| Library / Tipiṭaka / ཏིཔིཊཀ • Tipiṭaka / ཝཛིརབུདྡྷི-ཊཱིཀཱ • Vajirabuddhi-ṭīkā |
ནིགམནཝཎྞནཱ
Nigamanavaṇṇanā
གིརགྒསམཛྫཱདཱིནི ‘‘ཨཙིཏྟཀཱནི ལོཀཝཛྫཱནཱི’’ཏི ཝུཏྟཏྟཱ ‘‘ནཙྩ’’ནྟི ཝཱ ‘‘གནྡྷོ’’ཏི ཝཱ ཨཛཱནིཏྭཱཔི དསྶནེན, ཝིལིམྤནེན ཝཱ ཨཱཔཛྫནཏོ ཝཏྠུཨཛཱནནཙིཏྟེན ཨཙིཏྟཀཱནི། ‘‘ནཙྩ’’ནྟི ཝཱ ‘‘གནྡྷོ’’ཏི ཝཱ ཛཱནིཏྭཱ པསྶནྟིཡཱ, ཝིལིམྤནྟིཡཱ ཙ ཨཀུསལཏྟཱ ཨེཝ ལོཀཝཛྫཱནི། ཙོརིཝུཊྛཱཔནཱདཱིནི ‘‘ཙོརཱི’’ཏིཨཱདིནཱ ཝཏྠུཾ ཛཱནིཏྭཱ ཀརཎེ ཨེཝ ཨཱཔཏྟིསབྦྷཱཝཏོ སཙིཏྟཀཱནི། ཨུཔསམྤདཱདཱིནཾ ཨེཀནྟེན ཨཀུསལཙིཏྟེནེཝ ཨཀཏྟབྦཏྟཱ པཎྞཏྟིཝཛྫཱནི། ‘‘ཨིདྷ སཙིཏྟཀཱཙིཏྟཀཏཱ པཎྞཏྟིཛཱནནཱཛཱནནཏཱཡ ཨགྒཧེཏྭཱ ཝཏྠུཛཱནནཱཛཱནནཏཱཡ གཧེཏབྦཱ’’ཏི ལིཁིཏཾ། ཨནུགཎྛིཔདེ པན ‘‘གིརགྒསམཛྫཱདཱིནི ‘ཨཙིཏྟཀཱནི ལོཀཝཛྫཱནཱི’ཏི ཝུཏྟཏྟཱ ‘ནཙྩ’ནྟི ཝཱ ‘སངྒྷཱཎཱི’ཏི ཝཱ ‘གནྡྷོ’ཏི ཝཱ ཏསྶ ནཱམཝསེན ཨཛཱནིཏྭཱ མཱཡཱཀཱརསྶ མཱཡཱནི སཱིསཊྛིཨཱདཱིནི པཊིསངྑཱཡ པསྶནྟིཡཱ, ཨཀྑམཱལཱདིཨཏྠཱཡ སངྒྷཱཎིཾ ཀཊིཡཱ བནྡྷནྟིཡཱ, ‘སེདགནྡྷཾ ཨཔནེཏྭཱ བུདྡྷཔཱུཛཾ ཀརིསྶཱམཱི’ཏི ཨུཔྤནྣེན ཙིཏྟེན གནྡྷཾ ཝིལིམྤེཏྭཱ ནཧཱཡནྟིཡཱ ཙ ཨཱཔཏྟིསབྦྷཱཝཏོ ནཱམེན སདྡྷིཾ ནཱམཝསེན ཝཱ ཝཏྠུསྶ ཨཛཱནནཙིཏྟེན ཨཙིཏྟཀཱནི ནཱམ། ན ཨནྡྷཀཱརེ ‘ཀཊིསུཏྟམིད’ནྟི སཉྙཱཡ སངྒྷཱཎིཾ གཧེཏྭཱ ཀཊིཡཾ དྷཱརཎཀཱལེ, མཏྟིཀཱསཉྙཱཡ ཙ གནྡྷཾ གཧེཏྭཱ ཝིལིམྤནཀཱལེ ཨཱཔཏྟིསབྦྷཱཝཏོ ‘ཨཙིཏྟཀཱནཱི’ཏི ཝཏྟབྦཱནི། ཏསྨིཾ ཀཱལེ ཨནཱཔཏྟི, ཏེནེཝ སངྒྷཱཎིཡཱ ཨསངྒྷཱཎིསཉྙཱཝཱརེཔི ‘ཨཱཔཏྟི པཱཙིཏྟིཡསྶཱ’ཏི པཱལི༹ ན ཝུཏྟཱ། ཡཐཱ ‘ཁེཏྟཨཱབཱདྷཔཙྩཡཱ, ཀཊིསུཏྟཀཾ དྷཱརེཏཱི’ཏི ཝཙནཏོ ཝིནཱཔི ཨཀུསལེན སངྒྷཱཎིཨཱདཱིནི སཀྐཱ དྷཱརེཏུནྟི སིདྡྷཾ, ཨེཝཾ ཨཱབཱདྷཔཙྩཡཱ ཝིནཱཔི ཨཀུསལེན ན སཀྐཱ སུརཾ པཱཏུནྟི སིདྡྷཾ ‘ཨནཱཔཏྟི ཨཱབཱདྷཔཙྩཡཱ མཛྫཾ པིཝཏཱི’ཏི པཱལི༹ཡཱ ཨབྷཱཝཏོ། ཨཀུསལེན ཝིནཱ མདྷུཔུཎྞམུཊྛིཡཾ པཀྑིཏྟམཛྫསྶ ཨཛ྄ཛྷོཧརཎཀཱལཱདཱིསུ སུརཱཔཱནཱཔཏྟིཾ ཨཱཔཛྫཏཱིཏི ཙ སིདྡྷཾ ‘མཛྫེ ཨམཛྫསཉྙཱི པིཝཏི, ཨཱཔཏྟི པཱཙིཏྟིཡསྶཱ’ཏི (པཱཙི॰ ༣༢༨) ཝུཏྟཏྟཱ། ཀིཾབཧུནཱ, ཀཱམབྷོགསཉྙཱཡ སདྡྷིཾ ‘སངྒྷཱཎཱི’ཏི ཙ ‘གནྡྷོ’ཏི ཙ ཛཱནིཏྭཱ ཝིནཱ ཨནཱཔཏྟིཀཱརཎེན དྷཱརེནྟིཡཱ ཨེཀནྟཱཀུསལཏྟཱ ལོཀཝཛྫཱནི ནཱམ ཝུཙྩནྟི། ཨིམིནཱ ཨུཔཱཡེན སེསེསུཔི ནཡོ ནེཏབྦོ། ཨེཏྠ སུརཱཔཱནཱདྷིཀཱརེ ཨུཔཏིསྶཏྠེརཝཱདོ’’ཏི ཝུཏྟཾ། ཨསཾཀཙྩིཀསིཀྑཱཔདེ ‘‘ཨཔརིཀྑིཏྟསྶ གཱམསྶ ཨུཔཙཱརཾ ཨོཀྐམནྟིཡཱཏི པཱཋོ’’ཏི ཙ ‘‘པཎཱིཏབྷོཛནཝིཉྙཏྟི, ཨཙེལཀསིཀྑཱཔདཾ, ནིམནྟིཏསྶ ཙཱརིཏྟཱཔཛྫནཾ, དུཊྛུལླཔྤཊིཙྪཱདནཾ, ཨཱུནཝཱིསཏིཝསྶུཔསམྤདཾ, མཱཏུགཱམེན སདྡྷིཾ སཾཝིདྷཱཡ ཨདྡྷཱནགམནཾ, རཱཛནྟེཔུརཔྤཝེསནཾ, སནྟཾ བྷིཀྑུཾ ཨནཱཔུཙྪཱ ཝིཀཱལེ གཱམཔྤཝེསནཾ, ནིསཱིདནཾ, ཝསྶིཀསཱཊིཀནྟི པཱཋོ’’ཏི ཙ ཝུཏྟཾ།
Giraggasamajjādīni ‘‘acittakāni lokavajjānī’’ti vuttattā ‘‘nacca’’nti vā ‘‘gandho’’ti vā ajānitvāpi dassanena, vilimpanena vā āpajjanato vatthuajānanacittena acittakāni. ‘‘Nacca’’nti vā ‘‘gandho’’ti vā jānitvā passantiyā, vilimpantiyā ca akusalattā eva lokavajjāni. Corivuṭṭhāpanādīni ‘‘corī’’tiādinā vatthuṃ jānitvā karaṇe eva āpattisabbhāvato sacittakāni. Upasampadādīnaṃ ekantena akusalacitteneva akattabbattā paṇṇattivajjāni. ‘‘Idha sacittakācittakatā paṇṇattijānanājānanatāya aggahetvā vatthujānanājānanatāya gahetabbā’’ti likhitaṃ. Anugaṇṭhipade pana ‘‘giraggasamajjādīni ‘acittakāni lokavajjānī’ti vuttattā ‘nacca’nti vā ‘saṅghāṇī’ti vā ‘gandho’ti vā tassa nāmavasena ajānitvā māyākārassa māyāni sīsaṭṭhiādīni paṭisaṅkhāya passantiyā, akkhamālādiatthāya saṅghāṇiṃ kaṭiyā bandhantiyā, ‘sedagandhaṃ apanetvā buddhapūjaṃ karissāmī’ti uppannena cittena gandhaṃ vilimpetvā nahāyantiyā ca āpattisabbhāvato nāmena saddhiṃ nāmavasena vā vatthussa ajānanacittena acittakāni nāma. Na andhakāre ‘kaṭisuttamida’nti saññāya saṅghāṇiṃ gahetvā kaṭiyaṃ dhāraṇakāle, mattikāsaññāya ca gandhaṃ gahetvā vilimpanakāle āpattisabbhāvato ‘acittakānī’ti vattabbāni. Tasmiṃ kāle anāpatti, teneva saṅghāṇiyā asaṅghāṇisaññāvārepi ‘āpatti pācittiyassā’ti pāḷi na vuttā. Yathā ‘khettaābādhapaccayā, kaṭisuttakaṃ dhāretī’ti vacanato vināpi akusalena saṅghāṇiādīni sakkā dhāretunti siddhaṃ, evaṃ ābādhapaccayā vināpi akusalena na sakkā suraṃ pātunti siddhaṃ ‘anāpatti ābādhapaccayā majjaṃ pivatī’ti pāḷiyā abhāvato. Akusalena vinā madhupuṇṇamuṭṭhiyaṃ pakkhittamajjassa ajjhoharaṇakālādīsu surāpānāpattiṃ āpajjatīti ca siddhaṃ ‘majje amajjasaññī pivati, āpatti pācittiyassā’ti (pāci. 328) vuttattā. Kiṃbahunā, kāmabhogasaññāya saddhiṃ ‘saṅghāṇī’ti ca ‘gandho’ti ca jānitvā vinā anāpattikāraṇena dhārentiyā ekantākusalattā lokavajjāni nāma vuccanti. Iminā upāyena sesesupi nayo netabbo. Ettha surāpānādhikāre upatissattheravādo’’ti vuttaṃ. Asaṃkaccikasikkhāpade ‘‘aparikkhittassa gāmassa upacāraṃ okkamantiyāti pāṭho’’ti ca ‘‘paṇītabhojanaviññatti, acelakasikkhāpadaṃ, nimantitassa cārittāpajjanaṃ, duṭṭhullappaṭicchādanaṃ, ūnavīsativassupasampadaṃ, mātugāmena saddhiṃ saṃvidhāya addhānagamanaṃ, rājantepurappavesanaṃ, santaṃ bhikkhuṃ anāpucchā vikāle gāmappavesanaṃ, nisīdanaṃ, vassikasāṭikanti pāṭho’’ti ca vuttaṃ.
ནིགམནཝཎྞནཱ ནིཊྛིཏཱ།
Nigamanavaṇṇanā niṭṭhitā.
པཱཙིཏྟིཡཀཎྜཝཎྞནཱ ནིཊྛིཏཱ།
Pācittiyakaṇḍavaṇṇanā niṭṭhitā.
ཨུབྷཏོཝིབྷངྒཊྛཀཐཱཝཎྞནཱ ནིཊྛིཏཱ།
Ubhatovibhaṅgaṭṭhakathāvaṇṇanā niṭṭhitā.
