मनिये अङ्गजाते अत्तनो वच्चमग्गं पवेसेन्तो तस्सूपरि निसीदति, इदञ्च उपलक्खणमत्तं परेसं अङ्गजातं वच्चमग्गे पवेसेन्तो सादियन्तोपि पाराजिकोव, बलक्कारेन पन वच्चमग्गे वा मुखे वा परेन पवेसियमानो यदि न सादियति, अनापत्तिकोव। एत्थ असादियनं नाम दुक्करं विरज्जितब्बतो। एत्थ च अनुपसम्पन्नभावे ठत्वा मातुपितुअरहन्तेसु अञ्ञतरं घातेन्तो भिक्खुनिं दूसेन्तो च सामणेरपब्बज्जम्पि न लभतीति दस्सनत्थं विसुं गहितत्ता मातुघातकादीनं चतुन्नं ततियपठमपाराजिकेसु अन्तोगधता वेदितब्बा। यथा एत्थ, एवं गिहिभावे ठत्वा लोहितुप्पादं करोन्तो लोहितुप्पादकोवाति गहेतब्बं। एतेन परियायेनाति उभिन्नं रागपरियुट्ठानसङ्खातेन परियायेन। दुतियविकप्पे कच्चि अत्थाति पदच्छेदो वेदितब्बो।
233.Idhāti bhikkhuvibhaṅge. Uddiṭṭhapārājikaparidīpananti sikkhāpadesu pātimokkhuddesavasena uddiṭṭhapārājikaparidīpanaṃ, na pana sabbasmiṃ pārājikavibhaṅge āgataāpattiparidīpanaṃ tattha thullaccayādīnampi āgatattā teneva uddiṭṭha-saddena vuttavibhaṅgassa niddesattā. Bhikkhunīnaṃ asādhāraṇāni cattārīti ubbhajāṇumaṇḍalikā (pāci. 658) vajjappaṭicchādikā (pāci. 665) ukkhittānuvattikā (pāci. 669) aṭṭhavatthukāti (pāci. 675) imāni bhikkhūhi asādhāraṇāni bhikkhunīnaṃ eva paññattāni pārājikānīti attho. Vatthuvipannāti pabbajjupasampadānaṃ vatthubhāvo vatthu nāma, tena vatthumattena vipannā, vipannavatthukāti attho. Ahetukapaṭisandhikāti maggānuppattikāraṇamāha. Kiñcāpi duhetukānampi maggo nuppajjati, te pana pabbajjupasampadāsu ṭhatvā āyatiṃ maggahetuṃ sampādetuṃ sakkonti, ahetukā pana parisuddhe catupārisuddhisīle ṭhatvā sampādetuṃ na sakkonti, tasmā te tampi paṭicca vatthuvipannāvāti veditabbā. Pārājikāti kammavipattiyā paṭisandhikkhaṇeyeva parājayaṃ āpannā. Theyyasaṃvāsakādīnaṃ gihibhāve ṭhatvā vipassanāya vāyamantānampi tasmiṃ attabhāve magguppattiabhāvato ‘‘maggo pana vārito’’ti vuttaṃ. Dīghatāya lambamānaṃ aṅgajātaṃ lambaṃ nāma, taṃ yassa atthi so lambī. So ettāvatā na pārājiko, taṃ pana dīghaṃ aṅgajātaṃ attano mukhe vā vaccamagge vā sevanādhippāyena pavesentova pārājiko, idha pana vaccamagge pavesentova adhippeto mudupiṭṭhikeneva mukhe pavesanassa vuttattā. Sopi hi kataparikammatāya mudubhūtāya piṭṭhiyā onamitvā attano aṅgajātaṃ mukhena gaṇhantova pārājiko hoti, na kevalo. Yo pana mukhena attano vaccamaggaṃ vā paresaṃ vaccamaggamukhaṃ vā itthīnaṃ passāvamaggaṃ vā gaṇhāti, tassa ca purisanimittena purisanimittaṃ chupantassa ca maggena maggapaṭipādanepi pārājikaṃ na hoti purisanimittena taditaramaggasampaṭipādaneneva methunadhammavohārato . Parassa aṅgajāte abhinisīdatīti parassa uttānaṃ sayantassa kammaniye aṅgajāte attano vaccamaggaṃ pavesento tassūpari nisīdati, idañca upalakkhaṇamattaṃ paresaṃ aṅgajātaṃ vaccamagge pavesento sādiyantopi pārājikova, balakkārena pana vaccamagge vā mukhe vā parena pavesiyamāno yadi na sādiyati, anāpattikova. Ettha asādiyanaṃ nāma dukkaraṃ virajjitabbato. Ettha ca anupasampannabhāve ṭhatvā mātupituarahantesu aññataraṃ ghātento bhikkhuniṃ dūsento ca sāmaṇerapabbajjampi na labhatīti dassanatthaṃ visuṃ gahitattā mātughātakādīnaṃ catunnaṃ tatiyapaṭhamapārājikesu antogadhatā veditabbā. Yathā ettha, evaṃ gihibhāve ṭhatvā lohituppādaṃ karonto lohituppādakovāti gahetabbaṃ. Etena pariyāyenāti ubhinnaṃ rāgapariyuṭṭhānasaṅkhātena pariyāyena. Dutiyavikappe kacci atthāti padacchedo veditabbo.
इति समन्तपासादिकाय विनयट्ठकथाय विमतिविनोदनियं
Iti samantapāsādikāya vinayaṭṭhakathāya vimativinodaniyaṃ
चतुत्थपाराजिकवण्णनानयो निट्ठितो।
Catutthapārājikavaṇṇanānayo niṭṭhito.
निट्ठितो च पाराजिककण्डवण्णनानयो।
Niṭṭhito ca pārājikakaṇḍavaṇṇanānayo.
Related texts:
तिपिटक (मूल) • Tipiṭaka (Mūla) / विनयपिटक • Vinayapiṭaka / महाविभङ्ग • Mahāvibhaṅga / ४. चतुत्थपाराजिकं • 4. Catutthapārājikaṃ
अट्ठकथा • Aṭṭhakathā / विनयपिटक (अट्ठकथा) • Vinayapiṭaka (aṭṭhakathā) / महाविभङ्ग-अट्ठकथा • Mahāvibhaṅga-aṭṭhakathā / ४. चतुत्थपाराजिकं • 4. Catutthapārājikaṃ
टीका • Tīkā / विनयपिटक (टीका) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / सारत्थदीपनी-टीका • Sāratthadīpanī-ṭīkā / निगमनवण्णना • Nigamanavaṇṇanā
टीका • Tīkā / विनयपिटक (टीका) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / वजिरबुद्धि-टीका • Vajirabuddhi-ṭīkā / निगमनवण्णना • Nigamanavaṇṇanā
