| Library / Tipiṭaka / တိပိဋက • Tipiṭaka / ဝဇိရဗုဒ္ဓိ-ဋီကာ • Vajirabuddhi-ṭīkā |
နိဂမနဝဏ္ဏနာ
Nigamanavaṇṇanā
ဂိရဂ္ဂသမဇ္ဇာဒီနိ ‘‘အစိတ္တကာနိ လောကဝဇ္ဇာနီ’’တိ ဝုတ္တတ္တာ ‘‘နစ္စ’’န္တိ ဝာ ‘‘ဂန္ဓော’’တိ ဝာ အဇာနိတ္ဝာပိ ဒသ္သနေန, ဝိလိမ္ပနေန ဝာ အာပဇ္ဇနတော ဝတ္ထုအဇာနနစိတ္တေန အစိတ္တကာနိ။ ‘‘နစ္စ’’န္တိ ဝာ ‘‘ဂန္ဓော’’တိ ဝာ ဇာနိတ္ဝာ ပသ္သန္တိယာ, ဝိလိမ္ပန္တိယာ စ အကုသလတ္တာ ဧဝ လောကဝဇ္ဇာနိ။ စောရိဝုဋ္ဌာပနာဒီနိ ‘‘စောရီ’’တိအာဒိနာ ဝတ္ထုံ ဇာနိတ္ဝာ ကရဏေ ဧဝ အာပတ္တိသဗ္ဘာဝတော သစိတ္တကာနိ။ ဥပသမ္ပဒာဒီနံ ဧကန္တေန အကုသလစိတ္တေနေဝ အကတ္တဗ္ဗတ္တာ ပဏ္ဏတ္တိဝဇ္ဇာနိ။ ‘‘ဣဓ သစိတ္တကာစိတ္တကတာ ပဏ္ဏတ္တိဇာနနာဇာနနတာယ အဂ္ဂဟေတ္ဝာ ဝတ္ထုဇာနနာဇာနနတာယ ဂဟေတဗ္ဗာ’’တိ လိခိတံ။ အနုဂဏ္ဌိပဒေ ပန ‘‘ဂိရဂ္ဂသမဇ္ဇာဒီနိ ‘အစိတ္တကာနိ လောကဝဇ္ဇာနီ’တိ ဝုတ္တတ္တာ ‘နစ္စ’န္တိ ဝာ ‘သင္ဃာဏီ’တိ ဝာ ‘ဂန္ဓော’တိ ဝာ တသ္သ နာမဝသေန အဇာနိတ္ဝာ မာယာကာရသ္သ မာယာနိ သီသဋ္ဌိအာဒီနိ ပဋိသင္ခာယ ပသ္သန္တိယာ, အက္ခမာလာဒိအတ္ထာယ သင္ဃာဏိံ ကဋိယာ ဗန္ဓန္တိယာ, ‘သေဒဂန္ဓံ အပနေတ္ဝာ ဗုဒ္ဓပူဇံ ကရိသ္သာမီ’တိ ဥပ္ပန္နေန စိတ္တေန ဂန္ဓံ ဝိလိမ္ပေတ္ဝာ နဟာယန္တိယာ စ အာပတ္တိသဗ္ဘာဝတော နာမေန သဒ္ဓိံ နာမဝသေန ဝာ ဝတ္ထုသ္သ အဇာနနစိတ္တေန အစိတ္တကာနိ နာမ။ န အန္ဓကာရေ ‘ကဋိသုတ္တမိဒ’န္တိ သညာယ သင္ဃာဏိံ ဂဟေတ္ဝာ ကဋိယံ ဓာရဏကာလေ, မတ္တိကာသညာယ စ ဂန္ဓံ ဂဟေတ္ဝာ ဝိလိမ္ပနကာလေ အာပတ္တိသဗ္ဘာဝတော ‘အစိတ္တကာနီ’တိ ဝတ္တဗ္ဗာနိ။ တသ္မိံ ကာလေ အနာပတ္တိ, တေနေဝ သင္ဃာဏိယာ အသင္ဃာဏိသညာဝာရေပိ ‘အာပတ္တိ ပာစိတ္တိယသ္သာ’တိ ပာဠိ န ဝုတ္တာ။ ယထာ ‘ခေတ္တအာဗာဓပစ္စယာ, ကဋိသုတ္တကံ ဓာရေတီ’တိ ဝစနတော ဝိနာပိ အကုသလေန သင္ဃာဏိအာဒီနိ သက္ကာ ဓာရေတုန္တိ သိဒ္ဓံ, ဧဝံ အာဗာဓပစ္စယာ ဝိနာပိ အကုသလေန န သက္ကာ သုရံ ပာတုန္တိ သိဒ္ဓံ ‘အနာပတ္တိ အာဗာဓပစ္စယာ မဇ္ဇံ ပိဝတီ’တိ ပာဠိယာ အဘာဝတော။ အကုသလေန ဝိနာ မဓုပုဏ္ဏမုဋ္ဌိယံ ပက္ခိတ္တမဇ္ဇသ္သ အဇ္ဈောဟရဏကာလာဒီသု သုရာပာနာပတ္တိံ အာပဇ္ဇတီတိ စ သိဒ္ဓံ ‘မဇ္ဇေ အမဇ္ဇသညီ ပိဝတိ, အာပတ္တိ ပာစိတ္တိယသ္သာ’တိ (ပာစိ. ၃၂၈) ဝုတ္တတ္တာ။ ကိံဗဟုနာ, ကာမဘောဂသညာယ သဒ္ဓိံ ‘သင္ဃာဏီ’တိ စ ‘ဂန္ဓော’တိ စ ဇာနိတ္ဝာ ဝိနာ အနာပတ္တိကာရဏေန ဓာရေန္တိယာ ဧကန္တာကုသလတ္တာ လောကဝဇ္ဇာနိ နာမ ဝုစ္စန္တိ။ ဣမိနာ ဥပာယေန သေသေသုပိ နယော နေတဗ္ဗော။ ဧတ္ထ သုရာပာနာဓိကာရေ ဥပတိသ္သတ္ထေရဝာဒော’’တိ ဝုတ္တံ။ အသံကစ္စိကသိက္ခာပဒေ ‘‘အပရိက္ခိတ္တသ္သ ဂာမသ္သ ဥပစာရံ ဩက္ကမန္တိယာတိ ပာဌော’’တိ စ ‘‘ပဏီတဘောဇနဝိညတ္တိ, အစေလကသိက္ခာပဒံ, နိမန္တိတသ္သ စာရိတ္တာပဇ္ဇနံ, ဒုဋ္ဌုလ္လပ္ပဋိစ္ဆာဒနံ, ဦနဝီသတိဝသ္သုပသမ္ပဒံ, မာတုဂာမေန သဒ္ဓိံ သံဝိဓာယ အဒ္ဓာနဂမနံ, ရာဇန္တေပုရပ္ပဝေသနံ, သန္တံ ဘိက္ခုံ အနာပုစ္ဆာ ဝိကာလေ ဂာမပ္ပဝေသနံ, နိသီဒနံ, ဝသ္သိကသာဋိကန္တိ ပာဌော’’တိ စ ဝုတ္တံ။
Giraggasamajjādīni ‘‘acittakāni lokavajjānī’’ti vuttattā ‘‘nacca’’nti vā ‘‘gandho’’ti vā ajānitvāpi dassanena, vilimpanena vā āpajjanato vatthuajānanacittena acittakāni. ‘‘Nacca’’nti vā ‘‘gandho’’ti vā jānitvā passantiyā, vilimpantiyā ca akusalattā eva lokavajjāni. Corivuṭṭhāpanādīni ‘‘corī’’tiādinā vatthuṃ jānitvā karaṇe eva āpattisabbhāvato sacittakāni. Upasampadādīnaṃ ekantena akusalacitteneva akattabbattā paṇṇattivajjāni. ‘‘Idha sacittakācittakatā paṇṇattijānanājānanatāya aggahetvā vatthujānanājānanatāya gahetabbā’’ti likhitaṃ. Anugaṇṭhipade pana ‘‘giraggasamajjādīni ‘acittakāni lokavajjānī’ti vuttattā ‘nacca’nti vā ‘saṅghāṇī’ti vā ‘gandho’ti vā tassa nāmavasena ajānitvā māyākārassa māyāni sīsaṭṭhiādīni paṭisaṅkhāya passantiyā, akkhamālādiatthāya saṅghāṇiṃ kaṭiyā bandhantiyā, ‘sedagandhaṃ apanetvā buddhapūjaṃ karissāmī’ti uppannena cittena gandhaṃ vilimpetvā nahāyantiyā ca āpattisabbhāvato nāmena saddhiṃ nāmavasena vā vatthussa ajānanacittena acittakāni nāma. Na andhakāre ‘kaṭisuttamida’nti saññāya saṅghāṇiṃ gahetvā kaṭiyaṃ dhāraṇakāle, mattikāsaññāya ca gandhaṃ gahetvā vilimpanakāle āpattisabbhāvato ‘acittakānī’ti vattabbāni. Tasmiṃ kāle anāpatti, teneva saṅghāṇiyā asaṅghāṇisaññāvārepi ‘āpatti pācittiyassā’ti pāḷi na vuttā. Yathā ‘khettaābādhapaccayā, kaṭisuttakaṃ dhāretī’ti vacanato vināpi akusalena saṅghāṇiādīni sakkā dhāretunti siddhaṃ, evaṃ ābādhapaccayā vināpi akusalena na sakkā suraṃ pātunti siddhaṃ ‘anāpatti ābādhapaccayā majjaṃ pivatī’ti pāḷiyā abhāvato. Akusalena vinā madhupuṇṇamuṭṭhiyaṃ pakkhittamajjassa ajjhoharaṇakālādīsu surāpānāpattiṃ āpajjatīti ca siddhaṃ ‘majje amajjasaññī pivati, āpatti pācittiyassā’ti (pāci. 328) vuttattā. Kiṃbahunā, kāmabhogasaññāya saddhiṃ ‘saṅghāṇī’ti ca ‘gandho’ti ca jānitvā vinā anāpattikāraṇena dhārentiyā ekantākusalattā lokavajjāni nāma vuccanti. Iminā upāyena sesesupi nayo netabbo. Ettha surāpānādhikāre upatissattheravādo’’ti vuttaṃ. Asaṃkaccikasikkhāpade ‘‘aparikkhittassa gāmassa upacāraṃ okkamantiyāti pāṭho’’ti ca ‘‘paṇītabhojanaviññatti, acelakasikkhāpadaṃ, nimantitassa cārittāpajjanaṃ, duṭṭhullappaṭicchādanaṃ, ūnavīsativassupasampadaṃ, mātugāmena saddhiṃ saṃvidhāya addhānagamanaṃ, rājantepurappavesanaṃ, santaṃ bhikkhuṃ anāpucchā vikāle gāmappavesanaṃ, nisīdanaṃ, vassikasāṭikanti pāṭho’’ti ca vuttaṃ.
နိဂမနဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
Nigamanavaṇṇanā niṭṭhitā.
ပာစိတ္တိယကဏ္ဍဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
Pācittiyakaṇḍavaṇṇanā niṭṭhitā.
ဥဘတောဝိဘင္ဂဋ္ဌကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
Ubhatovibhaṅgaṭṭhakathāvaṇṇanā niṭṭhitā.
