Library / Tipiṭaka / තිපිටක • Tipiṭaka / ථෙරගාථා-අට්‌ඨකථා • Theragāthā-aṭṭhakathā

    3. තතියවග්‌ගො

    3. Tatiyavaggo

    1. නිග්‍රොධත්‌ථෙරගාථාවණ්‌ණනා

    1. Nigrodhattheragāthāvaṇṇanā

    නාහං භයස්‌ස භායාමීති ආයස්‌මතො නිග්‍රොධත්‌ථෙරස්‌ස ගාථා. කා උප්‌පත්‌ති? අයං කිර ඉතො අට්‌ඨාරසෙ කප්‌පසතෙ බ්‍රාහ්‌මණමහාසාලකුලෙ නිබ්‌බත්‌තිත්‌වා වයප්‌පත්‌තො කාමෙසු ආදීනවං නෙක්‌ඛම්‌මෙ ච ආනිසංසං දිස්‌වා ඝරබන්‌ධනං පහාය අරඤ්‌ඤායතනං පවිසිත්‌වා අඤ්‌ඤතරස්‌මිං සාලවනෙ පණ්‌ණසාලං කත්‌වා තාපසපබ්‌බජං පබ්‌බජිත්‌වා වනමූලඵලාහාරො වසති. තෙන සමයෙන පියදස්‌සී නාම සම්‌මාසම්‌බුද්‌ධො ලොකෙ උප්‌පජ්‌ජිත්‌වා සදෙවකස්‌ස ලොකස්‌ස ධම්‌මාමතවස්‌සෙන කිලෙසසන්‌තාපං නිබ්‌බාපෙන්‌තො එකදිවසං තාපසෙ අනුකම්‌පාය තං සාලවනං පවිසිත්‌වා නිරොධසමාපත්‌තිං සමාපන්‌නො. තාපසො වනමූලඵලත්‌ථාය ගච්‌ඡන්‌තො භගවන්‌තං දිස්‌වා පසන්‌නමානසො පුප්‌ඵිතසාලදණ්‌ඩසාඛායො ගහෙත්‌වා සාලමණ්‌ඩපං කත්‌වා තං සබ්‌බත්‌ථකමෙව සාලපුප්‌ඵෙහි සඤ්‌ඡාදෙත්‌වා භගවන්‌තං වන්‌දිත්‌වා පීතිසොමනස්‌සවසෙනෙව ආහාරත්‌ථායපි අගන්‌ත්‌වා නමස්‌සමානො අට්‌ඨාසි. සත්‌ථා නිරොධතො වුට්‌ඨාය තස්‌ස අනුකම්‌පාය ‘‘භික්‌ඛුසඞ්‌ඝො ආගච්‌ඡතූ’’ති චින්‌තෙසි, ‘‘භික්‌ඛුසඞ්‌ඝෙපි චිත්‌තං පසාදෙස්‌සතී’’ති. තාවදෙව භික්‌ඛුසඞ්‌ඝො ආගතො. සො භික්‌ඛුසඞ්‌ඝම්‌පි දිස්‌වා පසන්‌නමානසො වන්‌දිත්‌වා අඤ්‌ජලිං පග්‌ගය්‌හ අට්‌ඨාසි. සත්‌ථා සිතස්‌ස පාතුකරණාපදෙසෙන තස්‌ස භාවිනිං සම්‌පත්‌තිං පකාසෙන්‌තො ධම්‌මං කථෙත්‌වා පක්‌කාමි සද්‌ධිං භික්‌ඛුසඞ්‌ඝෙන. සො තෙන පුඤ්‌ඤකම්‌මෙන දෙවමනුස්‌සෙසුයෙව සංසරන්‌තො විවට්‌ටූපනිස්‌සයං බහුං කුසලං උපචිනිත්‌වා ඉමස්‌මිං බුද්‌ධුප්‌පාදෙ සාවත්‌ථියං බ්‍රාහ්‌මණමහාසාලකුලෙ නිබ්‌බත්‌ති, නිග්‍රොධොතිස්‌ස නාමං අහොසි. සො ජෙතවනපටිග්‌ගහණදිවසෙ බුද්‌ධානුභාවදස්‌සනෙන සඤ්‌ජාතප්‌පසාදො පබ්‌බජිත්‌වා විපස්‌සනං ආරභිත්‌වා නචිරස්‌සෙව ඡළභිඤ්‌ඤො අහොසි. තෙන වුත්‌තං අපදානෙ (අප. ථෙර 2.49.190-220) –

    Nāhaṃbhayassa bhāyāmīti āyasmato nigrodhattherassa gāthā. Kā uppatti? Ayaṃ kira ito aṭṭhārase kappasate brāhmaṇamahāsālakule nibbattitvā vayappatto kāmesu ādīnavaṃ nekkhamme ca ānisaṃsaṃ disvā gharabandhanaṃ pahāya araññāyatanaṃ pavisitvā aññatarasmiṃ sālavane paṇṇasālaṃ katvā tāpasapabbajaṃ pabbajitvā vanamūlaphalāhāro vasati. Tena samayena piyadassī nāma sammāsambuddho loke uppajjitvā sadevakassa lokassa dhammāmatavassena kilesasantāpaṃ nibbāpento ekadivasaṃ tāpase anukampāya taṃ sālavanaṃ pavisitvā nirodhasamāpattiṃ samāpanno. Tāpaso vanamūlaphalatthāya gacchanto bhagavantaṃ disvā pasannamānaso pupphitasāladaṇḍasākhāyo gahetvā sālamaṇḍapaṃ katvā taṃ sabbatthakameva sālapupphehi sañchādetvā bhagavantaṃ vanditvā pītisomanassavaseneva āhāratthāyapi agantvā namassamāno aṭṭhāsi. Satthā nirodhato vuṭṭhāya tassa anukampāya ‘‘bhikkhusaṅgho āgacchatū’’ti cintesi, ‘‘bhikkhusaṅghepi cittaṃ pasādessatī’’ti. Tāvadeva bhikkhusaṅgho āgato. So bhikkhusaṅghampi disvā pasannamānaso vanditvā añjaliṃ paggayha aṭṭhāsi. Satthā sitassa pātukaraṇāpadesena tassa bhāviniṃ sampattiṃ pakāsento dhammaṃ kathetvā pakkāmi saddhiṃ bhikkhusaṅghena. So tena puññakammena devamanussesuyeva saṃsaranto vivaṭṭūpanissayaṃ bahuṃ kusalaṃ upacinitvā imasmiṃ buddhuppāde sāvatthiyaṃ brāhmaṇamahāsālakule nibbatti, nigrodhotissa nāmaṃ ahosi. So jetavanapaṭiggahaṇadivase buddhānubhāvadassanena sañjātappasādo pabbajitvā vipassanaṃ ārabhitvā nacirasseva chaḷabhiñño ahosi. Tena vuttaṃ apadāne (apa. thera 2.49.190-220) –

    ‘‘අජ්‌ඣොගාහෙත්‌වා සාලවනං, සුකතො අස්‌සමො මම;

    ‘‘Ajjhogāhetvā sālavanaṃ, sukato assamo mama;

    සාලපුප්‌ඵෙහි සඤ්‌ඡන්‌නො, වසාමි විපිනෙ තදා.

    Sālapupphehi sañchanno, vasāmi vipine tadā.

    ‘‘පියදස්‌සී ච භගවා, සයම්‌භූ අග්‌ගපුග්‌ගලො;

    ‘‘Piyadassī ca bhagavā, sayambhū aggapuggalo;

    විවෙකකාමො සම්‌බුද්‌ධො, සාලවනමුපාගමි.

    Vivekakāmo sambuddho, sālavanamupāgami.

    ‘‘අස්‌සමා අභිනික්‌ඛම්‌ම, පවනං අගමාසහං;

    ‘‘Assamā abhinikkhamma, pavanaṃ agamāsahaṃ;

    මූලඵලං ගවෙසන්‌තො, ආහින්‌දාමි වනෙ තදා.

    Mūlaphalaṃ gavesanto, āhindāmi vane tadā.

    ‘‘තත්‌ථද්‌දසාසිං සම්‌බුද්‌ධං, පියදස්‌සිං මහායසං;

    ‘‘Tatthaddasāsiṃ sambuddhaṃ, piyadassiṃ mahāyasaṃ;

    සුනිසින්‌නං සමාපන්‌නං, විරොචන්‌තං මහාවනෙ.

    Sunisinnaṃ samāpannaṃ, virocantaṃ mahāvane.

    ‘‘චතුදණ්‌ඩෙ ඨපෙත්‌වාන, බුද්‌ධස්‌ස උපරී අහං;

    ‘‘Catudaṇḍe ṭhapetvāna, buddhassa uparī ahaṃ;

    මණ්‌ඩපං සුකතං කත්‌වා, සාලපුප්‌ඵෙහි ඡාදයිං.

    Maṇḍapaṃ sukataṃ katvā, sālapupphehi chādayiṃ.

    ‘‘සත්‌තාහං ධාරයිත්‌වාන, මණ්‌ඩපං සාලඡාදිතං;

    ‘‘Sattāhaṃ dhārayitvāna, maṇḍapaṃ sālachāditaṃ;

    තත්‌ථ චිත්‌තං පසාදෙත්‌වා, බුද්‌ධසෙට්‌ඨමවන්‌දහං.

    Tattha cittaṃ pasādetvā, buddhaseṭṭhamavandahaṃ.

    ‘‘භගවා තම්‌හි සමයෙ, වුට්‌ඨහිත්‌වා සමාධිතො;

    ‘‘Bhagavā tamhi samaye, vuṭṭhahitvā samādhito;

    යුගමත්‌තං පෙක්‌ඛමානො, නිසීදි පුරිසුත්‌තමො.

    Yugamattaṃ pekkhamāno, nisīdi purisuttamo.

    ‘‘සාවකො වරුණො නාම, පියදස්‌සිස්‌ස සත්‌ථුනො;

    ‘‘Sāvako varuṇo nāma, piyadassissa satthuno;

    වසීසතසහස්‌සෙහි, උපගච්‌ඡි විනායකං.

    Vasīsatasahassehi, upagacchi vināyakaṃ.

    ‘‘පියදස්‌සී ච භගවා, ලොකජෙට්‌ඨො නරාසභො;

    ‘‘Piyadassī ca bhagavā, lokajeṭṭho narāsabho;

    භික්‌ඛුසඞ්‌ඝෙ නිසීදිත්‌වා, සිතං පාතුකරී ජිනො.

    Bhikkhusaṅghe nisīditvā, sitaṃ pātukarī jino.

    ‘‘අනුරුද්‌ධො උපට්‌ඨාකො, පියදස්‌සිස්‌ස සත්‌ථුනො;

    ‘‘Anuruddho upaṭṭhāko, piyadassissa satthuno;

    එකංසං චීවරං කත්‌වා, අපුච්‌ඡිත්‌ථ මහාමුනිං.

    Ekaṃsaṃ cīvaraṃ katvā, apucchittha mahāmuniṃ.

    ‘‘කො නු ඛො භගවා හෙතු, සිතකම්‌මස්‌ස සත්‌ථුනො;

    ‘‘Ko nu kho bhagavā hetu, sitakammassa satthuno;

    කාරණෙ විජ්‌ජමානම්‌හි, සත්‌ථා පාතුකරෙ සිතං.

    Kāraṇe vijjamānamhi, satthā pātukare sitaṃ.

    ‘‘සත්‌තාහං සාලච්‌ඡදනං, යො මෙ ධාරෙසි මාණවො;

    ‘‘Sattāhaṃ sālacchadanaṃ, yo me dhāresi māṇavo;

    තස්‌ස කම්‌මං සරිත්‌වාන, සිතං පාතුකරිං අහං.

    Tassa kammaṃ saritvāna, sitaṃ pātukariṃ ahaṃ.

    ‘‘අනොකාසං න පස්‌සාමි, යත්‌ථ පුඤ්‌ඤං විපච්‌චති;

    ‘‘Anokāsaṃ na passāmi, yattha puññaṃ vipaccati;

    දෙවලොකෙ මනුස්‌සෙ වා, ඔකාසොව න සම්‌මති.

    Devaloke manusse vā, okāsova na sammati.

    ‘‘දෙවලොකෙ වසන්‌තස්‌ස, පුඤ්‌ඤකම්‌මසමඞ්‌ගිනො;

    ‘‘Devaloke vasantassa, puññakammasamaṅgino;

    යාවතා පරිසා තස්‌ස, සාලච්‌ඡන්‌නා භවිස්‌සති.

    Yāvatā parisā tassa, sālacchannā bhavissati.

    ‘‘තත්‌ථ දිබ්‌බෙහි නච්‌චෙහි, ගීතෙහි වාදිතෙහි ච;

    ‘‘Tattha dibbehi naccehi, gītehi vāditehi ca;

    රමිස්‌සති සදා සන්‌තො, පුඤ්‌ඤකම්‌මසමාහිතො.

    Ramissati sadā santo, puññakammasamāhito.

    ‘‘යාවතා පරිසා තස්‌ස, ගන්‌ධගන්‌ධී භවිස්‌සති;

    ‘‘Yāvatā parisā tassa, gandhagandhī bhavissati;

    සාලස්‌ස පුප්‌ඵවස්‌සො ච, පවස්‌සිස්‌සති තාවදෙ.

    Sālassa pupphavasso ca, pavassissati tāvade.

    ‘‘තතො චුතොයං මනුජො, මානුසං ආගමිස්‌සති;

    ‘‘Tato cutoyaṃ manujo, mānusaṃ āgamissati;

    ඉධාපි සාලච්‌ඡදනං, සබ්‌බකාලං ධරිස්‌සති.

    Idhāpi sālacchadanaṃ, sabbakālaṃ dharissati.

    ‘‘ඉධ නච්‌චඤ්‌ච ගීතඤ්‌ච, සම්‌මතාළසමාහිතං;

    ‘‘Idha naccañca gītañca, sammatāḷasamāhitaṃ;

    පරිවාරෙස්‌සන්‌ති මං නිච්‌චං, බුද්‌ධපූජායිදං ඵලං.

    Parivāressanti maṃ niccaṃ, buddhapūjāyidaṃ phalaṃ.

    ‘‘උග්‌ගච්‌ඡන්‌තෙ ච සූරියෙ, සාලවස්‌සං පවස්‌සතෙ;

    ‘‘Uggacchante ca sūriye, sālavassaṃ pavassate;

    පුඤ්‌ඤකම්‌මෙන සංයුත්‌තං, වස්‌සතෙ සබ්‌බකාලිකං.

    Puññakammena saṃyuttaṃ, vassate sabbakālikaṃ.

    ‘‘අට්‌ඨාරසෙ කප්‌පසතෙ, ඔක්‌කාකකුලසම්‌භවො;

    ‘‘Aṭṭhārase kappasate, okkākakulasambhavo;

    ගොතමො නාම නාමෙන, සත්‌ථා ලොකෙ භවිස්‌සති.

    Gotamo nāma nāmena, satthā loke bhavissati.

    ‘‘තස්‌ස ධම්‌මෙ සුදායාදො, ඔරසො ධම්‌මනිම්‌මිතො;

    ‘‘Tassa dhamme sudāyādo, oraso dhammanimmito;

    සබ්‌බාසවෙ පරිඤ්‌ඤාය, නිබ්‌බායිස්‌සතිනාසවො.

    Sabbāsave pariññāya, nibbāyissatināsavo.

    ‘‘ධම්‌මං අභිසමෙන්‌තස්‌ස, සාලච්‌ඡන්‌නං භවිස්‌සති;

    ‘‘Dhammaṃ abhisamentassa, sālacchannaṃ bhavissati;

    චිතකෙ ඣායමානස්‌ස, ඡදනං තත්‌ථ හෙස්‌සති.

    Citake jhāyamānassa, chadanaṃ tattha hessati.

    ‘‘විපාකං කිත්‌තයිත්‌වාන, පියදස්‌සී මහාමුනි;

    ‘‘Vipākaṃ kittayitvāna, piyadassī mahāmuni;

    පරිසාය ධම්‌මං දෙසෙසි, තප්‌පෙන්‌තො ධම්‌මවුට්‌ඨියා.

    Parisāya dhammaṃ desesi, tappento dhammavuṭṭhiyā.

    ‘‘තිංසකප්‌පානි දෙවෙසු, දෙවරජ්‌ජමකාරයිං;

    ‘‘Tiṃsakappāni devesu, devarajjamakārayiṃ;

    සට්‌ඨි ච සත්‌තක්‌ඛත්‌තුඤ්‌ච, චක්‌කවත්‌තී අහොසහං.

    Saṭṭhi ca sattakkhattuñca, cakkavattī ahosahaṃ.

    ‘‘දෙවලොකා ඉධාගන්‌ත්‌වා, ලභාමි විපුලං සුඛං;

    ‘‘Devalokā idhāgantvā, labhāmi vipulaṃ sukhaṃ;

    ඉධාපි සාලච්‌ඡදනං, මණ්‌ඩපස්‌ස ඉදං ඵලං.

    Idhāpi sālacchadanaṃ, maṇḍapassa idaṃ phalaṃ.

    ‘‘අයං පච්‌ඡිමකො මය්‌හං, චරිමො වත්‌තතෙ භවො;

    ‘‘Ayaṃ pacchimako mayhaṃ, carimo vattate bhavo;

    ඉධාපි සාලච්‌ඡදනං, හෙස්‌සති සබ්‌බකාලිකං.

    Idhāpi sālacchadanaṃ, hessati sabbakālikaṃ.

    ‘‘මහාමුනිං තොසයිත්‌වා, ගොතමං සක්‍යපුඞ්‌ගවං;

    ‘‘Mahāmuniṃ tosayitvā, gotamaṃ sakyapuṅgavaṃ;

    පත්‌තොම්‌හි අචලං ඨානං, හිත්‌වා ජයපරාජයං.

    Pattomhi acalaṃ ṭhānaṃ, hitvā jayaparājayaṃ.

    ‘‘අට්‌ඨාරසෙ කප්‌පසතෙ, යං බුද්‌ධමභිපූජයිං;

    ‘‘Aṭṭhārase kappasate, yaṃ buddhamabhipūjayiṃ;

    දුග්‌ගතිං නාභිජානාමි, බුද්‌ධපූජායිදං ඵලං.

    Duggatiṃ nābhijānāmi, buddhapūjāyidaṃ phalaṃ.

    ‘‘කිලෙසා ඣාපිතා මය්‌හං, භවා සබ්‌බෙ සමූහතා;

    ‘‘Kilesā jhāpitā mayhaṃ, bhavā sabbe samūhatā;

    නාගොව බන්‌ධනං ඡෙත්‌වා, විහරාමි අනාසවො.

    Nāgova bandhanaṃ chetvā, viharāmi anāsavo.

    ‘‘ස්‌වාගතං වත මෙ ආසි, බුද්‌ධසෙට්‌ඨස්‌ස සන්‌තිකෙ;

    ‘‘Svāgataṃ vata me āsi, buddhaseṭṭhassa santike;

    තිස්‌සො විජ්‌ජා අනුප්‌පත්‌තා, කතං බුද්‌ධස්‌ස සාසනං.

    Tisso vijjā anuppattā, kataṃ buddhassa sāsanaṃ.

    ‘‘පටිසම්‌භිදා චතස්‌සො, විමොක්‌ඛාපි ච අට්‌ඨිමෙ;

    ‘‘Paṭisambhidā catasso, vimokkhāpi ca aṭṭhime;

    ඡළභිඤ්‌ඤා සච්‌ඡිකතා, කතං බුද්‌ධස්‌ස සාසන’’න්‌ති.

    Chaḷabhiññā sacchikatā, kataṃ buddhassa sāsana’’nti.

    එවං පන ඡළභිඤ්‌ඤො හුත්‌වා ඵලසුඛෙන වීතිනාමෙන්‌තො සාසනස්‌ස නිය්‍යානිකභාවවිභාවනත්‌ථං අඤ්‌ඤාබ්‍යාකරණවසෙන ‘‘නාහං භයස්‌ස භායාමී’’ති ගාථං අභාසි.

    Evaṃ pana chaḷabhiñño hutvā phalasukhena vītināmento sāsanassa niyyānikabhāvavibhāvanatthaṃ aññābyākaraṇavasena ‘‘nāhaṃ bhayassa bhāyāmī’’ti gāthaṃ abhāsi.

    21. තත්‌ථ භායන්‌ති එතස්‌මාති භයං, ජාතිජරාදි. භයස්‌සාති නිස්‌සක්‌කෙ සාමිවචනං, භයතො භායිතබ්‌බනිමිත්‌තං ජාතිජරාමරණාදිනා හෙතුනා නාහං භායාමීති අත්‌ථො. තත්‌ථ කාරණමාහ ‘‘සත්‌ථා නො අමතස්‌ස කොවිදො’’ති. අම්‌හාකං සත්‌ථා අමතෙ කුසලො වෙනෙය්‍යානං අමතදානෙ ඡෙකො. යත්‌ථ භයං නාවතිට්‌ඨතීති යස්‌මිං නිබ්‌බානෙ යථාවුත්‌තං භයං න තිට්‌ඨති ඔකාසං න ලභති. තෙනාති තතො නිබ්‌බානතො. වජන්‌තීති අභයට්‌ඨානමෙව ගච්‌ඡන්‌ති. නිබ්‌බානඤ්‌හි අභයට්‌ඨානං නාම. කෙන පන වජන්‌තීති ආහ ‘‘මග්‌ගෙන වජන්‌ති භික්‌ඛවො’’ති, අට්‌ඨඞ්‌ගිකෙන අරියමග්‌ගෙන සත්‌ථු ඔවාදකරණා භික්‌ඛූ සංසාරෙ භයස්‌ස ඉක්‌ඛනකාති අත්‌ථො. යත්‌ථාති වා යං නිමිත්‌තං යස්‌ස අරියමග්‌ගස්‌ස අධිගමහෙතු අත්‌තානුවාදාදිකං පඤ්‌චවීසතිවිධම්‌පි භයං නාවතිට්‌ඨති පතිට්‌ඨං න ලභති, තෙන අරියෙන මග්‌ගෙන වජන්‌ති අභයට්‌ඨානං සත්‌ථු සාසනෙ භික්‌ඛූ, තෙන මග්‌ගෙන අහම්‌පි ගතො, තස්‌මා නාහං භයස්‌ස භායාමීති ථෙරො අඤ්‌ඤං බ්‍යාකාසි.

    21. Tattha bhāyanti etasmāti bhayaṃ, jātijarādi. Bhayassāti nissakke sāmivacanaṃ, bhayato bhāyitabbanimittaṃ jātijarāmaraṇādinā hetunā nāhaṃ bhāyāmīti attho. Tattha kāraṇamāha ‘‘satthā no amatassa kovido’’ti. Amhākaṃ satthā amate kusalo veneyyānaṃ amatadāne cheko. Yattha bhayaṃ nāvatiṭṭhatīti yasmiṃ nibbāne yathāvuttaṃ bhayaṃ na tiṭṭhati okāsaṃ na labhati. Tenāti tato nibbānato. Vajantīti abhayaṭṭhānameva gacchanti. Nibbānañhi abhayaṭṭhānaṃ nāma. Kena pana vajantīti āha ‘‘maggena vajanti bhikkhavo’’ti, aṭṭhaṅgikena ariyamaggena satthu ovādakaraṇā bhikkhū saṃsāre bhayassa ikkhanakāti attho. Yatthāti vā yaṃ nimittaṃ yassa ariyamaggassa adhigamahetu attānuvādādikaṃ pañcavīsatividhampi bhayaṃ nāvatiṭṭhati patiṭṭhaṃ na labhati, tena ariyena maggena vajanti abhayaṭṭhānaṃ satthu sāsane bhikkhū, tena maggena ahampi gato, tasmā nāhaṃ bhayassa bhāyāmīti thero aññaṃ byākāsi.

    නිග්‍රොධත්‌ථෙරගාථාවණ්‌ණනා නිට්‌ඨිතා.

    Nigrodhattheragāthāvaṇṇanā niṭṭhitā.







    Related texts:



    තිපිටක (මූල) • Tipiṭaka (Mūla) / සුත්‌තපිටක • Suttapiṭaka / ඛුද්‌දකනිකාය • Khuddakanikāya / ථෙරගාථාපාළි • Theragāthāpāḷi / 1. නිග්‍රොධත්‌ථෙරගාථා • 1. Nigrodhattheragāthā


    © 1991-2023 The Titi Tudorancea Bulletin | Titi Tudorancea® is a Registered Trademark | Terms of use and privacy policy
    Contact