Library / Tipiṭaka / តិបិដក • Tipiṭaka / ជាតក-អដ្ឋកថា • Jātaka-aṭṭhakathā

    [៥៤១] ៤. និមិជាតកវណ្ណនា

    [541] 4. Nimijātakavaṇṇanā

    អច្ឆេរំ វត លោកស្មិន្តិ ឥទំ សត្ថា មិថិលំ ឧបនិស្សាយ មឃទេវអម្ពវនេ វិហរន្តោ សិតបាតុកម្មំ អារព្ភ កថេសិ។ ឯកទិវសញ្ហិ សត្ថា សាយន្ហសមយេ សម្ពហុលេហិ ភិក្ខូហិ សទ្ធិំ តស្មិំ អម្ពវនេ ចារិកំ ចរមានោ ឯកំ រមណីយំ ភូមិប្បទេសំ ទិស្វា អត្តនោ បុព្ពចរិយំ កថេតុកាមោ ហុត្វា សិតបាតុកម្មំ កត្វា អាយស្មតា អានន្ទត្ថេរេន សិតបាតុកម្មការណំ បុដ្ឋោ ‘‘អានន្ទ, អយំ ភូមិប្បទេសោ បុព្ពេ មយា មឃទេវរាជកាលេ ឈានកីឡ្ហំ កីឡន្តេន អជ្ឈាវុដ្ឋបុព្ពោ’’តិ វត្វា តេន យាចិតោ បញ្ញត្តាសនេ និសីទិត្វា អតីតំ អាហរិ។

    Accheraṃvata lokasminti idaṃ satthā mithilaṃ upanissāya maghadevaambavane viharanto sitapātukammaṃ ārabbha kathesi. Ekadivasañhi satthā sāyanhasamaye sambahulehi bhikkhūhi saddhiṃ tasmiṃ ambavane cārikaṃ caramāno ekaṃ ramaṇīyaṃ bhūmippadesaṃ disvā attano pubbacariyaṃ kathetukāmo hutvā sitapātukammaṃ katvā āyasmatā ānandattherena sitapātukammakāraṇaṃ puṭṭho ‘‘ānanda, ayaṃ bhūmippadeso pubbe mayā maghadevarājakāle jhānakīḷhaṃ kīḷantena ajjhāvuṭṭhapubbo’’ti vatvā tena yācito paññattāsane nisīditvā atītaṃ āhari.

    អតីតេ វិទេហរដ្ឋេ មិថិលនគរេ មឃទេវោ នាម រាជា រជ្ជំ ការេសិ។ សោ ចតុរាសីតិវស្សសហស្សានិ កុមារកីឡ្ហំ កីឡិ, ចតុរាសីតិវស្សសហស្សានិ ឧបរជ្ជំ ការេសិ, ចតុរាសីតិវស្សសហស្សានិ រជ្ជំ ការេន្តោ ‘‘យទា មេ សម្ម កប្បក, សិរស្មិំ បលិតានិ បស្សេយ្យាសិ, តទា មេ អារោចេយ្យាសី’’តិ អាហ។ អបរភាគេ កប្បកោ បលិតានិ ទិស្វា រញ្ញោ អារោចេសិ។ រាជា បលិតំ សុវណ្ណសណ្ឌាសេន ឧទ្ធរាបេត្វា ហត្ថតលេ បតិដ្ឋាបេត្វា បលិតំ ឱលោកេត្វា មច្ចុរាជេន អាគន្ត្វា នលាដេ លគ្គំ វិយ មរណំ សម្បស្សមានោ ‘‘ឥទានិ មេ បព្ពជិតកាលោ’’តិ កប្បកស្ស គាមវរំ ទត្វា ជេដ្ឋបុត្តំ បក្កោសាបេត្វា ‘‘តាត, រជ្ជំ បដិច្ឆ, អហំ បព្ពជិស្សាមី’’តិ វត្វា ‘‘កិំ ការណា ទេវា’’តិ វុត្តេ –

    Atīte videharaṭṭhe mithilanagare maghadevo nāma rājā rajjaṃ kāresi. So caturāsītivassasahassāni kumārakīḷhaṃ kīḷi, caturāsītivassasahassāni uparajjaṃ kāresi, caturāsītivassasahassāni rajjaṃ kārento ‘‘yadā me samma kappaka, sirasmiṃ palitāni passeyyāsi, tadā me āroceyyāsī’’ti āha. Aparabhāge kappako palitāni disvā rañño ārocesi. Rājā palitaṃ suvaṇṇasaṇḍāsena uddharāpetvā hatthatale patiṭṭhāpetvā palitaṃ oloketvā maccurājena āgantvā nalāṭe laggaṃ viya maraṇaṃ sampassamāno ‘‘idāni me pabbajitakālo’’ti kappakassa gāmavaraṃ datvā jeṭṭhaputtaṃ pakkosāpetvā ‘‘tāta, rajjaṃ paṭiccha, ahaṃ pabbajissāmī’’ti vatvā ‘‘kiṃ kāraṇā devā’’ti vutte –

    ‘‘ឧត្តមង្គរុហា មយ្ហំ, ឥមេ ជាតា វយោហរា;

    ‘‘Uttamaṅgaruhā mayhaṃ, ime jātā vayoharā;

    បាតុភូតា ទេវទូតា, បព្ពជ្ជាសមយោ មមា’’តិ។ –

    Pātubhūtā devadūtā, pabbajjāsamayo mamā’’ti. –

    វត្វា បុត្តំ រជ្ជេ អភិសិញ្ចិត្វា ‘‘តាត, ត្វម្បិ ឯវរូបំ បលិតំ ទិស្វាវ បព្ពជេយ្យាសី’’តិ តំ ឱវទិត្វា នគរា និក្ខមិត្វា អម្ពវនេ ឥសិបព្ពជ្ជំ បព្ពជិត្វា ចតុរាសីតិវស្សសហស្សានិ ចត្តារោ ព្រហ្មវិហារេ ភាវេត្វា ព្រហ្មលោកេ និព្ពត្តិ។ បុត្តោបិស្ស ឯតេនេវ ឧបាយេន បព្ពជិត្វា ព្រហ្មលោកបរាយណោ អហោសិ។ តថា តស្ស បុត្តោ, តថា តស្ស បុត្តោតិ ឯវំ ទ្វីហិ ឩនានិ ចតុរាសីតិខត្តិយសហស្សានិ សីសេ បលិតំ ទិស្វាវ ឥមស្មិំ អម្ពវនេ បព្ពជិត្វា ចត្តារោ ព្រហ្មវិហារេ ភាវេត្វា ព្រហ្មលោកេ និព្ពត្តិំសុ។

    Vatvā puttaṃ rajje abhisiñcitvā ‘‘tāta, tvampi evarūpaṃ palitaṃ disvāva pabbajeyyāsī’’ti taṃ ovaditvā nagarā nikkhamitvā ambavane isipabbajjaṃ pabbajitvā caturāsītivassasahassāni cattāro brahmavihāre bhāvetvā brahmaloke nibbatti. Puttopissa eteneva upāyena pabbajitvā brahmalokaparāyaṇo ahosi. Tathā tassa putto, tathā tassa puttoti evaṃ dvīhi ūnāni caturāsītikhattiyasahassāni sīse palitaṃ disvāva imasmiṃ ambavane pabbajitvā cattāro brahmavihāre bhāvetvā brahmaloke nibbattiṃsu.

    តេសំ សព្ពបឋមំ និព្ពត្តោ មឃទេវរាជា ព្រហ្មលោកេ ឋិតោវ អត្តនោ វំសំ ឱលោកេន្តោ ទ្វីហិ ឩនានិ ចតុរាសីតិខត្តិយសហស្សានិ បព្ពជិតានិ ទិស្វា តុដ្ឋមានសោ ហុត្វា ‘‘ឥតោ នុ ខោ បរំ បវត្តិស្សតិ, ន បវត្តិស្សតី’’តិ ឱលោកេន្តោ អប្បវត្តនភាវំ ញត្វា ‘‘មម វំសំ អហមេវ ឃដេស្សាមី’’តិ ចិន្តេត្វា តតោ ចវិត្វា មិថិលនគរេ រញ្ញោ អគ្គមហេសិយា កុច្ឆិម្ហិ បដិសន្ធិំ គណ្ហិត្វា ទសមាសច្ចយេន មាតុ កុច្ឆិតោ និក្ខមិ។ រាជា តស្ស នាមគ្គហណទិវសេ នេមិត្តកេ ព្រាហ្មណេ បក្កោសាបេត្វា បុច្ឆិ។ តេ តស្ស លក្ខណានិ ឱលោកេត្វា ‘‘មហារាជ, អយំ កុមារោ តុម្ហាកំ វំសំ ឃដេន្តោ ឧប្បន្នោ។ តុម្ហាកញ្ហិ វំសោ បព្ពជិតវំសោ, ឥមស្ស បរតោ នាគមិស្សតី’’តិ វទិំសុ។ តំ សុត្វា រាជា ‘‘អយំ កុមារោ រថចក្កនេមិ វិយ មម វំសំ ឃដេន្តោ ជាតោ, តស្មា តស្ស ‘និមិកុមារោ’តិ នាមំ ករិស្សាមី’’តិ ចិន្តេត្វា ‘‘និមិកុមារោ’’តិស្ស នាមំ អកាសិ។

    Tesaṃ sabbapaṭhamaṃ nibbatto maghadevarājā brahmaloke ṭhitova attano vaṃsaṃ olokento dvīhi ūnāni caturāsītikhattiyasahassāni pabbajitāni disvā tuṭṭhamānaso hutvā ‘‘ito nu kho paraṃ pavattissati, na pavattissatī’’ti olokento appavattanabhāvaṃ ñatvā ‘‘mama vaṃsaṃ ahameva ghaṭessāmī’’ti cintetvā tato cavitvā mithilanagare rañño aggamahesiyā kucchimhi paṭisandhiṃ gaṇhitvā dasamāsaccayena mātu kucchito nikkhami. Rājā tassa nāmaggahaṇadivase nemittake brāhmaṇe pakkosāpetvā pucchi. Te tassa lakkhaṇāni oloketvā ‘‘mahārāja, ayaṃ kumāro tumhākaṃ vaṃsaṃ ghaṭento uppanno. Tumhākañhi vaṃso pabbajitavaṃso, imassa parato nāgamissatī’’ti vadiṃsu. Taṃ sutvā rājā ‘‘ayaṃ kumāro rathacakkanemi viya mama vaṃsaṃ ghaṭento jāto, tasmā tassa ‘nimikumāro’ti nāmaṃ karissāmī’’ti cintetvā ‘‘nimikumāro’’tissa nāmaṃ akāsi.

    សោ ទហរកាលតោ បដ្ឋាយ ទានេ សីលេ ឧបោសថកម្មេ ច អភិរតោ អហោសិ។ អថស្ស បិតា បុរិមនយេនេវ បលិតំ ទិស្វា កប្បកស្ស គាមវរំ ទត្វា បុត្តស្ស រជ្ជំ និយ្យាទេត្វា អម្ពវនេ បព្ពជិត្វា ព្រហ្មលោកបរាយណោ អហោសិ។ និមិរាជា បន ទានជ្ឈាសយតាយ ចតូសុ នគរទ្វារេសុ នគរមជ្ឈេ ចាតិ បញ្ចសុ ឋានេសុ បញ្ច ទានសាលាយោ ការាបេត្វា មហាទានំ បវត្តេសិ។ ឯកេកាយ ទានសាលាយ សតសហស្សំ សតសហស្សំ កត្វា ទេវសិកំ បញ្ច បញ្ច កហាបណសតសហស្សានិ បរិច្ចជិ, និច្ចំ បញ្ច សីលានិ រក្ខិ, បក្ខទិវសេសុ ឧបោសថំ សមាទិយិ, មហាជនម្បិ ទានាទីសុ បុញ្ញេសុ សមាទបេសិ, សគ្គមគ្គំ អាចិក្ខិត្វា និរយភយេន តជ្ជេត្វា ធម្មំ ទេសេសិ។ តស្ស ឱវាទេ ឋិតា មនុស្សា ទានាទីនិ បុញ្ញានិ កត្វា តតោ ចុតា ទេវលោកេ និព្ពត្តិំសុ, ទេវលោកោ បរិបូរិ, និរយោ តុច្ឆោ វិយ អហោសិ។ តទា តាវតិំសភវនេ ទេវសង្ឃា សុធម្មាយំ ទេវសភាយំ សន្និបតិត្វា ‘‘អហោ, វត អម្ហាកំ អាចរិយោ និមិរាជា, តំ និស្សាយ មយំ ឥមំ ពុទ្ធញ្ញណេនបិ អបរិច្ឆិន្ទនីយំ ទិព្ពសម្បត្តិំ អនុភវាមា’’តិ វត្វា មហាសត្តស្ស គុណេ វណ្ណយិំសុ ។ មនុស្សលោកេបិ មហាសមុទ្ទបិដ្ឋេ អាសិត្តតេលំ វិយ មហាសត្តស្ស គុណកថា បត្ថរិ។ សត្ថា តមត្ថំ អាវិភូតំ កត្វា ភិក្ខុសង្ឃស្ស កថេន្តោ អាហ –

    So daharakālato paṭṭhāya dāne sīle uposathakamme ca abhirato ahosi. Athassa pitā purimanayeneva palitaṃ disvā kappakassa gāmavaraṃ datvā puttassa rajjaṃ niyyādetvā ambavane pabbajitvā brahmalokaparāyaṇo ahosi. Nimirājā pana dānajjhāsayatāya catūsu nagaradvāresu nagaramajjhe cāti pañcasu ṭhānesu pañca dānasālāyo kārāpetvā mahādānaṃ pavattesi. Ekekāya dānasālāya satasahassaṃ satasahassaṃ katvā devasikaṃ pañca pañca kahāpaṇasatasahassāni pariccaji, niccaṃ pañca sīlāni rakkhi, pakkhadivasesu uposathaṃ samādiyi, mahājanampi dānādīsu puññesu samādapesi, saggamaggaṃ ācikkhitvā nirayabhayena tajjetvā dhammaṃ desesi. Tassa ovāde ṭhitā manussā dānādīni puññāni katvā tato cutā devaloke nibbattiṃsu, devaloko paripūri, nirayo tuccho viya ahosi. Tadā tāvatiṃsabhavane devasaṅghā sudhammāyaṃ devasabhāyaṃ sannipatitvā ‘‘aho, vata amhākaṃ ācariyo nimirājā, taṃ nissāya mayaṃ imaṃ buddhaññaṇenapi aparicchindanīyaṃ dibbasampattiṃ anubhavāmā’’ti vatvā mahāsattassa guṇe vaṇṇayiṃsu . Manussalokepi mahāsamuddapiṭṭhe āsittatelaṃ viya mahāsattassa guṇakathā patthari. Satthā tamatthaṃ āvibhūtaṃ katvā bhikkhusaṅghassa kathento āha –

    ៤២១.

    421.

    ‘‘អច្ឆេរំ វត លោកស្មិំ, ឧប្បជ្ជន្តិ វិចក្ខណា;

    ‘‘Accheraṃ vata lokasmiṃ, uppajjanti vicakkhaṇā;

    យទា អហុ និមិរាជា, បណ្ឌិតោ កុសលត្ថិកោ។

    Yadā ahu nimirājā, paṇḍito kusalatthiko.

    ៤២២.

    422.

    ‘‘រាជា សព្ពវិទេហានំ, អទា ទានំ អរិន្ទមោ;

    ‘‘Rājā sabbavidehānaṃ, adā dānaṃ arindamo;

    តស្ស តំ ទទតោ ទានំ, សង្កប្បោ ឧទបជ្ជថ;

    Tassa taṃ dadato dānaṃ, saṅkappo udapajjatha;

    ទានំ វា ព្រហ្មចរិយំ វា, កតមំ សុ មហប្ផល’’ន្តិ។

    Dānaṃ vā brahmacariyaṃ vā, katamaṃ su mahapphala’’nti.

    តត្ថ យទា អហូតិ ភិក្ខវេ, យទា បណ្ឌិតោ អត្តនោ ច បរេសញ្ច កុសលត្ថិកោ និមិរាជា អហោសិ, តទា ទេវមនុស្សា ‘‘អច្ឆេរំ វត, ភោ, ឯវរូបាបិ នាម អនុប្បន្នេ ពុទ្ធញាណេ មហាជនស្ស ពុទ្ធកិច្ចំ សាធយមានា លោកស្មិំ វិចក្ខណា ឧប្បជ្ជន្តី’’តិ ឯវំ តស្ស គុណកថំ កថេសុន្តិ អត្ថោ។ ‘‘យថា អហូ’’តិបិ បាឋោ។ តស្សត្ថោ – យថា អហុ និមិរាជា បណ្ឌិតោ កុសលត្ថិកោយេវ, តថារូបា មហាជនស្ស ពុទ្ធកិច្ចំ សាធយមានា ឧប្បជ្ជន្តិ វិចក្ខណា។ យំ តេសំ ឧប្បន្នំ, តំ អច្ឆេរំ វត លោកស្មិន្តិ។ ឥតិ សត្ថា សយមេវ អច្ឆរិយជាតោ ឯវមាហ។ សព្ពវិទេហានន្តិ សព្ពវិទេហរដ្ឋវាសីនំ។ កតមំ សូតិ ឯតេសុ ទ្វីសុ កតមំ នុ ខោ មហប្ផលន្តិ អត្ថោ។

    Tattha yadā ahūti bhikkhave, yadā paṇḍito attano ca paresañca kusalatthiko nimirājā ahosi, tadā devamanussā ‘‘accheraṃ vata, bho, evarūpāpi nāma anuppanne buddhañāṇe mahājanassa buddhakiccaṃ sādhayamānā lokasmiṃ vicakkhaṇā uppajjantī’’ti evaṃ tassa guṇakathaṃ kathesunti attho. ‘‘Yathā ahū’’tipi pāṭho. Tassattho – yathā ahu nimirājā paṇḍito kusalatthikoyeva, tathārūpā mahājanassa buddhakiccaṃ sādhayamānā uppajjanti vicakkhaṇā. Yaṃ tesaṃ uppannaṃ, taṃ accheraṃ vata lokasminti. Iti satthā sayameva acchariyajāto evamāha. Sabbavidehānanti sabbavideharaṭṭhavāsīnaṃ. Katamaṃ sūti etesu dvīsu katamaṃ nu kho mahapphalanti attho.

    សោ កិរ បន្នរសីឧបោសថទិវសេ ឧបោសថិកោ ហុត្វា សព្ពាភរណានិ ឱមុញ្ចិត្វា សិរិសយនបិដ្ឋេ និបន្នោវ ទ្វេ យាមេ និទ្ទំ ឱក្កមិត្វា បច្ឆិមយាមេ បពុទ្ធោ បល្លង្កំ អាភុជិត្វា ‘‘អហំ មហាជនស្ស អបរិមាណំ ទានម្បិ ទេមិ, សីលម្បិ រក្ខាមិ, ទានស្ស នុ ខោ មហន្តំ ផលំ, ឧទាហុ ព្រហ្មចរិយស្សា’’តិ ចិន្តេត្វា អត្តនោ កង្ខំ ឆិន្ទិតុំ នាសក្ខិ។ តស្មិំ ខណេ សក្កស្ស ភវនំ ឧណ្ហាការំ ទស្សេសិ។ សក្កោ អាវជ្ជេន្តោ តំ តថា វិតក្កេន្តំ ទិស្វា ‘‘កង្ខមស្ស ឆិន្ទិស្សាមី’’តិ ឯកកោវ សីឃំ អាគន្ត្វា សកលនិវេសនំ ឯកោភាសំ កត្វា សិរិគព្ភំ បវិសិត្វា ឱភាសំ ផរិត្វា អាកាសេ ឋត្វា តេន បុដ្ឋោ ព្យាកាសិ។ តមត្ថំ បកាសេន្តោ សត្ថា អាហ –

    So kira pannarasīuposathadivase uposathiko hutvā sabbābharaṇāni omuñcitvā sirisayanapiṭṭhe nipannova dve yāme niddaṃ okkamitvā pacchimayāme pabuddho pallaṅkaṃ ābhujitvā ‘‘ahaṃ mahājanassa aparimāṇaṃ dānampi demi, sīlampi rakkhāmi, dānassa nu kho mahantaṃ phalaṃ, udāhu brahmacariyassā’’ti cintetvā attano kaṅkhaṃ chindituṃ nāsakkhi. Tasmiṃ khaṇe sakkassa bhavanaṃ uṇhākāraṃ dassesi. Sakko āvajjento taṃ tathā vitakkentaṃ disvā ‘‘kaṅkhamassa chindissāmī’’ti ekakova sīghaṃ āgantvā sakalanivesanaṃ ekobhāsaṃ katvā sirigabbhaṃ pavisitvā obhāsaṃ pharitvā ākāse ṭhatvā tena puṭṭho byākāsi. Tamatthaṃ pakāsento satthā āha –

    ៤២៣.

    423.

    ‘‘តស្ស សង្កប្បមញ្ញាយ, មឃវា ទេវកុញ្ជរោ;

    ‘‘Tassa saṅkappamaññāya, maghavā devakuñjaro;

    សហស្សនេត្តោ បាតុរហុ, វណ្ណេន វិហនំ តមំ។

    Sahassanetto pāturahu, vaṇṇena vihanaṃ tamaṃ.

    ៤២៤.

    424.

    ‘‘សលោមហដ្ឋោ មនុជិន្ទោ, វាសវំ អវចា និមិ;

    ‘‘Salomahaṭṭho manujindo, vāsavaṃ avacā nimi;

    ទេវតា នុសិ គន្ធព្ពោ, អទុ សក្កោ បុរិន្ទទោ។

    Devatā nusi gandhabbo, adu sakko purindado.

    ៤២៥.

    425.

    ‘‘ន ច មេ តាទិសោ វណ្ណោ, ទិដ្ឋោ វា យទិ វា សុតោ;

    ‘‘Na ca me tādiso vaṇṇo, diṭṭho vā yadi vā suto;

    អាចិក្ខ មេ ត្វំ ភទ្ទន្តេ, កថំ ជានេមុ តំ មយំ។

    Ācikkha me tvaṃ bhaddante, kathaṃ jānemu taṃ mayaṃ.

    ៤២៦.

    426.

    ‘‘សលោមហដ្ឋំ ញត្វាន, វាសវោ អវចា និមិំ;

    ‘‘Salomahaṭṭhaṃ ñatvāna, vāsavo avacā nimiṃ;

    សក្កោហមស្មិ ទេវិន្ទោ, អាគតោស្មិ តវន្តិកេ;

    Sakkohamasmi devindo, āgatosmi tavantike;

    អលោមហដ្ឋោ មនុជិន្ទ, បុច្ឆ បញ្ហំ យមិច្ឆសិ។

    Alomahaṭṭho manujinda, puccha pañhaṃ yamicchasi.

    ៤២៧.

    427.

    ‘‘សោ ច តេន កតោកាសោ, វាសវំ អវចា និមិ;

    ‘‘So ca tena katokāso, vāsavaṃ avacā nimi;

    បុច្ឆាមិ តំ មហារាជ, សព្ពភូតានមិស្សរ;

    Pucchāmi taṃ mahārāja, sabbabhūtānamissara;

    ‘ទានំ វា ព្រហ្មចរិយំ វា, កតមំសុ មហប្ផលំ’។

    ‘Dānaṃ vā brahmacariyaṃ vā, katamaṃsu mahapphalaṃ’.

    ៤២៨.

    428.

    ‘‘សោ បុដ្ឋោ នរទេវេន, វាសវោ អវចា និមិំ;

    ‘‘So puṭṭho naradevena, vāsavo avacā nimiṃ;

    វិបាកំ ព្រហ្មចរិយស្ស, ជានំ អក្ខាសិជានតោ។

    Vipākaṃ brahmacariyassa, jānaṃ akkhāsijānato.

    ៤២៩.

    429.

    ‘‘ហីនេន ព្រហ្មចរិយេន, ខត្តិយេ ឧបបជ្ជតិ;

    ‘‘Hīnena brahmacariyena, khattiye upapajjati;

    មជ្ឈិមេន ច ទេវត្តំ, ឧត្តមេន វិសុជ្ឈតិ។

    Majjhimena ca devattaṃ, uttamena visujjhati.

    ៤៣០.

    430.

    ‘‘ន ហេតេ សុលភា កាយា, យាចយោគេន កេនចិ;

    ‘‘Na hete sulabhā kāyā, yācayogena kenaci;

    យេ កាយេ ឧបបជ្ជន្តិ, អនាគារា តបស្សិនោ’’តិ។

    Ye kāye upapajjanti, anāgārā tapassino’’ti.

    តត្ថ សលោមហដ្ឋោតិ ភិក្ខវេ, សោ និមិរាជា ឱភាសំ ទិស្វា អាកាសំ ឱលោកេន្តោ តំ ទិព្ពាភរណបដិមណ្ឌិតំ ទិស្វាវ ភយេន លោមហដ្ឋោ ហុត្វា ‘‘ទេវតា នុសិ គន្ធព្ពោ’’តិអាទិនា បុច្ឆិ។ អលោមហដ្ឋោតិ និព្ភយោ អហដ្ឋលោមោ ហុត្វា បុច្ឆ, មហារាជាតិ។ វាសវំ អវចាតិ តុដ្ឋមានសោ ហុត្វា សក្កំ អវោច។ ជានំ អក្ខាសិជានតោតិ ភិក្ខវេ, សោ សក្កោ អតីតេ អត្តនា បច្ចក្ខតោ ទិដ្ឋបុព្ពំ ព្រហ្មចរិយស្ស វិបាកំ ជានន្តោ តស្ស អជានតោ អក្ខាសិ។

    Tattha salomahaṭṭhoti bhikkhave, so nimirājā obhāsaṃ disvā ākāsaṃ olokento taṃ dibbābharaṇapaṭimaṇḍitaṃ disvāva bhayena lomahaṭṭho hutvā ‘‘devatā nusi gandhabbo’’tiādinā pucchi. Alomahaṭṭhoti nibbhayo ahaṭṭhalomo hutvā puccha, mahārājāti. Vāsavaṃ avacāti tuṭṭhamānaso hutvā sakkaṃ avoca. Jānaṃ akkhāsijānatoti bhikkhave, so sakko atīte attanā paccakkhato diṭṭhapubbaṃ brahmacariyassa vipākaṃ jānanto tassa ajānato akkhāsi.

    ហីនេនាតិអាទីសុ បុថុតិត្ថាយតនេ មេថុនវិរតិមត្តំ សីលំ ហីនំ នាម, តេន ខត្តិយកុលេ ឧបបជ្ជតិ។ ឈានស្ស ឧបចារមត្តំ មជ្ឈិមំ នាម, តេន ទេវត្តំ ឧបបជ្ជតិ។ អដ្ឋសមាបត្តិនិព្ពត្តនំ បន ឧត្តមំ នាម, តេន ព្រហ្មលោកេ និព្ពត្តតិ, តំ ពាហិរកា និព្ពានន្តិ កថេន្តិ។ តេនាហ ‘‘វិសុជ្ឈតី’’តិ។ ឥមស្មិំ បន ពុទ្ធសាសនេ បរិសុទ្ធសីលស្ស ភិក្ខុនោ អញ្ញតរំ ទេវនិកាយំ បត្ថេន្តស្ស ព្រហ្មចរិយចេតនា ហីនតាយ ហីនំ នាម, តេន យថាបត្ថិតេ ទេវលោកេ និព្ពត្តតិ។ បរិសុទ្ធសីលស្ស ភិក្ខុនោ អដ្ឋសមាបត្តិនិព្ពត្តនំ មជ្ឈិមំ នាម, តេន ព្រហ្មលោកេ និព្ពត្តតិ ។ បរិសុទ្ធសីលស្ស វិបស្សនំ វឌ្ឍេត្វា អរហត្តុប្បត្តិ ឧត្តមំ នាម, តេន វិសុជ្ឈតីតិ ។ ឥតិ សក្កោ ‘‘មហារាជ, ទានតោ សតគុណេន សហស្សគុណេន សតសហស្សគុណេន ព្រហ្មចរិយវាសោវ មហប្ផលោ’’តិ វណ្ណេតិ។ កាយាតិ ព្រហ្មឃដា។ យាចយោគេនាតិ យាចនយុត្តកេន យញ្ញយុត្តកេន វាតិ ឧភយត្ថាបិ ទាយកស្សេវេតំ នាមំ។ តបស្សិនោតិ តបនិស្សិតកា។

    Hīnenātiādīsu puthutitthāyatane methunaviratimattaṃ sīlaṃ hīnaṃ nāma, tena khattiyakule upapajjati. Jhānassa upacāramattaṃ majjhimaṃ nāma, tena devattaṃ upapajjati. Aṭṭhasamāpattinibbattanaṃ pana uttamaṃ nāma, tena brahmaloke nibbattati, taṃ bāhirakā nibbānanti kathenti. Tenāha ‘‘visujjhatī’’ti. Imasmiṃ pana buddhasāsane parisuddhasīlassa bhikkhuno aññataraṃ devanikāyaṃ patthentassa brahmacariyacetanā hīnatāya hīnaṃ nāma, tena yathāpatthite devaloke nibbattati. Parisuddhasīlassa bhikkhuno aṭṭhasamāpattinibbattanaṃ majjhimaṃ nāma, tena brahmaloke nibbattati . Parisuddhasīlassa vipassanaṃ vaḍḍhetvā arahattuppatti uttamaṃ nāma, tena visujjhatīti . Iti sakko ‘‘mahārāja, dānato sataguṇena sahassaguṇena satasahassaguṇena brahmacariyavāsova mahapphalo’’ti vaṇṇeti. Kāyāti brahmaghaṭā. Yācayogenāti yācanayuttakena yaññayuttakena vāti ubhayatthāpi dāyakassevetaṃ nāmaṃ. Tapassinoti tapanissitakā.

    ឥមាយ គាថាយ ព្រហ្មចរិយវាសស្សេវ មហប្ផលភាវំ ទីបេត្វា ឥទានិ យេ អតីតេ មហាទានំ ទត្វា កាមាវចរំ អតិក្កមិតុំ នាសក្ខិំសុ, តេ រាជានោ ទស្សេន្តោ អាហ –

    Imāya gāthāya brahmacariyavāsasseva mahapphalabhāvaṃ dīpetvā idāni ye atīte mahādānaṃ datvā kāmāvacaraṃ atikkamituṃ nāsakkhiṃsu, te rājāno dassento āha –

    ៤៣១.

    431.

    ‘‘ទុទីបោ សាគរោ សេលោ, មុជកិន្ទោ ភគីរសោ;

    ‘‘Dudīpo sāgaro selo, mujakindo bhagīraso;

    ឧសិន្ទរោ កស្សបោ ច, អសកោ ច បុថុជ្ជនោ។

    Usindaro kassapo ca, asako ca puthujjano.

    ៤៣២.

    432.

    ‘‘ឯតេ ចញ្ញេ ច រាជានោ, ខត្តិយា ព្រាហ្មណា ពហូ;

    ‘‘Ete caññe ca rājāno, khattiyā brāhmaṇā bahū;

    បុថុយញ្ញំ យជិត្វាន, បេតត្តំ នាតិវត្តិសុ’’ន្តិ។

    Puthuyaññaṃ yajitvāna, petattaṃ nātivattisu’’nti.

    តស្សត្ថោ – មហារាជ, បុព្ពេ ពារាណសិយំ ទុទីបោ នាម រាជា ទានំ ទត្វា មរណចក្កេន ឆិន្នោ កាមាវចរេយេវ និព្ពត្តិ។ តថា សាគរាទយោ អដ្ឋាតិ ឯតេ ច អញ្ញេ ច ពហូ រាជានោ ចេវ ខត្តិយា ព្រាហ្មណា ច បុថុយញ្ញំ យជិត្វាន អនេកប្បការំ ទានំ ទត្វា កាមាវចរភូមិសង្ខាតំ បេតត្តំ នាតិវត្តិំសូតិ អត្ថោ។ កាមាវចរទេវតា ហិ រូបាទិនោ កិលេសវត្ថុស្ស ការណា បរំ បច្ចាសីសនតោ កបណតាយ ‘‘បេតា’’តិ វុច្ចន្តិ។ វុត្តម្បិ ចេតំ –

    Tassattho – mahārāja, pubbe bārāṇasiyaṃ dudīpo nāma rājā dānaṃ datvā maraṇacakkena chinno kāmāvacareyeva nibbatti. Tathā sāgarādayo aṭṭhāti ete ca aññe ca bahū rājāno ceva khattiyā brāhmaṇā ca puthuyaññaṃ yajitvāna anekappakāraṃ dānaṃ datvā kāmāvacarabhūmisaṅkhātaṃ petattaṃ nātivattiṃsūti attho. Kāmāvacaradevatā hi rūpādino kilesavatthussa kāraṇā paraṃ paccāsīsanato kapaṇatāya ‘‘petā’’ti vuccanti. Vuttampi cetaṃ –

    ‘‘យេ អទុតិយា ន រមន្តិ ឯកិកា, វិវេកជំ យេ ន លភន្តិ បីតិំ;

    ‘‘Ye adutiyā na ramanti ekikā, vivekajaṃ ye na labhanti pītiṃ;

    កិញ្ចាបិ តេ ឥន្ទសមានភោគា, តេ វេ បរាធីនសុខា វរាកា’’តិ។

    Kiñcāpi te indasamānabhogā, te ve parādhīnasukhā varākā’’ti.

    ឯវម្បិ ទានផលតោ ព្រហ្មចរិយផលស្សេវ មហន្តភាវំ ទស្សេត្វា ឥទានិ ព្រហ្មចរិយវាសេន បេតភវនំ អតិក្កមិត្វា ព្រហ្មលោកេ និព្ពត្តតាបសេ ទស្សេន្តោ អាហ –

    Evampi dānaphalato brahmacariyaphalasseva mahantabhāvaṃ dassetvā idāni brahmacariyavāsena petabhavanaṃ atikkamitvā brahmaloke nibbattatāpase dassento āha –

    ៤៣៣.

    433.

    ‘‘អថ យីមេ អវត្តិំសុ, អនាគារា តបស្សិនោ;

    ‘‘Atha yīme avattiṃsu, anāgārā tapassino;

    សត្តិសយោ យាមហនុ, សោមយាមោ មនោជវោ។

    Sattisayo yāmahanu, somayāmo manojavo.

    ៤៣៤.

    434.

    ‘‘សមុទ្ទោ មាឃោ ភរតោ ច, ឥសិ កាលបុរក្ខតោ;

    ‘‘Samuddo māgho bharato ca, isi kālapurakkhato;

    អង្គីរសោ កស្សបោ ច, កិសវច្ឆោ អកត្តិ ចា’’តិ។

    Aṅgīraso kassapo ca, kisavaccho akatti cā’’ti.

    តត្ថ អវត្តិំសូតិ កាមាវចរំ អតិក្កមិំសុ។ តបស្សិនោតិ សីលតបញ្ចេវ សមាបត្តិតបញ្ច និស្សិតា។ សត្តិសយោតិ យាមហនុអាទយោ សត្ត ភាតរោវ សន្ធាយាហ។ អង្គីរសាទីហិ ចតូហិ សទ្ធិំ ឯកាទសេតេ អវត្តិំសុ អតិក្កមិំសូតិ អត្ថោ។

    Tattha avattiṃsūti kāmāvacaraṃ atikkamiṃsu. Tapassinoti sīlatapañceva samāpattitapañca nissitā. Sattisayoti yāmahanuādayo satta bhātarova sandhāyāha. Aṅgīrasādīhi catūhi saddhiṃ ekādasete avattiṃsu atikkamiṃsūti attho.

    ឯវំ តាវ សុតវសេនេវ ទានផលតោ ព្រហ្មចរិយវាសស្សេវ មហប្ផលតំ វណ្ណេត្វា ឥទានិ អត្តនា ទិដ្ឋបុព្ពំ អាហរន្តោ អាហ –

    Evaṃ tāva sutavaseneva dānaphalato brahmacariyavāsasseva mahapphalataṃ vaṇṇetvā idāni attanā diṭṭhapubbaṃ āharanto āha –

    ៤៣៥.

    435.

    ‘‘ឧត្តរេន នទី សីទា, គម្ភីរា ទុរតិក្កមា;

    ‘‘Uttarena nadī sīdā, gambhīrā duratikkamā;

    នឡគ្គិវណ្ណា ជោតន្តិ, សទា កញ្ចនបព្ពតា។

    Naḷaggivaṇṇā jotanti, sadā kañcanapabbatā.

    ៤៣៦.

    436.

    ‘‘បរូឡ្ហកច្ឆា តគរា, រូឡ្ហកច្ឆា វនា នគា;

    ‘‘Parūḷhakacchā tagarā, rūḷhakacchā vanā nagā;

    តត្រាសុំ ទសសហស្សា, បោរាណា ឥសយោ បុរេ។

    Tatrāsuṃ dasasahassā, porāṇā isayo pure.

    ៤៣៧.

    437.

    ‘‘អហំ សេដ្ឋោស្មិ ទានេន, សំយមេន ទមេន ច;

    ‘‘Ahaṃ seṭṭhosmi dānena, saṃyamena damena ca;

    អនុត្តរំ វតំ កត្វា, បកិរចារី សមាហិតេ។

    Anuttaraṃ vataṃ katvā, pakiracārī samāhite.

    ៤៣៨.

    438.

    ‘‘ជាតិមន្តំ អជច្ចញ្ច, អហំ ឧជុគតំ នរំ;

    ‘‘Jātimantaṃ ajaccañca, ahaṃ ujugataṃ naraṃ;

    អតិវេលំ នមស្សិស្សំ, កម្មពន្ធូ ហិ មាណវា។

    Ativelaṃ namassissaṃ, kammabandhū hi māṇavā.

    ៤៣៩.

    439.

    ‘‘សព្ពេ វណ្ណា អធម្មដ្ឋា, បតន្តិ និរយំ អធោ;

    ‘‘Sabbe vaṇṇā adhammaṭṭhā, patanti nirayaṃ adho;

    សព្ពេ វណ្ណា វិសុជ្ឈន្តិ, ចរិត្វា ធម្មមុត្តម’’ន្តិ។

    Sabbe vaṇṇā visujjhanti, caritvā dhammamuttama’’nti.

    តត្ថ ឧត្តរេនាតិ មហារាជ, អតីតេ ឧត្តរហិមវន្តេ ទ្វិន្នំ សុវណ្ណបព្ពតានំ អន្តរេ បវត្តា សីទា នាម នទី គម្ភីរា នាវាហិបិ ទុរតិក្កមា អហោសិ។ កិំ ការណា? សា ហិ អតិសុខុមោទកា, សុខុមត្តា ឧទកស្ស អន្តមសោ មោរបិញ្ឆ-មត្តម្បិ តត្ថ បតិតំ នំ សណ្ឋាតិ, ឱសីទិត្វា ហេដ្ឋាតលមេវ គច្ឆតិ។ តេនេវ សា សីទា នាម អហោសិ។ តេ បន តស្សា តីរេសុ កញ្ចនបព្ពតា សទា នឡគ្គិវណ្ណា ហុត្វា ជោតន្តិ ឱភាសន្តិ។ បរូឡ្ហកច្ឆា តគរាតិ តស្សា បន នទិយា តីរេ កច្ឆា បរូឡ្ហតគរា អហេសុំ តគរគន្ធសុគន្ធិនោ។ រូឡ្ហកច្ឆា វនា នគាតិ យេ តត្ថ អញ្ញេបិ បព្ពតា, តេសម្បិ អន្តរេ កច្ឆា រូឡ្ហវនា អហេសុំ, បុប្ផផលូបគរុក្ខសញ្ឆន្នាតិ អត្ថោ។ តត្រាសុន្តិ តស្មិំ ឯវំ រមណីយេ ភូមិភាគេ ទសសហស្សា ឥសយោ អហេសុំ។ តេ សព្ពេបិ អភិញ្ញាសមាបត្តិលាភិនោវ។ តេសុ ភិក្ខាចារវេលាយ កេចិ ឧត្តរកុរុំ គច្ឆន្តិ, កេចិ មហាជម្ពុទីបេ ជម្ពុផលំ អាហរន្តិ, កេចិ ហិមវន្តេយេវ មធុរផលាផលានិ អាហរិត្វា ខាទន្តិ, កេចិ ជម្ពុទីបតលេ តំ តំ នគរំ គច្ឆន្តិ។ ឯកោបិ រសតណ្ហាភិភូតោ នត្ថិ, ឈានសុខេនេវ វីតិនាមេន្តិ។ តទា ឯកោ តាបសោ អាកាសេន ពារាណសិំ គន្ត្វា សុនិវត្ថោ សុបារុតោ បិណ្ឌាយ ចរន្តោ បុរោហិតស្ស គេហទ្វារំ បាបុណិ។ សោ តស្ស ឧបសមេ បសីទិត្វា អន្តោនិវេសនំ អានេត្វា ភោជេត្វា កតិបាហំ បដិជគ្គន្តោ វិស្សាសេ ឧប្បន្នេ ‘‘ភន្តេ, តុម្ហេ កុហិំ វសថា’’តិ បុច្ឆិ។ ‘‘អសុកដ្ឋានេ នាមាវុសោ’’តិ។ ‘‘កិំ បន តុម្ហេ ឯកកោវ តត្ថ វសថ, ឧទាហុ អញ្ញេបិ អត្ថី’’តិ? ‘‘កិំ វទេសិ, អាវុសោ, តស្មិំ បទេសេ ទសសហស្សា ឥសយោ វសន្តិ, សព្ពេវ អភិញ្ញាសមាបត្តិលាភិនោ’’តិ។ តស្ស តេសំ គុណំ សុត្វា បព្ពជ្ជាយ ចិត្តំ នមិ។ អថ នំ សោ អាហ – ‘‘ភន្តេ, មម្បិ តត្ថ នេត្វា បព្ពាជេថា’’តិ។ ‘‘អាវុសោ, ត្វំ រាជបុរិសោ, ន តំ សក្កា បព្ពាជេតុ’’ន្តិ។ ‘‘តេន ហិ, ភន្តេ, អជ្ជាហំ រាជានំ អាបុច្ឆិស្សាមិ, តុម្ហេ ស្វេបិ អាគច្ឆេយ្យាថា’’តិ។ សោ អធិវាសេសិ។

    Tattha uttarenāti mahārāja, atīte uttarahimavante dvinnaṃ suvaṇṇapabbatānaṃ antare pavattā sīdā nāma nadī gambhīrā nāvāhipi duratikkamā ahosi. Kiṃ kāraṇā? Sā hi atisukhumodakā, sukhumattā udakassa antamaso morapiñcha-mattampi tattha patitaṃ naṃ saṇṭhāti, osīditvā heṭṭhātalameva gacchati. Teneva sā sīdā nāma ahosi. Te pana tassā tīresu kañcanapabbatā sadā naḷaggivaṇṇā hutvā jotanti obhāsanti. Parūḷhakacchā tagarāti tassā pana nadiyā tīre kacchā parūḷhatagarā ahesuṃ tagaragandhasugandhino. Rūḷhakacchā vanā nagāti ye tattha aññepi pabbatā, tesampi antare kacchā rūḷhavanā ahesuṃ, pupphaphalūpagarukkhasañchannāti attho. Tatrāsunti tasmiṃ evaṃ ramaṇīye bhūmibhāge dasasahassā isayo ahesuṃ. Te sabbepi abhiññāsamāpattilābhinova. Tesu bhikkhācāravelāya keci uttarakuruṃ gacchanti, keci mahājambudīpe jambuphalaṃ āharanti, keci himavanteyeva madhuraphalāphalāni āharitvā khādanti, keci jambudīpatale taṃ taṃ nagaraṃ gacchanti. Ekopi rasataṇhābhibhūto natthi, jhānasukheneva vītināmenti. Tadā eko tāpaso ākāsena bārāṇasiṃ gantvā sunivattho supāruto piṇḍāya caranto purohitassa gehadvāraṃ pāpuṇi. So tassa upasame pasīditvā antonivesanaṃ ānetvā bhojetvā katipāhaṃ paṭijagganto vissāse uppanne ‘‘bhante, tumhe kuhiṃ vasathā’’ti pucchi. ‘‘Asukaṭṭhāne nāmāvuso’’ti. ‘‘Kiṃ pana tumhe ekakova tattha vasatha, udāhu aññepi atthī’’ti? ‘‘Kiṃ vadesi, āvuso, tasmiṃ padese dasasahassā isayo vasanti, sabbeva abhiññāsamāpattilābhino’’ti. Tassa tesaṃ guṇaṃ sutvā pabbajjāya cittaṃ nami. Atha naṃ so āha – ‘‘bhante, mampi tattha netvā pabbājethā’’ti. ‘‘Āvuso, tvaṃ rājapuriso, na taṃ sakkā pabbājetu’’nti. ‘‘Tena hi, bhante, ajjāhaṃ rājānaṃ āpucchissāmi, tumhe svepi āgaccheyyāthā’’ti. So adhivāsesi.

    ឥតរោបិ ភុត្តបាតរាសោ រាជានំ ឧបសង្កមិត្វា ‘‘ឥច្ឆាមហំ, ទេវ , បព្ពជិតុ’’ន្តិ អាហ។ ‘‘កិំ ការណា បព្ពជិស្សសី’’តិ? ‘‘កាមេសុ ទោសំ នេក្ខម្មេ ច អានិសំសំ ទិស្វា’’តិ។ ‘‘តេន ហិ បព្ពជាហិ, បព្ពជិតោបិ មំ ទស្សេយ្យាសី’’តិ។ សោ ‘‘សាធូ’’តិ សម្បដិច្ឆិត្វា អត្តនោ គេហំ គន្ត្វា បុត្តទារំ អនុសាសិត្វា សព្ពំ សាបតេយ្យំ ទស្សេត្វា អត្តនោ បព្ពជិតបរិក្ខារំ គហេត្វា តាបសស្ស អាគមនមគ្គំ ឱលោកេន្តោវ និសីទិ។ តាបសោបិ តថេវ អាកាសេនាគន្ត្វា អន្តោនគរំ បវិសិត្វា តស្ស គេហំ បាវិសិ។ សោ តំ សក្កច្ចំ បរិវិសិត្វា ‘‘ភន្តេ, មយា កថំ កាតព្ព’’ន្តិ អាហ។ សោ តំ ពហិនគរំ នេត្វា ហត្ថេ អាទាយ អត្តនោ អានុភាវេន តត្ថ នេត្វា បព្ពាជេត្វា បុនទិវសេ តំ តត្ថេវ ឋបេត្វា ភត្តំ អាហរិត្វា ទត្វា កសិណបរិកម្មំ អាចិក្ខិ។ សោ កតិបាហេនេវ អភិញ្ញាសមាបត្តិយោ និព្ពត្តេត្វា សយមេវ បិណ្ឌាយ ចរតិ។

    Itaropi bhuttapātarāso rājānaṃ upasaṅkamitvā ‘‘icchāmahaṃ, deva , pabbajitu’’nti āha. ‘‘Kiṃ kāraṇā pabbajissasī’’ti? ‘‘Kāmesu dosaṃ nekkhamme ca ānisaṃsaṃ disvā’’ti. ‘‘Tena hi pabbajāhi, pabbajitopi maṃ dasseyyāsī’’ti. So ‘‘sādhū’’ti sampaṭicchitvā attano gehaṃ gantvā puttadāraṃ anusāsitvā sabbaṃ sāpateyyaṃ dassetvā attano pabbajitaparikkhāraṃ gahetvā tāpasassa āgamanamaggaṃ olokentova nisīdi. Tāpasopi tatheva ākāsenāgantvā antonagaraṃ pavisitvā tassa gehaṃ pāvisi. So taṃ sakkaccaṃ parivisitvā ‘‘bhante, mayā kathaṃ kātabba’’nti āha. So taṃ bahinagaraṃ netvā hatthe ādāya attano ānubhāvena tattha netvā pabbājetvā punadivase taṃ tattheva ṭhapetvā bhattaṃ āharitvā datvā kasiṇaparikammaṃ ācikkhi. So katipāheneva abhiññāsamāpattiyo nibbattetvā sayameva piṇḍāya carati.

    សោ អបរភាគេ ‘‘អហំ រញ្ញោ អត្តានំ ទស្សេតុំ បដិញ្ញំ អទាសិំ, ទស្សេស្សាមស្ស អត្តាន’’ន្តិ ចិន្តេត្វា តាបសេ វន្ទិត្វា អាកាសេន ពារាណសិំ គន្ត្វា ភិក្ខំ ចរន្តោ រាជទ្វារំ បាបុណិ។ រាជា តំ ទិស្វា សញ្ជានិត្វា អន្តោនិវេសនំ បវេសេត្វា សក្ការំ កត្វា ‘‘ភន្តេ, កុហិំ វសថា’’តិ បុច្ឆិ។ ‘‘ឧត្តរហិមវន្តបទេសេ កញ្ចនបព្ពតន្តរេ បវត្តាយ សីទានទិយា តីរេ, មហារាជា’’តិ។ ‘‘កិំ បន, ភន្តេ, ឯកកោវ តត្ថ វសថ, ឧទាហុ អញ្ញេបិ អត្ថី’’តិ។ ‘‘កិំ វទេសិ, មហារាជ, តត្ថ ទសសហស្សា ឥសយោ វសន្តិ, សព្ពេវ អភិញ្ញាសមាបត្តិលាភិនោ’’តិ? រាជា តេសំ គុណំ សុត្វា សព្ពេសំ ភិក្ខំ ទាតុកាមោ អហោសិ។ អថ នំ រាជា អាហ – ‘‘ភន្តេ, អហំ តេសំ ឥសីនំ ភិក្ខំ ទាតុកាមោម្ហិ, កិំ ករោមី’’តិ? ‘‘មហារាជ, តេ ឥសយោ ជិវ្ហាវិញ្ញេយ្យរសេ អគិទ្ធា, ន សក្កា ឥធានេតុ’’ន្តិ។ ‘‘ភន្តេ, តុម្ហេ និស្សាយ តេ ភោជេស្សាមិ, ឧបាយំ មេ អាចិក្ខថា’’តិ។ ‘‘តេន ហិ, មហារាជ, សចេ តេសំ ទានំ ទាតុកាមោសិ, ឥតោ និក្ខមិត្វា សីទានទីតីរេ វសន្តោ តេសំ ទានំ ទេហី’’តិ។

    So aparabhāge ‘‘ahaṃ rañño attānaṃ dassetuṃ paṭiññaṃ adāsiṃ, dassessāmassa attāna’’nti cintetvā tāpase vanditvā ākāsena bārāṇasiṃ gantvā bhikkhaṃ caranto rājadvāraṃ pāpuṇi. Rājā taṃ disvā sañjānitvā antonivesanaṃ pavesetvā sakkāraṃ katvā ‘‘bhante, kuhiṃ vasathā’’ti pucchi. ‘‘Uttarahimavantapadese kañcanapabbatantare pavattāya sīdānadiyā tīre, mahārājā’’ti. ‘‘Kiṃ pana, bhante, ekakova tattha vasatha, udāhu aññepi atthī’’ti. ‘‘Kiṃ vadesi, mahārāja, tattha dasasahassā isayo vasanti, sabbeva abhiññāsamāpattilābhino’’ti? Rājā tesaṃ guṇaṃ sutvā sabbesaṃ bhikkhaṃ dātukāmo ahosi. Atha naṃ rājā āha – ‘‘bhante, ahaṃ tesaṃ isīnaṃ bhikkhaṃ dātukāmomhi, kiṃ karomī’’ti? ‘‘Mahārāja, te isayo jivhāviññeyyarase agiddhā, na sakkā idhānetu’’nti. ‘‘Bhante, tumhe nissāya te bhojessāmi, upāyaṃ me ācikkhathā’’ti. ‘‘Tena hi, mahārāja, sace tesaṃ dānaṃ dātukāmosi, ito nikkhamitvā sīdānadītīre vasanto tesaṃ dānaṃ dehī’’ti.

    សោ ‘‘សាធូ’’តិ សម្បដិច្ឆិត្វា សព្ពូបករណានិ គាហាបេត្វា ចតុរង្គិនិយា សេនាយ សទ្ធិំ និក្ខមិត្វា អត្តនោ រជ្ជសីមំ បាបុណិ។ អថ នំ តាបសោ អត្តនោ អានុភាវេន សទ្ធិំ សេនាយ សីទានទីតីរំ នេត្វា នទីតីរេ ខន្ធាវារំ ការាបេត្វា អាកាសេន អត្តនោ វសនដ្ឋានំ គន្ត្វា បុនទិវសេ បច្ចាគមិ។ អថ នំ រាជា សក្កច្ចំ ភោជេត្វា ‘‘ស្វេ, ភន្តេ, ទសសហស្សេ ឥសយោ អាទាយ ឥធេវ អាគច្ឆថា’’តិ អាហ។ សោ ‘‘សាធូ’’តិ សម្បដិច្ឆិត្វា គន្ត្វា បុនទិវសេ ភិក្ខាចារវេលាយ តេសំ ឥសីនំ អារោចេសិ ‘‘មារិសា, ពារាណសិរាជា ‘តុម្ហាកំ ភិក្ខំ ទស្សាមី’តិ អាគន្ត្វា សីទានទីតីរេ និសិន្នោ ស្វេ វោ និមន្តេតិ, តស្សានុកម្បាយ ខន្ធាវារំ គន្ត្វា ភិក្ខំ គណ្ហថា’’តិ។ តេ ‘‘សាធូ’’តិ សម្បដិច្ឆិត្វា អាកាសេន គន្ត្វា ខន្ធាវារស្ស អវិទូរេ ឱតរិំសុ។ រាជា តេ ទិស្វា បច្ចុគ្គមនំ កត្វា ខន្ធាវារំ បវេសេត្វា បញ្ញត្តាសនេសុ និសីទាបេត្វា ឥសិគណំ បណីតេនាហារេន សន្តប្បេត្វា តេសំ ឥរិយាបថេ បសន្នោ ស្វាតនាយបិ និមន្តេសិ។ ឯតេនុបាយេន ទសន្នំ តាបសសហស្សានំ ទសវស្សសហស្សានិ ទានំ អទាសិ។ ទទន្តោ ច តស្មិំយេវ បទេសេ នគរំ មាបេត្វា សស្សកម្មំ ការេសិ។ ន ខោ បន, មហារាជ, តទា សោ រាជា អញ្ញោ អហោសិ, អថ ខោ អហំ សេដ្ឋោស្មិ ទានេន, អហមេវ ហិ តទា ទានេន សេដ្ឋោ ហុត្វា តំ មហាទានំ ទត្វា ឥមំ បេតលោកំ អតិក្កមិត្វា ព្រហ្មលោកេ និព្ពត្តិតុំ នាសក្ខិំ។ មយា ទិន្នំ បន ទានំ ភុញ្ជិត្វា សព្ពេវ តេ តាបសា កាមាវចរំ អតិក្កមិត្វា ព្រហ្មលោកេ និព្ពត្តា, ឥមិនាបេតំ វេទិតព្ពំ ‘‘ព្រហ្មចរិយវាសោវ មហប្ផលោ’’តិ។

    So ‘‘sādhū’’ti sampaṭicchitvā sabbūpakaraṇāni gāhāpetvā caturaṅginiyā senāya saddhiṃ nikkhamitvā attano rajjasīmaṃ pāpuṇi. Atha naṃ tāpaso attano ānubhāvena saddhiṃ senāya sīdānadītīraṃ netvā nadītīre khandhāvāraṃ kārāpetvā ākāsena attano vasanaṭṭhānaṃ gantvā punadivase paccāgami. Atha naṃ rājā sakkaccaṃ bhojetvā ‘‘sve, bhante, dasasahasse isayo ādāya idheva āgacchathā’’ti āha. So ‘‘sādhū’’ti sampaṭicchitvā gantvā punadivase bhikkhācāravelāya tesaṃ isīnaṃ ārocesi ‘‘mārisā, bārāṇasirājā ‘tumhākaṃ bhikkhaṃ dassāmī’ti āgantvā sīdānadītīre nisinno sve vo nimanteti, tassānukampāya khandhāvāraṃ gantvā bhikkhaṃ gaṇhathā’’ti. Te ‘‘sādhū’’ti sampaṭicchitvā ākāsena gantvā khandhāvārassa avidūre otariṃsu. Rājā te disvā paccuggamanaṃ katvā khandhāvāraṃ pavesetvā paññattāsanesu nisīdāpetvā isigaṇaṃ paṇītenāhārena santappetvā tesaṃ iriyāpathe pasanno svātanāyapi nimantesi. Etenupāyena dasannaṃ tāpasasahassānaṃ dasavassasahassāni dānaṃ adāsi. Dadanto ca tasmiṃyeva padese nagaraṃ māpetvā sassakammaṃ kāresi. Na kho pana, mahārāja, tadā so rājā añño ahosi, atha kho ahaṃ seṭṭhosmi dānena, ahameva hi tadā dānena seṭṭho hutvā taṃ mahādānaṃ datvā imaṃ petalokaṃ atikkamitvā brahmaloke nibbattituṃ nāsakkhiṃ. Mayā dinnaṃ pana dānaṃ bhuñjitvā sabbeva te tāpasā kāmāvacaraṃ atikkamitvā brahmaloke nibbattā, imināpetaṃ veditabbaṃ ‘‘brahmacariyavāsova mahapphalo’’ti.

    ឯវំ ទានេន អត្តនោ សេដ្ឋភាវំ បកាសេត្វា ឥតរេហិ តីហិ បទេហិ តេសំ ឥសីនំ គុណំ បកាសេតិ។ តត្ថ សំយមេនាតិ សីលេន។ ទមេនាតិ ឥន្ទ្រិយទមេន។ អនុត្តរន្តិ ឯតេហិ គុណេហិ និរន្តរំ ឧត្តមំ វតំ សមាទានំ ចរិត្វា។ បកិរចារីតិ គណំ បកិរិត្វា បដិក្ខិបិត្វា បហាយ ឯកចារិកេ, ឯកីភាវំ គតេតិ អត្ថោ។ សមាហិតេតិ ឧបចារប្បនាសមាធីហិ សមាហិតចិត្តេ។ ឯវរូបេ អហំ តបស្សិនោ ឧបដ្ឋហិន្តិ ទស្សេតិ។ អហំ ឧជុគតន្តិ អហំ, មហារាជ, តេសំ ទសសហស្សានំ ឥសីនំ អន្តរេ កាយវង្កាទីនំ អភាវេន ឧជុគតំ ឯកម្បិ នរំ ហីនជច្ចោ វា ហោតុ ជាតិសម្បន្នោ វា, ជាតិំ អវិចារេត្វា តេសំ គុណេសុ បសន្នមានសោ ហុត្វា សព្ពមេវ អតិវេលំ នមស្សិស្សំ, និច្ចកាលមេវ នមស្សិស្សន្តិ វទតិ។ កិំ ការណា? កម្មពន្ធូ ហិ មាណវាតិ, សត្តា ហិ នាមេតេ កម្មពន្ធូ កម្មបដិសរណា, តេនេវ ការណេន សព្ពេ វណ្ណាតិ វេទិតព្ពា។

    Evaṃ dānena attano seṭṭhabhāvaṃ pakāsetvā itarehi tīhi padehi tesaṃ isīnaṃ guṇaṃ pakāseti. Tattha saṃyamenāti sīlena. Damenāti indriyadamena. Anuttaranti etehi guṇehi nirantaraṃ uttamaṃ vataṃ samādānaṃ caritvā. Pakiracārīti gaṇaṃ pakiritvā paṭikkhipitvā pahāya ekacārike, ekībhāvaṃ gateti attho. Samāhiteti upacārappanāsamādhīhi samāhitacitte. Evarūpe ahaṃ tapassino upaṭṭhahinti dasseti. Ahaṃ ujugatanti ahaṃ, mahārāja, tesaṃ dasasahassānaṃ isīnaṃ antare kāyavaṅkādīnaṃ abhāvena ujugataṃ ekampi naraṃ hīnajacco vā hotu jātisampanno vā, jātiṃ avicāretvā tesaṃ guṇesu pasannamānaso hutvā sabbameva ativelaṃ namassissaṃ, niccakālameva namassissanti vadati. Kiṃ kāraṇā? Kammabandhū hi māṇavāti, sattā hi nāmete kammabandhū kammapaṭisaraṇā, teneva kāraṇena sabbe vaṇṇāti veditabbā.

    ឯវញ្ច បន វត្វា ‘‘កិញ្ចាបិ, មហារាជ, ទានតោ ព្រហ្មចរិយមេវ មហប្ផលំ, ទ្វេបិ បនេតេ មហាបុរិសវិតក្កាវ, តស្មា ទ្វីសុបិ អប្បមត្តោវ ហុត្វា ទានញ្ច ទេហិ, សីលញ្ច រក្ខាហី’’តិ តំ ឱវទិត្វា សកដ្ឋានមេវ គតោ។ តមត្ថំ បកាសេន្តោ សត្ថា អាហ –

    Evañca pana vatvā ‘‘kiñcāpi, mahārāja, dānato brahmacariyameva mahapphalaṃ, dvepi panete mahāpurisavitakkāva, tasmā dvīsupi appamattova hutvā dānañca dehi, sīlañca rakkhāhī’’ti taṃ ovaditvā sakaṭṭhānameva gato. Tamatthaṃ pakāsento satthā āha –

    ៤៤០.

    440.

    ‘‘ឥទំ វត្វាន មឃវា, ទេវរាជា សុជម្បតិ;

    ‘‘Idaṃ vatvāna maghavā, devarājā sujampati;

    វេទេហមនុសាសិត្វា, សគ្គកាយំ អបក្កមី’’តិ។

    Vedehamanusāsitvā, saggakāyaṃ apakkamī’’ti.

    តត្ថ អបក្កមីតិ បក្កមិ, សុធម្មាទេវសភាយំ និសិន្នមេវ អត្តានំ ទស្សេសីតិ អត្ថោ។

    Tattha apakkamīti pakkami, sudhammādevasabhāyaṃ nisinnameva attānaṃ dassesīti attho.

    អថ នំ ទេវគណា អាហំសុ ‘‘មហារាជ, ននុ ន បញ្ញាយិត្ថ, កុហិំ គតត្ថា’’តិ? ‘‘មារិសា មិថិលាយំ និមិរញ្ញោ ឯកា កង្ខា ឧប្បជ្ជិ, តស្ស បញ្ហំ កថេត្វា តំ រាជានំ និក្កង្ខំ កត្វា អាគតោម្ហី’’តិ វត្វា បុន តំ ការណំ គាថាយ កថេតុំ អាហ –

    Atha naṃ devagaṇā āhaṃsu ‘‘mahārāja, nanu na paññāyittha, kuhiṃ gatatthā’’ti? ‘‘Mārisā mithilāyaṃ nimirañño ekā kaṅkhā uppajji, tassa pañhaṃ kathetvā taṃ rājānaṃ nikkaṅkhaṃ katvā āgatomhī’’ti vatvā puna taṃ kāraṇaṃ gāthāya kathetuṃ āha –

    ៤៤១.

    441.

    ‘‘ឥមំ ភោន្តោ និសាមេថ, យាវន្តេត្ថ សមាគតា;

    ‘‘Imaṃ bhonto nisāmetha, yāvantettha samāgatā;

    ធម្មិកានំ មនុស្សានំ, វណ្ណំ ឧច្ចាវចំ ពហុំ។

    Dhammikānaṃ manussānaṃ, vaṇṇaṃ uccāvacaṃ bahuṃ.

    ៤៤២.

    442.

    ‘‘យថា អយំ និមិរាជា, បណ្ឌិតោ កុសលត្ថិកោ;

    ‘‘Yathā ayaṃ nimirājā, paṇḍito kusalatthiko;

    រាជា សព្ពវិទេហានំ, អទា ទានំ អរិន្ទមោ។

    Rājā sabbavidehānaṃ, adā dānaṃ arindamo.

    ៤៤៣.

    443.

    ‘‘តស្ស តំ ទទតោ ទានំ, សង្កប្បោ ឧទបជ្ជថ;

    ‘‘Tassa taṃ dadato dānaṃ, saṅkappo udapajjatha;

    ទានំ វា ព្រហ្មចរិយំ វា, កតមំ សុ មហប្ផល’’ន្តិ។

    Dānaṃ vā brahmacariyaṃ vā, katamaṃ su mahapphala’’nti.

    តត្ថ ឥមន្តិ ធម្មិកានំ កល្យាណធម្មានំ មនុស្សានំ មយា វុច្ចមានំ សីលវសេន ឧច្ចំ ទានវសេន អវចំ ពហុំ ឥមំ វណ្ណំ និសាមេថ សុណាថាតិ អត្ថោ។ យថា អយន្តិ អយំ និមិរាជា យថា អតិវិយ បណ្ឌិតោតិ។

    Tattha imanti dhammikānaṃ kalyāṇadhammānaṃ manussānaṃ mayā vuccamānaṃ sīlavasena uccaṃ dānavasena avacaṃ bahuṃ imaṃ vaṇṇaṃ nisāmetha suṇāthāti attho. Yathā ayanti ayaṃ nimirājā yathā ativiya paṇḍitoti.

    ឥតិ សោ អបរិហាបេត្វា រញ្ញោ វណ្ណំ កថេសិ។ តំ សុត្វា ទេវសង្ឃា រាជានំ ទដ្ឋុកាមា ហុត្វា ‘‘អម្ហាកំ និមិរាជា អាចរិយោ, តស្សោវាទេ ឋត្វា តំ និស្សាយ អម្ហេហិ អយំ ទិព្ពសម្បត្តិ លទ្ធា, មយំ ទដ្ឋុកាមម្ហា, តំ បក្កោសាបេហិ, មហារាជា’’តិ វទិំសុ។ សក្កោ ‘‘សាធូ’’តិ សម្បដិច្ឆិត្វា មាតលិំ បក្កោសាបេត្វា ‘‘សម្ម មាតលិ, វេជយន្តរថំ យោជេត្វា មិថិលំ គន្ត្វា និមិរាជានំ ទិព្ពយានេ អារោបេត្វា អានេហី’’តិ អាហ។ សោ ‘‘សាធូ’’តិ សម្បដិច្ឆិត្វា រថំ យោជេត្វា បាយាសិ។ សក្កស្ស បន ទេវេហិ សទ្ធិំ កថេន្តស្ស មាតលិំ អាណាបេន្តស្ស ច រថំ យោជេន្តស្ស ច មនុស្សគណនាយ មាសោ អតិក្កន្តោ។ ឥតិ និមិរញ្ញោ បុណ្ណមាយំ ឧបោសថិកស្ស បាចីនសីហបញ្ជរំ វិវរិត្វា មហាតលេ និសីទិត្វា អមច្ចគណបរិវុតស្ស សីលំ បច្ចវេក្ខន្តស្ស បាចីនលោកធាតុតោ ឧគ្គច្ឆន្តេន ចន្ទមណ្ឌលេន សទ្ធិំយេវ សោ រថោ បញ្ញាយតិ។ មនុស្សា ភុត្តសាយមាសា ឃរទ្វារេសុ និសីទិត្វា សុខកថំ កថេន្តា ‘‘អជ្ជ ទ្វេ ចន្ទា ឧគ្គតា’’តិ អាហំសុ។ អថ នេសំ សល្លបន្តានញ្ញេវ រថោ បាកដោ អហោសិ។ មហាជនោ ‘‘នាយំ, ចន្ទោ, រថោ’’តិ វត្វា អនុក្កមេន សិន្ធវសហស្សយុត្តេ មាតលិសង្គាហកេ វេជយន្តរថេ ច បាកដេ ជាតេ ‘‘កស្ស នុ ខោ ឥទំ ទិព្ពយានំ អាគច្ឆតី’’តិ ចិន្តេត្វា ‘‘ន កស្សចិ អញ្ញស្ស, អម្ហាកំ រាជា ធម្មិកោ, សក្កេន វេជយន្តរថោ បេសិតោ ភវិស្សតិ, អម្ហាកំ រញ្ញោវ អនុច្ឆវិកោ’’តិ តុដ្ឋប្បហដ្ឋោ គាថមាហ –

    Iti so aparihāpetvā rañño vaṇṇaṃ kathesi. Taṃ sutvā devasaṅghā rājānaṃ daṭṭhukāmā hutvā ‘‘amhākaṃ nimirājā ācariyo, tassovāde ṭhatvā taṃ nissāya amhehi ayaṃ dibbasampatti laddhā, mayaṃ daṭṭhukāmamhā, taṃ pakkosāpehi, mahārājā’’ti vadiṃsu. Sakko ‘‘sādhū’’ti sampaṭicchitvā mātaliṃ pakkosāpetvā ‘‘samma mātali, vejayantarathaṃ yojetvā mithilaṃ gantvā nimirājānaṃ dibbayāne āropetvā ānehī’’ti āha. So ‘‘sādhū’’ti sampaṭicchitvā rathaṃ yojetvā pāyāsi. Sakkassa pana devehi saddhiṃ kathentassa mātaliṃ āṇāpentassa ca rathaṃ yojentassa ca manussagaṇanāya māso atikkanto. Iti nimirañño puṇṇamāyaṃ uposathikassa pācīnasīhapañjaraṃ vivaritvā mahātale nisīditvā amaccagaṇaparivutassa sīlaṃ paccavekkhantassa pācīnalokadhātuto uggacchantena candamaṇḍalena saddhiṃyeva so ratho paññāyati. Manussā bhuttasāyamāsā gharadvāresu nisīditvā sukhakathaṃ kathentā ‘‘ajja dve candā uggatā’’ti āhaṃsu. Atha nesaṃ sallapantānaññeva ratho pākaṭo ahosi. Mahājano ‘‘nāyaṃ, cando, ratho’’ti vatvā anukkamena sindhavasahassayutte mātalisaṅgāhake vejayantarathe ca pākaṭe jāte ‘‘kassa nu kho idaṃ dibbayānaṃ āgacchatī’’ti cintetvā ‘‘na kassaci aññassa, amhākaṃ rājā dhammiko, sakkena vejayantaratho pesito bhavissati, amhākaṃ raññova anucchaviko’’ti tuṭṭhappahaṭṭho gāthamāha –

    ៤៤៤.

    444.

    ‘‘អព្ភុតោ វត លោកស្មិំ, ឧប្បជ្ជិ លោមហំសនោ;

    ‘‘Abbhuto vata lokasmiṃ, uppajji lomahaṃsano;

    ទិព្ពោ រថោ បាតុរហុ, វេទេហស្ស យសស្សិនោ’’តិ។

    Dibbo ratho pāturahu, vedehassa yasassino’’ti.

    តត្ថ អព្ភុតោតិ អភូតបុព្ពោ។ អច្ឆរិយោតិ តេ វិម្ហយវសេនេវមាហំសុ។

    Tattha abbhutoti abhūtapubbo. Acchariyoti te vimhayavasenevamāhaṃsu.

    តស្ស បន មហាជនស្ស ឯវំ កថេន្តស្សេវ មាតលិ វាតវេគេន អាគន្ត្វា រថំ និវត្តេត្វា សីហបញ្ជរឧម្មារេ បច្ឆាភាគេន ឋបេត្វា អារោហណសជ្ជំ កត្វា អារោហណត្ថាយ រាជានំ និមន្តេសិ ។ តមត្ថំ បកាសេន្តោ សត្ថា អាហ –

    Tassa pana mahājanassa evaṃ kathentasseva mātali vātavegena āgantvā rathaṃ nivattetvā sīhapañjaraummāre pacchābhāgena ṭhapetvā ārohaṇasajjaṃ katvā ārohaṇatthāya rājānaṃ nimantesi . Tamatthaṃ pakāsento satthā āha –

    ៤៤៥.

    445.

    ‘‘ទេវបុត្តោ មហិទ្ធិកោ, មាតលិ ទេវសារថិ;

    ‘‘Devaputto mahiddhiko, mātali devasārathi;

    និមន្តយិត្ថ រាជានំ, វេទេហំ មិថិលគ្គហំ។

    Nimantayittha rājānaṃ, vedehaṃ mithilaggahaṃ.

    ៤៤៦.

    446.

    ‘‘ឯហិមំ រថមារុយ្ហ, រាជសេដ្ឋ ទិសម្បតិ;

    ‘‘Ehimaṃ rathamāruyha, rājaseṭṭha disampati;

    ទេវា ទស្សនកាមា តេ, តាវតិំសា សឥន្ទកា;

    Devā dassanakāmā te, tāvatiṃsā saindakā;

    សរមានា ហិ តេ ទេវា, សុធម្មាយំ សមច្ឆរេ’’តិ។

    Saramānā hi te devā, sudhammāyaṃ samacchare’’ti.

    តត្ថ មិថិលគ្គហន្តិ មិថិលាយំ បតិដ្ឋិតគេហំ, ចតូហិ វា សង្គហវត្ថូហិ មិថិលាយំ សង្គាហកំ។ សមច្ឆរេតិ តវេវ គុណកថំ កថេន្តា និសិន្នាតិ។

    Tattha mithilaggahanti mithilāyaṃ patiṭṭhitagehaṃ, catūhi vā saṅgahavatthūhi mithilāyaṃ saṅgāhakaṃ. Samacchareti taveva guṇakathaṃ kathentā nisinnāti.

    តំ សុត្វា រាជា ‘‘អទិដ្ឋបុព្ពំ ទេវលោកញ្ច បស្សិស្សាមិ, មាតលិស្ស ច មេ សង្គហោ កតោ ភវិស្សតិ, គច្ឆិស្សាមី’’តិ ចិន្តេត្វា អន្តេបុរញ្ច មហាជនញ្ច អាមន្តេត្វា ‘‘អហំ នចិរស្សេវ អាគមិស្សាមិ, តុម្ហេ អប្បមត្តា ទានាទីនិ បុញ្ញានិ ករោថា’’តិ វត្វា រថំ អភិរុហិ។ តមត្ថំ បកាសេន្តោ សត្ថា អាហ –

    Taṃ sutvā rājā ‘‘adiṭṭhapubbaṃ devalokañca passissāmi, mātalissa ca me saṅgaho kato bhavissati, gacchissāmī’’ti cintetvā antepurañca mahājanañca āmantetvā ‘‘ahaṃ nacirasseva āgamissāmi, tumhe appamattā dānādīni puññāni karothā’’ti vatvā rathaṃ abhiruhi. Tamatthaṃ pakāsento satthā āha –

    ៤៤៧.

    447.

    ‘‘តតោ រាជា តរមានោ, វេទេហោ មិថិលគ្គហោ;

    ‘‘Tato rājā taramāno, vedeho mithilaggaho;

    អាសនា វុដ្ឋហិត្វាន, បមុខោ រថមារុហិ។

    Āsanā vuṭṭhahitvāna, pamukho rathamāruhi.

    ៤៤៨.

    448.

    ‘‘អភិរូឡ្ហំ រថំ ទិព្ពំ, មាតលិ ឯតទព្រវិ;

    ‘‘Abhirūḷhaṃ rathaṃ dibbaṃ, mātali etadabravi;

    កេន តំ នេមិ មគ្គេន, រាជសេដ្ឋ ទិសម្បតិ;

    Kena taṃ nemi maggena, rājaseṭṭha disampati;

    យេន វា បាបកម្មន្តា, បុញ្ញកម្មា ច យេ នរា’’តិ។

    Yena vā pāpakammantā, puññakammā ca ye narā’’ti.

    តត្ថ បមុខោតិ ឧត្តមោ, អភិមុខោ វា, មហាជនស្ស បិដ្ឋិំ ទត្វា អារូឡ្ហោតិ អត្ថោ។ យេន វាតិ យេន មគ្គេន គន្ត្វា យត្ថ បាបកម្មន្តា វសន្តិ, តំ ឋានំ សក្កា ទដ្ឋុំ, យេន វា គន្ត្វា យេ បុញ្ញកម្មា នរា វសន្តិ, តេសំ ឋានំ សក្កា ទដ្ឋុំ, ឯតេសុ ទ្វីសុ កេន មគ្គេន តំ នេមិ។ ឥទំ សោ សក្កេន អនាណត្តោបិ អត្តនោ ទូតវិសេសទស្សនត្ថំ អាហ។

    Tattha pamukhoti uttamo, abhimukho vā, mahājanassa piṭṭhiṃ datvā ārūḷhoti attho. Yena vāti yena maggena gantvā yattha pāpakammantā vasanti, taṃ ṭhānaṃ sakkā daṭṭhuṃ, yena vā gantvā ye puññakammā narā vasanti, tesaṃ ṭhānaṃ sakkā daṭṭhuṃ, etesu dvīsu kena maggena taṃ nemi. Idaṃ so sakkena anāṇattopi attano dūtavisesadassanatthaṃ āha.

    អថ នំ រាជា ‘‘មយា ទ្វេ ឋានានិ អទិដ្ឋបុព្ពានិ, ទ្វេបិ បស្សិស្សាមី’’តិ ចិន្តេត្វា អាហ –

    Atha naṃ rājā ‘‘mayā dve ṭhānāni adiṭṭhapubbāni, dvepi passissāmī’’ti cintetvā āha –

    ៤៤៩.

    449.

    ‘‘ឧភយេនេវ មំ នេហិ, មាតលិ ទេវសារថិ;

    ‘‘Ubhayeneva maṃ nehi, mātali devasārathi;

    យេន វា បាបកម្មន្តា, បុញ្ញកម្មា ច យេ នរា’’តិ។

    Yena vā pāpakammantā, puññakammā ca ye narā’’ti.

    តតោ មាតលិ ‘‘ទ្វេបិ ឯកបហារេនេវ ន សក្កា ទស្សេតុំ, បុច្ឆិស្សាមិ ន’’ន្តិ បុច្ឆន្តោ បុន គាថមាហ –

    Tato mātali ‘‘dvepi ekapahāreneva na sakkā dassetuṃ, pucchissāmi na’’nti pucchanto puna gāthamāha –

    ៤៥០.

    450.

    ‘‘កេន តំ បឋមំ នេមិ, រាជសេដ្ឋ ទិសម្បតិ;

    ‘‘Kena taṃ paṭhamaṃ nemi, rājaseṭṭha disampati;

    យេន វា បាបកម្មន្តា, បុញ្ញកម្មា ច យេ នរា’’តិ។

    Yena vā pāpakammantā, puññakammā ca ye narā’’ti.

    និរយកណ្ឌំ

    Nirayakaṇḍaṃ

    តតោ រាជា ‘‘អហំ អវស្សំ ទេវលោកំ គមិស្សាមិ, និរយំ តាវ បស្សិស្សាមី’’តិ ចិន្តេត្វា អនន្តរំ គាថមាហ –

    Tato rājā ‘‘ahaṃ avassaṃ devalokaṃ gamissāmi, nirayaṃ tāva passissāmī’’ti cintetvā anantaraṃ gāthamāha –

    ៤៥១.

    451.

    ‘‘និរយេ តាវ បស្សាមិ, អាវាសេ បាបកម្មិនំ;

    ‘‘Niraye tāva passāmi, āvāse pāpakamminaṃ;

    ឋានានិ លុទ្ទកម្មានំ, ទុស្សីលានញ្ច យា គតី’’តិ។

    Ṭhānāni luddakammānaṃ, dussīlānañca yā gatī’’ti.

    តត្ថ យា គតីតិ យា ឯតេសំ និព្ពត្តិ, តញ្ច បស្សាមីតិ។

    Tattha yā gatīti yā etesaṃ nibbatti, tañca passāmīti.

    អថស្ស វេតរណិំ នទិំ តាវ ទស្សេសិ។ តមត្ថំ បកាសេន្តោ សត្ថា អាហ –

    Athassa vetaraṇiṃ nadiṃ tāva dassesi. Tamatthaṃ pakāsento satthā āha –

    ៤៥២.

    452.

    ‘‘ទស្សេសិ មាតលិ រញ្ញោ, ទុគ្គំ វេតរណិំ នទិំ;

    ‘‘Dassesi mātali rañño, duggaṃ vetaraṇiṃ nadiṃ;

    កុថិតំ ខារសំយុត្តំ, តត្តំ អគ្គិសិខូបម’’ន្តិ។

    Kuthitaṃ khārasaṃyuttaṃ, tattaṃ aggisikhūpama’’nti.

    តត្ថ វេតរណិន្តិ ភិក្ខវេ, មាតលិ រញ្ញោ កថំ សុត្វា និរយាភិមុខំ រថំ បេសេត្វា កម្មបច្ចយេ ឧតុនា សមុដ្ឋិតំ វេតរណិំ នទិំ តាវ ទស្សេសិ។ តត្ថ និរយបាលា ជលិតានិ អសិសត្តិតោមរភិន្ទិវាលមុគ្គរាទីនិ អាវុធានិ គហេត្វា នេរយិកសត្តេ បហរន្តិ វិជ្ឈន្តិ វិហេឋេន្តិ។ តេ តំ ទុក្ខំ អសហន្តា វេតរណិយំ បតន្តិ។ សា ឧបរិ ភិន្ទិវាលប្បមាណាហិ សកណ្ដកាហិ វេត្តលតាហិ សញ្ឆន្នា។ តេ តត្ថ ពហូនិ វស្សសហស្សានិ បច្ចិំសុ។ តេសុ បជ្ជលន្តេសុ ខុរធារាតិខិណេសុ កណ្ដកេសុ ខណ្ឌាខណ្ឌិកា ហោន្តិ។ តេសំ ហេដ្ឋា តាលក្ខន្ធប្បមាណានិ បជ្ជលិតអយសូលានិ ឧដ្ឋហន្តិ។ នេរយិកសត្តា ពហុំ អទ្ធានំ វីតិនាមេត្វា វេត្តលតាហិ គឡិត្វា សូលេសុ បតិត្វា វិទ្ធសរីរា សូលេសុ អាវុណិតមច្ឆា វិយ ចិរំ បច្ចន្តិ។ តានិ សូលានិបិ បជ្ជលន្តិ, នេរយិកសត្តាបិ បជ្ជលន្តិ។ សូលានំ ហេដ្ឋា ឧទកបិដ្ឋេ ជលិតានិ ខុរធារាសទិសានិ តិខិណានិ អយោបោក្ខរបត្តានិ ហោន្តិ។ តេ សូលេហិ គឡិត្វា អយបោក្ខរបត្តេសុ បតិត្វា ចិរំ ទុក្ខវេទនំ អនុភវន្តិ។ តតោ ខារោទកេ បតន្តិ, ឧទកំ បជ្ជលតិ, នេរយិកសត្តាបិ បជ្ជលន្តិ, ធូមោបិ ឧដ្ឋហតិ។ ឧទកស្ស បន ហេដ្ឋា នទីតលំ ខុរធារាហិ សញ្ឆន្នំ។ តេ ‘‘ហេដ្ឋា នុ ខោ កីទិស’’ន្តិ ឧទកេ និមុជ្ជិត្វា ខុរធារាសុ ខណ្ឌាខណ្ឌិកា ហោន្តិ។ តេ តំ មហាទុក្ខំ អធិវាសេតុំ អសក្កោន្តា មហន្តំ ភេរវំ វិរវន្តា វិចរន្តិ។ កទាចិ អនុសោតំ វុយ្ហន្តិ, កទាចិ បដិសោតំ។ អថ នេ តីរេ ឋិតា និរយបាលា ឧសុសត្តិតោមរាទីនិ ឧក្ខិបិត្វា មច្ឆេ វិយ វិជ្ឈន្តិ។ តេ ទុក្ខវេទនាប្បត្តា មហាវិរវំ រវន្តិ។ អថ នេ បជ្ជលិតេហិ អយពឡិសេហិ ឧទ្ធរិត្វា បរិកឌ្ឍិត្វា បជ្ជលិតអយបថវិយំ និបជ្ជាបេត្វា តេសំ មុខេ តត្តំ អយោគុឡ្ហំ បក្ខិបន្តិ។

    Tattha vetaraṇinti bhikkhave, mātali rañño kathaṃ sutvā nirayābhimukhaṃ rathaṃ pesetvā kammapaccaye utunā samuṭṭhitaṃ vetaraṇiṃ nadiṃ tāva dassesi. Tattha nirayapālā jalitāni asisattitomarabhindivālamuggarādīni āvudhāni gahetvā nerayikasatte paharanti vijjhanti viheṭhenti. Te taṃ dukkhaṃ asahantā vetaraṇiyaṃ patanti. Sā upari bhindivālappamāṇāhi sakaṇṭakāhi vettalatāhi sañchannā. Te tattha bahūni vassasahassāni pacciṃsu. Tesu pajjalantesu khuradhārātikhiṇesu kaṇṭakesu khaṇḍākhaṇḍikā honti. Tesaṃ heṭṭhā tālakkhandhappamāṇāni pajjalitaayasūlāni uṭṭhahanti. Nerayikasattā bahuṃ addhānaṃ vītināmetvā vettalatāhi gaḷitvā sūlesu patitvā viddhasarīrā sūlesu āvuṇitamacchā viya ciraṃ paccanti. Tāni sūlānipi pajjalanti, nerayikasattāpi pajjalanti. Sūlānaṃ heṭṭhā udakapiṭṭhe jalitāni khuradhārāsadisāni tikhiṇāni ayopokkharapattāni honti. Te sūlehi gaḷitvā ayapokkharapattesu patitvā ciraṃ dukkhavedanaṃ anubhavanti. Tato khārodake patanti, udakaṃ pajjalati, nerayikasattāpi pajjalanti, dhūmopi uṭṭhahati. Udakassa pana heṭṭhā nadītalaṃ khuradhārāhi sañchannaṃ. Te ‘‘heṭṭhā nu kho kīdisa’’nti udake nimujjitvā khuradhārāsu khaṇḍākhaṇḍikā honti. Te taṃ mahādukkhaṃ adhivāsetuṃ asakkontā mahantaṃ bheravaṃ viravantā vicaranti. Kadāci anusotaṃ vuyhanti, kadāci paṭisotaṃ. Atha ne tīre ṭhitā nirayapālā ususattitomarādīni ukkhipitvā macche viya vijjhanti. Te dukkhavedanāppattā mahāviravaṃ ravanti. Atha ne pajjalitehi ayabaḷisehi uddharitvā parikaḍḍhitvā pajjalitaayapathaviyaṃ nipajjāpetvā tesaṃ mukhe tattaṃ ayoguḷhaṃ pakkhipanti.

    ឥតិ និមិរាជា វេតរណិយំ មហាទុក្ខបីឡិតេ នេរយិកសត្តេ ទិស្វា ភីតតសិតោ សង្កម្បិតហទយោ ហុត្វា ‘‘កិំ នាមេតេ សត្តា បាបកម្មំ អកំសូ’’តិ មាតលិំ បុច្ឆិ។ សោបិស្ស ព្យាកាសិ។ តមត្ថំ បកាសេន្តោ អាហ –

    Iti nimirājā vetaraṇiyaṃ mahādukkhapīḷite nerayikasatte disvā bhītatasito saṅkampitahadayo hutvā ‘‘kiṃ nāmete sattā pāpakammaṃ akaṃsū’’ti mātaliṃ pucchi. Sopissa byākāsi. Tamatthaṃ pakāsento āha –

    ៤៥៣.

    453.

    ‘‘និមី ហវេ មាតលិមជ្ឈភាសថ, ទិស្វា ជនំ បតមានំ វិទុគ្គេ;

    ‘‘Nimī have mātalimajjhabhāsatha, disvā janaṃ patamānaṃ vidugge;

    ភយញ្ហិ មំ វិន្ទតិ សូត ទិស្វា, បុច្ឆាមិ តំ មាតលិ ទេវសារថិ;

    Bhayañhi maṃ vindati sūta disvā, pucchāmi taṃ mātali devasārathi;

    ឥមេ នុ មច្ចា កិមកំសុ បាបំ, យេមេ ជនា វេតរណិំ បតន្តិ។

    Ime nu maccā kimakaṃsu pāpaṃ, yeme janā vetaraṇiṃ patanti.

    ៤៥៤.

    454.

    ‘‘តស្ស បុដ្ឋោ វិយាកាសិ, មាតលិ ទេវសារថិ;

    ‘‘Tassa puṭṭho viyākāsi, mātali devasārathi;

    វិបាកំ បាបកម្មានំ, ជានំ អក្ខាសិជានតោ។

    Vipākaṃ pāpakammānaṃ, jānaṃ akkhāsijānato.

    ៤៥៥.

    455.

    ‘‘យេ ទុព្ពលេ ពលវន្តា ជីវលោកេ, ហិំ សន្តិ រោសេន្តិ សុបាបធម្មា;

    ‘‘Ye dubbale balavantā jīvaloke, hiṃ santi rosenti supāpadhammā;

    តេ លុទ្ទកម្មា បសវេត្វ បាបំ, តេមេ ជនា វេតរណិំ បតន្តី’’តិ។

    Te luddakammā pasavetva pāpaṃ, teme janā vetaraṇiṃ patantī’’ti.

    តត្ថ វិន្ទតីតិ អហំ អត្តនោ អនិស្សរោ ហុត្វា ភយសន្តកោ វិយ ជាតោ។ ទិស្វាតិ បតមានំ ទិស្វា។ ជានន្តិ ភិក្ខវេ, សោ មាតលិ សយំ ជានន្តោ តស្ស អជានតោ អក្ខាសិ។ ទុព្ពលេតិ សរីរពលភោគពលអាណាពលវិរហិតេ។ ពលវន្តាតិ តេហិ ពលេហិ សមន្នាគតា។ ហិំសន្តីតិ បាណិប្បហារាទីហិ កិលមេន្តិ។ រោសេន្តីតិ នានប្បការេហិ អក្កោសវត្ថូហិ អក្កោសន្តិ ឃដេន្តិ។ បសវេត្វាតិ ជនេត្វា, កត្វាតិ អត្ថោ។

    Tattha vindatīti ahaṃ attano anissaro hutvā bhayasantako viya jāto. Disvāti patamānaṃ disvā. Jānanti bhikkhave, so mātali sayaṃ jānanto tassa ajānato akkhāsi. Dubbaleti sarīrabalabhogabalaāṇābalavirahite. Balavantāti tehi balehi samannāgatā. Hiṃsantīti pāṇippahārādīhi kilamenti. Rosentīti nānappakārehi akkosavatthūhi akkosanti ghaṭenti. Pasavetvāti janetvā, katvāti attho.

    ឯវំ មាតលិ តស្ស បញ្ហំ ព្យាករិត្វា រញ្ញា វេតរណិនិរយេ ទិដ្ឋេ តំ បទេសំ អន្តរធាបេត្វា បុរតោ រថំ បេសេត្វា សុនខាទីហិ ខាទនដ្ឋានំ ទស្សេត្វា តំ ទិស្វា ភីតេន រញ្ញា បញ្ហំ បុដ្ឋោ ព្យាកាសិ។ តមត្ថំ បកាសេន្តោ សត្ថា អាហ –

    Evaṃ mātali tassa pañhaṃ byākaritvā raññā vetaraṇiniraye diṭṭhe taṃ padesaṃ antaradhāpetvā purato rathaṃ pesetvā sunakhādīhi khādanaṭṭhānaṃ dassetvā taṃ disvā bhītena raññā pañhaṃ puṭṭho byākāsi. Tamatthaṃ pakāsento satthā āha –

    ៤៥៦.

    456.

    ‘‘សាមា ច សោណា សពលា ច គិជ្ឈា, កាកោលសង្ឃា អទន្តិ ភេរវា;

    ‘‘Sāmā ca soṇā sabalā ca gijjhā, kākolasaṅghā adanti bheravā;

    ភយញ្ហិ មំ វិន្ទតិ សូត ទិស្វា, បុច្ឆាមិ តំ មាតលិ ទេវសារថិ;

    Bhayañhi maṃ vindati sūta disvā, pucchāmi taṃ mātali devasārathi;

    ឥមេ នុ មច្ចា កិំមកំសុ បាបំ, យេមេ ជនេ កាកោលសង្ឃា អទន្តិ។

    Ime nu maccā kiṃmakaṃsu pāpaṃ, yeme jane kākolasaṅghā adanti.

    ៤៥៧.

    457.

    ‘‘តស្ស បុដ្ឋោ វិយាកាសិ, មាតលិ ទេវសារថិ;

    ‘‘Tassa puṭṭho viyākāsi, mātali devasārathi;

    វិបាកំ បាបកម្មានំ, ជានំ អក្ខាសិជានតោ។

    Vipākaṃ pāpakammānaṃ, jānaṃ akkhāsijānato.

    ៤៥៨.

    458.

    ‘‘យេ កេចិមេ មច្ឆរិនោ កទរិយា, បរិភាសកា សមណព្រាហ្មណានំ;

    ‘‘Ye kecime maccharino kadariyā, paribhāsakā samaṇabrāhmaṇānaṃ;

    ហិំ សន្តិ រោសេន្តិ សុបាបធម្មា, តេ លុទ្ទកម្មា បសវេត្វ បាបំ;

    Hiṃ santi rosenti supāpadhammā, te luddakammā pasavetva pāpaṃ;

    តេមេ ជនេ កាកោលសង្ឃា អទន្តី’’តិ។

    Teme jane kākolasaṅghā adantī’’ti.

    ឥតោ បរេសុ បញ្ហេសុ ចេវ ព្យាករណេសុ ច ឯសេវ នយោ។ តត្ថ សាមាតិ រត្តវណ្ណា។ សោណាតិ សុនខា។ សពលា ចាតិ កពរវណ្ណា ច, សេតកាឡបីតលោហិតវណ្ណា ចាតិ ឯវំ បញ្ចវណ្ណសុនខេ ទស្សេតិ។ តេ កិរ មហាហត្ថិប្បមាណា ជលិតអយបថវិយំ នេរយិកសត្តេ មិគេ វិយ អនុពន្ធិត្វា បិណ្ឌិកមំសេសុ ឌំសិត្វា តេសំ តិគាវុតប្បមាណំ សរីរំ ជលិតអយបថវិយំ បាតេត្វា មហារវំ រវន្តានំ ទ្វីហិ បុរិមបាទេហិ ឧរំ អក្កមិត្វា អដ្ឋិមេវ សេសេត្វា មំសំ លុញ្ចិត្វា ខាទន្តិ។ គិជ្ឈាតិ មហាភណ្ឌសកដប្បមាណា លោហតុណ្ឌា គិជ្ឈា។ ឯតេ តេសំ កណយសទិសេហិ តុណ្ឌេហិ អដ្ឋីនិ ភិន្ទិត្វា អដ្ឋិមិញ្ជំ ខាទន្តិ។ កាកោលសង្ឃាតិ លោហតុណ្ឌកាកគណា។ តេ អតិវិយ ភយានកា ទិដ្ឋេ ទិដ្ឋេ ខាទន្តិ។ យេមេ ជនេតិ យេ ឥមេ នេរយិកសត្តេ កាកោលសង្ឃា ខាទន្តិ, ឥមេ នុ មច្ចា កិំ នាម បាបំ អកំសូតិ បុច្ឆិ។ មច្ឆរិនោតិ អញ្ញេសំ អទាយកា។ កទរិយាតិ បរេ ទេន្តេបិ បដិសេធកា ថទ្ធមច្ឆរិនោ។ សមណព្រាហ្មណានន្តិ សមិតពាហិតបាបានំ។

    Ito paresu pañhesu ceva byākaraṇesu ca eseva nayo. Tattha sāmāti rattavaṇṇā. Soṇāti sunakhā. Sabalā cāti kabaravaṇṇā ca, setakāḷapītalohitavaṇṇā cāti evaṃ pañcavaṇṇasunakhe dasseti. Te kira mahāhatthippamāṇā jalitaayapathaviyaṃ nerayikasatte mige viya anubandhitvā piṇḍikamaṃsesu ḍaṃsitvā tesaṃ tigāvutappamāṇaṃ sarīraṃ jalitaayapathaviyaṃ pātetvā mahāravaṃ ravantānaṃ dvīhi purimapādehi uraṃ akkamitvā aṭṭhimeva sesetvā maṃsaṃ luñcitvā khādanti. Gijjhāti mahābhaṇḍasakaṭappamāṇā lohatuṇḍā gijjhā. Ete tesaṃ kaṇayasadisehi tuṇḍehi aṭṭhīni bhinditvā aṭṭhimiñjaṃ khādanti. Kākolasaṅghāti lohatuṇḍakākagaṇā. Te ativiya bhayānakā diṭṭhe diṭṭhe khādanti. Yeme janeti ye ime nerayikasatte kākolasaṅghā khādanti, ime nu maccā kiṃ nāma pāpaṃ akaṃsūti pucchi. Maccharinoti aññesaṃ adāyakā. Kadariyāti pare dentepi paṭisedhakā thaddhamaccharino. Samaṇabrāhmaṇānanti samitabāhitapāpānaṃ.

    ៤៥៩.

    459.

    ‘‘សជោតិភូតា បថវិំ កមន្តិ, តត្តេហិ ខន្ធេហិ ច បោថយន្តិ;

    ‘‘Sajotibhūtā pathaviṃ kamanti, tattehi khandhehi ca pothayanti;

    ភយញ្ហិ មំ វិន្ទតិ សូត ទិស្វា, បុច្ឆាមិ តំ មាតលិ ទេវសារថិ;

    Bhayañhi maṃ vindati sūta disvā, pucchāmi taṃ mātali devasārathi;

    ឥមេ នុ មច្ចា កិមកំសុ បាបំ, យេមេ ជនា ខន្ធហតា សយន្តិ។

    Ime nu maccā kimakaṃsu pāpaṃ, yeme janā khandhahatā sayanti.

    ៤៦០.

    460.

    ‘‘តស្ស បុដ្ឋោ វិយាកាសិ, មាតលិ ទេវសារថិ;

    ‘‘Tassa puṭṭho viyākāsi, mātali devasārathi;

    វិបាកំ បាបកម្មានំ, ជានំ អក្ខាសិជានតោ។

    Vipākaṃ pāpakammānaṃ, jānaṃ akkhāsijānato.

    ៤៦១.

    461.

    ‘‘យេ ជីវលោកស្មិ សុបាបធម្មិនោ, នរញ្ច នារិញ្ច អបាបធម្មំ;

    ‘‘Ye jīvalokasmi supāpadhammino, narañca nāriñca apāpadhammaṃ;

    ហិំ សន្តិ រោសេន្តិ សុបាបធម្មា, តេ លុទ្ទកម្មា បសវេត្វ បាបំ;

    Hiṃ santi rosenti supāpadhammā, te luddakammā pasavetva pāpaṃ;

    តេមេ ជនា ខន្ធហតា សយន្តី’’តិ។

    Teme janā khandhahatā sayantī’’ti.

    តត្ថ សជោតិភូតាតិ បជ្ជលិតសរីរា។ បថវិន្តិ បជ្ជលិតំ នវយោជនពហលំ អយបថវិំ។ កមន្តីតិ អក្កមន្តិ។ ខន្ធេហិ ច បោថយន្តីតិ និរយបាលា អនុពន្ធិត្វា តាលប្បមាណេហិ ជលិតអយក្ខន្ធេហិ ជង្ឃាទីសុ បហរិត្វា បាតេត្វា តេហេវ ខន្ធេហិ បោថយន្តិ, ចុណ្ណវិចុណ្ណំ ករោន្តិ។ សុបាបធម្មិនោតិ អត្តនា សុដ្ឋុ បាបធម្មា ហុត្វា។ អបាបធម្មន្តិ សីលាចារាទិសម្បន្នំ, និរបរាធំ វា។

    Tattha sajotibhūtāti pajjalitasarīrā. Pathavinti pajjalitaṃ navayojanabahalaṃ ayapathaviṃ. Kamantīti akkamanti. Khandhehi ca pothayantīti nirayapālā anubandhitvā tālappamāṇehi jalitaayakkhandhehi jaṅghādīsu paharitvā pātetvā teheva khandhehi pothayanti, cuṇṇavicuṇṇaṃ karonti. Supāpadhamminoti attanā suṭṭhu pāpadhammā hutvā. Apāpadhammanti sīlācārādisampannaṃ, niraparādhaṃ vā.

    ៤៦២.

    462.

    ‘‘អង្គារកាសុំ អបរេ ផុណន្តិ, នរា រុទន្តា បរិទឌ្ឍគត្តា;

    ‘‘Aṅgārakāsuṃ apare phuṇanti, narā rudantā paridaḍḍhagattā;

    ភយញ្ហិ មំ វិន្ទតិ សូត ទិស្វា, បុច្ឆាមិ តំ មាតលិ ទេវសារថិ;

    Bhayañhi maṃ vindati sūta disvā, pucchāmi taṃ mātali devasārathi;

    ឥមេ នុ មច្ចា កិំ មកំសុ បាបំ, យេមេ ជនា អង្គារកាសុំ ផុណន្តិ។

    Ime nu maccā kiṃ makaṃsu pāpaṃ, yeme janā aṅgārakāsuṃ phuṇanti.

    ៤៦៣.

    463.

    ‘‘តស្ស បុដ្ឋោ វិយាកាសិ, មាតលិ ទេវសារថិ;

    ‘‘Tassa puṭṭho viyākāsi, mātali devasārathi;

    វិបាកំ បាបកម្មានំ, ជានំ អក្ខាសិជានតោ។

    Vipākaṃ pāpakammānaṃ, jānaṃ akkhāsijānato.

    ៤៦៤.

    464.

    ‘‘យេ កេចិ បូគាយ ធនស្ស ហេតុ, សក្ខិំ ករិត្វា ឥណំ ជាបយន្តិ;

    ‘‘Ye keci pūgāya dhanassa hetu, sakkhiṃ karitvā iṇaṃ jāpayanti;

    តេ ជាបយិត្វា ជនតំ ជនិន្ទ, តេ លុទ្ទកម្មា បសវេត្វ បាបំ;

    Te jāpayitvā janataṃ janinda, te luddakammā pasavetva pāpaṃ;

    តេមេ ជនា អង្គារកាសុំ ផុណន្តី’’តិ។

    Teme janā aṅgārakāsuṃ phuṇantī’’ti.

    តត្ថ អង្គារកាសុន្តិ សម្ម មាតលិ, កេ នាមេតេ អបរេ វជំ អបវិសន្តិយោ គាវោ វិយ សម្បរិវារេត្វា និរយបាលេហិ ជលិតអយគុឡេហិ បោថិយមានា អង្គារកាសុំ បតន្តិ។ តត្រ ច នេសំ យាវ កដិប្បមាណា និមុគ្គានំ មហតីហិ អយបច្ឆីហិ អាទាយ ឧបរិអង្គារេ ឱកិរន្តិ, អថ នេ អង្គារេ សម្បដិច្ឆិតុំ អសក្កោន្តា រោទន្តា ទឌ្ឍគត្តា ផុណន្តិ វិធុនន្តិ, កម្មពលេន វា អត្តនោ សីសេ អង្គារេ ផុណន្តិ ឱកិរន្តីតិ អត្ថោ។ បូគាយ ធនស្សាតិ ឱកាសេ សតិ ទានំ វា ទស្សាម, បូជំ វា បវត្តេស្សាម, វិហារំ វា ករិស្សាមាតិ សំកឌ្ឍិត្វា ឋបិតស្ស បូគសន្តកស្ស ធនស្ស ហេតុ។ ជាបយន្តីតិ តំ ធនំ យថារុចិ ខាទិត្វា គណជេដ្ឋកានំ លញ្ជំ ទត្វា ‘‘អសុកដ្ឋានេ ឯត្តកំ វយករណំ គតំ, អសុកដ្ឋានេ អម្ហេហិ ឯត្តកំ ទិន្ន’’ន្តិ កូដសក្ខិំ ករិត្វា តំ ឥណំ ជាបយន្តិ វិនាសេន្តិ។

    Tattha aṅgārakāsunti samma mātali, ke nāmete apare vajaṃ apavisantiyo gāvo viya samparivāretvā nirayapālehi jalitaayaguḷehi pothiyamānā aṅgārakāsuṃ patanti. Tatra ca nesaṃ yāva kaṭippamāṇā nimuggānaṃ mahatīhi ayapacchīhi ādāya upariaṅgāre okiranti, atha ne aṅgāre sampaṭicchituṃ asakkontā rodantā daḍḍhagattā phuṇanti vidhunanti, kammabalena vā attano sīse aṅgāre phuṇanti okirantīti attho. Pūgāya dhanassāti okāse sati dānaṃ vā dassāma, pūjaṃ vā pavattessāma, vihāraṃ vā karissāmāti saṃkaḍḍhitvā ṭhapitassa pūgasantakassa dhanassa hetu. Jāpayantīti taṃ dhanaṃ yathāruci khāditvā gaṇajeṭṭhakānaṃ lañjaṃ datvā ‘‘asukaṭṭhāne ettakaṃ vayakaraṇaṃ gataṃ, asukaṭṭhāne amhehi ettakaṃ dinna’’nti kūṭasakkhiṃ karitvā taṃ iṇaṃ jāpayanti vināsenti.

    ៤៦៥.

    465.

    ‘‘សជោតិភូតា ជលិតា បទិត្តា, បទិស្សតិ មហតី លោហកុម្ភី;

    ‘‘Sajotibhūtā jalitā padittā, padissati mahatī lohakumbhī;

    ភយញ្ហិ មំ វិន្ទតិ សូត ទិស្វា, បុច្ឆាមិ តំ មាតលិ ទេវសារថិ;

    Bhayañhi maṃ vindati sūta disvā, pucchāmi taṃ mātali devasārathi;

    ឥមេ នុ មច្ចា កិមកំសុ បាបំ, យេមេ ជនា អវំសិរា លោហកុម្ភិំ បតន្តិ។

    Ime nu maccā kimakaṃsu pāpaṃ, yeme janā avaṃsirā lohakumbhiṃ patanti.

    ៤៦៦.

    466.

    ‘‘តស្ស បុដ្ឋោ វិយាកាសិ, មាតលិ ទេវសារថិ;

    ‘‘Tassa puṭṭho viyākāsi, mātali devasārathi;

    វិបាកំ បាបកម្មានំ, ជានំ អក្ខាសិជានតោ។

    Vipākaṃ pāpakammānaṃ, jānaṃ akkhāsijānato.

    ៤៦៧.

    467.

    ‘‘យេ សីលវន្តំ សមណំ ព្រាហ្មណំ វា, ហិំសន្តិ រោសេន្តិ សុបាបធម្មា;

    ‘‘Ye sīlavantaṃ samaṇaṃ brāhmaṇaṃ vā, hiṃsanti rosenti supāpadhammā;

    តេ លុទ្ទកម្មា បសវេត្វ បាបំ, តេមេ ជនា អវំសិរា លោហកុម្ភិំ បតន្តី’’តិ។

    Te luddakammā pasavetva pāpaṃ, teme janā avaṃsirā lohakumbhiṃ patantī’’ti.

    តត្ថ បទិត្តាតិអាទិត្តា។ មហតីតិ បព្ពតប្បមាណា កប្បេន សណ្ឋិតលោហរសេន សម្បុណ្ណា។ អវំសិរាតិ ភយានកេហិ និរយបាលេហិ ឧទ្ធំបាទេ អធោសិរេ កត្វា ខិបិយមានា តំ លោហកុម្ភិំ បតន្តិ។ សីលវន្តន្តិ សីលអាចារគុណសម្បន្នំ។

    Tattha padittātiādittā. Mahatīti pabbatappamāṇā kappena saṇṭhitaloharasena sampuṇṇā. Avaṃsirāti bhayānakehi nirayapālehi uddhaṃpāde adhosire katvā khipiyamānā taṃ lohakumbhiṃ patanti. Sīlavantanti sīlaācāraguṇasampannaṃ.

    ៤៦៨.

    468.

    ‘‘លុញ្ចន្តិ គីវំ អថ វេឋយិត្វា, ឧណ្ហោទកស្មិំ បកិលេទយិត្វា;

    ‘‘Luñcanti gīvaṃ atha veṭhayitvā, uṇhodakasmiṃ pakiledayitvā;

    ភយញ្ហិ មំ វិន្ទតិ សូត ទិស្វា, បុច្ឆាមិ តំ មាតលិ ទេវសារថិ;

    Bhayañhi maṃ vindati sūta disvā, pucchāmi taṃ mātali devasārathi;

    ឥមេ នុ មច្ចា កិមកំសុ បាបំ, យេមេ ជនា លុត្តសិរា សយន្តិ។

    Ime nu maccā kimakaṃsu pāpaṃ, yeme janā luttasirā sayanti.

    ៤៦៩.

    469.

    ‘‘តស្ស បុដ្ឋោ វិយាកាសិ, មាតលិ ទេវសារថិ;

    ‘‘Tassa puṭṭho viyākāsi, mātali devasārathi;

    វិបាកំ បាបកម្មានំ, ជានំ អក្ខាសិជានតោ។

    Vipākaṃ pāpakammānaṃ, jānaṃ akkhāsijānato.

    ៤៧០.

    470.

    ‘‘យេ ជីវលោកស្មិ សុបាបធម្មិនោ, បក្ខី គហេត្វាន វិហេឋយន្តិ តេ;

    ‘‘Ye jīvalokasmi supāpadhammino, pakkhī gahetvāna viheṭhayanti te;

    វិហេឋយិត្វា សកុណំ ជនិន្ទ, តេ លុទ្ទកម្មា បសវេត្វ បាបំ;

    Viheṭhayitvā sakuṇaṃ janinda, te luddakammā pasavetva pāpaṃ;

    តេមេ ជនា លុត្តសិរា សយ’’ន្តិ។

    Teme janā luttasirā saya’’nti.

    តត្ថ លុញ្ចន្តីតិ ឧប្បាដេន្តិ។ អថ វេឋយិត្វាតិ ជលិតលោហយោត្តេហិ អធោមុខំ វេឋយិត្វា។ ឧណ្ហោទកស្មិន្តិ កប្បេន សណ្ឋិតលោហឧទកស្មិំ។ បកិលេទយិត្វាតិ តេមេត្វា ខិបិត្វា។ ឥទំ វុត្តំ ហោតិ – សម្ម មាតលិ, យេសំ ឥមេ និរយបាលា ជលិតលោហយោត្តេហិ គីវំ វេឋេត្វា តិគាវុតប្បមាណំ សរីរំ ឱនាមេត្វា តំ គីវំ សម្បរិវត្តកំ លុញ្ចិត្វា ជលិតអយទណ្ឌេហិ អាទាយ ឯកស្មិំ ជលិតលោហរសេ បក្ខិបិត្វា តុដ្ឋហដ្ឋា ហោន្តិ, តាយ ច គីវាយ លុញ្ចិតាយ បុន សីសេន សទ្ធិំ គីវា ឧប្បជ្ជតិយេវ។ កិំ នាមេតេ កម្មំ ករិំសុ? ឯតេ ហិ មេ ទិស្វា ភយំ ឧប្បជ្ជតីតិ។ បក្ខី គហេត្វាន វិហេឋយន្តីតិ មហារាជ, យេ ជីវលោកស្មិំ សកុណេ គហេត្វា បក្ខេ លុញ្ចិត្វា គីវំ វេឋេត្វា ជីវិតក្ខយំ បាបេត្វា ខាទន្តិ វា វិក្កិណន្តិ វា, តេ ឥមេ លុត្តសិរា សយន្តីតិ។

    Tattha luñcantīti uppāṭenti. Atha veṭhayitvāti jalitalohayottehi adhomukhaṃ veṭhayitvā. Uṇhodakasminti kappena saṇṭhitalohaudakasmiṃ. Pakiledayitvāti temetvā khipitvā. Idaṃ vuttaṃ hoti – samma mātali, yesaṃ ime nirayapālā jalitalohayottehi gīvaṃ veṭhetvā tigāvutappamāṇaṃ sarīraṃ onāmetvā taṃ gīvaṃ samparivattakaṃ luñcitvā jalitaayadaṇḍehi ādāya ekasmiṃ jalitaloharase pakkhipitvā tuṭṭhahaṭṭhā honti, tāya ca gīvāya luñcitāya puna sīsena saddhiṃ gīvā uppajjatiyeva. Kiṃ nāmete kammaṃ kariṃsu? Ete hi me disvā bhayaṃ uppajjatīti. Pakkhī gahetvāna viheṭhayantīti mahārāja, ye jīvalokasmiṃ sakuṇe gahetvā pakkhe luñcitvā gīvaṃ veṭhetvā jīvitakkhayaṃ pāpetvā khādanti vā vikkiṇanti vā, te ime luttasirā sayantīti.

    ៤៧១.

    471.

    ‘‘បហូតតោយា អនិគាធកូលា, នទី អយំ សន្ទតិ សុប្បតិត្ថា;

    ‘‘Pahūtatoyā anigādhakūlā, nadī ayaṃ sandati suppatitthā;

    ឃម្មាភិតត្តា មនុជា បិវន្តិ, បីតញ្ច តេសំ ភុស ហោតិ បានិ។

    Ghammābhitattā manujā pivanti, pītañca tesaṃ bhusa hoti pāni.

    ៤៧២.

    472.

    ‘‘ភយញ្ហិ មំ វិន្ទតិ សូត ទិស្វា, បុច្ឆាមិ តំ មាតលិ ទេវសារថិ;

    ‘‘Bhayañhi maṃ vindati sūta disvā, pucchāmi taṃ mātali devasārathi;

    ឥមេ នុ មច្ចា កិមកំសុ បាបំ, បីតញ្ច តេសំ ភុស ហោតិ បានិ។

    Ime nu maccā kimakaṃsu pāpaṃ, pītañca tesaṃ bhusa hoti pāni.

    ៤៧៣.

    473.

    ‘‘តស្ស បុដ្ឋោ វិយាកាសិ, មាតលិ ទេវសារថិ;

    ‘‘Tassa puṭṭho viyākāsi, mātali devasārathi;

    វិបាកំ បាបកម្មានំ, ជានំ អក្ខាសិជានតោ។

    Vipākaṃ pāpakammānaṃ, jānaṃ akkhāsijānato.

    ៤៧៤.

    474.

    ‘‘យេ សុទ្ធធញ្ញំ បលាសេន មិស្សំ, អសុទ្ធកម្មា កយិនោ ទទន្តិ;

    ‘‘Ye suddhadhaññaṃ palāsena missaṃ, asuddhakammā kayino dadanti;

    ឃម្មាភិតត្តាន បិបាសិតានំ, បីតញ្ច តេសំ ភុស ហោតិ បានី’’តិ។

    Ghammābhitattāna pipāsitānaṃ, pītañca tesaṃ bhusa hoti pānī’’ti.

    តត្ថ អនិគាធកូលាតិ អគម្ភីរតីរា។ សុប្បតិត្ថាតិ សោភនេហិ តិត្ថេហិ ឧបេតា។ ភុស ហោតីតិ វីហិភុសំ សម្បជ្ជតិ។ បានីតិ បានីយំ។ តស្មិំ កិរ បទេសេ បហូតសលិលា រមណីយា នទី សន្ទតិ, នេរយិកសត្តា អគ្គិសន្តាបេន តត្តា បិបាសំ សន្ធារេតុំ អសក្កោន្តា ពាហា បគ្គយ្ហ ជលិតលោហបថវិំ មទ្ទន្តា តំ នទិំ ឱតរន្តិ, តង្ខណញ្ញេវ តីរា បជ្ជលន្តិ, បានីយំ ភុសបលាសភាវំ អាបជ្ជិត្វា បជ្ជលតិ។ តេ បិបាសំ សន្ធារេតុំ អសក្កោន្តា តំ ជលិតំ ភុសបលាសំ ខាទន្តិ។ តំ តេសំ សកលសរីរំ ឈាបេត្វា អធោភាគេន និក្ខមតិ។ តេ តំ ទុក្ខំ អធិវាសេតុំ អសក្កោន្តា ពាហា បគ្គយ្ហ កន្ទន្តិ។ សុទ្ធធញ្ញន្តិ វីហិអាទិសត្តវិធំ បរិសុទ្ធធញ្ញំ។ បលាសេន មិស្សន្តិ បលាសេន វា ភុសេន វា វាលុកាមត្តិកាទីហិ វា មិស្សកំ កត្វា ។ អសុទ្ធកម្មាតិ កិលិដ្ឋកាយវចីមនោកម្មា។ កយិនោតិ ‘‘សុទ្ធធញ្ញំ ទស្សាមី’’តិ កយិកស្ស ហត្ថតោ មូលំ គហេត្វា តថារូបំ អសុទ្ធធញ្ញំ ទទន្តិ។

    Tattha anigādhakūlāti agambhīratīrā. Suppatitthāti sobhanehi titthehi upetā. Bhusa hotīti vīhibhusaṃ sampajjati. Pānīti pānīyaṃ. Tasmiṃ kira padese pahūtasalilā ramaṇīyā nadī sandati, nerayikasattā aggisantāpena tattā pipāsaṃ sandhāretuṃ asakkontā bāhā paggayha jalitalohapathaviṃ maddantā taṃ nadiṃ otaranti, taṅkhaṇaññeva tīrā pajjalanti, pānīyaṃ bhusapalāsabhāvaṃ āpajjitvā pajjalati. Te pipāsaṃ sandhāretuṃ asakkontā taṃ jalitaṃ bhusapalāsaṃ khādanti. Taṃ tesaṃ sakalasarīraṃ jhāpetvā adhobhāgena nikkhamati. Te taṃ dukkhaṃ adhivāsetuṃ asakkontā bāhā paggayha kandanti. Suddhadhaññanti vīhiādisattavidhaṃ parisuddhadhaññaṃ. Palāsena missanti palāsena vā bhusena vā vālukāmattikādīhi vā missakaṃ katvā . Asuddhakammāti kiliṭṭhakāyavacīmanokammā. Kayinoti ‘‘suddhadhaññaṃ dassāmī’’ti kayikassa hatthato mūlaṃ gahetvā tathārūpaṃ asuddhadhaññaṃ dadanti.

    ៤៧៥.

    475.

    ‘‘ឧសូហិ សត្តីហិ ច តោមរេហិ, ទុភយានិ បស្សានិ តុទន្តិ កន្ទតំ;

    ‘‘Usūhi sattīhi ca tomarehi, dubhayāni passāni tudanti kandataṃ;

    ភយញ្ហិ មំ វិន្ទតិ សូត ទិស្វា, បុច្ឆាមិ តំ មាតលិ ទេវសារថិ;

    Bhayañhi maṃ vindati sūta disvā, pucchāmi taṃ mātali devasārathi;

    ឥមេ នុ មច្ចា កិមកំសុ បាបំ, យេមេ ជនា សត្តិហតា សយន្តិ។

    Ime nu maccā kimakaṃsu pāpaṃ, yeme janā sattihatā sayanti.

    ៤៧៦.

    476.

    ‘‘តស្ស បុដ្ឋោ វិយាកាសិ, មាតលិ ទេវសារថិ;

    ‘‘Tassa puṭṭho viyākāsi, mātali devasārathi;

    វិបាកំ បាបកម្មានំ, ជានំ អក្ខាសិជានតោ។

    Vipākaṃ pāpakammānaṃ, jānaṃ akkhāsijānato.

    ៤៧៧.

    477.

    ‘‘យេ ជីវលោកស្មិំ អសាធុកម្មិនោ, អទិន្នមាទាយ ករោន្តិ ជីវិកំ;

    ‘‘Ye jīvalokasmiṃ asādhukammino, adinnamādāya karonti jīvikaṃ;

    ធញ្ញំ ធនំ រជតំ ជាតរូបំ, អជេឡកញ្ចាបិ បសុំ មហិំសំ;

    Dhaññaṃ dhanaṃ rajataṃ jātarūpaṃ, ajeḷakañcāpi pasuṃ mahiṃsaṃ;

    តេ លុទ្ទកម្មា បសវេត្វ បាបំ, តេមេ ជនា សត្តិហតា សយន្តី’’តិ។

    Te luddakammā pasavetva pāpaṃ, teme janā sattihatā sayantī’’ti.

    តត្ថ ទុភយានីតិ ឧភយានិ។ តុទន្តីតិ វិជ្ឈន្តិ។ កន្ទតន្តិ កន្ទន្តានំ។ ផរុសា និរយបាលា អរញ្ញេ លុទ្ទា មិគំ វិយ សម្បរិវារេត្វា ឧសុអាទីហិ នានាវុធេហិ ទ្វេ បស្សានិ តុទន្តិ, សរីរំ ឆិទ្ទាវឆិទ្ទំ បុរាណបណ្ណំ វិយ ខាយតិ។ អទិន្នមាទាយាតិបរសន្តកំ សវិញ្ញាណកាវិញ្ញាណកំ សន្ធិច្ឆេទាទីហិ ចេវ វញ្ចនាយ ច គហេត្វា ជីវិកំ កប្បេន្តិ។

    Tattha dubhayānīti ubhayāni. Tudantīti vijjhanti. Kandatanti kandantānaṃ. Pharusā nirayapālā araññe luddā migaṃ viya samparivāretvā usuādīhi nānāvudhehi dve passāni tudanti, sarīraṃ chiddāvachiddaṃ purāṇapaṇṇaṃ viya khāyati. Adinnamādāyātiparasantakaṃ saviññāṇakāviññāṇakaṃ sandhicchedādīhi ceva vañcanāya ca gahetvā jīvikaṃ kappenti.

    ៤៧៨.

    478.

    ‘‘គីវាយ ពទ្ធា កិស្ស ឥមេ បុនេកេ, អញ្ញេ វិកន្តា ពិលកតា សយន្តិ;

    ‘‘Gīvāya baddhā kissa ime puneke, aññe vikantā bilakatā sayanti;

    ភយញ្ហិ មំ វិន្ទតិ សូត ទិស្វា, បុច្ឆាមិ តំ មាតលិ ទេវសារថិ;

    Bhayañhi maṃ vindati sūta disvā, pucchāmi taṃ mātali devasārathi;

    ឥមេ នុ មច្ចា កិមកំសុ បាបំ, យេមេ ជនា ពិលកតា សយន្តិ។

    Ime nu maccā kimakaṃsu pāpaṃ, yeme janā bilakatā sayanti.

    ៤៧៩.

    479.

    ‘‘តស្ស បុដ្ឋោ វិយាកាសិ, មាតលិ ទេវសារថិ;

    ‘‘Tassa puṭṭho viyākāsi, mātali devasārathi;

    វិបាកំ បាបកម្មានំ, ជានំ អក្ខាសិជានតោ។

    Vipākaṃ pāpakammānaṃ, jānaṃ akkhāsijānato.

    ៤៨០.

    480.

    ‘‘ឱរព្ភិកា សូករិកា ច មច្ឆិកា, បសុំ មហិំសញ្ច អជេឡកញ្ច;

    ‘‘Orabbhikā sūkarikā ca macchikā, pasuṃ mahiṃsañca ajeḷakañca;

    ហន្ត្វាន សូនេសុ បសារយិំសុ, តេ លុទ្ទកម្មា បសវេត្វ បាបំ;

    Hantvāna sūnesu pasārayiṃsu, te luddakammā pasavetva pāpaṃ;

    តេមេ ជនា ពិលកតា សយន្តី’’តិ។

    Teme janā bilakatā sayantī’’ti.

    តត្ថ គីវាយ ពទ្ធាតិ មហន្តេហិ ជលិតលោហយោត្តេហិ គីវាយ ពន្ធិត្វា អាកឌ្ឍិត្វា អយបថវិយំ បាតេត្វា នានាវុធេហិ កោដ្ដិយមានេ ទិស្វា បុច្ឆិ។ អញ្ញេ វិកន្តាតិ អញ្ញេ បន ខណ្ឌាខណ្ឌិកំ ឆិន្នា។ ពិលកតាតិ ជលិតេសុ អយផលកេសុ ឋបេត្វា មំសំ វិយ បោត្ថនិយា កោដ្ដេត្វា បុញ្ជកតា ហុត្វា សយន្តិ។ មច្ឆិកាតិ មច្ឆឃាតកា។ បសុន្តិ គាវិំ។ សូនេសុ បសារយិំសូតិ មំសំ វិក្កិណិត្វា ជីវិកកប្បនត្ថំ សូនាបណេសុ ឋបេសុំ។

    Tattha gīvāya baddhāti mahantehi jalitalohayottehi gīvāya bandhitvā ākaḍḍhitvā ayapathaviyaṃ pātetvā nānāvudhehi koṭṭiyamāne disvā pucchi. Aññe vikantāti aññe pana khaṇḍākhaṇḍikaṃ chinnā. Bilakatāti jalitesu ayaphalakesu ṭhapetvā maṃsaṃ viya potthaniyā koṭṭetvā puñjakatā hutvā sayanti. Macchikāti macchaghātakā. Pasunti gāviṃ. Sūnesu pasārayiṃsūti maṃsaṃ vikkiṇitvā jīvikakappanatthaṃ sūnāpaṇesu ṭhapesuṃ.

    ៤៨១.

    481.

    ‘‘រហទោ អយំ មុត្តករីសបូរោ, ទុគ្គន្ធរូបោ អសុចិ បូតិ វាតិ;

    ‘‘Rahado ayaṃ muttakarīsapūro, duggandharūpo asuci pūti vāti;

    ខុទាបរេតា មនុជា អទន្តិ, ភយញ្ហិ មំ វិន្ទតិ សូត ទិស្វា;

    Khudāparetā manujā adanti, bhayañhi maṃ vindati sūta disvā;

    បុច្ឆាមិ តំ មាតលិ ទេវសារថិ, ឥមេ នុ មច្ចា កិមកំសុ បាបំ;

    Pucchāmi taṃ mātali devasārathi, ime nu maccā kimakaṃsu pāpaṃ;

    យេមេ ជនា មុត្តករីសភក្ខា។

    Yeme janā muttakarīsabhakkhā.

    ៤៨២.

    482.

    ‘‘តស្ស បុដ្ឋោ វិយាកាសិ, មាតលិ ទេវសារថិ;

    ‘‘Tassa puṭṭho viyākāsi, mātali devasārathi;

    វិបាកំ បាបកម្មានំ, ជានំ អក្ខាសិ ជានតោ។

    Vipākaṃ pāpakammānaṃ, jānaṃ akkhāsi jānato.

    ៤៨៣.

    483.

    ‘‘យេ កេចិមេ ការណិកា វិរោសកា, បរេសំ ហិំសាយ សទា និវិដ្ឋា;

    ‘‘Ye kecime kāraṇikā virosakā, paresaṃ hiṃsāya sadā niviṭṭhā;

    តេ លុទ្ទកម្មា បសវេត្វ បាបំ, មិត្តទ្ទុនោ មីឡ្ហមទន្តិ ពាលា’’តិ;

    Te luddakammā pasavetva pāpaṃ, mittadduno mīḷhamadanti bālā’’ti;

    តត្ថ ខុទាបរេតា មនុជា អទន្តីតិ ឯតេ នេរយិកា សត្តា ឆាតកេន ផុដ្ឋា ខុទំ សហិតុំ អសក្កោន្តា បក្កុថិតំ ធូមាយន្តំ បជ្ជលន្តំ កប្បេន សណ្ឋិតំ បុរាណមីឡ្ហំ បិណ្ឌំ បិណ្ឌំ កត្វា អទន្តិ ខាទន្តិ។ ការណិកាតិ ការណការកា។ វិរោសកាតិ មិត្តសុហជ្ជានម្បិ វិហេឋកា។ មិត្តទ្ទុនោតិ យេ តេសញ្ញេវ គេហេ ខាទិត្វា ភុញ្ជិត្វា បញ្ញត្តាសនេ និសីទិត្វា សយិត្វា បុន មាសកហាបណំ នាម អាហរាបេន្តិ, លញ្ជំ គណ្ហន្តិ, តេ មិត្តទូសកា ពាលា ឯវរូបំ មីឡ្ហំ ខាទន្តិ, មហារាជាតិ។

    Tattha khudāparetā manujā adantīti ete nerayikā sattā chātakena phuṭṭhā khudaṃ sahituṃ asakkontā pakkuthitaṃ dhūmāyantaṃ pajjalantaṃ kappena saṇṭhitaṃ purāṇamīḷhaṃ piṇḍaṃ piṇḍaṃ katvā adanti khādanti. Kāraṇikāti kāraṇakārakā. Virosakāti mittasuhajjānampi viheṭhakā. Mittaddunoti ye tesaññeva gehe khāditvā bhuñjitvā paññattāsane nisīditvā sayitvā puna māsakahāpaṇaṃ nāma āharāpenti, lañjaṃ gaṇhanti, te mittadūsakā bālā evarūpaṃ mīḷhaṃ khādanti, mahārājāti.

    ៤៨៤.

    484.

    ‘‘រហទោ អយំ លោហិតបុព្ពបូរោ, ទុគ្គន្ធរូបោ អសុចិ បូតិ វាតិ;

    ‘‘Rahado ayaṃ lohitapubbapūro, duggandharūpo asuci pūti vāti;

    ឃម្មាភិតត្តា មនុជា បិវន្តិ, ភយញ្ហិ មំ វិន្ទតិ សូត ទិស្វា;

    Ghammābhitattā manujā pivanti, bhayañhi maṃ vindati sūta disvā;

    បុច្ឆាមិ តំ មាតលិ ទេវសារថិ, ឥមេ នុ មច្ចា កិមកំសុ បាបំ;

    Pucchāmi taṃ mātali devasārathi, ime nu maccā kimakaṃsu pāpaṃ;

    យេមេ ជនា លោហិតបុព្ពភក្ខា។

    Yeme janā lohitapubbabhakkhā.

    ៤៨៥.

    485.

    ‘‘តស្ស បុដ្ឋោ វិយាកាសិ, មាតលិ ទេវសារថិ;

    ‘‘Tassa puṭṭho viyākāsi, mātali devasārathi;

    វិបាកំ បាបកម្មានំ, ជានំ អក្ខាសិជានតោ។

    Vipākaṃ pāpakammānaṃ, jānaṃ akkhāsijānato.

    ៤៨៦.

    486.

    ‘‘យេ មាតរំ វា បិតរំ វា ជីវលោកេ, បារាជិកា អរហន្តេ ហនន្តិ;

    ‘‘Ye mātaraṃ vā pitaraṃ vā jīvaloke, pārājikā arahante hananti;

    តេ លុទ្ទកម្មា បសវេត្វ បាបំ, តេមេ ជនា លោហិតបុព្ពភក្ខា’’តិ។

    Te luddakammā pasavetva pāpaṃ, teme janā lohitapubbabhakkhā’’ti.

    តត្ថ ឃម្មាភិតត្តាតិ សន្តាបេន បីឡិតា។ បារាជិកាតិ បរាជិតា ជរាជិណ្ណេ មាតាបិតរោ ឃាតេត្វា គិហិភាវេយេវ បារាជិកំ បត្តា។ អរហន្តេតិ បូជាវិសេសស្ស អនុច្ឆវិកេ។ ហនន្តីតិ ទុក្ករការកេ មាតាបិតរោ មារេន្តិ។ អបិច ‘‘អរហន្តេ’’តិ បទេន ពុទ្ធសាវកេបិ សង្គណ្ហាតិ។

    Tattha ghammābhitattāti santāpena pīḷitā. Pārājikāti parājitā jarājiṇṇe mātāpitaro ghātetvā gihibhāveyeva pārājikaṃ pattā. Arahanteti pūjāvisesassa anucchavike. Hanantīti dukkarakārake mātāpitaro mārenti. Apica ‘‘arahante’’ti padena buddhasāvakepi saṅgaṇhāti.

    អបរស្មិម្បិ ឧស្សទនិរយេ និរយបាលា នេរយិកានំ តាលប្បមាណេន ជលិតអយពឡិសេន ជិវ្ហំ វិជ្ឈិត្វា អាកឌ្ឍិត្វា តេ សត្តេ ជលិតអយបថវិយំ បាតេត្វា ឧសភចម្មំ វិយ បត្ថរិត្វា សង្កុសតេន ហនន្តិ។ តេ ថលេ ខិត្តមច្ឆា វិយ ផន្ទន្តិ, តញ្ច ទុក្ខំ សហិតុំ អសក្កោន្តា រោទន្តា បរិទេវន្តា មុខេន ខេឡំ មុញ្ចន្តិ។ តស្មិំ រាជា មាតលិនា ទស្សិតេ អាហ –

    Aparasmimpi ussadaniraye nirayapālā nerayikānaṃ tālappamāṇena jalitaayabaḷisena jivhaṃ vijjhitvā ākaḍḍhitvā te satte jalitaayapathaviyaṃ pātetvā usabhacammaṃ viya pattharitvā saṅkusatena hananti. Te thale khittamacchā viya phandanti, tañca dukkhaṃ sahituṃ asakkontā rodantā paridevantā mukhena kheḷaṃ muñcanti. Tasmiṃ rājā mātalinā dassite āha –

    ៤៨៧.

    487.

    ‘‘ជិវ្ហ ច បស្ស ពឡិសេន វិទ្ធំ, វិហតំ យថា សង្កុសតេន ចម្មំ;

    ‘‘Jivha ca passa baḷisena viddhaṃ, vihataṃ yathā saṅkusatena cammaṃ;

    ផន្ទន្តិ មច្ឆាវ ថលម្ហិ ខិត្តា, មុញ្ចន្តិ ខេឡំ រុទមានា កិមេតេ។

    Phandanti macchāva thalamhi khittā, muñcanti kheḷaṃ rudamānā kimete.

    ៤៨៨.

    488.

    ‘‘ភយញ្ហិ មំ វិន្ទតិ សូត ទិស្វា, បុច្ឆាមិ តំ មាតលិ ទេវសារថិ;

    ‘‘Bhayañhi maṃ vindati sūta disvā, pucchāmi taṃ mātali devasārathi;

    ឥមេ នុ មច្ចា កិមកំសុ បាបំ, យេមេ ជនា វង្កឃស្តា សយន្តី’’តិ។

    Ime nu maccā kimakaṃsu pāpaṃ, yeme janā vaṅkaghastā sayantī’’ti.

    ៤៨៩.

    489.

    ‘‘តស្ស បុដ្ឋោ វិយាកាសិ, មាតលិ ទេវសារថិ;

    ‘‘Tassa puṭṭho viyākāsi, mātali devasārathi;

    វិបាកំ បាបកម្មានំ, ជានំ អក្ខាសិជានតោ។

    Vipākaṃ pāpakammānaṃ, jānaṃ akkhāsijānato.

    ៤៩០.

    490.

    ‘‘យេ កេចិ សន្ធានគតា មនុស្សា, អគ្ឃេន អគ្ឃំ កយំ ហាបយន្តិ;

    ‘‘Ye keci sandhānagatā manussā, agghena agghaṃ kayaṃ hāpayanti;

    កូដេន កូដំ ធនលោភហេតុ, ឆន្នំ យថា វារិចរំ វធាយ។

    Kūṭena kūṭaṃ dhanalobhahetu, channaṃ yathā vāricaraṃ vadhāya.

    ៤៩១.

    491.

    ‘‘ន ហិ កូដការិស្ស ភវន្តិ តាណា, សកេហិ កម្មេហិ បុរក្ខតស្ស;

    ‘‘Na hi kūṭakārissa bhavanti tāṇā, sakehi kammehi purakkhatassa;

    តេ លុទ្ទកម្មា បសវេត្វ បាបំ, តេមេ ជនា វង្កឃស្តា សយន្តី’’តិ។

    Te luddakammā pasavetva pāpaṃ, teme janā vaṅkaghastā sayantī’’ti.

    តត្ថ កិមេតេតិ កិំការណា ឯតេ។ វង្កឃស្តាតិ គិលិតពឡិសា។ សន្ធានគតាតិ សន្ធានំ មរិយាទំ គតា, អគ្ឃាបនកដ្ឋានេ ឋិតាតិ អត្ថោ។ អគ្ឃេន អគ្ឃន្តិ តំ តំ អគ្ឃំ លញ្ជំ គហេត្វា ហត្ថិអស្សាទីនំ វា ជាតរូបរជតាទីនំ វា តេសំ តេសំ សវិញ្ញាណកាវិញ្ញាណកានំ អគ្ឃំ ហាបេន្តិ។ កយន្តិ តំ ហាបេន្តា កាយិកានំ កយំ ហាបេន្តិ, សតេ ទាតព្ពេ បណ្ណាសំ ទាបេន្តិ, ឥតរំ តេហិ សទ្ធិំ វិភជិត្វា គណ្ហន្តិ។ កូដេន កូដន្តិ តុលាកូដាទីសុ តំ តំ កូដំ។ ធនលោភហេតូតិ ធនលោភេន ឯតំ កូដកម្មំ ករោន្តិ។ ឆន្នំ យថា វារិចរំ វធាយាតិ តំ បន កម្មំ ករោន្តាបិ មធុរវាចាយ តថា កតភាវំ បដិច្ឆន្នំ កត្វា យថា វារិចរំ មច្ឆំ វធាយ ឧបគច្ឆន្តា ពឡិសំ អាមិសេន បដិច្ឆន្នំ កត្វា តំ វធេន្តិ, ឯវំ បដិច្ឆន្នំ កត្វា តំ កម្មំ ករោន្តិ។ ន ហិ កូដការិស្សាតិ បដិច្ឆន្នំ មម កម្មំ, ន តំ កោចិ ជានាតីតិ មញ្ញមានស្ស ហិ កូដការិស្ស តាណា នាម ន ហោន្តិ។ សោ តេហិ កម្មេហិ បុរក្ខតោ បតិដ្ឋំ ន លភតិ។

    Tattha kimeteti kiṃkāraṇā ete. Vaṅkaghastāti gilitabaḷisā. Sandhānagatāti sandhānaṃ mariyādaṃ gatā, agghāpanakaṭṭhāne ṭhitāti attho. Agghena agghanti taṃ taṃ agghaṃ lañjaṃ gahetvā hatthiassādīnaṃ vā jātarūparajatādīnaṃ vā tesaṃ tesaṃ saviññāṇakāviññāṇakānaṃ agghaṃ hāpenti. Kayanti taṃ hāpentā kāyikānaṃ kayaṃ hāpenti, sate dātabbe paṇṇāsaṃ dāpenti, itaraṃ tehi saddhiṃ vibhajitvā gaṇhanti. Kūṭena kūṭanti tulākūṭādīsu taṃ taṃ kūṭaṃ. Dhanalobhahetūti dhanalobhena etaṃ kūṭakammaṃ karonti. Channaṃ yathā vāricaraṃ vadhāyāti taṃ pana kammaṃ karontāpi madhuravācāya tathā katabhāvaṃ paṭicchannaṃ katvā yathā vāricaraṃ macchaṃ vadhāya upagacchantā baḷisaṃ āmisena paṭicchannaṃ katvā taṃ vadhenti, evaṃ paṭicchannaṃ katvā taṃ kammaṃ karonti. Na hi kūṭakārissāti paṭicchannaṃ mama kammaṃ, na taṃ koci jānātīti maññamānassa hi kūṭakārissa tāṇā nāma na honti. So tehi kammehi purakkhato patiṭṭhaṃ na labhati.

    ៤៩២.

    492.

    ‘‘នារី ឥមា សម្បរិភិន្នគត្តា, បគ្គយ្ហ កន្ទន្តិ ភុជេ ទុជច្ចា;

    ‘‘Nārī imā samparibhinnagattā, paggayha kandanti bhuje dujaccā;

    សម្មក្ខិតា លោហិតបុព្ពលិត្តា, គាវោ យថា អាឃាតនេ វិកន្តា;

    Sammakkhitā lohitapubbalittā, gāvo yathā āghātane vikantā;

    តា ភូមិភាគស្មិំ សទា និខាតា, ខន្ធាតិវត្តន្តិ សជោតិភូតា។

    Tā bhūmibhāgasmiṃ sadā nikhātā, khandhātivattanti sajotibhūtā.

    ៤៩៣.

    493.

    ‘‘ភយញ្ហិ មំ វិន្ទតិ សូត ទិស្វា, បុច្ឆាមិ តំ មាតលិ ទេវសារថិ;

    ‘‘Bhayañhi maṃ vindati sūta disvā, pucchāmi taṃ mātali devasārathi;

    ឥមា នុ នារិយោ កិមកំសុ បាបំ, យា ភូមិភាគស្មិំ សទា និខាតា;

    Imā nu nāriyo kimakaṃsu pāpaṃ, yā bhūmibhāgasmiṃ sadā nikhātā;

    ខន្ធាតិវត្តន្តិ សជោតិភូតា។

    Khandhātivattanti sajotibhūtā.

    ៤៩៤.

    494.

    ‘‘តស្ស បុដ្ឋោ វិយាកាសិ, មាតលិ ទេវសារថិ;

    ‘‘Tassa puṭṭho viyākāsi, mātali devasārathi;

    វិបាកំ បាបកម្មានំ, ជានំ អក្ខាសិជានតោ។

    Vipākaṃ pāpakammānaṃ, jānaṃ akkhāsijānato.

    ៤៩៥.

    495.

    ‘‘កោលិត្ថិយាយោ ឥធ ជីវលោកេ, អសុទ្ធកម្មា អសតំ អចារុំ;

    ‘‘Kolitthiyāyo idha jīvaloke, asuddhakammā asataṃ acāruṃ;

    តា ទិត្តរូបា បតិ វិប្បហាយ, អញ្ញំ អចារុំ រតិខិឌ្ឌហេតុ;

    Tā dittarūpā pati vippahāya, aññaṃ acāruṃ ratikhiḍḍahetu;

    តា ជីវលោកស្មិំ រមាបយិត្វា, ខន្ធាតិវត្តន្តិ សជោតិភូតា’’តិ។

    Tā jīvalokasmiṃ ramāpayitvā, khandhātivattanti sajotibhūtā’’ti.

    តត្ថ នារីតិ ឥត្ថិយោ។ សម្បរិភិន្នគត្តាតិ សុដ្ឋុ សមន្តតោ ភិន្នសរីរា។ ទុជច្ចាតិ ទុជ្ជាតិកា វិរូបា ជេគុច្ឆា។ អាឃាតនេតិ គាវឃាតដ្ឋានេ។ វិកន្តាតិ ឆិន្នសីសា គាវោ វិយ បុព្ពលោហិតលិត្តា ហុត្វា ។ សទា និខាតាតិ និច្ចំ ជលិតអយបថវិយំ កដិមត្តំ បវេសេត្វា និខណិត្វា ឋបិតា វិយ ឋិតា។ ខន្ធាតិវត្តន្តីតិ សម្ម មាតលិ, តា នារិយោ ឯតេ បព្ពតក្ខន្ធា អតិក្កមន្តិ។ តាសំ កិរ ឯវំ កដិប្បមាណំ បវិសិត្វា ឋិតកាលេ បុរត្ថិមាយ ទិសាយ ជលិតអយបព្ពតោ សមុដ្ឋហិត្វា អសនិ វិយ វិរវន្តោ អាគន្ត្វា សរីរំ សណ្ហករណី វិយ បិសន្តោ គច្ឆតិ។ តស្មិំ អតិវត្តិត្វា បច្ឆិមបស្សេ ឋិតេ បុន ច តាសំ សរីរំ បាតុ ភវតិ។ តា ទុក្ខំ អធិវាសេតុំ អសក្កោន្តិយោ ពាហា បគ្គយ្ហ កន្ទន្តិ។ សេសទិសាសុ វុដ្ឋិតេសុ ជលិតបព្ពតេសុបិ ឯសេវ នយោ។ ទ្វេ បព្ពតា សមុដ្ឋាយ ឧច្ឆុឃដិកំ វិយ បីឡេន្តិ, លោហិតំ បក្កុថិតំ សន្ទតិ។ កទាចិ តយោ បព្ពតា សមុដ្ឋាយ បីឡេន្តិ។ កទាចិ ចត្តារោ បព្ពតា សមុដ្ឋាយ តាសំ សរីរំ បីឡេន្តិ។ តេនាហ ‘‘ខន្ធាតិវត្តន្តី’’តិ។

    Tattha nārīti itthiyo. Samparibhinnagattāti suṭṭhu samantato bhinnasarīrā. Dujaccāti dujjātikā virūpā jegucchā. Āghātaneti gāvaghātaṭṭhāne. Vikantāti chinnasīsā gāvo viya pubbalohitalittā hutvā . Sadā nikhātāti niccaṃ jalitaayapathaviyaṃ kaṭimattaṃ pavesetvā nikhaṇitvā ṭhapitā viya ṭhitā. Khandhātivattantīti samma mātali, tā nāriyo ete pabbatakkhandhā atikkamanti. Tāsaṃ kira evaṃ kaṭippamāṇaṃ pavisitvā ṭhitakāle puratthimāya disāya jalitaayapabbato samuṭṭhahitvā asani viya viravanto āgantvā sarīraṃ saṇhakaraṇī viya pisanto gacchati. Tasmiṃ ativattitvā pacchimapasse ṭhite puna ca tāsaṃ sarīraṃ pātu bhavati. Tā dukkhaṃ adhivāsetuṃ asakkontiyo bāhā paggayha kandanti. Sesadisāsu vuṭṭhitesu jalitapabbatesupi eseva nayo. Dve pabbatā samuṭṭhāya ucchughaṭikaṃ viya pīḷenti, lohitaṃ pakkuthitaṃ sandati. Kadāci tayo pabbatā samuṭṭhāya pīḷenti. Kadāci cattāro pabbatā samuṭṭhāya tāsaṃ sarīraṃ pīḷenti. Tenāha ‘‘khandhātivattantī’’ti.

    កោលិត្ថិយាយោតិ កុលេ បតិដ្ឋិតា កុលធីតរោ។ អសតំ អចារុន្តិ អសញ្ញតកម្មំ ករិំសុ។ ទិត្តរូបាតិ សឋរូបា ធុត្តជាតិកា ហុត្វា។ បតិ វិប្បហាយាតិ អត្តនោ បតិំ បជហិត្វា។ អចារុន្តិ អគមំសុ។ រតិខិឌ្ឌហេតូតិ កាមរតិហេតុ ចេវ ខិឌ្ឌាហេតុ ច។ រមាបយិត្វាតិ បរបុរិសេហិ សទ្ធិំ អត្តនោ ចិត្តំ រមាបយិត្វា ឥធ ឧបបន្នា។ អថ តាសំ សរីរំ ឥមេ ខន្ធាតិវត្តន្តិ សជោតិភូតាតិ។

    Kolitthiyāyoti kule patiṭṭhitā kuladhītaro. Asataṃ acārunti asaññatakammaṃ kariṃsu. Dittarūpāti saṭharūpā dhuttajātikā hutvā. Pati vippahāyāti attano patiṃ pajahitvā. Acārunti agamaṃsu. Ratikhiḍḍahetūti kāmaratihetu ceva khiḍḍāhetu ca. Ramāpayitvāti parapurisehi saddhiṃ attano cittaṃ ramāpayitvā idha upapannā. Atha tāsaṃ sarīraṃ ime khandhātivattanti sajotibhūtāti.

    ៤៩៦.

    496.

    ‘‘បាទេ គហេត្វា កិស្ស ឥមេ បុនេកេ, អវំសិរា នរកេ បាតយន្តិ;

    ‘‘Pāde gahetvā kissa ime puneke, avaṃsirā narake pātayanti;

    ភយញ្ហិ មំ វិន្ទតិ សូត ទិស្វា, បុច្ឆាមិ តំ មាតលិ ទេវសារថិ;

    Bhayañhi maṃ vindati sūta disvā, pucchāmi taṃ mātali devasārathi;

    ឥមេ នុ មច្ចា កិមកំសុ បាបំ, យេមេ ជនា អវំសិរា នរកេ បាតយន្តិ។

    Ime nu maccā kimakaṃsu pāpaṃ, yeme janā avaṃsirā narake pātayanti.

    ៤៩៧.

    497.

    ‘‘តស្ស បុដ្ឋោ វិយាកាសិ, មាតលិ ទេវសារថិ;

    ‘‘Tassa puṭṭho viyākāsi, mātali devasārathi;

    វិបាកំ បាបកម្មានំ, ជានំ អក្ខាសិជានតោ។

    Vipākaṃ pāpakammānaṃ, jānaṃ akkhāsijānato.

    ៤៩៨.

    498.

    ‘‘យេ ជីវលោកស្មិំ អសាធុកម្មិនោ, បរស្ស ទារានិ អតិក្កមន្តិ;

    ‘‘Ye jīvalokasmiṃ asādhukammino, parassa dārāni atikkamanti;

    តេ តាទិសា ឧត្តមភណ្ឌថេនា, តេមេ ជនា អវំសិរា នរកេ បាតយន្តិ។

    Te tādisā uttamabhaṇḍathenā, teme janā avaṃsirā narake pātayanti.

    ៤៩៩.

    499.

    ‘‘តេ វស្សបូគានិ ពហូនិ តត្ថ, និរយេសុ ទុក្ខំ វេទនំ វេទយន្តិ;

    ‘‘Te vassapūgāni bahūni tattha, nirayesu dukkhaṃ vedanaṃ vedayanti;

    ន ហិ បាបការិស្ស ភវន្តិ តាណា, សកេហិ កម្មេហិ បុរក្ខតស្ស;

    Na hi pāpakārissa bhavanti tāṇā, sakehi kammehi purakkhatassa;

    តេ លុទ្ទកម្មា បសវេត្វ បាបំ, តេមេ ជនា អវំសិរា នរកេ បាតយន្តី’’តិ។

    Te luddakammā pasavetva pāpaṃ, teme janā avaṃsirā narake pātayantī’’ti.

    តត្ថ នរកេតិ ជលិតអង្គារបុណ្ណេ មហាអាវាដេ។ តេ កិរ វជំ អបវិសន្តិយោ គាវោ វិយ និរយបាលេហិ នានាវុធានិ គហេត្វា វិជ្ឈិយមានា បោថិយមានា យទា តំ នរកំ ឧបគច្ឆន្តិ, អថ តេ និរយបាលា ឧទ្ធំបាទេ កត្វា តត្ថ បាតយន្តិ ខិបន្តិ។ ឯវំ តេ បាតិយមានេ ទិស្វា បុច្ឆន្តោ ឯវមាហ។ ឧត្តមភណ្ឌថេនាតិ មនុស្សេហិ បិយាយិតស្ស វរភណ្ឌស្ស ថេនកា។

    Tattha naraketi jalitaaṅgārapuṇṇe mahāāvāṭe. Te kira vajaṃ apavisantiyo gāvo viya nirayapālehi nānāvudhāni gahetvā vijjhiyamānā pothiyamānā yadā taṃ narakaṃ upagacchanti, atha te nirayapālā uddhaṃpāde katvā tattha pātayanti khipanti. Evaṃ te pātiyamāne disvā pucchanto evamāha. Uttamabhaṇḍathenāti manussehi piyāyitassa varabhaṇḍassa thenakā.

    ឯវញ្ច បន វត្វា មាតលិសង្គាហកោ តំ និរយំ អន្តរធាបេត្វា រថំ បុរតោ បេសេត្វា មិច្ឆាទិដ្ឋិកានំ បច្ចនដ្ឋានំ និរយំ ទស្សេសិ។ តេន បុដ្ឋោ ចស្ស វិយាកាសិ។

    Evañca pana vatvā mātalisaṅgāhako taṃ nirayaṃ antaradhāpetvā rathaṃ purato pesetvā micchādiṭṭhikānaṃ paccanaṭṭhānaṃ nirayaṃ dassesi. Tena puṭṭho cassa viyākāsi.

    ៥០០.

    500.

    ‘‘ឧច្ចាវចាមេ វិវិធា ឧបក្កមា, និរយេសុ ទិស្សន្តិ សុឃោររូបា;

    ‘‘Uccāvacāme vividhā upakkamā, nirayesu dissanti sughorarūpā;

    ភយញ្ហិ មំ វិន្ទតិ សូត ទិស្វា, បុច្ឆាមិ តំ មាតលិ ទេវសារថិ;

    Bhayañhi maṃ vindati sūta disvā, pucchāmi taṃ mātali devasārathi;

    ឥមេ នុ មច្ចា កិមកំសុ បាបំ, យេមេ ជនា អធិមត្តា ទុក្ខា តិព្ពា;

    Ime nu maccā kimakaṃsu pāpaṃ, yeme janā adhimattā dukkhā tibbā;

    ខរា កដុកា វេទនា វេទយន្តិ។

    Kharā kaṭukā vedanā vedayanti.

    ៥០១.

    501.

    ‘‘តស្ស បុដ្ឋោ វិយាកាសិ, មាតលិ ទេវសារថិ;

    ‘‘Tassa puṭṭho viyākāsi, mātali devasārathi;

    វិបាកំ បាបកម្មានំ, ជានំ អក្ខាសិជានតោ។

    Vipākaṃ pāpakammānaṃ, jānaṃ akkhāsijānato.

    ៥០២.

    502.

    ‘‘យេ ជីវលោកស្មិំ សុបាបទិដ្ឋិនោ, វិស្សាសកម្មានិ ករោន្តិ មោហា;

    ‘‘Ye jīvalokasmiṃ supāpadiṭṭhino, vissāsakammāni karonti mohā;

    បរញ្ច ទិដ្ឋីសុ សមាទបេន្តិ, តេ បាបទិដ្ឋិំ បសវេត្វ បាបំ;

    Parañca diṭṭhīsu samādapenti, te pāpadiṭṭhiṃ pasavetva pāpaṃ;

    តេមេ ជនា អធិមត្តា ទុក្ខា តិព្ពា, ខរា កដុកា វេទនា វេទយន្តី’’តិ។

    Teme janā adhimattā dukkhā tibbā, kharā kaṭukā vedanā vedayantī’’ti.

    តត្ថ ឧច្ចាវចាមេតិ ឧច្ចា អវចា ឥមេ, ខុទ្ទកា ច មហន្តា ចាតិ អត្ថោ។ ឧបក្កមាតិ ការណប្បយោគា។ សុបាបទិដ្ឋិនោតិ ‘‘នត្ថិ ទិន្ន’’ន្តិអាទិកាយ ទសវត្ថុកាយ មិច្ឆាទិដ្ឋិយា សុដ្ឋុ បាបទិដ្ឋិនោ។ វិស្សាសកម្មានីតិ តាយ ទិដ្ឋិយា វិស្សាសេន តន្និស្សិតា ហុត្វា នានាវិធានិ បាបកម្មានិ ករោន្តិ។ តេមេតិ តេ ឥមេ ជនា ឯវរូបំ ទុក្ខំ អនុភវន្តិ។

    Tattha uccāvacāmeti uccā avacā ime, khuddakā ca mahantā cāti attho. Upakkamāti kāraṇappayogā. Supāpadiṭṭhinoti ‘‘natthi dinna’’ntiādikāya dasavatthukāya micchādiṭṭhiyā suṭṭhu pāpadiṭṭhino. Vissāsakammānīti tāya diṭṭhiyā vissāsena tannissitā hutvā nānāvidhāni pāpakammāni karonti. Temeti te ime janā evarūpaṃ dukkhaṃ anubhavanti.

    ឥតិ រញ្ញោ មិច្ឆាទិដ្ឋិកានំ បច្ចននិរយំ អាចិក្ខិ។ ទេវលោកេបិ ទេវគណា រញ្ញោ អាគមនមគ្គំ ឱលោកយមានា សុធម្មាយំ ទេវសភាយំ និសីទិំសុយេវ។ សក្កោបិ ‘‘កិំ នុ ខោ, មាតលិ, ចិរាយតី’’តិ ឧបធារេន្តោ តំ ការណំ ញត្វា ‘‘មាតលិ, អត្តនោ ទូតវិសេសំ ទស្សេតុំ ‘មហារាជ, អសុកកម្មំ កត្វា អសុកនិរយេ នាម បច្ចន្តី’តិ និរយេ ទស្សេន្តោ វិចរតិ, និមិរញ្ញោ បន អប្បមេវ អាយុ ខីយេថ, និរយទស្សនំ នាស្ស បរិយន្តំ គច្ឆេយ្យា’’តិ ឯកំ មហាជវំ ទេវបុត្តំ បេសេសិ ‘‘ត្វំ ‘សីឃំ រាជានំ គហេត្វា អាគច្ឆតូ’តិ មាតលិស្ស វទេហី’’តិ។ សោ ‘‘សាធូ’’តិ សម្បដិច្ឆិត្វា ជវេន គន្ត្វា អារោចេសិ។ មាតលិ, តស្ស វចនំ សុត្វា ‘‘ន សក្កា ចិរាយិតុ’’ន្តិ រញ្ញោ ឯកបហារេនេវ ចតូសុ ទិសាសុ ពហូ និរយេ ទស្សេត្វា គាថមាហ –

    Iti rañño micchādiṭṭhikānaṃ paccananirayaṃ ācikkhi. Devalokepi devagaṇā rañño āgamanamaggaṃ olokayamānā sudhammāyaṃ devasabhāyaṃ nisīdiṃsuyeva. Sakkopi ‘‘kiṃ nu kho, mātali, cirāyatī’’ti upadhārento taṃ kāraṇaṃ ñatvā ‘‘mātali, attano dūtavisesaṃ dassetuṃ ‘mahārāja, asukakammaṃ katvā asukaniraye nāma paccantī’ti niraye dassento vicarati, nimirañño pana appameva āyu khīyetha, nirayadassanaṃ nāssa pariyantaṃ gaccheyyā’’ti ekaṃ mahājavaṃ devaputtaṃ pesesi ‘‘tvaṃ ‘sīghaṃ rājānaṃ gahetvā āgacchatū’ti mātalissa vadehī’’ti. So ‘‘sādhū’’ti sampaṭicchitvā javena gantvā ārocesi. Mātali, tassa vacanaṃ sutvā ‘‘na sakkā cirāyitu’’nti rañño ekapahāreneva catūsu disāsu bahū niraye dassetvā gāthamāha –

    ៥០៣.

    503.

    ‘‘វិទិតានិ តេ មហារាជ, អាវាសំ បាបកម្មិនំ;

    ‘‘Viditāni te mahārāja, āvāsaṃ pāpakamminaṃ;

    ឋានានិ លុទ្ទកម្មានំ, ទុស្សីលានញ្ច យា គតិ;

    Ṭhānāni luddakammānaṃ, dussīlānañca yā gati;

    ឧយ្យាហិ ទានិ រាជីសិ, ទេវរាជស្ស សន្តិកេ’’តិ។

    Uyyāhi dāni rājīsi, devarājassa santike’’ti.

    តស្សត្ថោ – មហារាជ, ឥមំ បាបកម្មីនំ សត្តានំ អាវាសំ ទិស្វា លុទ្ទកម្មានញ្ច ឋានានិ តយា វិទិតានិ។ ទុស្សីលានញ្ច យា គតិ និព្ពត្តិ, សាបិ តេ វិទិតា។ ឥទានិ ទេវរាជស្ស សន្តិកេ ទិព្ពសម្បត្តិំ ទស្សនត្ថំ ឧយ្យាហិ គច្ឆាហិ, មហារាជាតិ។

    Tassattho – mahārāja, imaṃ pāpakammīnaṃ sattānaṃ āvāsaṃ disvā luddakammānañca ṭhānāni tayā viditāni. Dussīlānañca yā gati nibbatti, sāpi te viditā. Idāni devarājassa santike dibbasampattiṃ dassanatthaṃ uyyāhi gacchāhi, mahārājāti.

    និរយកណ្ឌំ និដ្ឋិតំ។

    Nirayakaṇḍaṃ niṭṭhitaṃ.

    សគ្គកណ្ឌំ

    Saggakaṇḍaṃ

    ឯវញ្ច បន វត្វា មាតលិ ទេវលោកាភិមុខំ រថំ បេសេសិ។ រាជា ទេវលោកំ គច្ឆន្តោ ទ្វាទសយោជនិកំ មណិមយំ បញ្ចថូបិកំ សព្ពាលង្ការបដិមណ្ឌិតំ ឧយ្យានបោក្ខរណិសម្បន្នំ កប្បរុក្ខបរិវុតំ ពីរណិយា ទេវធីតាយ អាកាសដ្ឋកវិមានំ ទិស្វា, តញ្ច ទេវធីតរំ អន្តោកូដាគារេ សយនបិដ្ឋេ និសិន្នំ អច្ឆរាសហស្សបរិវុតំ មណិសីហបញ្ជរំ វិវរិត្វា ឱលោកេន្តិំ ទិស្វា មាតលិំ បុច្ឆន្តោ គាថមាហ។ ឥតរោបិស្ស ព្យាកាសិ។

    Evañca pana vatvā mātali devalokābhimukhaṃ rathaṃ pesesi. Rājā devalokaṃ gacchanto dvādasayojanikaṃ maṇimayaṃ pañcathūpikaṃ sabbālaṅkārapaṭimaṇḍitaṃ uyyānapokkharaṇisampannaṃ kapparukkhaparivutaṃ bīraṇiyā devadhītāya ākāsaṭṭhakavimānaṃ disvā, tañca devadhītaraṃ antokūṭāgāre sayanapiṭṭhe nisinnaṃ accharāsahassaparivutaṃ maṇisīhapañjaraṃ vivaritvā olokentiṃ disvā mātaliṃ pucchanto gāthamāha. Itaropissa byākāsi.

    ៥០៤.

    504.

    ‘‘បញ្ចថូបំ ទិស្សតិទំ វិមានំ, មាលាបិឡន្ធា សយនស្ស មជ្ឈេ;

    ‘‘Pañcathūpaṃ dissatidaṃ vimānaṃ, mālāpiḷandhā sayanassa majjhe;

    តត្ថច្ឆតិ នារី មហានុភាវា, ឧច្ចាវចំ ឥទ្ធិ វិកុព្ពមានា។

    Tatthacchati nārī mahānubhāvā, uccāvacaṃ iddhi vikubbamānā.

    ៥០៥.

    505.

    ‘‘វិត្តី ហិ មំ វិន្ទតិ សូត ទិស្វា, បុច្ឆាមិ តំ មាតលិ ទេវសារថិ;

    ‘‘Vittī hi maṃ vindati sūta disvā, pucchāmi taṃ mātali devasārathi;

    អយំ នុ នារី កិមកាសិ សាធុំ, យា មោទតិ សគ្គបត្តា វិមានេ។

    Ayaṃ nu nārī kimakāsi sādhuṃ, yā modati saggapattā vimāne.

    ៥០៦.

    506.

    ‘‘តស្ស បុដ្ឋោ វិយាកាសិ, មាតលិ ទេវសារថិ;

    ‘‘Tassa puṭṭho viyākāsi, mātali devasārathi;

    វិបាកំ បុញ្ញកម្មានំ, ជានំ អក្ខាសិជានតោ។

    Vipākaṃ puññakammānaṃ, jānaṃ akkhāsijānato.

    ៥០៧.

    507.

    ‘‘យទិ តេ សុតា ពីរណី ជីវលោកេ, អាមាយទាសី អហុ ព្រាហ្មណស្ស;

    ‘‘Yadi te sutā bīraṇī jīvaloke, āmāyadāsī ahu brāhmaṇassa;

    សា បត្តកាលំ អតិថិំ វិទិត្វា, មាតាវ បុត្តំ សកិមាភិនន្ទី;

    Sā pattakālaṃ atithiṃ viditvā, mātāva puttaṃ sakimābhinandī;

    សំយមា សំវិភាគា ច, សា វិមានស្មិ មោទតី’’តិ។

    Saṃyamā saṃvibhāgā ca, sā vimānasmi modatī’’ti.

    តត្ថ បញ្ចថូបន្តិ បញ្ចហិ កូដាគារេហិ សមន្នាគតំ។ មាលាបិឡន្ធាតិ មាលាទីហិ សព្ពាភរណេហិ បដិមណ្ឌិតាតិ អត្ថោ។ តត្ថច្ឆតីតិ តស្មិំ វិមានេ អច្ឆតិ។ ឧច្ចាវចំ ឥទ្ធិ វិកុព្ពមានាតិ នានប្បការំ ទេវិទ្ធិំ ទស្សយមានា។ ទិស្វាតិ ឯតំ ទិស្វា ឋិតំ មំ វិត្តិ វិន្ទតិ បដិលភតិ, វិត្តិសន្តកោ វិយ ហោមិ តុដ្ឋិយា អតិភូតត្តាតិ អត្ថោ។ អាមាយទាសីតិ គេហទាសិយា កុច្ឆិម្ហិ ជាតទាសី។ អហុ ព្រាហ្មណស្សាតិ សា កិរ កស្សបទសពលស្ស កាលេ ឯកស្ស ព្រាហ្មណស្ស ទាសី អហោសិ។ សា បត្តកាលន្តិ តេន ព្រាហ្មណេន អដ្ឋ សលាកភត្តានិ សង្ឃស្ស បរិច្ចត្តានិ អហេសុំ។ សោ គេហំ គន្ត្វា ‘‘ស្វេ បដ្ឋាយ ឯកេកស្ស ភិក្ខុស្ស ឯកេកំ កហាបណគ្ឃនកំ កត្វា អដ្ឋ សលាកភត្តានិ សម្បាទេយ្យាសី’’តិ ព្រាហ្មណិំ អាហ។ សា ‘‘សាមិ, ភិក្ខុ នាម ធុត្តោ, នាហំ សក្ខិស្សាមី’’តិ បដិក្ខិបិ។ ធីតរោបិស្ស បដិក្ខិបិំសុ។ សោ ទាសិំ ‘‘សក្ខិស្សសិ អម្មា’’តិ អាហ។ សា ‘‘សក្ខិស្សាមិ អយ្យា’’តិ សម្បដិច្ឆិត្វា សក្កច្ចំ យាគុខជ្ជកភត្តាទីនិ សម្បាទេត្វា សលាកំ លភិត្វា អាគតំ បត្តកាលំ អតិថិំ វិទិត្វា ហរិតគោមយុបលិត្តេ កតបុប្ផុបហារេ សុបញ្ញត្តាសនេ និសីទាបេត្វា យថា នាម វិប្បវាសា អាគតំ បុត្តំ មាតា សកិំ អភិនន្ទតិ, តថា និច្ចកាលំ អភិនន្ទតិ, សក្កច្ចំ បរិវិសតិ, អត្តនោ សន្តកម្បិ កិញ្ចិ ទេតិ។ សំយមា សំវិភាគា ចាតិ សា សីលវតី អហោសិ ចាគវតី ច, តស្មា តេន សីលេន ចេវ ចាគេន ច ឥមស្មិំ វិមានេ មោទតិ។ អថ វា សំយមាតិ ឥន្ទ្រិយទមនា។

    Tattha pañcathūpanti pañcahi kūṭāgārehi samannāgataṃ. Mālāpiḷandhāti mālādīhi sabbābharaṇehi paṭimaṇḍitāti attho. Tatthacchatīti tasmiṃ vimāne acchati. Uccāvacaṃ iddhi vikubbamānāti nānappakāraṃ deviddhiṃ dassayamānā. Disvāti etaṃ disvā ṭhitaṃ maṃ vitti vindati paṭilabhati, vittisantako viya homi tuṭṭhiyā atibhūtattāti attho. Āmāyadāsīti gehadāsiyā kucchimhi jātadāsī. Ahu brāhmaṇassāti sā kira kassapadasabalassa kāle ekassa brāhmaṇassa dāsī ahosi. Sā pattakālanti tena brāhmaṇena aṭṭha salākabhattāni saṅghassa pariccattāni ahesuṃ. So gehaṃ gantvā ‘‘sve paṭṭhāya ekekassa bhikkhussa ekekaṃ kahāpaṇagghanakaṃ katvā aṭṭha salākabhattāni sampādeyyāsī’’ti brāhmaṇiṃ āha. Sā ‘‘sāmi, bhikkhu nāma dhutto, nāhaṃ sakkhissāmī’’ti paṭikkhipi. Dhītaropissa paṭikkhipiṃsu. So dāsiṃ ‘‘sakkhissasi ammā’’ti āha. Sā ‘‘sakkhissāmi ayyā’’ti sampaṭicchitvā sakkaccaṃ yāgukhajjakabhattādīni sampādetvā salākaṃ labhitvā āgataṃ pattakālaṃ atithiṃ viditvā haritagomayupalitte katapupphupahāre supaññattāsane nisīdāpetvā yathā nāma vippavāsā āgataṃ puttaṃ mātā sakiṃ abhinandati, tathā niccakālaṃ abhinandati, sakkaccaṃ parivisati, attano santakampi kiñci deti. Saṃyamā saṃvibhāgā cāti sā sīlavatī ahosi cāgavatī ca, tasmā tena sīlena ceva cāgena ca imasmiṃ vimāne modati. Atha vā saṃyamāti indriyadamanā.

    ឯវញ្ច បន វត្វា មាតលិ បុរតោ រថំ បេសេត្វា សោណទិន្នទេវបុត្តស្ស សត្ត កនកវិមានានិ ទស្សេសិ។ សោ តានិ ច តស្ស ច សិរិសម្បត្តិំ ទិស្វា តេន កតកម្មំ បុច្ឆិ។ ឥតរោបិស្ស ព្យាកាសិ។

    Evañca pana vatvā mātali purato rathaṃ pesetvā soṇadinnadevaputtassa satta kanakavimānāni dassesi. So tāni ca tassa ca sirisampattiṃ disvā tena katakammaṃ pucchi. Itaropissa byākāsi.

    ៥០៨.

    508.

    ‘‘ទទ្ទល្លមានា អាភេន្តិ, វិមានា សត្ត និម្មិតា;

    ‘‘Daddallamānā ābhenti, vimānā satta nimmitā;

    តត្ថ យក្ខោ មហិទ្ធិកោ, សព្ពាភរណភូសិតោ;

    Tattha yakkho mahiddhiko, sabbābharaṇabhūsito;

    សមន្តា អនុបរិយាតិ, នារីគណបុរក្ខតោ។

    Samantā anupariyāti, nārīgaṇapurakkhato.

    ៥០៩.

    509.

    ‘‘វិត្តី ហិ មំ វិន្ទតិ សូត ទិស្វា, បុច្ឆាមិ តំ មាតលិ ទេវសារថិ;

    ‘‘Vittī hi maṃ vindati sūta disvā, pucchāmi taṃ mātali devasārathi;

    អយំ នុ មច្ចោ កិមកាសិ សាធុំ, យោ មោទតិ សគ្គបត្តោ វិមានេ។

    Ayaṃ nu macco kimakāsi sādhuṃ, yo modati saggapatto vimāne.

    ៥១០.

    510.

    ‘‘តស្ស បុដ្ឋោ វិយាកាសិ, មាតលិ ទេវសារថិ;

    ‘‘Tassa puṭṭho viyākāsi, mātali devasārathi;

    វិបាកំ បុញ្ញកម្មានំ, ជានំ អក្ខាសិជានតោ។

    Vipākaṃ puññakammānaṃ, jānaṃ akkhāsijānato.

    ៥១១.

    511.

    ‘‘សោណទិន្នោ គហបតិ, ឯស ទានបតី អហុ;

    ‘‘Soṇadinno gahapati, esa dānapatī ahu;

    ឯស បព្ពជិតុទ្ទិស្ស, វិហារេ សត្ត ការយិ។

    Esa pabbajituddissa, vihāre satta kārayi.

    ៥១២.

    512.

    ‘‘សក្កច្ចំ តេ ឧបដ្ឋាសិ, ភិក្ខវោ តត្ថ វាសិកេ;

    ‘‘Sakkaccaṃ te upaṭṭhāsi, bhikkhavo tattha vāsike;

    អច្ឆាទនញ្ច ភត្តញ្ច, សេនាសនំ បទីបិយំ;

    Acchādanañca bhattañca, senāsanaṃ padīpiyaṃ;

    អទាសិ ឧជុភូតេសុ, វិប្បសន្នេន ចេតសា។

    Adāsi ujubhūtesu, vippasannena cetasā.

    ៥១៣.

    513.

    ‘‘ចាតុទ្ទសិំ បញ្ចទសិំ, យា ច បក្ខស្ស អដ្ឋមី;

    ‘‘Cātuddasiṃ pañcadasiṃ, yā ca pakkhassa aṭṭhamī;

    បាដិហារិយបក្ខញ្ច, អដ្ឋង្គសុសមាគតំ។

    Pāṭihāriyapakkhañca, aṭṭhaṅgasusamāgataṃ.

    ៥១៤.

    514.

    ‘‘ឧបោសថំ ឧបវសី, សទា សីលេសុ សំវុតោ;

    ‘‘Uposathaṃ upavasī, sadā sīlesu saṃvuto;

    សំយមា សំវិភាគា ច, សោ វិមានស្មិ មោទតី’’តិ។

    Saṃyamā saṃvibhāgā ca, so vimānasmi modatī’’ti.

    តត្ថ ទទ្ទល្លមានាតិ ជលមានា។ អាភេន្តីតិ តរុណសូរិយោ វិយ ឱភាសន្តិ។ តត្ថាតិ តេសុ បដិបាដិយា ឋិតេសុ សត្តសុ វិមានេសុ។ យក្ខោតិ ឯកោ ទេវបុត្តោ។ សោណទិន្នោតិ មហារាជ, អយំ បុព្ពេ កស្សបទសពលស្ស កាលេ កាសិរដ្ឋេ អញ្ញតរស្មិំ និគមេ សោណទិន្នោ នាម គហបតិ ទានបតិ អហោសិ។ សោ បព្ពជិតេ ឧទ្ទិស្ស សត្ត វិហារកុដិយោ ការេត្វា តត្ថ វាសិកេ ភិក្ខូ ចតូហិ បច្ចយេហិ សក្កច្ចំ ឧបដ្ឋាសិ, ឧបោសថញ្ច ឧបវសិ, និច្ចំ សីលេសុ ច សំវុតោ អហោសិ។ សោ តតោ ចវិត្វា ឥធូបបន្នោ មោទតីតិ អត្ថោ។ ឯត្ថ ច បាដិហារិយបក្ខន្តិ ឥទំ បន អដ្ឋមីឧបោសថស្ស បច្ចុគ្គមនានុគមនវសេន សត្តមិនវមិយោ, ចាតុទ្ទសីបន្នរសីនំ បច្ចុគ្គមនានុគមនវសេន តេរសីបាដិបទេ ច សន្ធាយ វុត្តំ។

    Tattha daddallamānāti jalamānā. Ābhentīti taruṇasūriyo viya obhāsanti. Tatthāti tesu paṭipāṭiyā ṭhitesu sattasu vimānesu. Yakkhoti eko devaputto. Soṇadinnoti mahārāja, ayaṃ pubbe kassapadasabalassa kāle kāsiraṭṭhe aññatarasmiṃ nigame soṇadinno nāma gahapati dānapati ahosi. So pabbajite uddissa satta vihārakuṭiyo kāretvā tattha vāsike bhikkhū catūhi paccayehi sakkaccaṃ upaṭṭhāsi, uposathañca upavasi, niccaṃ sīlesu ca saṃvuto ahosi. So tato cavitvā idhūpapanno modatīti attho. Ettha ca pāṭihāriyapakkhanti idaṃ pana aṭṭhamīuposathassa paccuggamanānugamanavasena sattaminavamiyo, cātuddasīpannarasīnaṃ paccuggamanānugamanavasena terasīpāṭipade ca sandhāya vuttaṃ.

    ឯវំ សោណទិន្នស្ស កតកម្មំ កថេត្វា បុរតោ រថំ បេសេត្វា ផលិកវិមានំ ទស្សេសិ។ តំ ឧព្ពេធតោ បញ្ចវីសតិយោជនំ អនេកសតេហិ សត្តរតនមយត្ថម្ភេហិ សមន្នាគតំ, អនេកសតកូដាគារបដិមណ្ឌិតំ , កិង្កិណិកជាលាបរិក្ខិត្តំ, សមុស្សិតសុវណ្ណរជតមយធជំ, នានាបុប្ផវិចិត្តឧយ្យានវនវិភូសិតំ, រមណីយបោក្ខរណិសមន្នាគតំ, នច្ចគីតវាទិតាទីសុ ឆេកាហិ អច្ឆរាហិ សម្បរិកិណ្ណំ។ តំ ទិស្វា រាជា តាសំ អច្ឆរានំ កតកម្មំ បុច្ឆិ, ឥតរោបិស្ស ព្យាកាសិ។

    Evaṃ soṇadinnassa katakammaṃ kathetvā purato rathaṃ pesetvā phalikavimānaṃ dassesi. Taṃ ubbedhato pañcavīsatiyojanaṃ anekasatehi sattaratanamayatthambhehi samannāgataṃ, anekasatakūṭāgārapaṭimaṇḍitaṃ , kiṅkiṇikajālāparikkhittaṃ, samussitasuvaṇṇarajatamayadhajaṃ, nānāpupphavicittauyyānavanavibhūsitaṃ, ramaṇīyapokkharaṇisamannāgataṃ, naccagītavāditādīsu chekāhi accharāhi samparikiṇṇaṃ. Taṃ disvā rājā tāsaṃ accharānaṃ katakammaṃ pucchi, itaropissa byākāsi.

    ៥១៥.

    515.

    ‘‘បភាសតិ មិទំ ព្យម្ហំ, ផលិកាសុ សុនិម្មិតំ;

    ‘‘Pabhāsati midaṃ byamhaṃ, phalikāsu sunimmitaṃ;

    នារីវរគណាកិណ្ណំ, កូដាគារវរោចិតំ;

    Nārīvaragaṇākiṇṇaṃ, kūṭāgāravarocitaṃ;

    ឧបេតំ អន្នបានេហិ, នច្ចគីតេហិ ចូភយំ។

    Upetaṃ annapānehi, naccagītehi cūbhayaṃ.

    ៥១៦.

    516.

    ‘‘វិត្តី ហិ មំ វិន្ទតិ សូត ទិស្វា, បុច្ឆាមិ តំ មាតលិ ទេវសារថិ;

    ‘‘Vittī hi maṃ vindati sūta disvā, pucchāmi taṃ mātali devasārathi;

    ឥមេ នុ មច្ចា កិមកំសុ សាធុំ, យា មោទរេ សគ្គបត្តា វិមានេ។

    Ime nu maccā kimakaṃsu sādhuṃ, yā modare saggapattā vimāne.

    ៥១៧.

    517.

    ‘‘តស្ស បុដ្ឋោ វិយាកាសិ, មាតលិ ទេវសារថិ;

    ‘‘Tassa puṭṭho viyākāsi, mātali devasārathi;

    វិបាកំ បុញ្ញកម្មានំ, ជានំ អក្ខាសិជានតោ។

    Vipākaṃ puññakammānaṃ, jānaṃ akkhāsijānato.

    ៥១៨.

    518.

    ‘‘យា កាចិ នារិយោ ឥធ ជីវលោកេ, សីលវន្តិយោ ឧបាសិកា;

    ‘‘Yā kāci nāriyo idha jīvaloke, sīlavantiyo upāsikā;

    ទានេ រតា និច្ចំ បសន្នចិត្តា, សច្ចេ ឋិតា ឧបោសថេ អប្បមត្តា;

    Dāne ratā niccaṃ pasannacittā, sacce ṭhitā uposathe appamattā;

    សំយមា សំវិភាគា ច, តា វិមានស្មិ មោទរេ’’តិ។

    Saṃyamā saṃvibhāgā ca, tā vimānasmi modare’’ti.

    តត្ថ ព្យម្ហន្តិ វិមានំ, បាសាទោតិ វុត្តំ ហោតិ។ ផលិកាសូតិ ផលិកភិត្តីសុ។ នារីវរគណាកិណ្ណន្តិ វរនារិគណេហិ អាកិណ្ណំ។ កូដាគារវរោចិតន្តិ វរកូដាគារេហិ ឱចិតំ សមោចិតំ, វឌ្ឍិតន្តិ អត្ថោ។ ឧភយន្តិ ឧភយេហិ។ ‘‘យា កាចី’’តិ ឥទំ កិញ្ចាបិ អនិយមេត្វា វុត្តំ, តា បន កស្សបពុទ្ធសាសនេ ពារាណសិយំ ឧបាសិកា ហុត្វា គណពន្ធនេន ឯតានិ វុត្តប្បការានិ បុញ្ញានិ កត្វា តំ ទិព្ពសម្បត្តិំ បត្តាតិ វេទិតព្ពា។

    Tattha byamhanti vimānaṃ, pāsādoti vuttaṃ hoti. Phalikāsūti phalikabhittīsu. Nārīvaragaṇākiṇṇanti varanārigaṇehi ākiṇṇaṃ. Kūṭāgāravarocitanti varakūṭāgārehi ocitaṃ samocitaṃ, vaḍḍhitanti attho. Ubhayanti ubhayehi. ‘‘Yā kācī’’ti idaṃ kiñcāpi aniyametvā vuttaṃ, tā pana kassapabuddhasāsane bārāṇasiyaṃ upāsikā hutvā gaṇabandhanena etāni vuttappakārāni puññāni katvā taṃ dibbasampattiṃ pattāti veditabbā.

    អថស្ស សោ បុរតោ រថំ បេសេត្វា ឯកំ រមណីយំ មណិវិមានំ ទស្សេសិ។ តំ សមេ ភូមិភាគេ បតិដ្ឋិតំ ឧព្ពេធសម្បន្នំ មណិបព្ពតោ វិយ ឱភាសមានំ តិដ្ឋតិ, ទិព្ពគីតវាទិតនិន្នាទិតំ ពហូហិ ទេវបុត្តេហិ សម្បរិកិណ្ណំ។ តំ ទិស្វា រាជា តេសំ ទេវបុត្តានំ កតកម្មំ បុច្ឆិ, ឥតរោបិស្ស ព្យាកាសិ។

    Athassa so purato rathaṃ pesetvā ekaṃ ramaṇīyaṃ maṇivimānaṃ dassesi. Taṃ same bhūmibhāge patiṭṭhitaṃ ubbedhasampannaṃ maṇipabbato viya obhāsamānaṃ tiṭṭhati, dibbagītavāditaninnāditaṃ bahūhi devaputtehi samparikiṇṇaṃ. Taṃ disvā rājā tesaṃ devaputtānaṃ katakammaṃ pucchi, itaropissa byākāsi.

    ៥១៩.

    519.

    ‘‘បភាសតិ មិទំ ព្យម្ហំ, វេឡុរិយាសុ និម្មិតំ;

    ‘‘Pabhāsati midaṃ byamhaṃ, veḷuriyāsu nimmitaṃ;

    ឧបេតំ ភូមិភាគេហិ, វិភត្តំ ភាគសោ មិតំ។

    Upetaṃ bhūmibhāgehi, vibhattaṃ bhāgaso mitaṃ.

    ៥២០.

    520.

    ‘‘អាឡម្ពរា មុទិង្គា ច, នច្ចគីតា សុវាទិតា;

    ‘‘Āḷambarā mudiṅgā ca, naccagītā suvāditā;

    ទិព្ពា សទ្ទា និច្ឆរន្តិ, សវនីយា មនោរមា។

    Dibbā saddā niccharanti, savanīyā manoramā.

    ៥២១.

    521.

    ‘‘នាហំ ឯវំគតំ ជាតុ, ឯវំសុរុចិរំ បុរេ;

    ‘‘Nāhaṃ evaṃgataṃ jātu, evaṃsuruciraṃ pure;

    សទ្ទំ សមភិជានាមិ, ទិដ្ឋំ វា យទិ វា សុតំ។

    Saddaṃ samabhijānāmi, diṭṭhaṃ vā yadi vā sutaṃ.

    ៥២២.

    522.

    ‘‘វិត្តី ហិ មំ វិន្ទតិ សូត ទិស្វា, បុច្ឆាមិ តំ មាតលិ ទេវសារថិ;

    ‘‘Vittī hi maṃ vindati sūta disvā, pucchāmi taṃ mātali devasārathi;

    ឥមេ នុ មច្ចា កិមកំសុ សាធុំ, យេ មោទរេ សគ្គបត្តា វិមានេ។

    Ime nu maccā kimakaṃsu sādhuṃ, ye modare saggapattā vimāne.

    ៥២៣.

    523.

    ‘‘តស្ស បុដ្ឋោ វិយាកាសិ, មាតលិ ទេវសារថិ;

    ‘‘Tassa puṭṭho viyākāsi, mātali devasārathi;

    វិបាកំ បុញ្ញកម្មានំ, ជានំ អក្ខាសិជានតោ។

    Vipākaṃ puññakammānaṃ, jānaṃ akkhāsijānato.

    ៥២៤.

    524.

    ‘‘យេ កេចិ មច្ចា ឥធ ជីវលោកេ, សីលវន្តា ឧបាសកា;

    ‘‘Ye keci maccā idha jīvaloke, sīlavantā upāsakā;

    អារាមេ ឧទបានេ ច, បបា សង្កមនានិ ច;

    Ārāme udapāne ca, papā saṅkamanāni ca;

    អរហន្តេ សីតិភូតេ, សក្កច្ចំ បដិបាទយុំ។

    Arahante sītibhūte, sakkaccaṃ paṭipādayuṃ.

    ៥២៥.

    525.

    ‘‘ចីវរំ បិណ្ឌបាតញ្ច, បច្ចយំ សយនាសនំ;

    ‘‘Cīvaraṃ piṇḍapātañca, paccayaṃ sayanāsanaṃ;

    អទំសុ ឧជុភូតេសុ, វិប្បសន្នេន ចេតសា។

    Adaṃsu ujubhūtesu, vippasannena cetasā.

    ៥២៦.

    526.

    ‘‘ចាតុទ្ទសិំ បញ្ចទសិំ, យា ច បក្ខស្ស អដ្ឋមី;

    ‘‘Cātuddasiṃ pañcadasiṃ, yā ca pakkhassa aṭṭhamī;

    បាដិហារិយបក្ខញ្ច, អដ្ឋង្គសុសមាគតំ។

    Pāṭihāriyapakkhañca, aṭṭhaṅgasusamāgataṃ.

    ៥២៧.

    527.

    ‘‘ឧបោសថំ ឧបវសុំ, សទា សីលេសុ សំវុតា;

    ‘‘Uposathaṃ upavasuṃ, sadā sīlesu saṃvutā;

    សំយមា សំវិភាគា ច, តេ វិមានស្មិ មោទរេ’’តិ។

    Saṃyamā saṃvibhāgā ca, te vimānasmi modare’’ti.

    តត្ថ វេឡុរិយាសូតិ វេឡុរិយភិត្តីសុ។ ភូមិភាគេហីតិ រមណីយេហិ ភូមិភាគេហិ ឧបេតំ។ អាឡម្ពរា មុទិង្គា ចាតិ ឯតេ ទ្វេ ឯត្ថ វជ្ជន្តិ។ នច្ចគីតា សុវាទិតាតិ នានប្បការានិ នច្ចានិ ចេវ គីតានិ ច អបរេសម្បិ តូរិយានំ សុវាទិតានិ ចេត្ថ បវត្តន្តិ។ ឯវំគតន្តិ ឯវំ មនោរមភាវំ គតំ។ ‘‘យេ កេចី’’តិ ឥទម្បិ កាមំ អនិយមេត្វា វុត្តំ, តេ បន កស្សបពុទ្ធកាលេ ពារាណសិវាសិនោ ឧបាសកា ហុត្វា គណពន្ធនេន ឯតានិ បុញ្ញានិ កត្វា តំ សម្បត្តិំ បត្តាតិ វេទិតព្ពា។ តត្ថ បដិបាទយុន្តិ បដិបាទយិំសុ, តេសំ អទំសូតិ អត្ថោ។ បច្ចយន្តិ គិលានបច្ចយំ។ អទំសូតិ ឯវំ នានប្បការកំ ទានំ អទំសូតិ។

    Tattha veḷuriyāsūti veḷuriyabhittīsu. Bhūmibhāgehīti ramaṇīyehi bhūmibhāgehi upetaṃ. Āḷambarā mudiṅgā cāti ete dve ettha vajjanti. Naccagītā suvāditāti nānappakārāni naccāni ceva gītāni ca aparesampi tūriyānaṃ suvāditāni cettha pavattanti. Evaṃgatanti evaṃ manoramabhāvaṃ gataṃ. ‘‘Ye kecī’’ti idampi kāmaṃ aniyametvā vuttaṃ, te pana kassapabuddhakāle bārāṇasivāsino upāsakā hutvā gaṇabandhanena etāni puññāni katvā taṃ sampattiṃ pattāti veditabbā. Tattha paṭipādayunti paṭipādayiṃsu, tesaṃ adaṃsūti attho. Paccayanti gilānapaccayaṃ. Adaṃsūti evaṃ nānappakārakaṃ dānaṃ adaṃsūti.

    ឥតិស្ស សោ តេសំ កតកម្មំ អាចិក្ខិត្វា បុរតោ រថំ បេសេត្វា អបរម្បិ ផលិកវិមានំ ទស្សេសិ។ តំ អនេកកូដាគារបដិមណ្ឌិតំ, នានាកុសុមសញ្ឆន្នទិព្ពតរុណវនបដិមណ្ឌិតតីរាយ, វិវិធវិហង្គមនិន្នាទិតាយ និម្មលសលិលាយ នទិយា បរិក្ខិត្តំ , អច្ឆរាគណបរិវុតស្សេកស្ស បុញ្ញវតោ និវាសភូតំ។ តំ ទិស្វា រាជា តស្ស កតកម្មំ បុច្ឆិ, ឥតរោបិស្ស ព្យាកាសិ។

    Itissa so tesaṃ katakammaṃ ācikkhitvā purato rathaṃ pesetvā aparampi phalikavimānaṃ dassesi. Taṃ anekakūṭāgārapaṭimaṇḍitaṃ, nānākusumasañchannadibbataruṇavanapaṭimaṇḍitatīrāya, vividhavihaṅgamaninnāditāya nimmalasalilāya nadiyā parikkhittaṃ , accharāgaṇaparivutassekassa puññavato nivāsabhūtaṃ. Taṃ disvā rājā tassa katakammaṃ pucchi, itaropissa byākāsi.

    ៥២៨.

    528.

    ‘‘បភាសតិ មិទំ ព្យម្ហំ, ផលិកាសុ សុនិម្មិតំ;

    ‘‘Pabhāsati midaṃ byamhaṃ, phalikāsu sunimmitaṃ;

    នារីវរគណាកិណ្ណំ, កូដាគារវរោចិតំ។

    Nārīvaragaṇākiṇṇaṃ, kūṭāgāravarocitaṃ.

    ៥២៩.

    529.

    ‘‘ឧបេតំ អន្នបានេហិ, នច្ចគីតេហិ ចូភយំ;

    ‘‘Upetaṃ annapānehi, naccagītehi cūbhayaṃ;

    នជ្ជោ ចានុបរិយាតិ, នានាបុប្ផទុមាយុតា។

    Najjo cānupariyāti, nānāpupphadumāyutā.

    ៥៣០.

    530.

    ‘‘វិត្តី ហិ មំ វិន្ទតិ សូត ទិស្វា, បុច្ឆាមិ តំ មាតលិ ទេវសារថិ;

    ‘‘Vittī hi maṃ vindati sūta disvā, pucchāmi taṃ mātali devasārathi;

    អយំ នុ មច្ចោ កិំមកាសិ សាធុំ, យោ មោទតី សគ្គបត្តោ វិមានេ។

    Ayaṃ nu macco kiṃmakāsi sādhuṃ, yo modatī saggapatto vimāne.

    ៥៣១.

    531.

    ‘‘តស្ស បុដ្ឋោ វិយាកាសិ, មាតលិ ទេវសារថិ;

    ‘‘Tassa puṭṭho viyākāsi, mātali devasārathi;

    វិបាកំ បុញ្ញកម្មានំ, ជានំ អក្ខាសិជានតោ។

    Vipākaṃ puññakammānaṃ, jānaṃ akkhāsijānato.

    ៥៣២.

    532.

    ‘‘មិថិលាយំ គហបតិ, ឯស ទានបតី អហុ;

    ‘‘Mithilāyaṃ gahapati, esa dānapatī ahu;

    អារាមេ ឧទបានេ ច, បបា សង្កមនានិ ច;

    Ārāme udapāne ca, papā saṅkamanāni ca;

    អរហន្តេ សីតិភូតេ, សក្កច្ចំ បដិបាទយិ។

    Arahante sītibhūte, sakkaccaṃ paṭipādayi.

    ៥៣៣.

    533.

    ‘‘ចីវរំ បិណ្ឌបាតញ្ច, បច្ចយំ សយនាសនំ;

    ‘‘Cīvaraṃ piṇḍapātañca, paccayaṃ sayanāsanaṃ;

    អទាសិ ឧជុភូតេសុ, វិប្បសន្នេន ចេតសា។

    Adāsi ujubhūtesu, vippasannena cetasā.

    ៥៣៤.

    534.

    ‘‘ចាតុទ្ទសិំ បញ្ចទសិំ, យា ច បក្ខស្ស អដ្ឋមី;

    ‘‘Cātuddasiṃ pañcadasiṃ, yā ca pakkhassa aṭṭhamī;

    បាដិហារិយបក្ខញ្ច, អដ្ឋង្គសុសមាគតំ។

    Pāṭihāriyapakkhañca, aṭṭhaṅgasusamāgataṃ.

    ៥៣៥.

    535.

    ‘‘ឧបោសថំ ឧបវសី, សទា សីលេសុ សំវុតោ;

    ‘‘Uposathaṃ upavasī, sadā sīlesu saṃvuto;

    សំយមា សំវិភាគា ច, សោ វិមានស្មិ មោទតី’’តិ។

    Saṃyamā saṃvibhāgā ca, so vimānasmi modatī’’ti.

    តត្ថ នជ្ជោតិ វចនវិបល្លាសោ, ឯកា នទី តំ វិមានំ បរិក្ខិបិត្វា គតាតិ អត្ថោ។ នានាបុប្ផទុមាយុតាតិ សា នទី នានាបុប្ផេហិ ទុមេហិ អាយុតា។ មិថិលាយន្តិ ឯស មហារាជ, កស្សបពុទ្ធកាលេ មិថិលនគរេ ឯកោ គហបតិ ទានបតិ អហោសិ។ សោ ឯតានិ អារាមរោបនាទីនិ បុញ្ញានិ កត្វា ឥមំ សម្បត្តិំ បត្តោតិ។

    Tattha najjoti vacanavipallāso, ekā nadī taṃ vimānaṃ parikkhipitvā gatāti attho. Nānāpupphadumāyutāti sā nadī nānāpupphehi dumehi āyutā. Mithilāyanti esa mahārāja, kassapabuddhakāle mithilanagare eko gahapati dānapati ahosi. So etāni ārāmaropanādīni puññāni katvā imaṃ sampattiṃ pattoti.

    ឯវមស្ស តេន កតកម្មំ អាចិក្ខិត្វា បុរតោ រថំ បេសេត្វា អបរម្បិ ផលិកវិមានំ ទស្សេសិ។ តំ បុរិមវិមានតោ អតិរេកាយ នានាបុប្ផផលសញ្ឆន្នាយ តរុណវនឃដាយ សមន្នាគតំ។ តំ ទិស្វា រាជា តាយ សម្បត្តិយា សមន្នាគតស្ស ទេវបុត្តស្ស កតកម្មំ បុច្ឆិ, ឥតរោបិស្ស ព្យាកាសិ។

    Evamassa tena katakammaṃ ācikkhitvā purato rathaṃ pesetvā aparampi phalikavimānaṃ dassesi. Taṃ purimavimānato atirekāya nānāpupphaphalasañchannāya taruṇavanaghaṭāya samannāgataṃ. Taṃ disvā rājā tāya sampattiyā samannāgatassa devaputtassa katakammaṃ pucchi, itaropissa byākāsi.

    ៥៣៦.

    536.

    ‘‘បភាសតិ មិទំ ព្យម្ហំ, ផលិកាសុ សុនិម្មិតំ;

    ‘‘Pabhāsati midaṃ byamhaṃ, phalikāsu sunimmitaṃ;

    នារីវរគណាកិណ្ណំ, កូដាគារវរោចិតំ។

    Nārīvaragaṇākiṇṇaṃ, kūṭāgāravarocitaṃ.

    ៥៣៧.

    537.

    ‘‘ឧបេតំ អន្នបានេហិ, នច្ចគីតេហិ ចូភយំ;

    ‘‘Upetaṃ annapānehi, naccagītehi cūbhayaṃ;

    នជ្ជោ ចានុបរិយាតិ, នានាបុប្ផទុមាយុតា។

    Najjo cānupariyāti, nānāpupphadumāyutā.

    ៥៣៨.

    538.

    ‘‘រាជាយតនា កបិត្ថា ច, អម្ពា សាលា ច ជម្ពុយោ;

    ‘‘Rājāyatanā kapitthā ca, ambā sālā ca jambuyo;

    តិន្ទុកា ច បិយាលា ច, ទុមា និច្ចផលា ពហូ។

    Tindukā ca piyālā ca, dumā niccaphalā bahū.

    ៥៣៩.

    539.

    ‘‘វិត្តី ហិ មំ វិន្ទតិ សូត ទិស្វា, បុច្ឆាមិ តំ មាតលិ ទេវសារថិ;

    ‘‘Vittī hi maṃ vindati sūta disvā, pucchāmi taṃ mātali devasārathi;

    អយំ នុ មច្ចោ កិមកាសិ សាធុំ, យោ មោទតី សគ្គបត្តោ វិមានេ។

    Ayaṃ nu macco kimakāsi sādhuṃ, yo modatī saggapatto vimāne.

    ៥៤០.

    540.

    ‘‘តស្ស បុដ្ឋោ វិយាកាសិ, មាតលិ ទេវសារថិ;

    ‘‘Tassa puṭṭho viyākāsi, mātali devasārathi;

    វិបាកំ បុញ្ញកម្មានំ, ជានំ អក្ខាសិជានតោ។

    Vipākaṃ puññakammānaṃ, jānaṃ akkhāsijānato.

    ៥៤១.

    541.

    ‘‘មិថិលាយំ គហបតិ, ឯស ទានបតី អហុ;

    ‘‘Mithilāyaṃ gahapati, esa dānapatī ahu;

    អារាមេ ឧទបានេ ច, បបា សង្កមនានិ ច;

    Ārāme udapāne ca, papā saṅkamanāni ca;

    អរហន្តេ សីតិភូតេ, សក្កច្ចំ បដិបាទយិ។

    Arahante sītibhūte, sakkaccaṃ paṭipādayi.

    ៥៤២.

    542.

    ‘‘ចីវរំ បិណ្ឌបាតញ្ច, បច្ចយំ សយនាសនំ;

    ‘‘Cīvaraṃ piṇḍapātañca, paccayaṃ sayanāsanaṃ;

    អទាសិ ឧជុភូតេសុ, វិប្បសន្នេន ចេតសា។

    Adāsi ujubhūtesu, vippasannena cetasā.

    ៥៤៣.

    543.

    ‘‘ចាតុទ្ទសិំ បញ្ចទសិំ, យា ច បក្ខស្ស អដ្ឋមី;

    ‘‘Cātuddasiṃ pañcadasiṃ, yā ca pakkhassa aṭṭhamī;

    បាដិហារិយបក្ខញ្ច, អដ្ឋង្គសុសមាគតំ។

    Pāṭihāriyapakkhañca, aṭṭhaṅgasusamāgataṃ.

    ៥៤៤.

    544.

    ‘‘ឧបោសថំ ឧបវសី, សទា សីលេសុ សំវុតោ;

    ‘‘Uposathaṃ upavasī, sadā sīlesu saṃvuto;

    សំយមា សំវិភាគា ច, សោ វិមានស្មិ មោទតី’’តិ។

    Saṃyamā saṃvibhāgā ca, so vimānasmi modatī’’ti.

    តត្ថ មិថិលាយន្តិ ឯស, មហារាជ, កស្សបពុទ្ធកាលេ វិទេហរដ្ឋេ មិថិលនគរេ ឯកោ គហបតិ ទានបតិ អហោសិ។ សោ ឯតានិ បុញ្ញានិ កត្វា ឥមំ សម្បត្តិំ បត្តោតិ។

    Tattha mithilāyanti esa, mahārāja, kassapabuddhakāle videharaṭṭhe mithilanagare eko gahapati dānapati ahosi. So etāni puññāni katvā imaṃ sampattiṃ pattoti.

    ឯវមស្ស តេន កតកម្មំ អាចិក្ខិត្វា បុរតោ រថំ បេសេត្វា បុរិមសទិសមេវ អបរម្បិ វេឡុរិយវិមានំ ទស្សេត្វា តត្ថ សម្បត្តិំ អនុភវន្តស្ស ទេវបុត្តស្ស កតកម្មំ បុដ្ឋោ អាចិក្ខិ។

    Evamassa tena katakammaṃ ācikkhitvā purato rathaṃ pesetvā purimasadisameva aparampi veḷuriyavimānaṃ dassetvā tattha sampattiṃ anubhavantassa devaputtassa katakammaṃ puṭṭho ācikkhi.

    ៥៤៥.

    545.

    ‘‘បភាសតិ មិទំ ព្យម្ហំ, វេឡុរិយាសុ និម្មិតំ;

    ‘‘Pabhāsati midaṃ byamhaṃ, veḷuriyāsu nimmitaṃ;

    ឧបេតំ ភូមិភាគេហិ, វិភត្តំ ភាគសោ មិតំ។

    Upetaṃ bhūmibhāgehi, vibhattaṃ bhāgaso mitaṃ.

    ៥៤៦.

    546.

    ‘‘អាឡម្ពរា មុទិង្គា ច, នច្ចគីតា សុវាទិតា;

    ‘‘Āḷambarā mudiṅgā ca, naccagītā suvāditā;

    ទិព្យា សទ្ទា និច្ឆរន្តិ, សវនីយា មនោរមា។

    Dibyā saddā niccharanti, savanīyā manoramā.

    ៥៤៧.

    547.

    ‘‘នាហំ ឯវំគតំ ជាតុ, ឯវំសុរុចិរំ បុរេ;

    ‘‘Nāhaṃ evaṃgataṃ jātu, evaṃsuruciraṃ pure;

    សទ្ទំ សមភិជានាមិ, ទិដ្ឋំ វា យទិ វា សុតំ។

    Saddaṃ samabhijānāmi, diṭṭhaṃ vā yadi vā sutaṃ.

    ៥៤៨.

    548.

    ‘‘វិត្តី ហិ មំ វិន្ទតិ សូត ទិស្វា, បុច្ឆាមិ តំ មាតលិ ទេវសារថិ;

    ‘‘Vittī hi maṃ vindati sūta disvā, pucchāmi taṃ mātali devasārathi;

    អយំ នុ មច្ចោ កិមកាសិ សាធុំ, យោ មោទតី សគ្គបត្តោ វិមានេ។

    Ayaṃ nu macco kimakāsi sādhuṃ, yo modatī saggapatto vimāne.

    ៥៤៩.

    549.

    ‘‘តស្ស បុដ្ឋោ វិយាកាសិ, មាតលិ ទេវសារថិ;

    ‘‘Tassa puṭṭho viyākāsi, mātali devasārathi;

    វិបាកំ បុញ្ញកម្មានំ, ជានំ អក្ខាសិជានតោ។

    Vipākaṃ puññakammānaṃ, jānaṃ akkhāsijānato.

    ៥៥០.

    550.

    ‘‘ពារាណសិយំ គហបតិ, ឯស ទានបតី អហុ;

    ‘‘Bārāṇasiyaṃ gahapati, esa dānapatī ahu;

    អារាមេ ឧទបានេ ច, បបា សង្កមនានិ ច;

    Ārāme udapāne ca, papā saṅkamanāni ca;

    អរហន្តេ សីតិភូតេ, សក្កច្ចំ បដិបាទយិ។

    Arahante sītibhūte, sakkaccaṃ paṭipādayi.

    ៥៥១.

    551.

    ‘‘ចីវរំ បិណ្ឌបាតញ្ច, បច្ចយំ សយនាសនំ;

    ‘‘Cīvaraṃ piṇḍapātañca, paccayaṃ sayanāsanaṃ;

    អទាសិ ឧជុភូតេសុ, វិប្បសន្នេន ចេតសា។

    Adāsi ujubhūtesu, vippasannena cetasā.

    ៥៥២.

    552.

    ‘‘ចាតុទ្ទសិំ បញ្ចទសិំ, យា ច បក្ខស្ស អដ្ឋមី;

    ‘‘Cātuddasiṃ pañcadasiṃ, yā ca pakkhassa aṭṭhamī;

    បាដិហារិយបក្ខញ្ច, អដ្ឋង្គសុសមាគតំ។

    Pāṭihāriyapakkhañca, aṭṭhaṅgasusamāgataṃ.

    ៥៥៣.

    553.

    ‘‘ឧបោសថំ ឧបវសី, សទា សីលេសុ សំវុតោ;

    ‘‘Uposathaṃ upavasī, sadā sīlesu saṃvuto;

    សំយមា សំវិភាគា ច, សោ វិមានស្មិ មោទតី’’តិ។

    Saṃyamā saṃvibhāgā ca, so vimānasmi modatī’’ti.

    អថស្ស បុរតោ រថំ បេសេត្វា ពាលសូរិយសន្និភំ កនកវិមានំ ទស្សេត្វា តត្ថ និវាសិនោ ទេវបុត្តស្ស សម្បត្តិំ បុដ្ឋោ អាចិក្ខិ។

    Athassa purato rathaṃ pesetvā bālasūriyasannibhaṃ kanakavimānaṃ dassetvā tattha nivāsino devaputtassa sampattiṃ puṭṭho ācikkhi.

    ៥៥៤.

    554.

    ‘‘យថា ឧទយមាទិច្ចោ, ហោតិ លោហិតកោ មហា;

    ‘‘Yathā udayamādicco, hoti lohitako mahā;

    តថូបមំ ឥទំ ព្យម្ហំ, ជាតរូបស្ស និម្មិតំ។

    Tathūpamaṃ idaṃ byamhaṃ, jātarūpassa nimmitaṃ.

    ៥៥៥.

    555.

    ‘‘វិត្តី ហិ មំ វិន្ទតិ សូត ទិស្វា, បុច្ឆាមិ តំ មាតលិ ទេវសារថិ;

    ‘‘Vittī hi maṃ vindati sūta disvā, pucchāmi taṃ mātali devasārathi;

    អយំ នុ មច្ចោ កិមកាសិ សាធុំ, យោ មោទតី សគ្គបត្តោ វិមានេ។

    Ayaṃ nu macco kimakāsi sādhuṃ, yo modatī saggapatto vimāne.

    ៥៥៦.

    556.

    ‘‘តស្ស បុដ្ឋោ វិយាកាសិ, មាតលិ ទេវសារថិ;

    ‘‘Tassa puṭṭho viyākāsi, mātali devasārathi;

    វិបាកំ បុញ្ញកម្មានំ, ជានំ អក្ខាសិជានតោ។

    Vipākaṃ puññakammānaṃ, jānaṃ akkhāsijānato.

    ៥៥៧.

    557.

    ‘‘សាវត្ថិយំ គហបតិ, ឯស ទានបតី អហុ;

    ‘‘Sāvatthiyaṃ gahapati, esa dānapatī ahu;

    អារាមេ ឧទបានេ ច, បបា សង្កមនានិ ច;

    Ārāme udapāne ca, papā saṅkamanāni ca;

    អរហន្តេ សីតិភូតេ, សក្កច្ចំ បដិបាទយិ។

    Arahante sītibhūte, sakkaccaṃ paṭipādayi.

    ៥៥៨.

    558.

    ‘‘ចីវរំ បិណ្ឌបាតញ្ច, បច្ចយំ សយនាសនំ;

    ‘‘Cīvaraṃ piṇḍapātañca, paccayaṃ sayanāsanaṃ;

    អទាសិ ឧជុភូតេសុ, វិប្បសន្នេន ចេតសា។

    Adāsi ujubhūtesu, vippasannena cetasā.

    ៥៥៩.

    559.

    ‘‘ចាតុទ្ទសិំ បញ្ចទសិំ, យា ច បក្ខស្ស អដ្ឋមី;

    ‘‘Cātuddasiṃ pañcadasiṃ, yā ca pakkhassa aṭṭhamī;

    បាដិហារិយបក្ខញ្ច, អដ្ឋង្គសុសមាគតំ។

    Pāṭihāriyapakkhañca, aṭṭhaṅgasusamāgataṃ.

    ៥៦០.

    560.

    ‘‘ឧបោសថំ ឧបវសី, សទា សីលេសុ សំវុតោ;

    ‘‘Uposathaṃ upavasī, sadā sīlesu saṃvuto;

    សំយមា សំវិភាគា ច, សោ វិមានស្មិ មោទតី’’តិ។

    Saṃyamā saṃvibhāgā ca, so vimānasmi modatī’’ti.

    តត្ថ ឧទយមាទិច្ចោតិ ឧគ្គច្ឆន្តោ អាទិច្ចោ។ សាវត្ថិយន្តិ កស្សបពុទ្ធកាលេ សាវត្ថិនគរេ ឯកោ គហបតិ ទានបតិ អហោសិ។ សោ ឯតានិ បុញ្ញានិ កត្វា ឥមំ សម្បត្តិំ បត្តោតិ។

    Tattha udayamādiccoti uggacchanto ādicco. Sāvatthiyanti kassapabuddhakāle sāvatthinagare eko gahapati dānapati ahosi. So etāni puññāni katvā imaṃ sampattiṃ pattoti.

    ឯវំ តេន ឥមេសំ អដ្ឋន្នំ វិមានានំ កថិតកាលេ សក្កោ ទេវរាជា ‘‘មាតលិ, អតិវិយ ចិរាយតី’’តិ អបរម្បិ ជវនទេវបុត្តំ បេសេសិ។ សោ វេគេន គន្ត្វា អារោចេសិ។ សោ តស្ស វចនំ សុត្វា ‘‘ន សក្កា ឥទានិ ចិរាយិតុ’’ន្តិ ចតូសុ ទិសាសុ ឯកប្បហារេនេវ ពហូនិ វិមានានិ ទស្សេសិ។ រញ្ញា ច តត្ថ សម្បត្តិំ អនុភវន្តានំ ទេវបុត្តានំ កតកម្មំ បុដ្ឋោ អាចិក្ខិ។

    Evaṃ tena imesaṃ aṭṭhannaṃ vimānānaṃ kathitakāle sakko devarājā ‘‘mātali, ativiya cirāyatī’’ti aparampi javanadevaputtaṃ pesesi. So vegena gantvā ārocesi. So tassa vacanaṃ sutvā ‘‘na sakkā idāni cirāyitu’’nti catūsu disāsu ekappahāreneva bahūni vimānāni dassesi. Raññā ca tattha sampattiṃ anubhavantānaṃ devaputtānaṃ katakammaṃ puṭṭho ācikkhi.

    ៥៦១.

    561.

    ‘‘វេហាយសាមេ ពហុកា, ជាតរូបស្ស និម្មិតា;

    ‘‘Vehāyasāme bahukā, jātarūpassa nimmitā;

    ទទ្ទល្លមានា អាភេន្តិ, វិជ្ជុវព្ភឃនន្តរេ។

    Daddallamānā ābhenti, vijjuvabbhaghanantare.

    ៥៦២.

    562.

    ‘‘វិត្តី ហិ មំ វិន្ទតិ សូត ទិស្វា, បុច្ឆាមិ តំ មាតលិ ទេវសារថិ;

    ‘‘Vittī hi maṃ vindati sūta disvā, pucchāmi taṃ mātali devasārathi;

    ឥមេ នុ មច្ចា កិមកំសុ សាធុំ, យេ មោទរេ សគ្គបត្តា វិមានេ។

    Ime nu maccā kimakaṃsu sādhuṃ, ye modare saggapattā vimāne.

    ៥៦៣.

    563.

    ‘‘តស្ស បុដ្ឋោ វិយាកាសិ, មាតលិ ទេវសារថិ;

    ‘‘Tassa puṭṭho viyākāsi, mātali devasārathi;

    វិបាកំ បុញ្ញកម្មានំ, ជានំ អក្ខាសិជានតោ។

    Vipākaṃ puññakammānaṃ, jānaṃ akkhāsijānato.

    ៥៦៤.

    564.

    ‘‘សទ្ធាយ សុនិវិដ្ឋាយ, សទ្ធម្មេ សុប្បវេទិតេ;

    ‘‘Saddhāya suniviṭṭhāya, saddhamme suppavedite;

    អកំសុ សត្ថុ វចនំ, សម្មាសម្ពុទ្ធសាសនេ;

    Akaṃsu satthu vacanaṃ, sammāsambuddhasāsane;

    តេសំ ឯតានិ ឋានានិ, យានិ ត្វំ រាជ បស្សសី’’តិ។

    Tesaṃ etāni ṭhānāni, yāni tvaṃ rāja passasī’’ti.

    តត្ថ វេហាយសាមេតិ វេហាយសា ឥមេ អាកាសេយេវ សណ្ឋិតា។ អាកាសដ្ឋកវិមានា ឥមេតិ វទតិ។ វិជ្ជុវព្ភឃនន្តរេតិ ឃនវលាហកន្តរេ ជលមានា វិជ្ជុ វិយ។ សុនិវិដ្ឋាយាតិ មគ្គេន អាគតត្តា សុប្បតិដ្ឋិតាយ។ ឥទំ វុត្តំ ហោតិ – មហារាជ, ឯតេ បុរេ និយ្យានិកេ កស្សបពុទ្ធសាសនេ បព្ពជិត្វា បរិសុទ្ធសីលា សមណធម្មំ ករោន្តា សោតាបត្តិផលំ សច្ឆិកត្វា អរហត្តំ និព្ពត្តេតុំ អសក្កោន្តា តតោ ចុតា ឥមេសុ កនកវិមានេសុ ឧប្បន្នា។ ឯតេសំ កស្សបពុទ្ធសាវកានំ តានិ ឋានានិ, យានិ ត្វំ, មហារាជ, បស្សសីតិ។

    Tattha vehāyasāmeti vehāyasā ime ākāseyeva saṇṭhitā. Ākāsaṭṭhakavimānā imeti vadati. Vijjuvabbhaghanantareti ghanavalāhakantare jalamānā vijju viya. Suniviṭṭhāyāti maggena āgatattā suppatiṭṭhitāya. Idaṃ vuttaṃ hoti – mahārāja, ete pure niyyānike kassapabuddhasāsane pabbajitvā parisuddhasīlā samaṇadhammaṃ karontā sotāpattiphalaṃ sacchikatvā arahattaṃ nibbattetuṃ asakkontā tato cutā imesu kanakavimānesu uppannā. Etesaṃ kassapabuddhasāvakānaṃ tāni ṭhānāni, yāni tvaṃ, mahārāja, passasīti.

    ឯវមស្ស អាកាសដ្ឋកវិមានានិ ទស្សេត្វា សក្កស្ស សន្តិកំ គមនត្ថាយ ឧស្សាហំ ករោន្តោ អាហ –

    Evamassa ākāsaṭṭhakavimānāni dassetvā sakkassa santikaṃ gamanatthāya ussāhaṃ karonto āha –

    ៥៦៥.

    565.

    ‘‘វិទិតានិ តេ មហារាជ, អាវាសំ បាបកម្មិនំ;

    ‘‘Viditāni te mahārāja, āvāsaṃ pāpakamminaṃ;

    អថោ កល្យាណកម្មានំ, ឋានានិ វិទិតានិ តេ;

    Atho kalyāṇakammānaṃ, ṭhānāni viditāni te;

    ឧយ្យាហិ ទានិ រាជីសិ, ទេវរាជស្ស សន្តិកេ’’តិ។

    Uyyāhi dāni rājīsi, devarājassa santike’’ti.

    តត្ថ អាវាសន្តិ មហារាជ, តយា បឋមមេវ នេរយិកានំ អាវាសំ ទិស្វា បាបកម្មានំ ឋានានិ វិទិតានិ, ឥទានិ បន អាកាសដ្ឋកវិមានានិ បស្សន្តេន អថោ កល្យាណកម្មានំ ឋានានិ វិទិតានិ, ឥទានិ ទេវរាជស្ស សន្តិកេ សម្បត្តិំ ទដ្ឋុំ ឧយ្យាហិ គច្ឆាហីតិ។

    Tattha āvāsanti mahārāja, tayā paṭhamameva nerayikānaṃ āvāsaṃ disvā pāpakammānaṃ ṭhānāni viditāni, idāni pana ākāsaṭṭhakavimānāni passantena atho kalyāṇakammānaṃ ṭhānāni viditāni, idāni devarājassa santike sampattiṃ daṭṭhuṃ uyyāhi gacchāhīti.

    ឯវញ្ច បន វត្វា បុរតោ រថំ បេសេត្វា សិនេរុំ បរិវារេត្វា ឋិតេ សត្ត បរិភណ្ឌបព្ពតេ ទស្សេសិ។ តេ ទិស្វា រញ្ញា មាតលិស្ស បុដ្ឋភាវំ អាវិករោន្តោ សត្ថា អាហ –

    Evañca pana vatvā purato rathaṃ pesetvā sineruṃ parivāretvā ṭhite satta paribhaṇḍapabbate dassesi. Te disvā raññā mātalissa puṭṭhabhāvaṃ āvikaronto satthā āha –

    ៥៦៦.

    566.

    ‘‘សហស្សយុត្តំ ហយវាហិំ, ទិព្ពយានមធិដ្ឋិតោ;

    ‘‘Sahassayuttaṃ hayavāhiṃ, dibbayānamadhiṭṭhito;

    យាយមានោ មហារាជា, អទ្ទា សីទន្តរេ នគេ;

    Yāyamāno mahārājā, addā sīdantare nage;

    ទិស្វានាមន្តយី សូតំ, ឥមេ កេ នាម បព្ពតា’’តិ។

    Disvānāmantayī sūtaṃ, ime ke nāma pabbatā’’ti.

    តត្ថ ហយវាហិន្តិ ហយេហិ វាហិយមានំ។ ទិព្ពយានមធិដ្ឋិតោតិ ទិព្ពយានេ ឋិតោ ហុត្វា។ អទ្ទាតិ អទ្ទស។ សីទន្តរេតិ សីទាមហាសមុទ្ទស្ស អន្តរេ។ តស្មិំ កិរ មហាសមុទ្ទេ ឧទកំ សុខុមំ, មោរបិញ្ឆមត្តម្បិ បក្ខិត្តំ បតិដ្ឋាតុំ ន សក្កោតិ សីទតេវ, តស្មា សោ ‘‘សីទាមហាសមុទ្ទោ’’តិ វុច្ចតិ។ តស្ស អន្តរេ។ នគេតិ បព្ពតេ។ កេ នាមាតិ កេ នាម នាមេន ឥមេ បព្ពតាតិ។

    Tattha hayavāhinti hayehi vāhiyamānaṃ. Dibbayānamadhiṭṭhitoti dibbayāne ṭhito hutvā. Addāti addasa. Sīdantareti sīdāmahāsamuddassa antare. Tasmiṃ kira mahāsamudde udakaṃ sukhumaṃ, morapiñchamattampi pakkhittaṃ patiṭṭhātuṃ na sakkoti sīdateva, tasmā so ‘‘sīdāmahāsamuddo’’ti vuccati. Tassa antare. Nageti pabbate. Ke nāmāti ke nāma nāmena ime pabbatāti.

    ឯវំ និមិរញ្ញា បុដ្ឋោ មាតលិ ទេវបុត្តោ អាហ –

    Evaṃ nimiraññā puṭṭho mātali devaputto āha –

    ៥៦៨.

    568.

    ‘‘សុទស្សនោ ករវីកោ, ឦសធរោ យុគន្ធរោ;

    ‘‘Sudassano karavīko, īsadharo yugandharo;

    នេមិន្ធរោ វិនតកោ, អស្សកណ្ណោ គិរី ព្រហា។

    Nemindharo vinatako, assakaṇṇo girī brahā.

    ៥៦៩.

    569.

    ‘‘ឯតេ សីទន្តរេ នគា, អនុបុព្ពសមុគ្គតា;

    ‘‘Ete sīdantare nagā, anupubbasamuggatā;

    មហារាជានមាវាសា, យានិ ត្វំ រាជ បស្សសី’’តិ។

    Mahārājānamāvāsā, yāni tvaṃ rāja passasī’’ti.

    តត្ថ សុទស្សនោតិ អយំ, មហារាជ, ឯតេសំ សព្ពពាហិរោ សុទស្សនោ បព្ពតោ នាម, តទនន្តរេ ករវីកោ នាម, សោ សុទស្សនតោ ឧច្ចតរោ ។ ឧភិន្នម្បិ បន តេសំ អន្តរេ ឯកោបិ សីទន្តរមហាសមុទ្ទោ។ ករវីកស្ស អនន្តរេ ឦសធរោ នាម, សោ ករវីកតោ ឧច្ចតរោ។ តេសម្បិ អន្តរេ ឯកោ សីទន្តរមហាសមុទ្ទោ។ ឦសធរស្ស អនន្តរេ យុគន្ធរោ នាម, សោ ឦសធរតោ ឧច្ចតរោ។ តេសម្បិ អន្តរេ ឯកោ សីទន្តរមហាសមុទ្ទោ។ យុគន្ធរស្ស អនន្តរេ នេមិន្ធរោ នាម, សោ យុគន្ធរតោ ឧច្ចតរោ។ តេសម្បិ អន្តរេ ឯកោ សីទន្តរមហាសមុទ្ទោ។ នេមិន្ធរស្ស អនន្តរេ វិនតកោ នាម, សោ នេមិន្ធរតោ ឧច្ចតរោ។ តេសម្បិ អន្តរេ ឯកោ សីទន្តរមហាសមុទ្ទោ។ វិនតកស្ស អនន្តរេ អស្សកណ្ណោ នាម, សោ វិនតកតោ ឧច្ចតរោ។ តេសម្បិ អន្តរេ ឯកោ សីទន្តរមហាសមុទ្ទោ។ អនុបុព្ពសមុគ្គតាតិ ឯតេ សីទន្តរមហាសមុទ្ទេ សត្ត បព្ពតា អនុបដិបាដិយា សមុគ្គតា សោបានសទិសា ហុត្វា ឋិតា។ យានីតិ យេ ត្វំ, មហារាជ, ឥមេ បព្ពតេ បស្សសិ, ឯតេ ចតុណ្ណំ មហារាជានំ អាវាសាតិ។

    Tattha sudassanoti ayaṃ, mahārāja, etesaṃ sabbabāhiro sudassano pabbato nāma, tadanantare karavīko nāma, so sudassanato uccataro . Ubhinnampi pana tesaṃ antare ekopi sīdantaramahāsamuddo. Karavīkassa anantare īsadharo nāma, so karavīkato uccataro. Tesampi antare eko sīdantaramahāsamuddo. Īsadharassa anantare yugandharo nāma, so īsadharato uccataro. Tesampi antare eko sīdantaramahāsamuddo. Yugandharassa anantare nemindharo nāma, so yugandharato uccataro. Tesampi antare eko sīdantaramahāsamuddo. Nemindharassa anantare vinatako nāma, so nemindharato uccataro. Tesampi antare eko sīdantaramahāsamuddo. Vinatakassa anantare assakaṇṇo nāma, so vinatakato uccataro. Tesampi antare eko sīdantaramahāsamuddo. Anupubbasamuggatāti ete sīdantaramahāsamudde satta pabbatā anupaṭipāṭiyā samuggatā sopānasadisā hutvā ṭhitā. Yānīti ye tvaṃ, mahārāja, ime pabbate passasi, ete catuṇṇaṃ mahārājānaṃ āvāsāti.

    ឯវមស្ស ចាតុមហារាជិកទេវលោកំ ទស្សេត្វា បុរតោ រថំ បេសេត្វា តាវតិំសភវនស្ស ចិត្តកូដទ្វារកោដ្ឋកំ បរិវារេត្វា ឋិតា ឥន្ទបដិមា ទស្សេសិ។ តំ ទិស្វា រាជា បុច្ឆិ, ឥតរោបិស្ស ព្យាកាសិ។

    Evamassa cātumahārājikadevalokaṃ dassetvā purato rathaṃ pesetvā tāvatiṃsabhavanassa cittakūṭadvārakoṭṭhakaṃ parivāretvā ṭhitā indapaṭimā dassesi. Taṃ disvā rājā pucchi, itaropissa byākāsi.

    ៥៧០.

    570.

    ‘‘អនេករូបំ រុចិរំ, នានាចិត្រំ បកាសតិ;

    ‘‘Anekarūpaṃ ruciraṃ, nānācitraṃ pakāsati;

    អាកិណ្ណំ ឥន្ទសទិសេហិ, ព្យគ្ឃេហេវ សុរក្ខិតំ។

    Ākiṇṇaṃ indasadisehi, byaggheheva surakkhitaṃ.

    ៥៧១.

    571.

    ‘‘វិត្តី ហិ មំ វិន្ទតិ សូត ទិស្វា, បុច្ឆាមិ តំ មាតលិ ទេវសារថិ;

    ‘‘Vittī hi maṃ vindati sūta disvā, pucchāmi taṃ mātali devasārathi;

    ឥមំ នុ ទ្វារំ កិមភញ្ញមាហុ, មនោរមំ ទិស្សតិ ទូរតោវ។

    Imaṃ nu dvāraṃ kimabhaññamāhu, manoramaṃ dissati dūratova.

    ៥៧២.

    572.

    ‘‘តស្ស បុដ្ឋោ វិយាកាសិ, មាតលិ ទេវសារថិ;

    ‘‘Tassa puṭṭho viyākāsi, mātali devasārathi;

    វិបាកំ បុញ្ញកម្មានំ, ជានំ អក្ខាសិជានតោ។

    Vipākaṃ puññakammānaṃ, jānaṃ akkhāsijānato.

    ៥៧៣.

    573.

    ‘‘‘ចិត្រកូដោ’តិ យំ អាហុ, ទេវរាជបវេសនំ;

    ‘‘‘Citrakūṭo’ti yaṃ āhu, devarājapavesanaṃ;

    សុទស្សនស្ស គិរិនោ, ទ្វារញ្ហេតំ បកាសតិ។

    Sudassanassa girino, dvārañhetaṃ pakāsati.

    ៥៧៤.

    574.

    ‘‘អនេករូបំ រុចិរំ, នានាចិត្រំ បកាសតិ;

    ‘‘Anekarūpaṃ ruciraṃ, nānācitraṃ pakāsati;

    អាកិណ្ណំ ឥន្ទសទិសេហិ, ព្យគ្ឃេហេវ សុរក្ខិតំ;

    Ākiṇṇaṃ indasadisehi, byaggheheva surakkhitaṃ;

    បវិសេតេន រាជីសិ, អរជំ ភូមិមក្កមា’’តិ។

    Pavisetena rājīsi, arajaṃ bhūmimakkamā’’ti.

    តត្ថ អនេករូបន្តិ អនេកជាតិកំ។ នានាចិត្រន្តិ នានារតនចិត្រំ។ បកាសតីតិ កិំ នាម ឯតំ បញ្ញាយតិ។ អាកិណ្ណន្តិ សម្បរិបុណ្ណំ។ ព្យគ្ឃេហេវ សុរក្ខិតន្តិ យថា នាម ព្យគ្ឃេហិ វា សីហេហិ វា មហាវនំ, ឯវំ ឥន្ទសទិសេហេវ សុរក្ខិតំ។ តាសញ្ច បន ឥន្ទបដិមានំ អារក្ខណត្ថាយ ឋបិតភាវោ ឯកកនិបាតេ កុលាវកជាតកេ (ជា. ១.១.៣១) វុត្តនយេន គហេតព្ពោ។ កិំមភញ្ញមាហូតិ កិន្នាមំ វទន្តិ។ បវេសនន្តិ និក្ខមនប្បវេសនត្ថាយ និម្មិតំ។ សុទស្សនស្សាតិ សោភនទស្សនស្ស សិនេរុគិរិនោ។ ទ្វារំ ហេតន្តិ ឯតំ សិនេរុមត្ថកេ បតិដ្ឋិតស្ស ទសសហស្សយោជនិកស្ស ទេវនគរស្ស ទ្វារំ បកាសតិ, ទ្វារកោដ្ឋកោ បញ្ញាយតីតិ អត្ថោ។ បវិសេតេនាតិ ឯតេន ទ្វារេន ទេវនគរំ បវិស។ អរជំ ភូមិមក្កមាតិ អរជំ សុវណ្ណរជតមណិមយំ នានាបុប្ផេហិ សមាកិណ្ណំ ទិព្ពភូមិំ ទិព្ពយានេន អក្កម, មហារាជាតិ។

    Tattha anekarūpanti anekajātikaṃ. Nānācitranti nānāratanacitraṃ. Pakāsatīti kiṃ nāma etaṃ paññāyati. Ākiṇṇanti samparipuṇṇaṃ. Byaggheheva surakkhitanti yathā nāma byagghehi vā sīhehi vā mahāvanaṃ, evaṃ indasadiseheva surakkhitaṃ. Tāsañca pana indapaṭimānaṃ ārakkhaṇatthāya ṭhapitabhāvo ekakanipāte kulāvakajātake (jā. 1.1.31) vuttanayena gahetabbo. Kiṃmabhaññamāhūti kinnāmaṃ vadanti. Pavesananti nikkhamanappavesanatthāya nimmitaṃ. Sudassanassāti sobhanadassanassa sinerugirino. Dvāraṃ hetanti etaṃ sinerumatthake patiṭṭhitassa dasasahassayojanikassa devanagarassa dvāraṃ pakāsati, dvārakoṭṭhako paññāyatīti attho. Pavisetenāti etena dvārena devanagaraṃ pavisa. Arajaṃ bhūmimakkamāti arajaṃ suvaṇṇarajatamaṇimayaṃ nānāpupphehi samākiṇṇaṃ dibbabhūmiṃ dibbayānena akkama, mahārājāti.

    ឯវញ្ច បន វត្វា មាតលិ រាជានំ ទេវនគរំ បវេសេសិ។ តេន វុត្តំ –

    Evañca pana vatvā mātali rājānaṃ devanagaraṃ pavesesi. Tena vuttaṃ –

    ៥៧៥.

    575.

    ‘‘សហស្សយុត្តំ ហយវាហិំ, ទិព្ពយានមធិដ្ឋិតោ;

    ‘‘Sahassayuttaṃ hayavāhiṃ, dibbayānamadhiṭṭhito;

    យាយមានោ មហារាជា, អទ្ទា ទេវសភំ ឥទ’’ន្តិ។

    Yāyamāno mahārājā, addā devasabhaṃ ida’’nti.

    សោ ទិព្ពយានេ ឋិតោវ គច្ឆន្តោ សុធម្មាទេវសភំ ទិស្វា មាតលិំ បុច្ឆិ, សោបិស្ស អាចិក្ខិ។

    So dibbayāne ṭhitova gacchanto sudhammādevasabhaṃ disvā mātaliṃ pucchi, sopissa ācikkhi.

    ៥៧៦.

    576.

    ‘‘យថា សរទេ អាកាសេ, នីលោភាសោ បទិស្សតិ;

    ‘‘Yathā sarade ākāse, nīlobhāso padissati;

    តថូបមំ ឥទំ ព្យម្ហំ, វេឡុរិយាសុ និម្មិតំ។

    Tathūpamaṃ idaṃ byamhaṃ, veḷuriyāsu nimmitaṃ.

    ៥៧៧.

    577.

    ‘‘វិត្តី ហិ មំ វិន្ទតិ សូត ទិស្វា, បុច្ឆាមិ តំ មាតលិ ទេវសារថិ;

    ‘‘Vittī hi maṃ vindati sūta disvā, pucchāmi taṃ mātali devasārathi;

    ឥមំ នុ ព្យម្ហំ កិមភញ្ញមាហុ, មនោរមំ ទិស្សតិ ទូរតោវ។

    Imaṃ nu byamhaṃ kimabhaññamāhu, manoramaṃ dissati dūratova.

    ៥៧៨.

    578.

    ‘‘តស្ស បុដ្ឋោ វិយាកាសិ, មាតលិ ទេវសារថិ;

    ‘‘Tassa puṭṭho viyākāsi, mātali devasārathi;

    វិបាកំ បុញ្ញកម្មានំ, ជានំ អក្ខាសិជានតោ។

    Vipākaṃ puññakammānaṃ, jānaṃ akkhāsijānato.

    ៥៧៩.

    579.

    ‘‘‘សុធម្មា’ ឥតិ យំ អាហុ, បស្សេសា ទិស្សតេ សភា;

    ‘‘‘Sudhammā’ iti yaṃ āhu, passesā dissate sabhā;

    វេឡុរិយារុចិរា ចិត្រា, ធារយន្តិ សុនិម្មិតា។

    Veḷuriyārucirā citrā, dhārayanti sunimmitā.

    ៥៨០.

    580.

    ‘‘អដ្ឋំសា សុកតា ថម្ភា, សព្ពេ វេឡុរិយាមយា;

    ‘‘Aṭṭhaṃsā sukatā thambhā, sabbe veḷuriyāmayā;

    យត្ថ ទេវា តាវតិំសា, សព្ពេ ឥន្ទបុរោហិតា។

    Yattha devā tāvatiṃsā, sabbe indapurohitā.

    ៥៨១.

    581.

    ‘‘អត្ថំ ទេវមនុស្សានំ, ចិន្តយន្តា សមច្ឆរេ;

    ‘‘Atthaṃ devamanussānaṃ, cintayantā samacchare;

    បវិសេតេន រាជីសិ, ទេវានំ អនុមោទនន្តិ។

    Pavisetena rājīsi, devānaṃ anumodananti.

    តត្ថ ឥទន្តិ និបាតមត្តំ, ទេវសភំ អទ្ទសាតិ អត្ថោ។ បស្សេសាតិ បស្ស ឯសា។ វេឡុរិយា រុចិរាតិ រុចិរវេឡុរិយា។ ចិត្រាតិ នានារតនវិចិត្រា។ ធារយន្តីតិ ឥមំ សភំ ឯតេ អដ្ឋំសាទិភេទា សុកតា ថម្ភា ធារយន្តិ។ ឥន្ទបុរោហិតាតិ ឥន្ទំ បុរោហិតំ បុរេចារិកំ កត្វា បរិវារេត្វា ឋិតា ទេវមនុស្សានំ អត្ថំ ចិន្តយន្តា អច្ឆន្តិ។ បវិសេតេនាតិ ឥមិនា មគ្គេន យត្ថ ទេវា អញ្ញមញ្ញំ អនុមោទន្តា អច្ឆន្តិ, តំ ឋានំ ទេវានំ អនុមោទនំ បវិស។

    Tattha idanti nipātamattaṃ, devasabhaṃ addasāti attho. Passesāti passa esā. Veḷuriyā rucirāti ruciraveḷuriyā. Citrāti nānāratanavicitrā. Dhārayantīti imaṃ sabhaṃ ete aṭṭhaṃsādibhedā sukatā thambhā dhārayanti. Indapurohitāti indaṃ purohitaṃ purecārikaṃ katvā parivāretvā ṭhitā devamanussānaṃ atthaṃ cintayantā acchanti. Pavisetenāti iminā maggena yattha devā aññamaññaṃ anumodantā acchanti, taṃ ṭhānaṃ devānaṃ anumodanaṃ pavisa.

    ទេវាបិ ខោ តស្សាគមនមគ្គំ ឱលោកេន្តាវ និសីទិំសុ។ តេ ‘‘រាជា អាគតោ’’តិ សុត្វា ទិព្ពគន្ធវាសបុប្ផហត្ថា យាវ ចិត្តកូដទ្វារកោដ្ឋកា បដិមគ្គំ គន្ត្វា មហាសត្តំ ទិព្ពគន្ធមាលាទីហិ បូជយន្តា សុធម្មាទេវសភំ អានយិំសុ។ រាជា រថា ឱតរិត្វា ទេវសភំ បាវិសិ។ ទេវា អាសនេន និមន្តយិំសុ។ សក្កោបិ អាសនេន ចេវ កាមេហិ ច និមន្តេសិ។ តមត្ថំ បកាសេន្តោ សត្ថា អាហ –

    Devāpi kho tassāgamanamaggaṃ olokentāva nisīdiṃsu. Te ‘‘rājā āgato’’ti sutvā dibbagandhavāsapupphahatthā yāva cittakūṭadvārakoṭṭhakā paṭimaggaṃ gantvā mahāsattaṃ dibbagandhamālādīhi pūjayantā sudhammādevasabhaṃ ānayiṃsu. Rājā rathā otaritvā devasabhaṃ pāvisi. Devā āsanena nimantayiṃsu. Sakkopi āsanena ceva kāmehi ca nimantesi. Tamatthaṃ pakāsento satthā āha –

    ៥៨២.

    582.

    ‘‘តំ ទេវា បដិនន្ទិំសុ, ទិស្វា រាជានមាគតំ;

    ‘‘Taṃ devā paṭinandiṃsu, disvā rājānamāgataṃ;

    ស្វាគតំ តេ មហារាជ, អថោ តេ អទុរាគតំ;

    Svāgataṃ te mahārāja, atho te adurāgataṃ;

    និសីទ ទានិ រាជីសិ, ទេវរាជស្ស សន្តិកេ។

    Nisīda dāni rājīsi, devarājassa santike.

    ៥៨៣.

    583.

    ‘‘សក្កោបិ បដិនន្ទិត្ថ, វេទេហំ មិថិលគ្គហំ;

    ‘‘Sakkopi paṭinandittha, vedehaṃ mithilaggahaṃ;

    និមន្តយិត្ថ កាមេហិ, អាសនេន ច វាសវោ។

    Nimantayittha kāmehi, āsanena ca vāsavo.

    ៥៨៤.

    584.

    ‘‘សាធុ ខោសិ អនុប្បត្តោ, អាវាសំ វសវត្តិនំ;

    ‘‘Sādhu khosi anuppatto, āvāsaṃ vasavattinaṃ;

    វស ទេវេសុ រាជីសិ, សព្ពកាមសមិទ្ធិសុ;

    Vasa devesu rājīsi, sabbakāmasamiddhisu;

    តាវតិំសេសុ ទេវេសុ, ភុញ្ជ កាមេ អមានុសេ’’តិ។

    Tāvatiṃsesu devesu, bhuñja kāme amānuse’’ti.

    តត្ថ បដិនន្ទិំសូតិ សម្បិយាយិំសុ, ហដ្ឋតុដ្ឋាវ ហុត្វា សម្បដិច្ឆិំសុ។ សព្ពកាមសមិទ្ធិសូតិ សព្ពេសំ កាមានំ សមិទ្ធិយុត្តេសុ។

    Tattha paṭinandiṃsūti sampiyāyiṃsu, haṭṭhatuṭṭhāva hutvā sampaṭicchiṃsu. Sabbakāmasamiddhisūti sabbesaṃ kāmānaṃ samiddhiyuttesu.

    ឯវំ សក្កេន ទិព្ពកាមេហិ ចេវ អាសនេន ច និមន្តិតោ រាជា បដិក្ខិបន្តោ អាហ –

    Evaṃ sakkena dibbakāmehi ceva āsanena ca nimantito rājā paṭikkhipanto āha –

    ៥៨៥.

    585.

    ‘‘យថា យាចិតកំ យានំ, យថា យាចិតកំ ធនំ;

    ‘‘Yathā yācitakaṃ yānaṃ, yathā yācitakaṃ dhanaṃ;

    ឯវំ សម្បទមេវេតំ, យំ បរតោ ទានបច្ចយា។

    Evaṃ sampadamevetaṃ, yaṃ parato dānapaccayā.

    ៥៨៦.

    586.

    ‘‘ន ចាហមេតមិច្ឆាមិ, យំ បរតោ ទានបច្ចយា;

    ‘‘Na cāhametamicchāmi, yaṃ parato dānapaccayā;

    សយំកតានិ បុញ្ញានិ, តំ មេ អាវេណិកំ ធនំ។

    Sayaṃkatāni puññāni, taṃ me āveṇikaṃ dhanaṃ.

    ៥៨៧.

    587.

    ‘‘សោហំ គន្ត្វា មនុស្សេសុ, កាហាមិ កុសលំ ពហុំ;

    ‘‘Sohaṃ gantvā manussesu, kāhāmi kusalaṃ bahuṃ;

    ទានេន សមចរិយាយ, សំយមេន ទមេន ច;

    Dānena samacariyāya, saṃyamena damena ca;

    យំ កត្វា សុខិតោ ហោតិ, ន ច បច្ឆានុតប្បតី’’តិ។

    Yaṃ katvā sukhito hoti, na ca pacchānutappatī’’ti.

    តត្ថ យំ បរតោ ទានបច្ចយាតិ យំ បរតោ តស្ស បរស្ស ទានបច្ចយា តេន ទិន្នត្តា លព្ភតិ, តំ យាចិតកសទិសំ ហោតិ, តស្មា នាហំ ឯតំ ឥច្ឆាមិ។ សយំកតានីតិ យានិ បន មយា អត្តនា កតានិ បុញ្ញានិ, តមេវ មម បរេហិ អសាធារណត្តា អាវេណិកំ ធនំ អនុគាមិយធនំ។ សមចរិយាយាតិ តីហិ ទ្វារេហិ សមចរិយាយ។ សំយមេនាតិ សីលរក្ខណេន។ ទមេនាតិ ឥន្ទ្រិយទមេន។

    Tattha yaṃ parato dānapaccayāti yaṃ parato tassa parassa dānapaccayā tena dinnattā labbhati, taṃ yācitakasadisaṃ hoti, tasmā nāhaṃ etaṃ icchāmi. Sayaṃkatānīti yāni pana mayā attanā katāni puññāni, tameva mama parehi asādhāraṇattā āveṇikaṃ dhanaṃ anugāmiyadhanaṃ. Samacariyāyāti tīhi dvārehi samacariyāya. Saṃyamenāti sīlarakkhaṇena. Damenāti indriyadamena.

    ឯវំ មហាសត្តោ ទេវានំ មធុរសទ្ទេន ធម្មំ ទេសេសិ។ ធម្មំ ទេសេន្តោយេវ មនុស្សគណនាយ សត្ត ទិវសានិ ឋត្វា ទេវគណំ កោសេត្វា ទេវគណមជ្ឈេ ឋិតោវ មាតលិស្ស គុណំ កថេន្តោ អាហ –

    Evaṃ mahāsatto devānaṃ madhurasaddena dhammaṃ desesi. Dhammaṃ desentoyeva manussagaṇanāya satta divasāni ṭhatvā devagaṇaṃ kosetvā devagaṇamajjhe ṭhitova mātalissa guṇaṃ kathento āha –

    ៥៨៨.

    588.

    ‘‘ពហូបការោ នោ ភវំ, មាតលិ ទេវសារថិ;

    ‘‘Bahūpakāro no bhavaṃ, mātali devasārathi;

    យោ មេ កល្យាណកម្មានំ, បាបានំ បដិទស្សយី’’តិ។

    Yo me kalyāṇakammānaṃ, pāpānaṃ paṭidassayī’’ti.

    តត្ថ យោ មេ កល្យាណកម្មានំ, បាបានំ បដិទស្សយីតិ យោ ឯស មយ្ហំ កល្យាណកម្មានំ ទេវានញ្ច ឋានានិ បាបកម្មានំ នេរយិកានញ្ច បាបានិ ឋានានិ ទស្សេសីតិ អត្ថោ។

    Tattha yo me kalyāṇakammānaṃ, pāpānaṃ paṭidassayīti yo esa mayhaṃ kalyāṇakammānaṃ devānañca ṭhānāni pāpakammānaṃ nerayikānañca pāpāni ṭhānāni dassesīti attho.

    សគ្គកណ្ឌំ និដ្ឋិតំ។

    Saggakaṇḍaṃ niṭṭhitaṃ.

    អថ រាជា សក្កំ អាមន្តេត្វា ‘‘ឥច្ឆាមហំ, មហារាជ, មនុស្សលោកំ គន្តុ’’ន្តិ អាហ។ សក្កោ ‘‘តេន ហិ, សម្ម មាតលិ, និមិរាជានំ តត្ថេវ មិថិលំ នេហី’’តិ អាហ។ សោ ‘‘សាធូ’’តិ សម្បដិច្ឆិត្វា រថំ ឧបដ្ឋាបេសិ។ រាជា ទេវគណេហិ សទ្ធិំ សម្មោទិត្វា ទេវេ និវត្តាបេត្វា រថំ អភិរុហិ។ មាតលិ រថំ បេសេន្តោ បាចីនទិសាភាគេន មិថិលំ បាបុណិ។ មហាជនោ ទិព្ពរថំ ទិស្វា ‘‘រាជា នោ អាគតោ’’តិ បមុទិតោ អហោសិ។ មាតលិ មិថិលំ បទក្ខិណំ កត្វា តស្មិំយេវ សីហបញ្ជរេ មហាសត្តំ ឱតារេត្វា ‘‘គច្ឆាមហំ, មហារាជា’’តិ អាបុច្ឆិត្វា សកដ្ឋានមេវ គតោ។ មហាជនោបិ រាជានំ បរិវារេត្វា ‘‘កីទិសោ, ទេវ, ទេវលោកោ’’តិ បុច្ឆិ។ រាជា ទេវតានញ្ច សក្កស្ស ច ទេវរញ្ញោ សម្បត្តិំ វណ្ណេត្វា ‘‘តុម្ហេបិ ទានាទីនិ បុញ្ញានិ ករោថ, ឯវំ តស្មិំ ទេវលោកេ និព្ពត្តិស្សថា’’តិ មហាជនស្ស ធម្មំ ទេសេសិ។

    Atha rājā sakkaṃ āmantetvā ‘‘icchāmahaṃ, mahārāja, manussalokaṃ gantu’’nti āha. Sakko ‘‘tena hi, samma mātali, nimirājānaṃ tattheva mithilaṃ nehī’’ti āha. So ‘‘sādhū’’ti sampaṭicchitvā rathaṃ upaṭṭhāpesi. Rājā devagaṇehi saddhiṃ sammoditvā deve nivattāpetvā rathaṃ abhiruhi. Mātali rathaṃ pesento pācīnadisābhāgena mithilaṃ pāpuṇi. Mahājano dibbarathaṃ disvā ‘‘rājā no āgato’’ti pamudito ahosi. Mātali mithilaṃ padakkhiṇaṃ katvā tasmiṃyeva sīhapañjare mahāsattaṃ otāretvā ‘‘gacchāmahaṃ, mahārājā’’ti āpucchitvā sakaṭṭhānameva gato. Mahājanopi rājānaṃ parivāretvā ‘‘kīdiso, deva, devaloko’’ti pucchi. Rājā devatānañca sakkassa ca devarañño sampattiṃ vaṇṇetvā ‘‘tumhepi dānādīni puññāni karotha, evaṃ tasmiṃ devaloke nibbattissathā’’ti mahājanassa dhammaṃ desesi.

    សោ អបរភាគេ កប្បកេន បលិតស្ស ជាតភាវេ អារោចិតេ បលិតំ សុវណ្ណសណ្ឌាសេន ឧទ្ធរាបេត្វា ហត្ថេ ឋបេត្វា កប្បកស្ស គាមវរំ ទត្វា បព្ពជិតុកាមោ ហុត្វា បុត្តស្ស រជ្ជំ បដិច្ឆាបេសិ។ តេន ច ‘‘កស្មា, ទេវ, បព្ពជិស្សសី’’តិ វុត្តេ –

    So aparabhāge kappakena palitassa jātabhāve ārocite palitaṃ suvaṇṇasaṇḍāsena uddharāpetvā hatthe ṭhapetvā kappakassa gāmavaraṃ datvā pabbajitukāmo hutvā puttassa rajjaṃ paṭicchāpesi. Tena ca ‘‘kasmā, deva, pabbajissasī’’ti vutte –

    ‘‘ឧត្តមង្គរុហា មយ្ហំ, ឥមេ ជាតា វយោហរា;

    ‘‘Uttamaṅgaruhā mayhaṃ, ime jātā vayoharā;

    បាហុភូតា ទេវទូតា, បព្ពជ្ជាសមយោ មមា’’តិ។ –

    Pāhubhūtā devadūtā, pabbajjāsamayo mamā’’ti. –

    គាថំ វត្វា បុរិមរាជានោ វិយ បព្ពជិត្វា តស្មិំយេវ អម្ពវនេ វិហរន្តោ ចត្តារោ ព្រហ្មវិហារេ ភាវេត្វា ព្រហ្មលោកូបគោ អហោសិ។ តស្សេវំ បព្ពជិតភាវំ អាវិករោន្តោ សត្ថា ឱសានគាថមាហ –

    Gāthaṃ vatvā purimarājāno viya pabbajitvā tasmiṃyeva ambavane viharanto cattāro brahmavihāre bhāvetvā brahmalokūpago ahosi. Tassevaṃ pabbajitabhāvaṃ āvikaronto satthā osānagāthamāha –

    ៥៨៩.

    589.

    ‘‘ឥទំ វត្វា និមិរាជា, វេទេហោ មិថិលគ្គហោ;

    ‘‘Idaṃ vatvā nimirājā, vedeho mithilaggaho;

    បុថុយញ្ញំ យជិត្វាន, សំយមំ អជ្ឈុបាគមី’’តិ។

    Puthuyaññaṃ yajitvāna, saṃyamaṃ ajjhupāgamī’’ti.

    តត្ថ ឥទំ វត្វាតិ ‘‘ឧត្តមង្គរុហា មយ្ហ’’ន្តិ ឥមំ គាថំ វត្វា។ បុថុយញ្ញំ យជិត្វានាតិ មហាទានំ ទត្វា។ សំយមំ អជ្ឈុបាគមីតិ សីលសំយមំ ឧបគតោ។

    Tattha idaṃ vatvāti ‘‘uttamaṅgaruhā mayha’’nti imaṃ gāthaṃ vatvā. Puthuyaññaṃ yajitvānāti mahādānaṃ datvā. Saṃyamaṃ ajjhupāgamīti sīlasaṃyamaṃ upagato.

    បុត្តោ បនស្ស កាឡារជនកោ នាម តំ វំសំ ឧបច្ឆិន្ទិ។

    Putto panassa kāḷārajanako nāma taṃ vaṃsaṃ upacchindi.

    សត្ថា ឥមំ ធម្មទេសនំ អាហរិត្វា ‘‘ន, ភិក្ខវេ, ឥទានេវ, បុព្ពេបិ តថាគតោ មហាភិនិក្ខមនំ និក្ខន្តោយេវា’’តិ វត្វា ជាតកំ សមោធានេសិ ‘‘តទា សក្កោ អនុរុទ្ធោ អហោសិ, មាតលិ អានន្ទោ, ចតុរាសីតិ ខត្តិយសហស្សានិ ពុទ្ធបរិសា, និមិរាជា បន អហមេវ សម្មាសម្ពុទ្ធោ អហោសិ’’ន្តិ។

    Satthā imaṃ dhammadesanaṃ āharitvā ‘‘na, bhikkhave, idāneva, pubbepi tathāgato mahābhinikkhamanaṃ nikkhantoyevā’’ti vatvā jātakaṃ samodhānesi ‘‘tadā sakko anuruddho ahosi, mātali ānando, caturāsīti khattiyasahassāni buddhaparisā, nimirājā pana ahameva sammāsambuddho ahosi’’nti.

    និមិជាតកវណ្ណនា ចតុត្ថា។

    Nimijātakavaṇṇanā catutthā.




    Next: [៥៤២] ៥. ឧមង្គជាតកវណ្ណនា • [542] 5. Umaṅgajātakavaṇṇanā




    Related texts:



    តិបិដក (មូល) • Tipiṭaka (Mūla) / សុត្តបិដក • Suttapiṭaka / ខុទ្ទកនិកាយ • Khuddakanikāya / ជាតកបាឡិ • Jātakapāḷi / ៥៤១. និមិជាតកំ • 541. Nimijātakaṃ


    © 1991-2023 The Titi Tudorancea Bulletin | Titi Tudorancea® is a Registered Trademark | Terms of use and privacy policy
    Contact