| Library / Tipiṭaka / तिपिटक • Tipiṭaka / संयुत्तनिकाय (टीका) • Saṃyuttanikāya (ṭīkā) |
८. वङ्गीससंयुत्तं
8. Vaṅgīsasaṃyuttaṃ
१. निक्खन्तसुत्तवण्णना
1. Nikkhantasuttavaṇṇanā
२०९. आळवियन्ति आळविनगरसमीपे। अग्गचेतियेति गोतमकचेतियादीहि उत्तमचेतिये। तं किर भूमिरामणेय्यकभावेन मनुञ्ञताय पधानयुत्ततादिसम्पत्तिया च इतरचेतियेहि सेट्ठसम्मतं। कप्पत्थेरेनाति ‘‘कप्पो’’ति गोत्ततो आगतनामो थेरो, सहस्सपुराणजटिलानं अब्भन्तरे अयं महाथेरो। ओहीनकोति थेरेसु गामं पिण्डाय पविट्ठेसु विहारे एव अवहीनको ठितो। तत्थ कारणमाह ‘‘विहारपालो’’तिआदि। समलङ्करित्वाति समं अलङ्कारेन अलङ्करित्वा। कुसलचित्तं विद्धंसेति पवत्तितुं अप्पदानवसेन। एतस्मिन्ति एतस्मिं रागे उप्पन्ने। ‘‘एकस्मि’’न्ति वा पाठो, एकस्मिं विसभागवत्थुके रागे उप्पन्ने। धम्मो वाति मम चित्ते उप्पज्जनकतो अञ्ञो धम्मो वा। येन कारणेन परो अनभिरतिं विनोदेत्वा इदानेव अभिरतिं उप्पादेय्य, तं कारणं कुतो लब्भाति योजना, तं कारणं नत्थीति अत्थो, तस्स अभावकारणवचनं।
209.Āḷaviyanti āḷavinagarasamīpe. Aggacetiyeti gotamakacetiyādīhi uttamacetiye. Taṃ kira bhūmirāmaṇeyyakabhāvena manuññatāya padhānayuttatādisampattiyā ca itaracetiyehi seṭṭhasammataṃ. Kappattherenāti ‘‘kappo’’ti gottato āgatanāmo thero, sahassapurāṇajaṭilānaṃ abbhantare ayaṃ mahāthero. Ohīnakoti theresu gāmaṃ piṇḍāya paviṭṭhesu vihāre eva avahīnako ṭhito. Tattha kāraṇamāha ‘‘vihārapālo’’tiādi. Samalaṅkaritvāti samaṃ alaṅkārena alaṅkaritvā. Kusalacittaṃ viddhaṃseti pavattituṃ appadānavasena. Etasminti etasmiṃ rāge uppanne. ‘‘Ekasmi’’nti vā pāṭho, ekasmiṃ visabhāgavatthuke rāge uppanne. Dhammo vāti mama citte uppajjanakato añño dhammo vā. Yena kāraṇena paro anabhiratiṃ vinodetvā idāneva abhiratiṃ uppādeyya, taṃ kāraṇaṃ kuto labbhāti yojanā, taṃ kāraṇaṃ natthīti attho, tassa abhāvakāraṇavacanaṃ.
अनगारियन्ति अगारविरहतो अनगारं पब्बज्जा। तत्थ नियुत्तत्ता अनगारियं क-कारस्स य-कारं कत्वा, पब्बजितन्ति अत्थो। आधावन्तीति हदयं अभिभवित्वा धावन्ति। उग्गतानन्ति उळारानं पुत्ता। तेनाह ‘‘महेसक्खा राजञ्ञभूता’’ति। उत्तमप्पमाणन्ति सहस्सपलं समन्ताति समन्ततो। परिकिरेय्युन्ति विज्झेय्युं। एतस्मा सहस्साति यथावुत्ता धनुग्गहसहस्सतो। अतिरेकतरा अनेकसहस्सा। इत्थियो ओलोकनसितलपितरोदितसरे खिपन्तियो। नेव मं ब्याधयिस्सन्ति नेव मं निज्झायिस्सन्ति। ‘‘ब्याधयिस्सती’’ति पाठोति वुत्तं ‘‘चालेतुं न सक्खिस्सतीति अत्थो’’ति। धम्मे सम्हीति सके सन्तिके पतिट्ठिते सासनधम्मे। तेनाह ‘‘अनभिरतिं विनोदेत्वा’’तिआदि।
Anagāriyanti agāravirahato anagāraṃ pabbajjā. Tattha niyuttattā anagāriyaṃ ka-kārassa ya-kāraṃ katvā, pabbajitanti attho. Ādhāvantīti hadayaṃ abhibhavitvā dhāvanti. Uggatānanti uḷārānaṃ puttā. Tenāha ‘‘mahesakkhā rājaññabhūtā’’ti. Uttamappamāṇanti sahassapalaṃ samantāti samantato. Parikireyyunti vijjheyyuṃ. Etasmā sahassāti yathāvuttā dhanuggahasahassato. Atirekatarā anekasahassā. Itthiyo olokanasitalapitaroditasare khipantiyo. Neva maṃ byādhayissanti neva maṃ nijjhāyissanti. ‘‘Byādhayissatī’’ti pāṭhoti vuttaṃ ‘‘cāletuṃ na sakkhissatīti attho’’ti. Dhamme samhīti sake santike patiṭṭhite sāsanadhamme. Tenāha ‘‘anabhiratiṃvinodetvā’’tiādi.
मग्गन्ति ‘‘मग्गो’’ति वत्तब्बे लिङ्गविपल्लासेन वुत्तं। तेनाह ‘‘सो हि निब्बानस्स पुब्बभागमग्ग्गो’’ति।
Magganti ‘‘maggo’’ti vattabbe liṅgavipallāsena vuttaṃ. Tenāha ‘‘so hi nibbānassa pubbabhāgamagggo’’ti.
निक्खन्तसुत्तवण्णना निट्ठिता।
Nikkhantasuttavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
तिपिटक (मूल) • Tipiṭaka (Mūla) / सुत्तपिटक • Suttapiṭaka / संयुत्तनिकाय • Saṃyuttanikāya / १. निक्खन्तसुत्तं • 1. Nikkhantasuttaṃ
अट्ठकथा • Aṭṭhakathā / सुत्तपिटक (अट्ठकथा) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / संयुत्तनिकाय (अट्ठकथा) • Saṃyuttanikāya (aṭṭhakathā) / १. निक्खन्तसुत्तवण्णना • 1. Nikkhantasuttavaṇṇanā
