Library / Tipiṭaka / తిపిటక • Tipiṭaka / థేరగాథా-అట్ఠకథా • Theragāthā-aṭṭhakathā |
౩. తతియవగ్గో
3. Tatiyavaggo
౧. నిగ్రోధత్థేరగాథావణ్ణనా
1. Nigrodhattheragāthāvaṇṇanā
నాహం భయస్స భాయామీతి ఆయస్మతో నిగ్రోధత్థేరస్స గాథా. కా ఉప్పత్తి? అయం కిర ఇతో అట్ఠారసే కప్పసతే బ్రాహ్మణమహాసాలకులే నిబ్బత్తిత్వా వయప్పత్తో కామేసు ఆదీనవం నేక్ఖమ్మే చ ఆనిసంసం దిస్వా ఘరబన్ధనం పహాయ అరఞ్ఞాయతనం పవిసిత్వా అఞ్ఞతరస్మిం సాలవనే పణ్ణసాలం కత్వా తాపసపబ్బజం పబ్బజిత్వా వనమూలఫలాహారో వసతి. తేన సమయేన పియదస్సీ నామ సమ్మాసమ్బుద్ధో లోకే ఉప్పజ్జిత్వా సదేవకస్స లోకస్స ధమ్మామతవస్సేన కిలేససన్తాపం నిబ్బాపేన్తో ఏకదివసం తాపసే అనుకమ్పాయ తం సాలవనం పవిసిత్వా నిరోధసమాపత్తిం సమాపన్నో. తాపసో వనమూలఫలత్థాయ గచ్ఛన్తో భగవన్తం దిస్వా పసన్నమానసో పుప్ఫితసాలదణ్డసాఖాయో గహేత్వా సాలమణ్డపం కత్వా తం సబ్బత్థకమేవ సాలపుప్ఫేహి సఞ్ఛాదేత్వా భగవన్తం వన్దిత్వా పీతిసోమనస్సవసేనేవ ఆహారత్థాయపి అగన్త్వా నమస్సమానో అట్ఠాసి. సత్థా నిరోధతో వుట్ఠాయ తస్స అనుకమ్పాయ ‘‘భిక్ఖుసఙ్ఘో ఆగచ్ఛతూ’’తి చిన్తేసి, ‘‘భిక్ఖుసఙ్ఘేపి చిత్తం పసాదేస్సతీ’’తి. తావదేవ భిక్ఖుసఙ్ఘో ఆగతో. సో భిక్ఖుసఙ్ఘమ్పి దిస్వా పసన్నమానసో వన్దిత్వా అఞ్జలిం పగ్గయ్హ అట్ఠాసి. సత్థా సితస్స పాతుకరణాపదేసేన తస్స భావినిం సమ్పత్తిం పకాసేన్తో ధమ్మం కథేత్వా పక్కామి సద్ధిం భిక్ఖుసఙ్ఘేన. సో తేన పుఞ్ఞకమ్మేన దేవమనుస్సేసుయేవ సంసరన్తో వివట్టూపనిస్సయం బహుం కుసలం ఉపచినిత్వా ఇమస్మిం బుద్ధుప్పాదే సావత్థియం బ్రాహ్మణమహాసాలకులే నిబ్బత్తి, నిగ్రోధోతిస్స నామం అహోసి. సో జేతవనపటిగ్గహణదివసే బుద్ధానుభావదస్సనేన సఞ్జాతప్పసాదో పబ్బజిత్వా విపస్సనం ఆరభిత్వా నచిరస్సేవ ఛళభిఞ్ఞో అహోసి. తేన వుత్తం అపదానే (అప॰ థేర ౨.౪౯.౧౯౦-౨౨౦) –
Nāhaṃbhayassa bhāyāmīti āyasmato nigrodhattherassa gāthā. Kā uppatti? Ayaṃ kira ito aṭṭhārase kappasate brāhmaṇamahāsālakule nibbattitvā vayappatto kāmesu ādīnavaṃ nekkhamme ca ānisaṃsaṃ disvā gharabandhanaṃ pahāya araññāyatanaṃ pavisitvā aññatarasmiṃ sālavane paṇṇasālaṃ katvā tāpasapabbajaṃ pabbajitvā vanamūlaphalāhāro vasati. Tena samayena piyadassī nāma sammāsambuddho loke uppajjitvā sadevakassa lokassa dhammāmatavassena kilesasantāpaṃ nibbāpento ekadivasaṃ tāpase anukampāya taṃ sālavanaṃ pavisitvā nirodhasamāpattiṃ samāpanno. Tāpaso vanamūlaphalatthāya gacchanto bhagavantaṃ disvā pasannamānaso pupphitasāladaṇḍasākhāyo gahetvā sālamaṇḍapaṃ katvā taṃ sabbatthakameva sālapupphehi sañchādetvā bhagavantaṃ vanditvā pītisomanassavaseneva āhāratthāyapi agantvā namassamāno aṭṭhāsi. Satthā nirodhato vuṭṭhāya tassa anukampāya ‘‘bhikkhusaṅgho āgacchatū’’ti cintesi, ‘‘bhikkhusaṅghepi cittaṃ pasādessatī’’ti. Tāvadeva bhikkhusaṅgho āgato. So bhikkhusaṅghampi disvā pasannamānaso vanditvā añjaliṃ paggayha aṭṭhāsi. Satthā sitassa pātukaraṇāpadesena tassa bhāviniṃ sampattiṃ pakāsento dhammaṃ kathetvā pakkāmi saddhiṃ bhikkhusaṅghena. So tena puññakammena devamanussesuyeva saṃsaranto vivaṭṭūpanissayaṃ bahuṃ kusalaṃ upacinitvā imasmiṃ buddhuppāde sāvatthiyaṃ brāhmaṇamahāsālakule nibbatti, nigrodhotissa nāmaṃ ahosi. So jetavanapaṭiggahaṇadivase buddhānubhāvadassanena sañjātappasādo pabbajitvā vipassanaṃ ārabhitvā nacirasseva chaḷabhiñño ahosi. Tena vuttaṃ apadāne (apa. thera 2.49.190-220) –
‘‘అజ్ఝోగాహేత్వా సాలవనం, సుకతో అస్సమో మమ;
‘‘Ajjhogāhetvā sālavanaṃ, sukato assamo mama;
సాలపుప్ఫేహి సఞ్ఛన్నో, వసామి విపినే తదా.
Sālapupphehi sañchanno, vasāmi vipine tadā.
‘‘పియదస్సీ చ భగవా, సయమ్భూ అగ్గపుగ్గలో;
‘‘Piyadassī ca bhagavā, sayambhū aggapuggalo;
వివేకకామో సమ్బుద్ధో, సాలవనముపాగమి.
Vivekakāmo sambuddho, sālavanamupāgami.
‘‘అస్సమా అభినిక్ఖమ్మ, పవనం అగమాసహం;
‘‘Assamā abhinikkhamma, pavanaṃ agamāsahaṃ;
మూలఫలం గవేసన్తో, ఆహిన్దామి వనే తదా.
Mūlaphalaṃ gavesanto, āhindāmi vane tadā.
‘‘తత్థద్దసాసిం సమ్బుద్ధం, పియదస్సిం మహాయసం;
‘‘Tatthaddasāsiṃ sambuddhaṃ, piyadassiṃ mahāyasaṃ;
సునిసిన్నం సమాపన్నం, విరోచన్తం మహావనే.
Sunisinnaṃ samāpannaṃ, virocantaṃ mahāvane.
‘‘చతుదణ్డే ఠపేత్వాన, బుద్ధస్స ఉపరీ అహం;
‘‘Catudaṇḍe ṭhapetvāna, buddhassa uparī ahaṃ;
మణ్డపం సుకతం కత్వా, సాలపుప్ఫేహి ఛాదయిం.
Maṇḍapaṃ sukataṃ katvā, sālapupphehi chādayiṃ.
‘‘సత్తాహం ధారయిత్వాన, మణ్డపం సాలఛాదితం;
‘‘Sattāhaṃ dhārayitvāna, maṇḍapaṃ sālachāditaṃ;
తత్థ చిత్తం పసాదేత్వా, బుద్ధసేట్ఠమవన్దహం.
Tattha cittaṃ pasādetvā, buddhaseṭṭhamavandahaṃ.
‘‘భగవా తమ్హి సమయే, వుట్ఠహిత్వా సమాధితో;
‘‘Bhagavā tamhi samaye, vuṭṭhahitvā samādhito;
యుగమత్తం పేక్ఖమానో, నిసీది పురిసుత్తమో.
Yugamattaṃ pekkhamāno, nisīdi purisuttamo.
‘‘సావకో వరుణో నామ, పియదస్సిస్స సత్థునో;
‘‘Sāvako varuṇo nāma, piyadassissa satthuno;
వసీసతసహస్సేహి, ఉపగచ్ఛి వినాయకం.
Vasīsatasahassehi, upagacchi vināyakaṃ.
‘‘పియదస్సీ చ భగవా, లోకజేట్ఠో నరాసభో;
‘‘Piyadassī ca bhagavā, lokajeṭṭho narāsabho;
భిక్ఖుసఙ్ఘే నిసీదిత్వా, సితం పాతుకరీ జినో.
Bhikkhusaṅghe nisīditvā, sitaṃ pātukarī jino.
‘‘అనురుద్ధో ఉపట్ఠాకో, పియదస్సిస్స సత్థునో;
‘‘Anuruddho upaṭṭhāko, piyadassissa satthuno;
ఏకంసం చీవరం కత్వా, అపుచ్ఛిత్థ మహామునిం.
Ekaṃsaṃ cīvaraṃ katvā, apucchittha mahāmuniṃ.
‘‘కో ను ఖో భగవా హేతు, సితకమ్మస్స సత్థునో;
‘‘Ko nu kho bhagavā hetu, sitakammassa satthuno;
కారణే విజ్జమానమ్హి, సత్థా పాతుకరే సితం.
Kāraṇe vijjamānamhi, satthā pātukare sitaṃ.
‘‘సత్తాహం సాలచ్ఛదనం, యో మే ధారేసి మాణవో;
‘‘Sattāhaṃ sālacchadanaṃ, yo me dhāresi māṇavo;
తస్స కమ్మం సరిత్వాన, సితం పాతుకరిం అహం.
Tassa kammaṃ saritvāna, sitaṃ pātukariṃ ahaṃ.
‘‘అనోకాసం న పస్సామి, యత్థ పుఞ్ఞం విపచ్చతి;
‘‘Anokāsaṃ na passāmi, yattha puññaṃ vipaccati;
దేవలోకే మనుస్సే వా, ఓకాసోవ న సమ్మతి.
Devaloke manusse vā, okāsova na sammati.
‘‘దేవలోకే వసన్తస్స, పుఞ్ఞకమ్మసమఙ్గినో;
‘‘Devaloke vasantassa, puññakammasamaṅgino;
యావతా పరిసా తస్స, సాలచ్ఛన్నా భవిస్సతి.
Yāvatā parisā tassa, sālacchannā bhavissati.
‘‘తత్థ దిబ్బేహి నచ్చేహి, గీతేహి వాదితేహి చ;
‘‘Tattha dibbehi naccehi, gītehi vāditehi ca;
రమిస్సతి సదా సన్తో, పుఞ్ఞకమ్మసమాహితో.
Ramissati sadā santo, puññakammasamāhito.
‘‘యావతా పరిసా తస్స, గన్ధగన్ధీ భవిస్సతి;
‘‘Yāvatā parisā tassa, gandhagandhī bhavissati;
సాలస్స పుప్ఫవస్సో చ, పవస్సిస్సతి తావదే.
Sālassa pupphavasso ca, pavassissati tāvade.
‘‘తతో చుతోయం మనుజో, మానుసం ఆగమిస్సతి;
‘‘Tato cutoyaṃ manujo, mānusaṃ āgamissati;
ఇధాపి సాలచ్ఛదనం, సబ్బకాలం ధరిస్సతి.
Idhāpi sālacchadanaṃ, sabbakālaṃ dharissati.
‘‘ఇధ నచ్చఞ్చ గీతఞ్చ, సమ్మతాళసమాహితం;
‘‘Idha naccañca gītañca, sammatāḷasamāhitaṃ;
పరివారేస్సన్తి మం నిచ్చం, బుద్ధపూజాయిదం ఫలం.
Parivāressanti maṃ niccaṃ, buddhapūjāyidaṃ phalaṃ.
‘‘ఉగ్గచ్ఛన్తే చ సూరియే, సాలవస్సం పవస్సతే;
‘‘Uggacchante ca sūriye, sālavassaṃ pavassate;
పుఞ్ఞకమ్మేన సంయుత్తం, వస్సతే సబ్బకాలికం.
Puññakammena saṃyuttaṃ, vassate sabbakālikaṃ.
‘‘అట్ఠారసే కప్పసతే, ఓక్కాకకులసమ్భవో;
‘‘Aṭṭhārase kappasate, okkākakulasambhavo;
గోతమో నామ నామేన, సత్థా లోకే భవిస్సతి.
Gotamo nāma nāmena, satthā loke bhavissati.
‘‘తస్స ధమ్మే సుదాయాదో, ఓరసో ధమ్మనిమ్మితో;
‘‘Tassa dhamme sudāyādo, oraso dhammanimmito;
సబ్బాసవే పరిఞ్ఞాయ, నిబ్బాయిస్సతినాసవో.
Sabbāsave pariññāya, nibbāyissatināsavo.
‘‘ధమ్మం అభిసమేన్తస్స, సాలచ్ఛన్నం భవిస్సతి;
‘‘Dhammaṃ abhisamentassa, sālacchannaṃ bhavissati;
చితకే ఝాయమానస్స, ఛదనం తత్థ హేస్సతి.
Citake jhāyamānassa, chadanaṃ tattha hessati.
‘‘విపాకం కిత్తయిత్వాన, పియదస్సీ మహాముని;
‘‘Vipākaṃ kittayitvāna, piyadassī mahāmuni;
పరిసాయ ధమ్మం దేసేసి, తప్పేన్తో ధమ్మవుట్ఠియా.
Parisāya dhammaṃ desesi, tappento dhammavuṭṭhiyā.
‘‘తింసకప్పాని దేవేసు, దేవరజ్జమకారయిం;
‘‘Tiṃsakappāni devesu, devarajjamakārayiṃ;
సట్ఠి చ సత్తక్ఖత్తుఞ్చ, చక్కవత్తీ అహోసహం.
Saṭṭhi ca sattakkhattuñca, cakkavattī ahosahaṃ.
‘‘దేవలోకా ఇధాగన్త్వా, లభామి విపులం సుఖం;
‘‘Devalokā idhāgantvā, labhāmi vipulaṃ sukhaṃ;
ఇధాపి సాలచ్ఛదనం, మణ్డపస్స ఇదం ఫలం.
Idhāpi sālacchadanaṃ, maṇḍapassa idaṃ phalaṃ.
‘‘అయం పచ్ఛిమకో మయ్హం, చరిమో వత్తతే భవో;
‘‘Ayaṃ pacchimako mayhaṃ, carimo vattate bhavo;
ఇధాపి సాలచ్ఛదనం, హేస్సతి సబ్బకాలికం.
Idhāpi sālacchadanaṃ, hessati sabbakālikaṃ.
‘‘మహామునిం తోసయిత్వా, గోతమం సక్యపుఙ్గవం;
‘‘Mahāmuniṃ tosayitvā, gotamaṃ sakyapuṅgavaṃ;
పత్తోమ్హి అచలం ఠానం, హిత్వా జయపరాజయం.
Pattomhi acalaṃ ṭhānaṃ, hitvā jayaparājayaṃ.
‘‘అట్ఠారసే కప్పసతే, యం బుద్ధమభిపూజయిం;
‘‘Aṭṭhārase kappasate, yaṃ buddhamabhipūjayiṃ;
దుగ్గతిం నాభిజానామి, బుద్ధపూజాయిదం ఫలం.
Duggatiṃ nābhijānāmi, buddhapūjāyidaṃ phalaṃ.
‘‘కిలేసా ఝాపితా మయ్హం, భవా సబ్బే సమూహతా;
‘‘Kilesā jhāpitā mayhaṃ, bhavā sabbe samūhatā;
నాగోవ బన్ధనం ఛేత్వా, విహరామి అనాసవో.
Nāgova bandhanaṃ chetvā, viharāmi anāsavo.
‘‘స్వాగతం వత మే ఆసి, బుద్ధసేట్ఠస్స సన్తికే;
‘‘Svāgataṃ vata me āsi, buddhaseṭṭhassa santike;
తిస్సో విజ్జా అనుప్పత్తా, కతం బుద్ధస్స సాసనం.
Tisso vijjā anuppattā, kataṃ buddhassa sāsanaṃ.
‘‘పటిసమ్భిదా చతస్సో, విమోక్ఖాపి చ అట్ఠిమే;
‘‘Paṭisambhidā catasso, vimokkhāpi ca aṭṭhime;
ఛళభిఞ్ఞా సచ్ఛికతా, కతం బుద్ధస్స సాసన’’న్తి.
Chaḷabhiññā sacchikatā, kataṃ buddhassa sāsana’’nti.
ఏవం పన ఛళభిఞ్ఞో హుత్వా ఫలసుఖేన వీతినామేన్తో సాసనస్స నియ్యానికభావవిభావనత్థం అఞ్ఞాబ్యాకరణవసేన ‘‘నాహం భయస్స భాయామీ’’తి గాథం అభాసి.
Evaṃ pana chaḷabhiñño hutvā phalasukhena vītināmento sāsanassa niyyānikabhāvavibhāvanatthaṃ aññābyākaraṇavasena ‘‘nāhaṃ bhayassa bhāyāmī’’ti gāthaṃ abhāsi.
౨౧. తత్థ భాయన్తి ఏతస్మాతి భయం, జాతిజరాది. భయస్సాతి నిస్సక్కే సామివచనం, భయతో భాయితబ్బనిమిత్తం జాతిజరామరణాదినా హేతునా నాహం భాయామీతి అత్థో. తత్థ కారణమాహ ‘‘సత్థా నో అమతస్స కోవిదో’’తి. అమ్హాకం సత్థా అమతే కుసలో వేనేయ్యానం అమతదానే ఛేకో. యత్థ భయం నావతిట్ఠతీతి యస్మిం నిబ్బానే యథావుత్తం భయం న తిట్ఠతి ఓకాసం న లభతి. తేనాతి తతో నిబ్బానతో. వజన్తీతి అభయట్ఠానమేవ గచ్ఛన్తి. నిబ్బానఞ్హి అభయట్ఠానం నామ. కేన పన వజన్తీతి ఆహ ‘‘మగ్గేన వజన్తి భిక్ఖవో’’తి, అట్ఠఙ్గికేన అరియమగ్గేన సత్థు ఓవాదకరణా భిక్ఖూ సంసారే భయస్స ఇక్ఖనకాతి అత్థో. యత్థాతి వా యం నిమిత్తం యస్స అరియమగ్గస్స అధిగమహేతు అత్తానువాదాదికం పఞ్చవీసతివిధమ్పి భయం నావతిట్ఠతి పతిట్ఠం న లభతి, తేన అరియేన మగ్గేన వజన్తి అభయట్ఠానం సత్థు సాసనే భిక్ఖూ, తేన మగ్గేన అహమ్పి గతో, తస్మా నాహం భయస్స భాయామీతి థేరో అఞ్ఞం బ్యాకాసి.
21. Tattha bhāyanti etasmāti bhayaṃ, jātijarādi. Bhayassāti nissakke sāmivacanaṃ, bhayato bhāyitabbanimittaṃ jātijarāmaraṇādinā hetunā nāhaṃ bhāyāmīti attho. Tattha kāraṇamāha ‘‘satthā no amatassa kovido’’ti. Amhākaṃ satthā amate kusalo veneyyānaṃ amatadāne cheko. Yattha bhayaṃ nāvatiṭṭhatīti yasmiṃ nibbāne yathāvuttaṃ bhayaṃ na tiṭṭhati okāsaṃ na labhati. Tenāti tato nibbānato. Vajantīti abhayaṭṭhānameva gacchanti. Nibbānañhi abhayaṭṭhānaṃ nāma. Kena pana vajantīti āha ‘‘maggena vajanti bhikkhavo’’ti, aṭṭhaṅgikena ariyamaggena satthu ovādakaraṇā bhikkhū saṃsāre bhayassa ikkhanakāti attho. Yatthāti vā yaṃ nimittaṃ yassa ariyamaggassa adhigamahetu attānuvādādikaṃ pañcavīsatividhampi bhayaṃ nāvatiṭṭhati patiṭṭhaṃ na labhati, tena ariyena maggena vajanti abhayaṭṭhānaṃ satthu sāsane bhikkhū, tena maggena ahampi gato, tasmā nāhaṃ bhayassa bhāyāmīti thero aññaṃ byākāsi.
నిగ్రోధత్థేరగాథావణ్ణనా నిట్ఠితా.
Nigrodhattheragāthāvaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
తిపిటక (మూల) • Tipiṭaka (Mūla) / సుత్తపిటక • Suttapiṭaka / ఖుద్దకనికాయ • Khuddakanikāya / థేరగాథాపాళి • Theragāthāpāḷi / ౧. నిగ్రోధత్థేరగాథా • 1. Nigrodhattheragāthā