| Library / Tipiṭaka / ತಿಪಿಟಕ • Tipiṭaka / ವಜಿರಬುದ್ಧಿ-ಟೀಕಾ • Vajirabuddhi-ṭīkā |
ನಿಗಮನವಣ್ಣನಾ
Nigamanavaṇṇanā
ಗಿರಗ್ಗಸಮಜ್ಜಾದೀನಿ ‘‘ಅಚಿತ್ತಕಾನಿ ಲೋಕವಜ್ಜಾನೀ’’ತಿ ವುತ್ತತ್ತಾ ‘‘ನಚ್ಚ’’ನ್ತಿ ವಾ ‘‘ಗನ್ಧೋ’’ತಿ ವಾ ಅಜಾನಿತ್ವಾಪಿ ದಸ್ಸನೇನ, ವಿಲಿಮ್ಪನೇನ ವಾ ಆಪಜ್ಜನತೋ ವತ್ಥುಅಜಾನನಚಿತ್ತೇನ ಅಚಿತ್ತಕಾನಿ। ‘‘ನಚ್ಚ’’ನ್ತಿ ವಾ ‘‘ಗನ್ಧೋ’’ತಿ ವಾ ಜಾನಿತ್ವಾ ಪಸ್ಸನ್ತಿಯಾ, ವಿಲಿಮ್ಪನ್ತಿಯಾ ಚ ಅಕುಸಲತ್ತಾ ಏವ ಲೋಕವಜ್ಜಾನಿ। ಚೋರಿವುಟ್ಠಾಪನಾದೀನಿ ‘‘ಚೋರೀ’’ತಿಆದಿನಾ ವತ್ಥುಂ ಜಾನಿತ್ವಾ ಕರಣೇ ಏವ ಆಪತ್ತಿಸಬ್ಭಾವತೋ ಸಚಿತ್ತಕಾನಿ। ಉಪಸಮ್ಪದಾದೀನಂ ಏಕನ್ತೇನ ಅಕುಸಲಚಿತ್ತೇನೇವ ಅಕತ್ತಬ್ಬತ್ತಾ ಪಣ್ಣತ್ತಿವಜ್ಜಾನಿ। ‘‘ಇಧ ಸಚಿತ್ತಕಾಚಿತ್ತಕತಾ ಪಣ್ಣತ್ತಿಜಾನನಾಜಾನನತಾಯ ಅಗ್ಗಹೇತ್ವಾ ವತ್ಥುಜಾನನಾಜಾನನತಾಯ ಗಹೇತಬ್ಬಾ’’ತಿ ಲಿಖಿತಂ। ಅನುಗಣ್ಠಿಪದೇ ಪನ ‘‘ಗಿರಗ್ಗಸಮಜ್ಜಾದೀನಿ ‘ಅಚಿತ್ತಕಾನಿ ಲೋಕವಜ್ಜಾನೀ’ತಿ ವುತ್ತತ್ತಾ ‘ನಚ್ಚ’ನ್ತಿ ವಾ ‘ಸಙ್ಘಾಣೀ’ತಿ ವಾ ‘ಗನ್ಧೋ’ತಿ ವಾ ತಸ್ಸ ನಾಮವಸೇನ ಅಜಾನಿತ್ವಾ ಮಾಯಾಕಾರಸ್ಸ ಮಾಯಾನಿ ಸೀಸಟ್ಠಿಆದೀನಿ ಪಟಿಸಙ್ಖಾಯ ಪಸ್ಸನ್ತಿಯಾ, ಅಕ್ಖಮಾಲಾದಿಅತ್ಥಾಯ ಸಙ್ಘಾಣಿಂ ಕಟಿಯಾ ಬನ್ಧನ್ತಿಯಾ, ‘ಸೇದಗನ್ಧಂ ಅಪನೇತ್ವಾ ಬುದ್ಧಪೂಜಂ ಕರಿಸ್ಸಾಮೀ’ತಿ ಉಪ್ಪನ್ನೇನ ಚಿತ್ತೇನ ಗನ್ಧಂ ವಿಲಿಮ್ಪೇತ್ವಾ ನಹಾಯನ್ತಿಯಾ ಚ ಆಪತ್ತಿಸಬ್ಭಾವತೋ ನಾಮೇನ ಸದ್ಧಿಂ ನಾಮವಸೇನ ವಾ ವತ್ಥುಸ್ಸ ಅಜಾನನಚಿತ್ತೇನ ಅಚಿತ್ತಕಾನಿ ನಾಮ। ನ ಅನ್ಧಕಾರೇ ‘ಕಟಿಸುತ್ತಮಿದ’ನ್ತಿ ಸಞ್ಞಾಯ ಸಙ್ಘಾಣಿಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಕಟಿಯಂ ಧಾರಣಕಾಲೇ, ಮತ್ತಿಕಾಸಞ್ಞಾಯ ಚ ಗನ್ಧಂ ಗಹೇತ್ವಾ ವಿಲಿಮ್ಪನಕಾಲೇ ಆಪತ್ತಿಸಬ್ಭಾವತೋ ‘ಅಚಿತ್ತಕಾನೀ’ತಿ ವತ್ತಬ್ಬಾನಿ। ತಸ್ಮಿಂ ಕಾಲೇ ಅನಾಪತ್ತಿ, ತೇನೇವ ಸಙ್ಘಾಣಿಯಾ ಅಸಙ್ಘಾಣಿಸಞ್ಞಾವಾರೇಪಿ ‘ಆಪತ್ತಿ ಪಾಚಿತ್ತಿಯಸ್ಸಾ’ತಿ ಪಾಳಿ ನ ವುತ್ತಾ। ಯಥಾ ‘ಖೇತ್ತಆಬಾಧಪಚ್ಚಯಾ, ಕಟಿಸುತ್ತಕಂ ಧಾರೇತೀ’ತಿ ವಚನತೋ ವಿನಾಪಿ ಅಕುಸಲೇನ ಸಙ್ಘಾಣಿಆದೀನಿ ಸಕ್ಕಾ ಧಾರೇತುನ್ತಿ ಸಿದ್ಧಂ, ಏವಂ ಆಬಾಧಪಚ್ಚಯಾ ವಿನಾಪಿ ಅಕುಸಲೇನ ನ ಸಕ್ಕಾ ಸುರಂ ಪಾತುನ್ತಿ ಸಿದ್ಧಂ ‘ಅನಾಪತ್ತಿ ಆಬಾಧಪಚ್ಚಯಾ ಮಜ್ಜಂ ಪಿವತೀ’ತಿ ಪಾಳಿಯಾ ಅಭಾವತೋ। ಅಕುಸಲೇನ ವಿನಾ ಮಧುಪುಣ್ಣಮುಟ್ಠಿಯಂ ಪಕ್ಖಿತ್ತಮಜ್ಜಸ್ಸ ಅಜ್ಝೋಹರಣಕಾಲಾದೀಸು ಸುರಾಪಾನಾಪತ್ತಿಂ ಆಪಜ್ಜತೀತಿ ಚ ಸಿದ್ಧಂ ‘ಮಜ್ಜೇ ಅಮಜ್ಜಸಞ್ಞೀ ಪಿವತಿ, ಆಪತ್ತಿ ಪಾಚಿತ್ತಿಯಸ್ಸಾ’ತಿ (ಪಾಚಿ॰ ೩೨೮) ವುತ್ತತ್ತಾ। ಕಿಂಬಹುನಾ, ಕಾಮಭೋಗಸಞ್ಞಾಯ ಸದ್ಧಿಂ ‘ಸಙ್ಘಾಣೀ’ತಿ ಚ ‘ಗನ್ಧೋ’ತಿ ಚ ಜಾನಿತ್ವಾ ವಿನಾ ಅನಾಪತ್ತಿಕಾರಣೇನ ಧಾರೇನ್ತಿಯಾ ಏಕನ್ತಾಕುಸಲತ್ತಾ ಲೋಕವಜ್ಜಾನಿ ನಾಮ ವುಚ್ಚನ್ತಿ। ಇಮಿನಾ ಉಪಾಯೇನ ಸೇಸೇಸುಪಿ ನಯೋ ನೇತಬ್ಬೋ। ಏತ್ಥ ಸುರಾಪಾನಾಧಿಕಾರೇ ಉಪತಿಸ್ಸತ್ಥೇರವಾದೋ’’ತಿ ವುತ್ತಂ। ಅಸಂಕಚ್ಚಿಕಸಿಕ್ಖಾಪದೇ ‘‘ಅಪರಿಕ್ಖಿತ್ತಸ್ಸ ಗಾಮಸ್ಸ ಉಪಚಾರಂ ಓಕ್ಕಮನ್ತಿಯಾತಿ ಪಾಠೋ’’ತಿ ಚ ‘‘ಪಣೀತಭೋಜನವಿಞ್ಞತ್ತಿ, ಅಚೇಲಕಸಿಕ್ಖಾಪದಂ, ನಿಮನ್ತಿತಸ್ಸ ಚಾರಿತ್ತಾಪಜ್ಜನಂ, ದುಟ್ಠುಲ್ಲಪ್ಪಟಿಚ್ಛಾದನಂ, ಊನವೀಸತಿವಸ್ಸುಪಸಮ್ಪದಂ, ಮಾತುಗಾಮೇನ ಸದ್ಧಿಂ ಸಂವಿಧಾಯ ಅದ್ಧಾನಗಮನಂ, ರಾಜನ್ತೇಪುರಪ್ಪವೇಸನಂ, ಸನ್ತಂ ಭಿಕ್ಖುಂ ಅನಾಪುಚ್ಛಾ ವಿಕಾಲೇ ಗಾಮಪ್ಪವೇಸನಂ, ನಿಸೀದನಂ, ವಸ್ಸಿಕಸಾಟಿಕನ್ತಿ ಪಾಠೋ’’ತಿ ಚ ವುತ್ತಂ।
Giraggasamajjādīni ‘‘acittakāni lokavajjānī’’ti vuttattā ‘‘nacca’’nti vā ‘‘gandho’’ti vā ajānitvāpi dassanena, vilimpanena vā āpajjanato vatthuajānanacittena acittakāni. ‘‘Nacca’’nti vā ‘‘gandho’’ti vā jānitvā passantiyā, vilimpantiyā ca akusalattā eva lokavajjāni. Corivuṭṭhāpanādīni ‘‘corī’’tiādinā vatthuṃ jānitvā karaṇe eva āpattisabbhāvato sacittakāni. Upasampadādīnaṃ ekantena akusalacitteneva akattabbattā paṇṇattivajjāni. ‘‘Idha sacittakācittakatā paṇṇattijānanājānanatāya aggahetvā vatthujānanājānanatāya gahetabbā’’ti likhitaṃ. Anugaṇṭhipade pana ‘‘giraggasamajjādīni ‘acittakāni lokavajjānī’ti vuttattā ‘nacca’nti vā ‘saṅghāṇī’ti vā ‘gandho’ti vā tassa nāmavasena ajānitvā māyākārassa māyāni sīsaṭṭhiādīni paṭisaṅkhāya passantiyā, akkhamālādiatthāya saṅghāṇiṃ kaṭiyā bandhantiyā, ‘sedagandhaṃ apanetvā buddhapūjaṃ karissāmī’ti uppannena cittena gandhaṃ vilimpetvā nahāyantiyā ca āpattisabbhāvato nāmena saddhiṃ nāmavasena vā vatthussa ajānanacittena acittakāni nāma. Na andhakāre ‘kaṭisuttamida’nti saññāya saṅghāṇiṃ gahetvā kaṭiyaṃ dhāraṇakāle, mattikāsaññāya ca gandhaṃ gahetvā vilimpanakāle āpattisabbhāvato ‘acittakānī’ti vattabbāni. Tasmiṃ kāle anāpatti, teneva saṅghāṇiyā asaṅghāṇisaññāvārepi ‘āpatti pācittiyassā’ti pāḷi na vuttā. Yathā ‘khettaābādhapaccayā, kaṭisuttakaṃ dhāretī’ti vacanato vināpi akusalena saṅghāṇiādīni sakkā dhāretunti siddhaṃ, evaṃ ābādhapaccayā vināpi akusalena na sakkā suraṃ pātunti siddhaṃ ‘anāpatti ābādhapaccayā majjaṃ pivatī’ti pāḷiyā abhāvato. Akusalena vinā madhupuṇṇamuṭṭhiyaṃ pakkhittamajjassa ajjhoharaṇakālādīsu surāpānāpattiṃ āpajjatīti ca siddhaṃ ‘majje amajjasaññī pivati, āpatti pācittiyassā’ti (pāci. 328) vuttattā. Kiṃbahunā, kāmabhogasaññāya saddhiṃ ‘saṅghāṇī’ti ca ‘gandho’ti ca jānitvā vinā anāpattikāraṇena dhārentiyā ekantākusalattā lokavajjāni nāma vuccanti. Iminā upāyena sesesupi nayo netabbo. Ettha surāpānādhikāre upatissattheravādo’’ti vuttaṃ. Asaṃkaccikasikkhāpade ‘‘aparikkhittassa gāmassa upacāraṃ okkamantiyāti pāṭho’’ti ca ‘‘paṇītabhojanaviññatti, acelakasikkhāpadaṃ, nimantitassa cārittāpajjanaṃ, duṭṭhullappaṭicchādanaṃ, ūnavīsativassupasampadaṃ, mātugāmena saddhiṃ saṃvidhāya addhānagamanaṃ, rājantepurappavesanaṃ, santaṃ bhikkhuṃ anāpucchā vikāle gāmappavesanaṃ, nisīdanaṃ, vassikasāṭikanti pāṭho’’ti ca vuttaṃ.
ನಿಗಮನವಣ್ಣನಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ।
Nigamanavaṇṇanā niṭṭhitā.
ಪಾಚಿತ್ತಿಯಕಣ್ಡವಣ್ಣನಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ।
Pācittiyakaṇḍavaṇṇanā niṭṭhitā.
ಉಭತೋವಿಭಙ್ಗಟ್ಠಕಥಾವಣ್ಣನಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ।
Ubhatovibhaṅgaṭṭhakathāvaṇṇanā niṭṭhitā.
