Library / Tipiṭaka / തിപിടക • Tipiṭaka / ഥേരഗാഥാ-അട്ഠകഥാ • Theragāthā-aṭṭhakathā |
൩. തതിയവഗ്ഗോ
3. Tatiyavaggo
൧. നിഗ്രോധത്ഥേരഗാഥാവണ്ണനാ
1. Nigrodhattheragāthāvaṇṇanā
നാഹം ഭയസ്സ ഭായാമീതി ആയസ്മതോ നിഗ്രോധത്ഥേരസ്സ ഗാഥാ. കാ ഉപ്പത്തി? അയം കിര ഇതോ അട്ഠാരസേ കപ്പസതേ ബ്രാഹ്മണമഹാസാലകുലേ നിബ്ബത്തിത്വാ വയപ്പത്തോ കാമേസു ആദീനവം നേക്ഖമ്മേ ച ആനിസംസം ദിസ്വാ ഘരബന്ധനം പഹായ അരഞ്ഞായതനം പവിസിത്വാ അഞ്ഞതരസ്മിം സാലവനേ പണ്ണസാലം കത്വാ താപസപബ്ബജം പബ്ബജിത്വാ വനമൂലഫലാഹാരോ വസതി. തേന സമയേന പിയദസ്സീ നാമ സമ്മാസമ്ബുദ്ധോ ലോകേ ഉപ്പജ്ജിത്വാ സദേവകസ്സ ലോകസ്സ ധമ്മാമതവസ്സേന കിലേസസന്താപം നിബ്ബാപേന്തോ ഏകദിവസം താപസേ അനുകമ്പായ തം സാലവനം പവിസിത്വാ നിരോധസമാപത്തിം സമാപന്നോ. താപസോ വനമൂലഫലത്ഥായ ഗച്ഛന്തോ ഭഗവന്തം ദിസ്വാ പസന്നമാനസോ പുപ്ഫിതസാലദണ്ഡസാഖായോ ഗഹേത്വാ സാലമണ്ഡപം കത്വാ തം സബ്ബത്ഥകമേവ സാലപുപ്ഫേഹി സഞ്ഛാദേത്വാ ഭഗവന്തം വന്ദിത്വാ പീതിസോമനസ്സവസേനേവ ആഹാരത്ഥായപി അഗന്ത്വാ നമസ്സമാനോ അട്ഠാസി. സത്ഥാ നിരോധതോ വുട്ഠായ തസ്സ അനുകമ്പായ ‘‘ഭിക്ഖുസങ്ഘോ ആഗച്ഛതൂ’’തി ചിന്തേസി, ‘‘ഭിക്ഖുസങ്ഘേപി ചിത്തം പസാദേസ്സതീ’’തി. താവദേവ ഭിക്ഖുസങ്ഘോ ആഗതോ. സോ ഭിക്ഖുസങ്ഘമ്പി ദിസ്വാ പസന്നമാനസോ വന്ദിത്വാ അഞ്ജലിം പഗ്ഗയ്ഹ അട്ഠാസി. സത്ഥാ സിതസ്സ പാതുകരണാപദേസേന തസ്സ ഭാവിനിം സമ്പത്തിം പകാസേന്തോ ധമ്മം കഥേത്വാ പക്കാമി സദ്ധിം ഭിക്ഖുസങ്ഘേന. സോ തേന പുഞ്ഞകമ്മേന ദേവമനുസ്സേസുയേവ സംസരന്തോ വിവട്ടൂപനിസ്സയം ബഹും കുസലം ഉപചിനിത്വാ ഇമസ്മിം ബുദ്ധുപ്പാദേ സാവത്ഥിയം ബ്രാഹ്മണമഹാസാലകുലേ നിബ്ബത്തി, നിഗ്രോധോതിസ്സ നാമം അഹോസി. സോ ജേതവനപടിഗ്ഗഹണദിവസേ ബുദ്ധാനുഭാവദസ്സനേന സഞ്ജാതപ്പസാദോ പബ്ബജിത്വാ വിപസ്സനം ആരഭിത്വാ നചിരസ്സേവ ഛളഭിഞ്ഞോ അഹോസി. തേന വുത്തം അപദാനേ (അപ॰ ഥേര ൨.൪൯.൧൯൦-൨൨൦) –
Nāhaṃbhayassa bhāyāmīti āyasmato nigrodhattherassa gāthā. Kā uppatti? Ayaṃ kira ito aṭṭhārase kappasate brāhmaṇamahāsālakule nibbattitvā vayappatto kāmesu ādīnavaṃ nekkhamme ca ānisaṃsaṃ disvā gharabandhanaṃ pahāya araññāyatanaṃ pavisitvā aññatarasmiṃ sālavane paṇṇasālaṃ katvā tāpasapabbajaṃ pabbajitvā vanamūlaphalāhāro vasati. Tena samayena piyadassī nāma sammāsambuddho loke uppajjitvā sadevakassa lokassa dhammāmatavassena kilesasantāpaṃ nibbāpento ekadivasaṃ tāpase anukampāya taṃ sālavanaṃ pavisitvā nirodhasamāpattiṃ samāpanno. Tāpaso vanamūlaphalatthāya gacchanto bhagavantaṃ disvā pasannamānaso pupphitasāladaṇḍasākhāyo gahetvā sālamaṇḍapaṃ katvā taṃ sabbatthakameva sālapupphehi sañchādetvā bhagavantaṃ vanditvā pītisomanassavaseneva āhāratthāyapi agantvā namassamāno aṭṭhāsi. Satthā nirodhato vuṭṭhāya tassa anukampāya ‘‘bhikkhusaṅgho āgacchatū’’ti cintesi, ‘‘bhikkhusaṅghepi cittaṃ pasādessatī’’ti. Tāvadeva bhikkhusaṅgho āgato. So bhikkhusaṅghampi disvā pasannamānaso vanditvā añjaliṃ paggayha aṭṭhāsi. Satthā sitassa pātukaraṇāpadesena tassa bhāviniṃ sampattiṃ pakāsento dhammaṃ kathetvā pakkāmi saddhiṃ bhikkhusaṅghena. So tena puññakammena devamanussesuyeva saṃsaranto vivaṭṭūpanissayaṃ bahuṃ kusalaṃ upacinitvā imasmiṃ buddhuppāde sāvatthiyaṃ brāhmaṇamahāsālakule nibbatti, nigrodhotissa nāmaṃ ahosi. So jetavanapaṭiggahaṇadivase buddhānubhāvadassanena sañjātappasādo pabbajitvā vipassanaṃ ārabhitvā nacirasseva chaḷabhiñño ahosi. Tena vuttaṃ apadāne (apa. thera 2.49.190-220) –
‘‘അജ്ഝോഗാഹേത്വാ സാലവനം, സുകതോ അസ്സമോ മമ;
‘‘Ajjhogāhetvā sālavanaṃ, sukato assamo mama;
സാലപുപ്ഫേഹി സഞ്ഛന്നോ, വസാമി വിപിനേ തദാ.
Sālapupphehi sañchanno, vasāmi vipine tadā.
‘‘പിയദസ്സീ ച ഭഗവാ, സയമ്ഭൂ അഗ്ഗപുഗ്ഗലോ;
‘‘Piyadassī ca bhagavā, sayambhū aggapuggalo;
വിവേകകാമോ സമ്ബുദ്ധോ, സാലവനമുപാഗമി.
Vivekakāmo sambuddho, sālavanamupāgami.
‘‘അസ്സമാ അഭിനിക്ഖമ്മ, പവനം അഗമാസഹം;
‘‘Assamā abhinikkhamma, pavanaṃ agamāsahaṃ;
മൂലഫലം ഗവേസന്തോ, ആഹിന്ദാമി വനേ തദാ.
Mūlaphalaṃ gavesanto, āhindāmi vane tadā.
‘‘തത്ഥദ്ദസാസിം സമ്ബുദ്ധം, പിയദസ്സിം മഹായസം;
‘‘Tatthaddasāsiṃ sambuddhaṃ, piyadassiṃ mahāyasaṃ;
സുനിസിന്നം സമാപന്നം, വിരോചന്തം മഹാവനേ.
Sunisinnaṃ samāpannaṃ, virocantaṃ mahāvane.
‘‘ചതുദണ്ഡേ ഠപേത്വാന, ബുദ്ധസ്സ ഉപരീ അഹം;
‘‘Catudaṇḍe ṭhapetvāna, buddhassa uparī ahaṃ;
മണ്ഡപം സുകതം കത്വാ, സാലപുപ്ഫേഹി ഛാദയിം.
Maṇḍapaṃ sukataṃ katvā, sālapupphehi chādayiṃ.
‘‘സത്താഹം ധാരയിത്വാന, മണ്ഡപം സാലഛാദിതം;
‘‘Sattāhaṃ dhārayitvāna, maṇḍapaṃ sālachāditaṃ;
തത്ഥ ചിത്തം പസാദേത്വാ, ബുദ്ധസേട്ഠമവന്ദഹം.
Tattha cittaṃ pasādetvā, buddhaseṭṭhamavandahaṃ.
‘‘ഭഗവാ തമ്ഹി സമയേ, വുട്ഠഹിത്വാ സമാധിതോ;
‘‘Bhagavā tamhi samaye, vuṭṭhahitvā samādhito;
യുഗമത്തം പേക്ഖമാനോ, നിസീദി പുരിസുത്തമോ.
Yugamattaṃ pekkhamāno, nisīdi purisuttamo.
‘‘സാവകോ വരുണോ നാമ, പിയദസ്സിസ്സ സത്ഥുനോ;
‘‘Sāvako varuṇo nāma, piyadassissa satthuno;
വസീസതസഹസ്സേഹി, ഉപഗച്ഛി വിനായകം.
Vasīsatasahassehi, upagacchi vināyakaṃ.
‘‘പിയദസ്സീ ച ഭഗവാ, ലോകജേട്ഠോ നരാസഭോ;
‘‘Piyadassī ca bhagavā, lokajeṭṭho narāsabho;
ഭിക്ഖുസങ്ഘേ നിസീദിത്വാ, സിതം പാതുകരീ ജിനോ.
Bhikkhusaṅghe nisīditvā, sitaṃ pātukarī jino.
‘‘അനുരുദ്ധോ ഉപട്ഠാകോ, പിയദസ്സിസ്സ സത്ഥുനോ;
‘‘Anuruddho upaṭṭhāko, piyadassissa satthuno;
ഏകംസം ചീവരം കത്വാ, അപുച്ഛിത്ഥ മഹാമുനിം.
Ekaṃsaṃ cīvaraṃ katvā, apucchittha mahāmuniṃ.
‘‘കോ നു ഖോ ഭഗവാ ഹേതു, സിതകമ്മസ്സ സത്ഥുനോ;
‘‘Ko nu kho bhagavā hetu, sitakammassa satthuno;
കാരണേ വിജ്ജമാനമ്ഹി, സത്ഥാ പാതുകരേ സിതം.
Kāraṇe vijjamānamhi, satthā pātukare sitaṃ.
‘‘സത്താഹം സാലച്ഛദനം, യോ മേ ധാരേസി മാണവോ;
‘‘Sattāhaṃ sālacchadanaṃ, yo me dhāresi māṇavo;
തസ്സ കമ്മം സരിത്വാന, സിതം പാതുകരിം അഹം.
Tassa kammaṃ saritvāna, sitaṃ pātukariṃ ahaṃ.
‘‘അനോകാസം ന പസ്സാമി, യത്ഥ പുഞ്ഞം വിപച്ചതി;
‘‘Anokāsaṃ na passāmi, yattha puññaṃ vipaccati;
ദേവലോകേ മനുസ്സേ വാ, ഓകാസോവ ന സമ്മതി.
Devaloke manusse vā, okāsova na sammati.
‘‘ദേവലോകേ വസന്തസ്സ, പുഞ്ഞകമ്മസമങ്ഗിനോ;
‘‘Devaloke vasantassa, puññakammasamaṅgino;
യാവതാ പരിസാ തസ്സ, സാലച്ഛന്നാ ഭവിസ്സതി.
Yāvatā parisā tassa, sālacchannā bhavissati.
‘‘തത്ഥ ദിബ്ബേഹി നച്ചേഹി, ഗീതേഹി വാദിതേഹി ച;
‘‘Tattha dibbehi naccehi, gītehi vāditehi ca;
രമിസ്സതി സദാ സന്തോ, പുഞ്ഞകമ്മസമാഹിതോ.
Ramissati sadā santo, puññakammasamāhito.
‘‘യാവതാ പരിസാ തസ്സ, ഗന്ധഗന്ധീ ഭവിസ്സതി;
‘‘Yāvatā parisā tassa, gandhagandhī bhavissati;
സാലസ്സ പുപ്ഫവസ്സോ ച, പവസ്സിസ്സതി താവദേ.
Sālassa pupphavasso ca, pavassissati tāvade.
‘‘തതോ ചുതോയം മനുജോ, മാനുസം ആഗമിസ്സതി;
‘‘Tato cutoyaṃ manujo, mānusaṃ āgamissati;
ഇധാപി സാലച്ഛദനം, സബ്ബകാലം ധരിസ്സതി.
Idhāpi sālacchadanaṃ, sabbakālaṃ dharissati.
‘‘ഇധ നച്ചഞ്ച ഗീതഞ്ച, സമ്മതാളസമാഹിതം;
‘‘Idha naccañca gītañca, sammatāḷasamāhitaṃ;
പരിവാരേസ്സന്തി മം നിച്ചം, ബുദ്ധപൂജായിദം ഫലം.
Parivāressanti maṃ niccaṃ, buddhapūjāyidaṃ phalaṃ.
‘‘ഉഗ്ഗച്ഛന്തേ ച സൂരിയേ, സാലവസ്സം പവസ്സതേ;
‘‘Uggacchante ca sūriye, sālavassaṃ pavassate;
പുഞ്ഞകമ്മേന സംയുത്തം, വസ്സതേ സബ്ബകാലികം.
Puññakammena saṃyuttaṃ, vassate sabbakālikaṃ.
‘‘അട്ഠാരസേ കപ്പസതേ, ഓക്കാകകുലസമ്ഭവോ;
‘‘Aṭṭhārase kappasate, okkākakulasambhavo;
ഗോതമോ നാമ നാമേന, സത്ഥാ ലോകേ ഭവിസ്സതി.
Gotamo nāma nāmena, satthā loke bhavissati.
‘‘തസ്സ ധമ്മേ സുദായാദോ, ഓരസോ ധമ്മനിമ്മിതോ;
‘‘Tassa dhamme sudāyādo, oraso dhammanimmito;
സബ്ബാസവേ പരിഞ്ഞായ, നിബ്ബായിസ്സതിനാസവോ.
Sabbāsave pariññāya, nibbāyissatināsavo.
‘‘ധമ്മം അഭിസമേന്തസ്സ, സാലച്ഛന്നം ഭവിസ്സതി;
‘‘Dhammaṃ abhisamentassa, sālacchannaṃ bhavissati;
ചിതകേ ഝായമാനസ്സ, ഛദനം തത്ഥ ഹേസ്സതി.
Citake jhāyamānassa, chadanaṃ tattha hessati.
‘‘വിപാകം കിത്തയിത്വാന, പിയദസ്സീ മഹാമുനി;
‘‘Vipākaṃ kittayitvāna, piyadassī mahāmuni;
പരിസായ ധമ്മം ദേസേസി, തപ്പേന്തോ ധമ്മവുട്ഠിയാ.
Parisāya dhammaṃ desesi, tappento dhammavuṭṭhiyā.
‘‘തിംസകപ്പാനി ദേവേസു, ദേവരജ്ജമകാരയിം;
‘‘Tiṃsakappāni devesu, devarajjamakārayiṃ;
സട്ഠി ച സത്തക്ഖത്തുഞ്ച, ചക്കവത്തീ അഹോസഹം.
Saṭṭhi ca sattakkhattuñca, cakkavattī ahosahaṃ.
‘‘ദേവലോകാ ഇധാഗന്ത്വാ, ലഭാമി വിപുലം സുഖം;
‘‘Devalokā idhāgantvā, labhāmi vipulaṃ sukhaṃ;
ഇധാപി സാലച്ഛദനം, മണ്ഡപസ്സ ഇദം ഫലം.
Idhāpi sālacchadanaṃ, maṇḍapassa idaṃ phalaṃ.
‘‘അയം പച്ഛിമകോ മയ്ഹം, ചരിമോ വത്തതേ ഭവോ;
‘‘Ayaṃ pacchimako mayhaṃ, carimo vattate bhavo;
ഇധാപി സാലച്ഛദനം, ഹേസ്സതി സബ്ബകാലികം.
Idhāpi sālacchadanaṃ, hessati sabbakālikaṃ.
‘‘മഹാമുനിം തോസയിത്വാ, ഗോതമം സക്യപുങ്ഗവം;
‘‘Mahāmuniṃ tosayitvā, gotamaṃ sakyapuṅgavaṃ;
പത്തോമ്ഹി അചലം ഠാനം, ഹിത്വാ ജയപരാജയം.
Pattomhi acalaṃ ṭhānaṃ, hitvā jayaparājayaṃ.
‘‘അട്ഠാരസേ കപ്പസതേ, യം ബുദ്ധമഭിപൂജയിം;
‘‘Aṭṭhārase kappasate, yaṃ buddhamabhipūjayiṃ;
ദുഗ്ഗതിം നാഭിജാനാമി, ബുദ്ധപൂജായിദം ഫലം.
Duggatiṃ nābhijānāmi, buddhapūjāyidaṃ phalaṃ.
‘‘കിലേസാ ഝാപിതാ മയ്ഹം, ഭവാ സബ്ബേ സമൂഹതാ;
‘‘Kilesā jhāpitā mayhaṃ, bhavā sabbe samūhatā;
നാഗോവ ബന്ധനം ഛേത്വാ, വിഹരാമി അനാസവോ.
Nāgova bandhanaṃ chetvā, viharāmi anāsavo.
‘‘സ്വാഗതം വത മേ ആസി, ബുദ്ധസേട്ഠസ്സ സന്തികേ;
‘‘Svāgataṃ vata me āsi, buddhaseṭṭhassa santike;
തിസ്സോ വിജ്ജാ അനുപ്പത്താ, കതം ബുദ്ധസ്സ സാസനം.
Tisso vijjā anuppattā, kataṃ buddhassa sāsanaṃ.
‘‘പടിസമ്ഭിദാ ചതസ്സോ, വിമോക്ഖാപി ച അട്ഠിമേ;
‘‘Paṭisambhidā catasso, vimokkhāpi ca aṭṭhime;
ഛളഭിഞ്ഞാ സച്ഛികതാ, കതം ബുദ്ധസ്സ സാസന’’ന്തി.
Chaḷabhiññā sacchikatā, kataṃ buddhassa sāsana’’nti.
ഏവം പന ഛളഭിഞ്ഞോ ഹുത്വാ ഫലസുഖേന വീതിനാമേന്തോ സാസനസ്സ നിയ്യാനികഭാവവിഭാവനത്ഥം അഞ്ഞാബ്യാകരണവസേന ‘‘നാഹം ഭയസ്സ ഭായാമീ’’തി ഗാഥം അഭാസി.
Evaṃ pana chaḷabhiñño hutvā phalasukhena vītināmento sāsanassa niyyānikabhāvavibhāvanatthaṃ aññābyākaraṇavasena ‘‘nāhaṃ bhayassa bhāyāmī’’ti gāthaṃ abhāsi.
൨൧. തത്ഥ ഭായന്തി ഏതസ്മാതി ഭയം, ജാതിജരാദി. ഭയസ്സാതി നിസ്സക്കേ സാമിവചനം, ഭയതോ ഭായിതബ്ബനിമിത്തം ജാതിജരാമരണാദിനാ ഹേതുനാ നാഹം ഭായാമീതി അത്ഥോ. തത്ഥ കാരണമാഹ ‘‘സത്ഥാ നോ അമതസ്സ കോവിദോ’’തി. അമ്ഹാകം സത്ഥാ അമതേ കുസലോ വേനേയ്യാനം അമതദാനേ ഛേകോ. യത്ഥ ഭയം നാവതിട്ഠതീതി യസ്മിം നിബ്ബാനേ യഥാവുത്തം ഭയം ന തിട്ഠതി ഓകാസം ന ലഭതി. തേനാതി തതോ നിബ്ബാനതോ. വജന്തീതി അഭയട്ഠാനമേവ ഗച്ഛന്തി. നിബ്ബാനഞ്ഹി അഭയട്ഠാനം നാമ. കേന പന വജന്തീതി ആഹ ‘‘മഗ്ഗേന വജന്തി ഭിക്ഖവോ’’തി, അട്ഠങ്ഗികേന അരിയമഗ്ഗേന സത്ഥു ഓവാദകരണാ ഭിക്ഖൂ സംസാരേ ഭയസ്സ ഇക്ഖനകാതി അത്ഥോ. യത്ഥാതി വാ യം നിമിത്തം യസ്സ അരിയമഗ്ഗസ്സ അധിഗമഹേതു അത്താനുവാദാദികം പഞ്ചവീസതിവിധമ്പി ഭയം നാവതിട്ഠതി പതിട്ഠം ന ലഭതി, തേന അരിയേന മഗ്ഗേന വജന്തി അഭയട്ഠാനം സത്ഥു സാസനേ ഭിക്ഖൂ, തേന മഗ്ഗേന അഹമ്പി ഗതോ, തസ്മാ നാഹം ഭയസ്സ ഭായാമീതി ഥേരോ അഞ്ഞം ബ്യാകാസി.
21. Tattha bhāyanti etasmāti bhayaṃ, jātijarādi. Bhayassāti nissakke sāmivacanaṃ, bhayato bhāyitabbanimittaṃ jātijarāmaraṇādinā hetunā nāhaṃ bhāyāmīti attho. Tattha kāraṇamāha ‘‘satthā no amatassa kovido’’ti. Amhākaṃ satthā amate kusalo veneyyānaṃ amatadāne cheko. Yattha bhayaṃ nāvatiṭṭhatīti yasmiṃ nibbāne yathāvuttaṃ bhayaṃ na tiṭṭhati okāsaṃ na labhati. Tenāti tato nibbānato. Vajantīti abhayaṭṭhānameva gacchanti. Nibbānañhi abhayaṭṭhānaṃ nāma. Kena pana vajantīti āha ‘‘maggena vajanti bhikkhavo’’ti, aṭṭhaṅgikena ariyamaggena satthu ovādakaraṇā bhikkhū saṃsāre bhayassa ikkhanakāti attho. Yatthāti vā yaṃ nimittaṃ yassa ariyamaggassa adhigamahetu attānuvādādikaṃ pañcavīsatividhampi bhayaṃ nāvatiṭṭhati patiṭṭhaṃ na labhati, tena ariyena maggena vajanti abhayaṭṭhānaṃ satthu sāsane bhikkhū, tena maggena ahampi gato, tasmā nāhaṃ bhayassa bhāyāmīti thero aññaṃ byākāsi.
നിഗ്രോധത്ഥേരഗാഥാവണ്ണനാ നിട്ഠിതാ.
Nigrodhattheragāthāvaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
തിപിടക (മൂല) • Tipiṭaka (Mūla) / സുത്തപിടക • Suttapiṭaka / ഖുദ്ദകനികായ • Khuddakanikāya / ഥേരഗാഥാപാളി • Theragāthāpāḷi / ൧. നിഗ്രോധത്ഥേരഗാഥാ • 1. Nigrodhattheragāthā