A World of Knowledge
    Library / Tipiṭaka / တိပိဋက • Tipiṭaka / ဇာတက-အဋ္ဌကထာ • Jātaka-aṭṭhakathā

    [၅၄၁] ၄. နိမိဇာတကဝဏ္ဏနာ

    [541] 4. Nimijātakavaṇṇanā

    အစ္ဆေရံ ဝတ လောကသ္မိန္တိ ဣဒံ သတ္ထာ မိထိလံ ဥပနိသ္သာယ မဃဒေဝအမ္ဗဝနေ ဝိဟရန္တော သိတပာတုကမ္မံ အာရဗ္ဘ ကထေသိ။ ဧကဒိဝသဉ္ဟိ သတ္ထာ သာယန္ဟသမယေ သမ္ဗဟုလေဟိ ဘိက္ခူဟိ သဒ္ဓိံ တသ္မိံ အမ္ဗဝနေ စာရိကံ စရမာနော ဧကံ ရမဏီယံ ဘူမိပ္ပဒေသံ ဒိသ္ဝာ အတ္တနော ပုဗ္ဗစရိယံ ကထေတုကာမော ဟုတ္ဝာ သိတပာတုကမ္မံ ကတ္ဝာ အာယသ္မတာ အာနန္ဒတ္ထေရေန သိတပာတုကမ္မကာရဏံ ပုဋ္ဌော ‘‘အာနန္ဒ, အယံ ဘူမိပ္ပဒေသော ပုဗ္ဗေ မယာ မဃဒေဝရာဇကာလေ ဈာနကီဠ္ဟံ ကီဠန္တေန အဇ္ဈာဝုဋ္ဌပုဗ္ဗော’’တိ ဝတ္ဝာ တေန ယာစိတော ပညတ္တာသနေ နိသီဒိတ္ဝာ အတီတံ အာဟရိ။

    Accheraṃvata lokasminti idaṃ satthā mithilaṃ upanissāya maghadevaambavane viharanto sitapātukammaṃ ārabbha kathesi. Ekadivasañhi satthā sāyanhasamaye sambahulehi bhikkhūhi saddhiṃ tasmiṃ ambavane cārikaṃ caramāno ekaṃ ramaṇīyaṃ bhūmippadesaṃ disvā attano pubbacariyaṃ kathetukāmo hutvā sitapātukammaṃ katvā āyasmatā ānandattherena sitapātukammakāraṇaṃ puṭṭho ‘‘ānanda, ayaṃ bhūmippadeso pubbe mayā maghadevarājakāle jhānakīḷhaṃ kīḷantena ajjhāvuṭṭhapubbo’’ti vatvā tena yācito paññattāsane nisīditvā atītaṃ āhari.

    အတီတေ ဝိဒေဟရဋ္ဌေ မိထိလနဂရေ မဃဒေဝော နာမ ရာဇာ ရဇ္ဇံ ကာရေသိ။ သော စတုရာသီတိဝသ္သသဟသ္သာနိ ကုမာရကီဠ္ဟံ ကီဠိ, စတုရာသီတိဝသ္သသဟသ္သာနိ ဥပရဇ္ဇံ ကာရေသိ, စတုရာသီတိဝသ္သသဟသ္သာနိ ရဇ္ဇံ ကာရေန္တော ‘‘ယဒာ မေ သမ္မ ကပ္ပက, သိရသ္မိံ ပလိတာနိ ပသ္သေယ္ယာသိ, တဒာ မေ အာရောစေယ္ယာသီ’’တိ အာဟ။ အပရဘာဂေ ကပ္ပကော ပလိတာနိ ဒိသ္ဝာ ရညော အာရောစေသိ။ ရာဇာ ပလိတံ သုဝဏ္ဏသဏ္ဍာသေန ဥဒ္ဓရာပေတ္ဝာ ဟတ္ထတလေ ပတိဋ္ဌာပေတ္ဝာ ပလိတံ ဩလောကေတ္ဝာ မစ္စုရာဇေန အာဂန္တ္ဝာ နလာဋေ လဂ္ဂံ ဝိယ မရဏံ သမ္ပသ္သမာနော ‘‘ဣဒာနိ မေ ပဗ္ဗဇိတကာလော’’တိ ကပ္ပကသ္သ ဂာမဝရံ ဒတ္ဝာ ဇေဋ္ဌပုတ္တံ ပက္ကောသာပေတ္ဝာ ‘‘တာတ, ရဇ္ဇံ ပဋိစ္ဆ, အဟံ ပဗ္ဗဇိသ္သာမီ’’တိ ဝတ္ဝာ ‘‘ကိံ ကာရဏာ ဒေဝာ’’တိ ဝုတ္တေ –

    Atīte videharaṭṭhe mithilanagare maghadevo nāma rājā rajjaṃ kāresi. So caturāsītivassasahassāni kumārakīḷhaṃ kīḷi, caturāsītivassasahassāni uparajjaṃ kāresi, caturāsītivassasahassāni rajjaṃ kārento ‘‘yadā me samma kappaka, sirasmiṃ palitāni passeyyāsi, tadā me āroceyyāsī’’ti āha. Aparabhāge kappako palitāni disvā rañño ārocesi. Rājā palitaṃ suvaṇṇasaṇḍāsena uddharāpetvā hatthatale patiṭṭhāpetvā palitaṃ oloketvā maccurājena āgantvā nalāṭe laggaṃ viya maraṇaṃ sampassamāno ‘‘idāni me pabbajitakālo’’ti kappakassa gāmavaraṃ datvā jeṭṭhaputtaṃ pakkosāpetvā ‘‘tāta, rajjaṃ paṭiccha, ahaṃ pabbajissāmī’’ti vatvā ‘‘kiṃ kāraṇā devā’’ti vutte –

    ‘‘ဥတ္တမင္ဂရုဟာ မယ္ဟံ၊ ဣမေ ဇာတာ ဝယောဟရာ။

    ‘‘Uttamaṅgaruhā mayhaṃ, ime jātā vayoharā;

    ပာတုဘူတာ ဒေဝဒူတာ၊ ပဗ္ဗဇ္ဇာသမယော မမာ’’တိ။ –

    Pātubhūtā devadūtā, pabbajjāsamayo mamā’’ti. –

    ဝတ္ဝာ ပုတ္တံ ရဇ္ဇေ အဘိသိဉ္စိတ္ဝာ ‘‘တာတ, တ္ဝမ္ပိ ဧဝရူပံ ပလိတံ ဒိသ္ဝာဝ ပဗ္ဗဇေယ္ယာသီ’’တိ တံ ဩဝဒိတ္ဝာ နဂရာ နိက္ခမိတ္ဝာ အမ္ဗဝနေ ဣသိပဗ္ဗဇ္ဇံ ပဗ္ဗဇိတ္ဝာ စတုရာသီတိဝသ္သသဟသ္သာနိ စတ္တာရော ဗ္ရဟ္မဝိဟာရေ ဘာဝေတ္ဝာ ဗ္ရဟ္မလောကေ နိဗ္ဗတ္တိ။ ပုတ္တောပိသ္သ ဧတေနေဝ ဥပာယေန ပဗ္ဗဇိတ္ဝာ ဗ္ရဟ္မလောကပရာယဏော အဟောသိ။ တထာ တသ္သ ပုတ္တော, တထာ တသ္သ ပုတ္တောတိ ဧဝံ ဒ္ဝီဟိ ဦနာနိ စတုရာသီတိခတ္တိယသဟသ္သာနိ သီသေ ပလိတံ ဒိသ္ဝာဝ ဣမသ္မိံ အမ္ဗဝနေ ပဗ္ဗဇိတ္ဝာ စတ္တာရော ဗ္ရဟ္မဝိဟာရေ ဘာဝေတ္ဝာ ဗ္ရဟ္မလောကေ နိဗ္ဗတ္တိံသု။

    Vatvā puttaṃ rajje abhisiñcitvā ‘‘tāta, tvampi evarūpaṃ palitaṃ disvāva pabbajeyyāsī’’ti taṃ ovaditvā nagarā nikkhamitvā ambavane isipabbajjaṃ pabbajitvā caturāsītivassasahassāni cattāro brahmavihāre bhāvetvā brahmaloke nibbatti. Puttopissa eteneva upāyena pabbajitvā brahmalokaparāyaṇo ahosi. Tathā tassa putto, tathā tassa puttoti evaṃ dvīhi ūnāni caturāsītikhattiyasahassāni sīse palitaṃ disvāva imasmiṃ ambavane pabbajitvā cattāro brahmavihāre bhāvetvā brahmaloke nibbattiṃsu.

    တေသံ သဗ္ဗပဌမံ နိဗ္ဗတ္တော မဃဒေဝရာဇာ ဗ္ရဟ္မလောကေ ဌိတောဝ အတ္တနော ဝံသံ ဩလောကေန္တော ဒ္ဝီဟိ ဦနာနိ စတုရာသီတိခတ္တိယသဟသ္သာနိ ပဗ္ဗဇိတာနိ ဒိသ္ဝာ တုဋ္ဌမာနသော ဟုတ္ဝာ ‘‘ဣတော နု ခော ပရံ ပဝတ္တိသ္သတိ, န ပဝတ္တိသ္သတီ’’တိ ဩလောကေန္တော အပ္ပဝတ္တနဘာဝံ ဉတ္ဝာ ‘‘မမ ဝံသံ အဟမေဝ ဃဋေသ္သာမီ’’တိ စိန္တေတ္ဝာ တတော စဝိတ္ဝာ မိထိလနဂရေ ရညော အဂ္ဂမဟေသိယာ ကုစ္ဆိမ္ဟိ ပဋိသန္ဓိံ ဂဏ္ဟိတ္ဝာ ဒသမာသစ္စယေန မာတု ကုစ္ဆိတော နိက္ခမိ။ ရာဇာ တသ္သ နာမဂ္ဂဟဏဒိဝသေ နေမိတ္တကေ ဗ္ရာဟ္မဏေ ပက္ကောသာပေတ္ဝာ ပုစ္ဆိ။ တေ တသ္သ လက္ခဏာနိ ဩလောကေတ္ဝာ ‘‘မဟာရာဇ, အယံ ကုမာရော တုမ္ဟာကံ ဝံသံ ဃဋေန္တော ဥပ္ပန္နော။ တုမ္ဟာကဉ္ဟိ ဝံသော ပဗ္ဗဇိတဝံသော, ဣမသ္သ ပရတော နာဂမိသ္သတီ’’တိ ဝဒိံသု။ တံ သုတ္ဝာ ရာဇာ ‘‘အယံ ကုမာရော ရထစက္ကနေမိ ဝိယ မမ ဝံသံ ဃဋေန္တော ဇာတော, တသ္မာ တသ္သ ‘နိမိကုမာရော’တိ နာမံ ကရိသ္သာမီ’’တိ စိန္တေတ္ဝာ ‘‘နိမိကုမာရော’’တိသ္သ နာမံ အကာသိ။

    Tesaṃ sabbapaṭhamaṃ nibbatto maghadevarājā brahmaloke ṭhitova attano vaṃsaṃ olokento dvīhi ūnāni caturāsītikhattiyasahassāni pabbajitāni disvā tuṭṭhamānaso hutvā ‘‘ito nu kho paraṃ pavattissati, na pavattissatī’’ti olokento appavattanabhāvaṃ ñatvā ‘‘mama vaṃsaṃ ahameva ghaṭessāmī’’ti cintetvā tato cavitvā mithilanagare rañño aggamahesiyā kucchimhi paṭisandhiṃ gaṇhitvā dasamāsaccayena mātu kucchito nikkhami. Rājā tassa nāmaggahaṇadivase nemittake brāhmaṇe pakkosāpetvā pucchi. Te tassa lakkhaṇāni oloketvā ‘‘mahārāja, ayaṃ kumāro tumhākaṃ vaṃsaṃ ghaṭento uppanno. Tumhākañhi vaṃso pabbajitavaṃso, imassa parato nāgamissatī’’ti vadiṃsu. Taṃ sutvā rājā ‘‘ayaṃ kumāro rathacakkanemi viya mama vaṃsaṃ ghaṭento jāto, tasmā tassa ‘nimikumāro’ti nāmaṃ karissāmī’’ti cintetvā ‘‘nimikumāro’’tissa nāmaṃ akāsi.

    သော ဒဟရကာလတော ပဋ္ဌာယ ဒာနေ သီလေ ဥပောသထကမ္မေ စ အဘိရတော အဟောသိ။ အထသ္သ ပိတာ ပုရိမနယေနေဝ ပလိတံ ဒိသ္ဝာ ကပ္ပကသ္သ ဂာမဝရံ ဒတ္ဝာ ပုတ္တသ္သ ရဇ္ဇံ နိယ္ယာဒေတ္ဝာ အမ္ဗဝနေ ပဗ္ဗဇိတ္ဝာ ဗ္ရဟ္မလောကပရာယဏော အဟောသိ။ နိမိရာဇာ ပန ဒာနဇ္ဈာသယတာယ စတူသု နဂရဒ္ဝာရေသု နဂရမဇ္ဈေ စာတိ ပဉ္စသု ဌာနေသု ပဉ္စ ဒာနသာလာယော ကာရာပေတ္ဝာ မဟာဒာနံ ပဝတ္တေသိ။ ဧကေကာယ ဒာနသာလာယ သတသဟသ္သံ သတသဟသ္သံ ကတ္ဝာ ဒေဝသိကံ ပဉ္စ ပဉ္စ ကဟာပဏသတသဟသ္သာနိ ပရိစ္စဇိ, နိစ္စံ ပဉ္စ သီလာနိ ရက္ခိ, ပက္ခဒိဝသေသု ဥပောသထံ သမာဒိယိ, မဟာဇနမ္ပိ ဒာနာဒီသု ပုညေသု သမာဒပေသိ, သဂ္ဂမဂ္ဂံ အာစိက္ခိတ္ဝာ နိရယဘယေန တဇ္ဇေတ္ဝာ ဓမ္မံ ဒေသေသိ။ တသ္သ ဩဝာဒေ ဌိတာ မနုသ္သာ ဒာနာဒီနိ ပုညာနိ ကတ္ဝာ တတော စုတာ ဒေဝလောကေ နိဗ္ဗတ္တိံသု, ဒေဝလောကော ပရိပူရိ, နိရယော တုစ္ဆော ဝိယ အဟောသိ။ တဒာ တာဝတိံသဘဝနေ ဒေဝသင္ဃာ သုဓမ္မာယံ ဒေဝသဘာယံ သန္နိပတိတ္ဝာ ‘‘အဟော, ဝတ အမ္ဟာကံ အာစရိယော နိမိရာဇာ, တံ နိသ္သာယ မယံ ဣမံ ဗုဒ္ဓညဏေနပိ အပရိစ္ဆိန္ဒနီယံ ဒိဗ္ဗသမ္ပတ္တိံ အနုဘဝာမာ’’တိ ဝတ္ဝာ မဟာသတ္တသ္သ ဂုဏေ ဝဏ္ဏယိံသု ။ မနုသ္သလောကေပိ မဟာသမုဒ္ဒပိဋ္ဌေ အာသိတ္တတေလံ ဝိယ မဟာသတ္တသ္သ ဂုဏကထာ ပတ္ထရိ။ သတ္ထာ တမတ္ထံ အာဝိဘူတံ ကတ္ဝာ ဘိက္ခုသင္ဃသ္သ ကထေန္တော အာဟ –

    So daharakālato paṭṭhāya dāne sīle uposathakamme ca abhirato ahosi. Athassa pitā purimanayeneva palitaṃ disvā kappakassa gāmavaraṃ datvā puttassa rajjaṃ niyyādetvā ambavane pabbajitvā brahmalokaparāyaṇo ahosi. Nimirājā pana dānajjhāsayatāya catūsu nagaradvāresu nagaramajjhe cāti pañcasu ṭhānesu pañca dānasālāyo kārāpetvā mahādānaṃ pavattesi. Ekekāya dānasālāya satasahassaṃ satasahassaṃ katvā devasikaṃ pañca pañca kahāpaṇasatasahassāni pariccaji, niccaṃ pañca sīlāni rakkhi, pakkhadivasesu uposathaṃ samādiyi, mahājanampi dānādīsu puññesu samādapesi, saggamaggaṃ ācikkhitvā nirayabhayena tajjetvā dhammaṃ desesi. Tassa ovāde ṭhitā manussā dānādīni puññāni katvā tato cutā devaloke nibbattiṃsu, devaloko paripūri, nirayo tuccho viya ahosi. Tadā tāvatiṃsabhavane devasaṅghā sudhammāyaṃ devasabhāyaṃ sannipatitvā ‘‘aho, vata amhākaṃ ācariyo nimirājā, taṃ nissāya mayaṃ imaṃ buddhaññaṇenapi aparicchindanīyaṃ dibbasampattiṃ anubhavāmā’’ti vatvā mahāsattassa guṇe vaṇṇayiṃsu . Manussalokepi mahāsamuddapiṭṭhe āsittatelaṃ viya mahāsattassa guṇakathā patthari. Satthā tamatthaṃ āvibhūtaṃ katvā bhikkhusaṅghassa kathento āha –

    ၄၂၁.

    421.

    ‘‘အစ္ဆေရံ ဝတ လောကသ္မိံ၊ ဥပ္ပဇ္ဇန္တိ ဝိစက္ခဏာ။

    ‘‘Accheraṃ vata lokasmiṃ, uppajjanti vicakkhaṇā;

    ယဒာ အဟု နိမိရာဇာ၊ ပဏ္ဍိတော ကုသလတ္ထိကော။

    Yadā ahu nimirājā, paṇḍito kusalatthiko.

    ၄၂၂.

    422.

    ‘‘ရာဇာ သဗ္ဗဝိဒေဟာနံ၊ အဒာ ဒာနံ အရိန္ဒမော။

    ‘‘Rājā sabbavidehānaṃ, adā dānaṃ arindamo;

    တသ္သ တံ ဒဒတော ဒာနံ၊ သင္ကပ္ပော ဥဒပဇ္ဇထ။

    Tassa taṃ dadato dānaṃ, saṅkappo udapajjatha;

    ဒာနံ ဝာ ဗ္ရဟ္မစရိယံ ဝာ၊ ကတမံ သု မဟပ္ဖလ’’န္တိ။

    Dānaṃ vā brahmacariyaṃ vā, katamaṃ su mahapphala’’nti.

    တတ္ထ ယဒာ အဟူတိ ဘိက္ခဝေ, ယဒာ ပဏ္ဍိတော အတ္တနော စ ပရေသဉ္စ ကုသလတ္ထိကော နိမိရာဇာ အဟောသိ, တဒာ ဒေဝမနုသ္သာ ‘‘အစ္ဆေရံ ဝတ, ဘော, ဧဝရူပာပိ နာမ အနုပ္ပန္နေ ဗုဒ္ဓဉာဏေ မဟာဇနသ္သ ဗုဒ္ဓကိစ္စံ သာဓယမာနာ လောကသ္မိံ ဝိစက္ခဏာ ဥပ္ပဇ္ဇန္တီ’’တိ ဧဝံ တသ္သ ဂုဏကထံ ကထေသုန္တိ အတ္ထော။ ‘‘ယထာ အဟူ’’တိပိ ပာဌော။ တသ္သတ္ထော – ယထာ အဟု နိမိရာဇာ ပဏ္ဍိတော ကုသလတ္ထိကောယေဝ, တထာရူပာ မဟာဇနသ္သ ဗုဒ္ဓကိစ္စံ သာဓယမာနာ ဥပ္ပဇ္ဇန္တိ ဝိစက္ခဏာ။ ယံ တေသံ ဥပ္ပန္နံ, တံ အစ္ဆေရံ ဝတ လောကသ္မိန္တိ။ ဣတိ သတ္ထာ သယမေဝ အစ္ဆရိယဇာတော ဧဝမာဟ။ သဗ္ဗဝိဒေဟာနန္တိ သဗ္ဗဝိဒေဟရဋ္ဌဝာသီနံ။ ကတမံ သူတိ ဧတေသု ဒ္ဝီသု ကတမံ နု ခော မဟပ္ဖလန္တိ အတ္ထော။

    Tattha yadā ahūti bhikkhave, yadā paṇḍito attano ca paresañca kusalatthiko nimirājā ahosi, tadā devamanussā ‘‘accheraṃ vata, bho, evarūpāpi nāma anuppanne buddhañāṇe mahājanassa buddhakiccaṃ sādhayamānā lokasmiṃ vicakkhaṇā uppajjantī’’ti evaṃ tassa guṇakathaṃ kathesunti attho. ‘‘Yathā ahū’’tipi pāṭho. Tassattho – yathā ahu nimirājā paṇḍito kusalatthikoyeva, tathārūpā mahājanassa buddhakiccaṃ sādhayamānā uppajjanti vicakkhaṇā. Yaṃ tesaṃ uppannaṃ, taṃ accheraṃ vata lokasminti. Iti satthā sayameva acchariyajāto evamāha. Sabbavidehānanti sabbavideharaṭṭhavāsīnaṃ. Katamaṃ sūti etesu dvīsu katamaṃ nu kho mahapphalanti attho.

    သော ကိရ ပန္နရသီဥပောသထဒိဝသေ ဥပောသထိကော ဟုတ္ဝာ သဗ္ဗာဘရဏာနိ ဩမုဉ္စိတ္ဝာ သိရိသယနပိဋ္ဌေ နိပန္နောဝ ဒ္ဝေ ယာမေ နိဒ္ဒံ ဩက္ကမိတ္ဝာ ပစ္ဆိမယာမေ ပဗုဒ္ဓော ပလ္လင္ကံ အာဘုဇိတ္ဝာ ‘‘အဟံ မဟာဇနသ္သ အပရိမာဏံ ဒာနမ္ပိ ဒေမိ, သီလမ္ပိ ရက္ခာမိ, ဒာနသ္သ နု ခော မဟန္တံ ဖလံ, ဥဒာဟု ဗ္ရဟ္မစရိယသ္သာ’’တိ စိန္တေတ္ဝာ အတ္တနော ကင္ခံ ဆိန္ဒိတုံ နာသက္ခိ။ တသ္မိံ ခဏေ သက္ကသ္သ ဘဝနံ ဥဏ္ဟာကာရံ ဒသ္သေသိ။ သက္ကော အာဝဇ္ဇေန္တော တံ တထာ ဝိတက္ကေန္တံ ဒိသ္ဝာ ‘‘ကင္ခမသ္သ ဆိန္ဒိသ္သာမီ’’တိ ဧကကောဝ သီဃံ အာဂန္တ္ဝာ သကလနိဝေသနံ ဧကောဘာသံ ကတ္ဝာ သိရိဂဗ္ဘံ ပဝိသိတ္ဝာ ဩဘာသံ ဖရိတ္ဝာ အာကာသေ ဌတ္ဝာ တေန ပုဋ္ဌော ဗ္ယာကာသိ။ တမတ္ထံ ပကာသေန္တော သတ္ထာ အာဟ –

    So kira pannarasīuposathadivase uposathiko hutvā sabbābharaṇāni omuñcitvā sirisayanapiṭṭhe nipannova dve yāme niddaṃ okkamitvā pacchimayāme pabuddho pallaṅkaṃ ābhujitvā ‘‘ahaṃ mahājanassa aparimāṇaṃ dānampi demi, sīlampi rakkhāmi, dānassa nu kho mahantaṃ phalaṃ, udāhu brahmacariyassā’’ti cintetvā attano kaṅkhaṃ chindituṃ nāsakkhi. Tasmiṃ khaṇe sakkassa bhavanaṃ uṇhākāraṃ dassesi. Sakko āvajjento taṃ tathā vitakkentaṃ disvā ‘‘kaṅkhamassa chindissāmī’’ti ekakova sīghaṃ āgantvā sakalanivesanaṃ ekobhāsaṃ katvā sirigabbhaṃ pavisitvā obhāsaṃ pharitvā ākāse ṭhatvā tena puṭṭho byākāsi. Tamatthaṃ pakāsento satthā āha –

    ၄၂၃.

    423.

    ‘‘တသ္သ သင္ကပ္ပမညာယ၊ မဃဝာ ဒေဝကုဉ္ဇရော။

    ‘‘Tassa saṅkappamaññāya, maghavā devakuñjaro;

    သဟသ္သနေတ္တော ပာတုရဟု၊ ဝဏ္ဏေန ဝိဟနံ တမံ။

    Sahassanetto pāturahu, vaṇṇena vihanaṃ tamaṃ.

    ၄၂၄.

    424.

    ‘‘သလောမဟဋ္ဌော မနုဇိန္ဒော၊ ဝာသဝံ အဝစာ နိမိ။

    ‘‘Salomahaṭṭho manujindo, vāsavaṃ avacā nimi;

    ဒေဝတာ နုသိ ဂန္ဓဗ္ဗော၊ အဒု သက္ကော ပုရိန္ဒဒော။

    Devatā nusi gandhabbo, adu sakko purindado.

    ၄၂၅.

    425.

    ‘‘န စ မေ တာဒိသော ဝဏ္ဏော၊ ဒိဋ္ဌော ဝာ ယဒိ ဝာ သုတော။

    ‘‘Na ca me tādiso vaṇṇo, diṭṭho vā yadi vā suto;

    အာစိက္ခ မေ တ္ဝံ ဘဒ္ဒန္တေ၊ ကထံ ဇာနေမု တံ မယံ။

    Ācikkha me tvaṃ bhaddante, kathaṃ jānemu taṃ mayaṃ.

    ၄၂၆.

    426.

    ‘‘သလောမဟဋ္ဌံ ဉတ္ဝာန၊ ဝာသဝော အဝစာ နိမိံ။

    ‘‘Salomahaṭṭhaṃ ñatvāna, vāsavo avacā nimiṃ;

    သက္ကောဟမသ္မိ ဒေဝိန္ဒော၊ အာဂတောသ္မိ တဝန္တိကေ။

    Sakkohamasmi devindo, āgatosmi tavantike;

    အလောမဟဋ္ဌော မနုဇိန္ဒ၊ ပုစ္ဆ ပဉ္ဟံ ယမိစ္ဆသိ။

    Alomahaṭṭho manujinda, puccha pañhaṃ yamicchasi.

    ၄၂၇.

    427.

    ‘‘သော စ တေန ကတောကာသော၊ ဝာသဝံ အဝစာ နိမိ။

    ‘‘So ca tena katokāso, vāsavaṃ avacā nimi;

    ပုစ္ဆာမိ တံ မဟာရာဇ၊ သဗ္ဗဘူတာနမိသ္သရ။

    Pucchāmi taṃ mahārāja, sabbabhūtānamissara;

    ‘ဒာနံ ဝာ ဗ္ရဟ္မစရိယံ ဝာ၊ ကတမံသု မဟပ္ဖလံ’။

    ‘Dānaṃ vā brahmacariyaṃ vā, katamaṃsu mahapphalaṃ’.

    ၄၂၈.

    428.

    ‘‘သော ပုဋ္ဌော နရဒေဝေန၊ ဝာသဝော အဝစာ နိမိံ။

    ‘‘So puṭṭho naradevena, vāsavo avacā nimiṃ;

    ဝိပာကံ ဗ္ရဟ္မစရိယသ္သ၊ ဇာနံ အက္ခာသိဇာနတော။

    Vipākaṃ brahmacariyassa, jānaṃ akkhāsijānato.

    ၄၂၉.

    429.

    ‘‘ဟီနေန ဗ္ရဟ္မစရိယေန၊ ခတ္တိယေ ဥပပဇ္ဇတိ။

    ‘‘Hīnena brahmacariyena, khattiye upapajjati;

    မဇ္ဈိမေန စ ဒေဝတ္တံ၊ ဥတ္တမေန ဝိသုဇ္ဈတိ။

    Majjhimena ca devattaṃ, uttamena visujjhati.

    ၄၃၀.

    430.

    ‘‘န ဟေတေ သုလဘာ ကာယာ၊ ယာစယောဂေန ကေနစိ။

    ‘‘Na hete sulabhā kāyā, yācayogena kenaci;

    ယေ ကာယေ ဥပပဇ္ဇန္တိ၊ အနာဂာရာ တပသ္သိနော’’တိ။

    Ye kāye upapajjanti, anāgārā tapassino’’ti.

    တတ္ထ သလောမဟဋ္ဌောတိ ဘိက္ခဝေ, သော နိမိရာဇာ ဩဘာသံ ဒိသ္ဝာ အာကာသံ ဩလောကေန္တော တံ ဒိဗ္ဗာဘရဏပဋိမဏ္ဍိတံ ဒိသ္ဝာဝ ဘယေန လောမဟဋ္ဌော ဟုတ္ဝာ ‘‘ဒေဝတာ နုသိ ဂန္ဓဗ္ဗော’’တိအာဒိနာ ပုစ္ဆိ။ အလောမဟဋ္ဌောတိ နိဗ္ဘယော အဟဋ္ဌလောမော ဟုတ္ဝာ ပုစ္ဆ, မဟာရာဇာတိ။ ဝာသဝံ အဝစာတိ တုဋ္ဌမာနသော ဟုတ္ဝာ သက္ကံ အဝောစ။ ဇာနံ အက္ခာသိဇာနတောတိ ဘိက္ခဝေ, သော သက္ကော အတီတေ အတ္တနာ ပစ္စက္ခတော ဒိဋ္ဌပုဗ္ဗံ ဗ္ရဟ္မစရိယသ္သ ဝိပာကံ ဇာနန္တော တသ္သ အဇာနတော အက္ခာသိ။

    Tattha salomahaṭṭhoti bhikkhave, so nimirājā obhāsaṃ disvā ākāsaṃ olokento taṃ dibbābharaṇapaṭimaṇḍitaṃ disvāva bhayena lomahaṭṭho hutvā ‘‘devatā nusi gandhabbo’’tiādinā pucchi. Alomahaṭṭhoti nibbhayo ahaṭṭhalomo hutvā puccha, mahārājāti. Vāsavaṃ avacāti tuṭṭhamānaso hutvā sakkaṃ avoca. Jānaṃ akkhāsijānatoti bhikkhave, so sakko atīte attanā paccakkhato diṭṭhapubbaṃ brahmacariyassa vipākaṃ jānanto tassa ajānato akkhāsi.

    ဟီနေနာတိအာဒီသု ပုထုတိတ္ထာယတနေ မေထုနဝိရတိမတ္တံ သီလံ ဟီနံ နာမ, တေန ခတ္တိယကုလေ ဥပပဇ္ဇတိ။ ဈာနသ္သ ဥပစာရမတ္တံ မဇ္ဈိမံ နာမ, တေန ဒေဝတ္တံ ဥပပဇ္ဇတိ။ အဋ္ဌသမာပတ္တိနိဗ္ဗတ္တနံ ပန ဥတ္တမံ နာမ, တေန ဗ္ရဟ္မလောကေ နိဗ္ဗတ္တတိ, တံ ဗာဟိရကာ နိဗ္ဗာနန္တိ ကထေန္တိ။ တေနာဟ ‘‘ဝိသုဇ္ဈတီ’’တိ။ ဣမသ္မိံ ပန ဗုဒ္ဓသာသနေ ပရိသုဒ္ဓသီလသ္သ ဘိက္ခုနော အညတရံ ဒေဝနိကာယံ ပတ္ထေန္တသ္သ ဗ္ရဟ္မစရိယစေတနာ ဟီနတာယ ဟီနံ နာမ, တေန ယထာပတ္ထိတေ ဒေဝလောကေ နိဗ္ဗတ္တတိ။ ပရိသုဒ္ဓသီလသ္သ ဘိက္ခုနော အဋ္ဌသမာပတ္တိနိဗ္ဗတ္တနံ မဇ္ဈိမံ နာမ, တေန ဗ္ရဟ္မလောကေ နိဗ္ဗတ္တတိ ။ ပရိသုဒ္ဓသီလသ္သ ဝိပသ္သနံ ဝဍ္ဎေတ္ဝာ အရဟတ္တုပ္ပတ္တိ ဥတ္တမံ နာမ, တေန ဝိသုဇ္ဈတီတိ ။ ဣတိ သက္ကော ‘‘မဟာရာဇ, ဒာနတော သတဂုဏေန သဟသ္သဂုဏေန သတသဟသ္သဂုဏေန ဗ္ရဟ္မစရိယဝာသောဝ မဟပ္ဖလော’’တိ ဝဏ္ဏေတိ။ ကာယာတိ ဗ္ရဟ္မဃဋာ။ ယာစယောဂေနာတိ ယာစနယုတ္တကေန ယညယုတ္တကေန ဝာတိ ဥဘယတ္ထာပိ ဒာယကသ္သေဝေတံ နာမံ။ တပသ္သိနောတိ တပနိသ္သိတကာ။

    Hīnenātiādīsu puthutitthāyatane methunaviratimattaṃ sīlaṃ hīnaṃ nāma, tena khattiyakule upapajjati. Jhānassa upacāramattaṃ majjhimaṃ nāma, tena devattaṃ upapajjati. Aṭṭhasamāpattinibbattanaṃ pana uttamaṃ nāma, tena brahmaloke nibbattati, taṃ bāhirakā nibbānanti kathenti. Tenāha ‘‘visujjhatī’’ti. Imasmiṃ pana buddhasāsane parisuddhasīlassa bhikkhuno aññataraṃ devanikāyaṃ patthentassa brahmacariyacetanā hīnatāya hīnaṃ nāma, tena yathāpatthite devaloke nibbattati. Parisuddhasīlassa bhikkhuno aṭṭhasamāpattinibbattanaṃ majjhimaṃ nāma, tena brahmaloke nibbattati . Parisuddhasīlassa vipassanaṃ vaḍḍhetvā arahattuppatti uttamaṃ nāma, tena visujjhatīti . Iti sakko ‘‘mahārāja, dānato sataguṇena sahassaguṇena satasahassaguṇena brahmacariyavāsova mahapphalo’’ti vaṇṇeti. Kāyāti brahmaghaṭā. Yācayogenāti yācanayuttakena yaññayuttakena vāti ubhayatthāpi dāyakassevetaṃ nāmaṃ. Tapassinoti tapanissitakā.

    ဣမာယ ဂာထာယ ဗ္ရဟ္မစရိယဝာသသ္သေဝ မဟပ္ဖလဘာဝံ ဒီပေတ္ဝာ ဣဒာနိ ယေ အတီတေ မဟာဒာနံ ဒတ္ဝာ ကာမာဝစရံ အတိက္ကမိတုံ နာသက္ခိံသု, တေ ရာဇာနော ဒသ္သေန္တော အာဟ –

    Imāya gāthāya brahmacariyavāsasseva mahapphalabhāvaṃ dīpetvā idāni ye atīte mahādānaṃ datvā kāmāvacaraṃ atikkamituṃ nāsakkhiṃsu, te rājāno dassento āha –

    ၄၃၁.

    431.

    ‘‘ဒုဒီပော သာဂရော သေလော၊ မုဇကိန္ဒော ဘဂီရသော။

    ‘‘Dudīpo sāgaro selo, mujakindo bhagīraso;

    ဥသိန္ဒရော ကသ္သပော စ၊ အသကော စ ပုထုဇ္ဇနော။

    Usindaro kassapo ca, asako ca puthujjano.

    ၄၃၂.

    432.

    ‘‘ဧတေ စညေ စ ရာဇာနော၊ ခတ္တိယာ ဗ္ရာဟ္မဏာ ဗဟူ။

    ‘‘Ete caññe ca rājāno, khattiyā brāhmaṇā bahū;

    ပုထုယညံ ယဇိတ္ဝာန၊ ပေတတ္တံ နာတိဝတ္တိသု’’န္တိ။

    Puthuyaññaṃ yajitvāna, petattaṃ nātivattisu’’nti.

    တသ္သတ္ထော – မဟာရာဇ, ပုဗ္ဗေ ဗာရာဏသိယံ ဒုဒီပော နာမ ရာဇာ ဒာနံ ဒတ္ဝာ မရဏစက္ကေန ဆိန္နော ကာမာဝစရေယေဝ နိဗ္ဗတ္တိ။ တထာ သာဂရာဒယော အဋ္ဌာတိ ဧတေ စ အညေ စ ဗဟူ ရာဇာနော စေဝ ခတ္တိယာ ဗ္ရာဟ္မဏာ စ ပုထုယညံ ယဇိတ္ဝာန အနေကပ္ပကာရံ ဒာနံ ဒတ္ဝာ ကာမာဝစရဘူမိသင္ခာတံ ပေတတ္တံ နာတိဝတ္တိံသူတိ အတ္ထော။ ကာမာဝစရဒေဝတာ ဟိ ရူပာဒိနော ကိလေသဝတ္ထုသ္သ ကာရဏာ ပရံ ပစ္စာသီသနတော ကပဏတာယ ‘‘ပေတာ’’တိ ဝုစ္စန္တိ။ ဝုတ္တမ္ပိ စေတံ –

    Tassattho – mahārāja, pubbe bārāṇasiyaṃ dudīpo nāma rājā dānaṃ datvā maraṇacakkena chinno kāmāvacareyeva nibbatti. Tathā sāgarādayo aṭṭhāti ete ca aññe ca bahū rājāno ceva khattiyā brāhmaṇā ca puthuyaññaṃ yajitvāna anekappakāraṃ dānaṃ datvā kāmāvacarabhūmisaṅkhātaṃ petattaṃ nātivattiṃsūti attho. Kāmāvacaradevatā hi rūpādino kilesavatthussa kāraṇā paraṃ paccāsīsanato kapaṇatāya ‘‘petā’’ti vuccanti. Vuttampi cetaṃ –

    ‘‘ယေ အဒုတိယာ န ရမန္တိ ဧကိကာ၊ ဝိဝေကဇံ ယေ န လဘန္တိ ပီတိံ။

    ‘‘Ye adutiyā na ramanti ekikā, vivekajaṃ ye na labhanti pītiṃ;

    ကိဉ္စာပိ တေ ဣန္ဒသမာနဘောဂာ၊ တေ ဝေ ပရာဓီနသုခာ ဝရာကာ’’တိ။

    Kiñcāpi te indasamānabhogā, te ve parādhīnasukhā varākā’’ti.

    ဧဝမ္ပိ ဒာနဖလတော ဗ္ရဟ္မစရိယဖလသ္သေဝ မဟန္တဘာဝံ ဒသ္သေတ္ဝာ ဣဒာနိ ဗ္ရဟ္မစရိယဝာသေန ပေတဘဝနံ အတိက္ကမိတ္ဝာ ဗ္ရဟ္မလောကေ နိဗ္ဗတ္တတာပသေ ဒသ္သေန္တော အာဟ –

    Evampi dānaphalato brahmacariyaphalasseva mahantabhāvaṃ dassetvā idāni brahmacariyavāsena petabhavanaṃ atikkamitvā brahmaloke nibbattatāpase dassento āha –

    ၄၃၃.

    433.

    ‘‘အထ ယီမေ အဝတ္တိံသု၊ အနာဂာရာ တပသ္သိနော။

    ‘‘Atha yīme avattiṃsu, anāgārā tapassino;

    သတ္တိသယော ယာမဟနု၊ သောမယာမော မနောဇဝော။

    Sattisayo yāmahanu, somayāmo manojavo.

    ၄၃၄.

    434.

    ‘‘သမုဒ္ဒော မာဃော ဘရတော စ၊ ဣသိ ကာလပုရက္ခတော။

    ‘‘Samuddo māgho bharato ca, isi kālapurakkhato;

    အင္ဂီရသော ကသ္သပော စ၊ ကိသဝစ္ဆော အကတ္တိ စာ’’တိ။

    Aṅgīraso kassapo ca, kisavaccho akatti cā’’ti.

    တတ္ထ အဝတ္တိံသူတိ ကာမာဝစရံ အတိက္ကမိံသု။ တပသ္သိနောတိ သီလတပဉ္စေဝ သမာပတ္တိတပဉ္စ နိသ္သိတာ။ သတ္တိသယောတိ ယာမဟနုအာဒယော သတ္တ ဘာတရောဝ သန္ဓာယာဟ။ အင္ဂီရသာဒီဟိ စတူဟိ သဒ္ဓိံ ဧကာဒသေတေ အဝတ္တိံသု အတိက္ကမိံသူတိ အတ္ထော။

    Tattha avattiṃsūti kāmāvacaraṃ atikkamiṃsu. Tapassinoti sīlatapañceva samāpattitapañca nissitā. Sattisayoti yāmahanuādayo satta bhātarova sandhāyāha. Aṅgīrasādīhi catūhi saddhiṃ ekādasete avattiṃsu atikkamiṃsūti attho.

    ဧဝံ တာဝ သုတဝသေနေဝ ဒာနဖလတော ဗ္ရဟ္မစရိယဝာသသ္သေဝ မဟပ္ဖလတံ ဝဏ္ဏေတ္ဝာ ဣဒာနိ အတ္တနာ ဒိဋ္ဌပုဗ္ဗံ အာဟရန္တော အာဟ –

    Evaṃ tāva sutavaseneva dānaphalato brahmacariyavāsasseva mahapphalataṃ vaṇṇetvā idāni attanā diṭṭhapubbaṃ āharanto āha –

    ၄၃၅.

    435.

    ‘‘ဥတ္တရေန နဒီ သီဒာ၊ ဂမ္ဘီရာ ဒုရတိက္ကမာ။

    ‘‘Uttarena nadī sīdā, gambhīrā duratikkamā;

    နဠဂ္ဂိဝဏ္ဏာ ဇောတန္တိ၊ သဒာ ကဉ္စနပဗ္ဗတာ။

    Naḷaggivaṇṇā jotanti, sadā kañcanapabbatā.

    ၄၃၆.

    436.

    ‘‘ပရူဠ္ဟကစ္ဆာ တဂရာ၊ ရူဠ္ဟကစ္ဆာ ဝနာ နဂာ။

    ‘‘Parūḷhakacchā tagarā, rūḷhakacchā vanā nagā;

    တတ္ရာသုံ ဒသသဟသ္သာ၊ ပောရာဏာ ဣသယော ပုရေ။

    Tatrāsuṃ dasasahassā, porāṇā isayo pure.

    ၄၃၇.

    437.

    ‘‘အဟံ သေဋ္ဌောသ္မိ ဒာနေန၊ သံယမေန ဒမေန စ။

    ‘‘Ahaṃ seṭṭhosmi dānena, saṃyamena damena ca;

    အနုတ္တရံ ဝတံ ကတ္ဝာ၊ ပကိရစာရီ သမာဟိတေ။

    Anuttaraṃ vataṃ katvā, pakiracārī samāhite.

    ၄၃၈.

    438.

    ‘‘ဇာတိမန္တံ အဇစ္စဉ္စ၊ အဟံ ဥဇုဂတံ နရံ။

    ‘‘Jātimantaṃ ajaccañca, ahaṃ ujugataṃ naraṃ;

    အတိဝေလံ နမသ္သိသ္သံ၊ ကမ္မဗန္ဓူ ဟိ မာဏဝာ။

    Ativelaṃ namassissaṃ, kammabandhū hi māṇavā.

    ၄၃၉.

    439.

    ‘‘သဗ္ဗေ ဝဏ္ဏာ အဓမ္မဋ္ဌာ၊ ပတန္တိ နိရယံ အဓော။

    ‘‘Sabbe vaṇṇā adhammaṭṭhā, patanti nirayaṃ adho;

    သဗ္ဗေ ဝဏ္ဏာ ဝိသုဇ္ဈန္တိ၊ စရိတ္ဝာ ဓမ္မမုတ္တမ’’န္တိ။

    Sabbe vaṇṇā visujjhanti, caritvā dhammamuttama’’nti.

    တတ္ထ ဥတ္တရေနာတိ မဟာရာဇ, အတီတေ ဥတ္တရဟိမဝန္တေ ဒ္ဝိန္နံ သုဝဏ္ဏပဗ္ဗတာနံ အန္တရေ ပဝတ္တာ သီဒာ နာမ နဒီ ဂမ္ဘီရာ နာဝာဟိပိ ဒုရတိက္ကမာ အဟောသိ။ ကိံ ကာရဏာ? သာ ဟိ အတိသုခုမောဒကာ, သုခုမတ္တာ ဥဒကသ္သ အန္တမသော မောရပိဉ္ဆ-မတ္တမ္ပိ တတ္ထ ပတိတံ နံ သဏ္ဌာတိ, ဩသီဒိတ္ဝာ ဟေဋ္ဌာတလမေဝ ဂစ္ဆတိ။ တေနေဝ သာ သီဒာ နာမ အဟောသိ။ တေ ပန တသ္သာ တီရေသု ကဉ္စနပဗ္ဗတာ သဒာ နဠဂ္ဂိဝဏ္ဏာ ဟုတ္ဝာ ဇောတန္တိ ဩဘာသန္တိ။ ပရူဠ္ဟကစ္ဆာ တဂရာတိ တသ္သာ ပန နဒိယာ တီရေ ကစ္ဆာ ပရူဠ္ဟတဂရာ အဟေသုံ တဂရဂန္ဓသုဂန္ဓိနော။ ရူဠ္ဟကစ္ဆာ ဝနာ နဂာတိ ယေ တတ္ထ အညေပိ ပဗ္ဗတာ, တေသမ္ပိ အန္တရေ ကစ္ဆာ ရူဠ္ဟဝနာ အဟေသုံ, ပုပ္ဖဖလူပဂရုက္ခသဉ္ဆန္နာတိ အတ္ထော။ တတ္ရာသုန္တိ တသ္မိံ ဧဝံ ရမဏီယေ ဘူမိဘာဂေ ဒသသဟသ္သာ ဣသယော အဟေသုံ။ တေ သဗ္ဗေပိ အဘိညာသမာပတ္တိလာဘိနောဝ။ တေသု ဘိက္ခာစာရဝေလာယ ကေစိ ဥတ္တရကုရုံ ဂစ္ဆန္တိ, ကေစိ မဟာဇမ္ဗုဒီပေ ဇမ္ဗုဖလံ အာဟရန္တိ, ကေစိ ဟိမဝန္တေယေဝ မဓုရဖလာဖလာနိ အာဟရိတ္ဝာ ခာဒန္တိ, ကေစိ ဇမ္ဗုဒီပတလေ တံ တံ နဂရံ ဂစ္ဆန္တိ။ ဧကောပိ ရသတဏ္ဟာဘိဘူတော နတ္ထိ, ဈာနသုခေနေဝ ဝီတိနာမေန္တိ။ တဒာ ဧကော တာပသော အာကာသေန ဗာရာဏသိံ ဂန္တ္ဝာ သုနိဝတ္ထော သုပာရုတော ပိဏ္ဍာယ စရန္တော ပုရောဟိတသ္သ ဂေဟဒ္ဝာရံ ပာပုဏိ။ သော တသ္သ ဥပသမေ ပသီဒိတ္ဝာ အန္တောနိဝေသနံ အာနေတ္ဝာ ဘောဇေတ္ဝာ ကတိပာဟံ ပဋိဇဂ္ဂန္တော ဝိသ္သာသေ ဥပ္ပန္နေ ‘‘ဘန္တေ, တုမ္ဟေ ကုဟိံ ဝသထာ’’တိ ပုစ္ဆိ။ ‘‘အသုကဋ္ဌာနေ နာမာဝုသော’’တိ။ ‘‘ကိံ ပန တုမ္ဟေ ဧကကောဝ တတ္ထ ဝသထ, ဥဒာဟု အညေပိ အတ္ထီ’’တိ? ‘‘ကိံ ဝဒေသိ, အာဝုသော, တသ္မိံ ပဒေသေ ဒသသဟသ္သာ ဣသယော ဝသန္တိ, သဗ္ဗေဝ အဘိညာသမာပတ္တိလာဘိနော’’တိ။ တသ္သ တေသံ ဂုဏံ သုတ္ဝာ ပဗ္ဗဇ္ဇာယ စိတ္တံ နမိ။ အထ နံ သော အာဟ – ‘‘ဘန္တေ, မမ္ပိ တတ္ထ နေတ္ဝာ ပဗ္ဗာဇေထာ’’တိ။ ‘‘အာဝုသော, တ္ဝံ ရာဇပုရိသော, န တံ သက္ကာ ပဗ္ဗာဇေတု’’န္တိ။ ‘‘တေန ဟိ, ဘန္တေ, အဇ္ဇာဟံ ရာဇာနံ အာပုစ္ဆိသ္သာမိ, တုမ္ဟေ သ္ဝေပိ အာဂစ္ဆေယ္ယာထာ’’တိ။ သော အဓိဝာသေသိ။

    Tattha uttarenāti mahārāja, atīte uttarahimavante dvinnaṃ suvaṇṇapabbatānaṃ antare pavattā sīdā nāma nadī gambhīrā nāvāhipi duratikkamā ahosi. Kiṃ kāraṇā? Sā hi atisukhumodakā, sukhumattā udakassa antamaso morapiñcha-mattampi tattha patitaṃ naṃ saṇṭhāti, osīditvā heṭṭhātalameva gacchati. Teneva sā sīdā nāma ahosi. Te pana tassā tīresu kañcanapabbatā sadā naḷaggivaṇṇā hutvā jotanti obhāsanti. Parūḷhakacchā tagarāti tassā pana nadiyā tīre kacchā parūḷhatagarā ahesuṃ tagaragandhasugandhino. Rūḷhakacchā vanā nagāti ye tattha aññepi pabbatā, tesampi antare kacchā rūḷhavanā ahesuṃ, pupphaphalūpagarukkhasañchannāti attho. Tatrāsunti tasmiṃ evaṃ ramaṇīye bhūmibhāge dasasahassā isayo ahesuṃ. Te sabbepi abhiññāsamāpattilābhinova. Tesu bhikkhācāravelāya keci uttarakuruṃ gacchanti, keci mahājambudīpe jambuphalaṃ āharanti, keci himavanteyeva madhuraphalāphalāni āharitvā khādanti, keci jambudīpatale taṃ taṃ nagaraṃ gacchanti. Ekopi rasataṇhābhibhūto natthi, jhānasukheneva vītināmenti. Tadā eko tāpaso ākāsena bārāṇasiṃ gantvā sunivattho supāruto piṇḍāya caranto purohitassa gehadvāraṃ pāpuṇi. So tassa upasame pasīditvā antonivesanaṃ ānetvā bhojetvā katipāhaṃ paṭijagganto vissāse uppanne ‘‘bhante, tumhe kuhiṃ vasathā’’ti pucchi. ‘‘Asukaṭṭhāne nāmāvuso’’ti. ‘‘Kiṃ pana tumhe ekakova tattha vasatha, udāhu aññepi atthī’’ti? ‘‘Kiṃ vadesi, āvuso, tasmiṃ padese dasasahassā isayo vasanti, sabbeva abhiññāsamāpattilābhino’’ti. Tassa tesaṃ guṇaṃ sutvā pabbajjāya cittaṃ nami. Atha naṃ so āha – ‘‘bhante, mampi tattha netvā pabbājethā’’ti. ‘‘Āvuso, tvaṃ rājapuriso, na taṃ sakkā pabbājetu’’nti. ‘‘Tena hi, bhante, ajjāhaṃ rājānaṃ āpucchissāmi, tumhe svepi āgaccheyyāthā’’ti. So adhivāsesi.

    ဣတရောပိ ဘုတ္တပာတရာသော ရာဇာနံ ဥပသင္ကမိတ္ဝာ ‘‘ဣစ္ဆာမဟံ, ဒေဝ , ပဗ္ဗဇိတု’’န္တိ အာဟ။ ‘‘ကိံ ကာရဏာ ပဗ္ဗဇိသ္သသီ’’တိ? ‘‘ကာမေသု ဒောသံ နေက္ခမ္မေ စ အာနိသံသံ ဒိသ္ဝာ’’တိ။ ‘‘တေန ဟိ ပဗ္ဗဇာဟိ, ပဗ္ဗဇိတောပိ မံ ဒသ္သေယ္ယာသီ’’တိ။ သော ‘‘သာဓူ’’တိ သမ္ပဋိစ္ဆိတ္ဝာ အတ္တနော ဂေဟံ ဂန္တ္ဝာ ပုတ္တဒာရံ အနုသာသိတ္ဝာ သဗ္ဗံ သာပတေယ္ယံ ဒသ္သေတ္ဝာ အတ္တနော ပဗ္ဗဇိတပရိက္ခာရံ ဂဟေတ္ဝာ တာပသသ္သ အာဂမနမဂ္ဂံ ဩလောကေန္တောဝ နိသီဒိ။ တာပသောပိ တထေဝ အာကာသေနာဂန္တ္ဝာ အန္တောနဂရံ ပဝိသိတ္ဝာ တသ္သ ဂေဟံ ပာဝိသိ။ သော တံ သက္ကစ္စံ ပရိဝိသိတ္ဝာ ‘‘ဘန္တေ, မယာ ကထံ ကာတဗ္ဗ’’န္တိ အာဟ။ သော တံ ဗဟိနဂရံ နေတ္ဝာ ဟတ္ထေ အာဒာယ အတ္တနော အာနုဘာဝေန တတ္ထ နေတ္ဝာ ပဗ္ဗာဇေတ္ဝာ ပုနဒိဝသေ တံ တတ္ထေဝ ဌပေတ္ဝာ ဘတ္တံ အာဟရိတ္ဝာ ဒတ္ဝာ ကသိဏပရိကမ္မံ အာစိက္ခိ။ သော ကတိပာဟေနေဝ အဘိညာသမာပတ္တိယော နိဗ္ဗတ္တေတ္ဝာ သယမေဝ ပိဏ္ဍာယ စရတိ။

    Itaropi bhuttapātarāso rājānaṃ upasaṅkamitvā ‘‘icchāmahaṃ, deva , pabbajitu’’nti āha. ‘‘Kiṃ kāraṇā pabbajissasī’’ti? ‘‘Kāmesu dosaṃ nekkhamme ca ānisaṃsaṃ disvā’’ti. ‘‘Tena hi pabbajāhi, pabbajitopi maṃ dasseyyāsī’’ti. So ‘‘sādhū’’ti sampaṭicchitvā attano gehaṃ gantvā puttadāraṃ anusāsitvā sabbaṃ sāpateyyaṃ dassetvā attano pabbajitaparikkhāraṃ gahetvā tāpasassa āgamanamaggaṃ olokentova nisīdi. Tāpasopi tatheva ākāsenāgantvā antonagaraṃ pavisitvā tassa gehaṃ pāvisi. So taṃ sakkaccaṃ parivisitvā ‘‘bhante, mayā kathaṃ kātabba’’nti āha. So taṃ bahinagaraṃ netvā hatthe ādāya attano ānubhāvena tattha netvā pabbājetvā punadivase taṃ tattheva ṭhapetvā bhattaṃ āharitvā datvā kasiṇaparikammaṃ ācikkhi. So katipāheneva abhiññāsamāpattiyo nibbattetvā sayameva piṇḍāya carati.

    သော အပရဘာဂေ ‘‘အဟံ ရညော အတ္တာနံ ဒသ္သေတုံ ပဋိညံ အဒာသိံ, ဒသ္သေသ္သာမသ္သ အတ္တာန’’န္တိ စိန္တေတ္ဝာ တာပသေ ဝန္ဒိတ္ဝာ အာကာသေန ဗာရာဏသိံ ဂန္တ္ဝာ ဘိက္ခံ စရန္တော ရာဇဒ္ဝာရံ ပာပုဏိ။ ရာဇာ တံ ဒိသ္ဝာ သဉ္ဇာနိတ္ဝာ အန္တောနိဝေသနံ ပဝေသေတ္ဝာ သက္ကာရံ ကတ္ဝာ ‘‘ဘန္တေ, ကုဟိံ ဝသထာ’’တိ ပုစ္ဆိ။ ‘‘ဥတ္တရဟိမဝန္တပဒေသေ ကဉ္စနပဗ္ဗတန္တရေ ပဝတ္တာယ သီဒာနဒိယာ တီရေ, မဟာရာဇာ’’တိ။ ‘‘ကိံ ပန, ဘန္တေ, ဧကကောဝ တတ္ထ ဝသထ, ဥဒာဟု အညေပိ အတ္ထီ’’တိ။ ‘‘ကိံ ဝဒေသိ, မဟာရာဇ, တတ္ထ ဒသသဟသ္သာ ဣသယော ဝသန္တိ, သဗ္ဗေဝ အဘိညာသမာပတ္တိလာဘိနော’’တိ? ရာဇာ တေသံ ဂုဏံ သုတ္ဝာ သဗ္ဗေသံ ဘိက္ခံ ဒာတုကာမော အဟောသိ။ အထ နံ ရာဇာ အာဟ – ‘‘ဘန္တေ, အဟံ တေသံ ဣသီနံ ဘိက္ခံ ဒာတုကာမောမ္ဟိ, ကိံ ကရောမီ’’တိ? ‘‘မဟာရာဇ, တေ ဣသယော ဇိဝ္ဟာဝိညေယ္ယရသေ အဂိဒ္ဓာ, န သက္ကာ ဣဓာနေတု’’န္တိ။ ‘‘ဘန္တေ, တုမ္ဟေ နိသ္သာယ တေ ဘောဇေသ္သာမိ, ဥပာယံ မေ အာစိက္ခထာ’’တိ။ ‘‘တေန ဟိ, မဟာရာဇ, သစေ တေသံ ဒာနံ ဒာတုကာမောသိ, ဣတော နိက္ခမိတ္ဝာ သီဒာနဒီတီရေ ဝသန္တော တေသံ ဒာနံ ဒေဟီ’’တိ။

    So aparabhāge ‘‘ahaṃ rañño attānaṃ dassetuṃ paṭiññaṃ adāsiṃ, dassessāmassa attāna’’nti cintetvā tāpase vanditvā ākāsena bārāṇasiṃ gantvā bhikkhaṃ caranto rājadvāraṃ pāpuṇi. Rājā taṃ disvā sañjānitvā antonivesanaṃ pavesetvā sakkāraṃ katvā ‘‘bhante, kuhiṃ vasathā’’ti pucchi. ‘‘Uttarahimavantapadese kañcanapabbatantare pavattāya sīdānadiyā tīre, mahārājā’’ti. ‘‘Kiṃ pana, bhante, ekakova tattha vasatha, udāhu aññepi atthī’’ti. ‘‘Kiṃ vadesi, mahārāja, tattha dasasahassā isayo vasanti, sabbeva abhiññāsamāpattilābhino’’ti? Rājā tesaṃ guṇaṃ sutvā sabbesaṃ bhikkhaṃ dātukāmo ahosi. Atha naṃ rājā āha – ‘‘bhante, ahaṃ tesaṃ isīnaṃ bhikkhaṃ dātukāmomhi, kiṃ karomī’’ti? ‘‘Mahārāja, te isayo jivhāviññeyyarase agiddhā, na sakkā idhānetu’’nti. ‘‘Bhante, tumhe nissāya te bhojessāmi, upāyaṃ me ācikkhathā’’ti. ‘‘Tena hi, mahārāja, sace tesaṃ dānaṃ dātukāmosi, ito nikkhamitvā sīdānadītīre vasanto tesaṃ dānaṃ dehī’’ti.

    သော ‘‘သာဓူ’’တိ သမ္ပဋိစ္ဆိတ္ဝာ သဗ္ဗူပကရဏာနိ ဂာဟာပေတ္ဝာ စတုရင္ဂိနိယာ သေနာယ သဒ္ဓိံ နိက္ခမိတ္ဝာ အတ္တနော ရဇ္ဇသီမံ ပာပုဏိ။ အထ နံ တာပသော အတ္တနော အာနုဘာဝေန သဒ္ဓိံ သေနာယ သီဒာနဒီတီရံ နေတ္ဝာ နဒီတီရေ ခန္ဓာဝာရံ ကာရာပေတ္ဝာ အာကာသေန အတ္တနော ဝသနဋ္ဌာနံ ဂန္တ္ဝာ ပုနဒိဝသေ ပစ္စာဂမိ။ အထ နံ ရာဇာ သက္ကစ္စံ ဘောဇေတ္ဝာ ‘‘သ္ဝေ, ဘန္တေ, ဒသသဟသ္သေ ဣသယော အာဒာယ ဣဓေဝ အာဂစ္ဆထာ’’တိ အာဟ။ သော ‘‘သာဓူ’’တိ သမ္ပဋိစ္ဆိတ္ဝာ ဂန္တ္ဝာ ပုနဒိဝသေ ဘိက္ခာစာရဝေလာယ တေသံ ဣသီနံ အာရောစေသိ ‘‘မာရိသာ, ဗာရာဏသိရာဇာ ‘တုမ္ဟာကံ ဘိက္ခံ ဒသ္သာမီ’တိ အာဂန္တ္ဝာ သီဒာနဒီတီရေ နိသိန္နော သ္ဝေ ဝော နိမန္တေတိ, တသ္သာနုကမ္ပာယ ခန္ဓာဝာရံ ဂန္တ္ဝာ ဘိက္ခံ ဂဏ္ဟထာ’’တိ။ တေ ‘‘သာဓူ’’တိ သမ္ပဋိစ္ဆိတ္ဝာ အာကာသေန ဂန္တ္ဝာ ခန္ဓာဝာရသ္သ အဝိဒူရေ ဩတရိံသု။ ရာဇာ တေ ဒိသ္ဝာ ပစ္စုဂ္ဂမနံ ကတ္ဝာ ခန္ဓာဝာရံ ပဝေသေတ္ဝာ ပညတ္တာသနေသု နိသီဒာပေတ္ဝာ ဣသိဂဏံ ပဏီတေနာဟာရေန သန္တပ္ပေတ္ဝာ တေသံ ဣရိယာပထေ ပသန္နော သ္ဝာတနာယပိ နိမန္တေသိ။ ဧတေနုပာယေန ဒသန္နံ တာပသသဟသ္သာနံ ဒသဝသ္သသဟသ္သာနိ ဒာနံ အဒာသိ။ ဒဒန္တော စ တသ္မိံယေဝ ပဒေသေ နဂရံ မာပေတ္ဝာ သသ္သကမ္မံ ကာရေသိ။ န ခော ပန, မဟာရာဇ, တဒာ သော ရာဇာ အညော အဟောသိ, အထ ခော အဟံ သေဋ္ဌောသ္မိ ဒာနေန, အဟမေဝ ဟိ တဒာ ဒာနေန သေဋ္ဌော ဟုတ္ဝာ တံ မဟာဒာနံ ဒတ္ဝာ ဣမံ ပေတလောကံ အတိက္ကမိတ္ဝာ ဗ္ရဟ္မလောကေ နိဗ္ဗတ္တိတုံ နာသက္ခိံ။ မယာ ဒိန္နံ ပန ဒာနံ ဘုဉ္ဇိတ္ဝာ သဗ္ဗေဝ တေ တာပသာ ကာမာဝစရံ အတိက္ကမိတ္ဝာ ဗ္ရဟ္မလောကေ နိဗ္ဗတ္တာ, ဣမိနာပေတံ ဝေဒိတဗ္ဗံ ‘‘ဗ္ရဟ္မစရိယဝာသောဝ မဟပ္ဖလော’’တိ။

    So ‘‘sādhū’’ti sampaṭicchitvā sabbūpakaraṇāni gāhāpetvā caturaṅginiyā senāya saddhiṃ nikkhamitvā attano rajjasīmaṃ pāpuṇi. Atha naṃ tāpaso attano ānubhāvena saddhiṃ senāya sīdānadītīraṃ netvā nadītīre khandhāvāraṃ kārāpetvā ākāsena attano vasanaṭṭhānaṃ gantvā punadivase paccāgami. Atha naṃ rājā sakkaccaṃ bhojetvā ‘‘sve, bhante, dasasahasse isayo ādāya idheva āgacchathā’’ti āha. So ‘‘sādhū’’ti sampaṭicchitvā gantvā punadivase bhikkhācāravelāya tesaṃ isīnaṃ ārocesi ‘‘mārisā, bārāṇasirājā ‘tumhākaṃ bhikkhaṃ dassāmī’ti āgantvā sīdānadītīre nisinno sve vo nimanteti, tassānukampāya khandhāvāraṃ gantvā bhikkhaṃ gaṇhathā’’ti. Te ‘‘sādhū’’ti sampaṭicchitvā ākāsena gantvā khandhāvārassa avidūre otariṃsu. Rājā te disvā paccuggamanaṃ katvā khandhāvāraṃ pavesetvā paññattāsanesu nisīdāpetvā isigaṇaṃ paṇītenāhārena santappetvā tesaṃ iriyāpathe pasanno svātanāyapi nimantesi. Etenupāyena dasannaṃ tāpasasahassānaṃ dasavassasahassāni dānaṃ adāsi. Dadanto ca tasmiṃyeva padese nagaraṃ māpetvā sassakammaṃ kāresi. Na kho pana, mahārāja, tadā so rājā añño ahosi, atha kho ahaṃ seṭṭhosmi dānena, ahameva hi tadā dānena seṭṭho hutvā taṃ mahādānaṃ datvā imaṃ petalokaṃ atikkamitvā brahmaloke nibbattituṃ nāsakkhiṃ. Mayā dinnaṃ pana dānaṃ bhuñjitvā sabbeva te tāpasā kāmāvacaraṃ atikkamitvā brahmaloke nibbattā, imināpetaṃ veditabbaṃ ‘‘brahmacariyavāsova mahapphalo’’ti.

    ဧဝံ ဒာနေန အတ္တနော သေဋ္ဌဘာဝံ ပကာသေတ္ဝာ ဣတရေဟိ တီဟိ ပဒေဟိ တေသံ ဣသီနံ ဂုဏံ ပကာသေတိ။ တတ္ထ သံယမေနာတိ သီလေန။ ဒမေနာတိ ဣန္ဒ္ရိယဒမေန။ အနုတ္တရန္တိ ဧတေဟိ ဂုဏေဟိ နိရန္တရံ ဥတ္တမံ ဝတံ သမာဒာနံ စရိတ္ဝာ။ ပကိရစာရီတိ ဂဏံ ပကိရိတ္ဝာ ပဋိက္ခိပိတ္ဝာ ပဟာယ ဧကစာရိကေ, ဧကီဘာဝံ ဂတေတိ အတ္ထော။ သမာဟိတေတိ ဥပစာရပ္ပနာသမာဓီဟိ သမာဟိတစိတ္တေ။ ဧဝရူပေ အဟံ တပသ္သိနော ဥပဋ္ဌဟိန္တိ ဒသ္သေတိ။ အဟံ ဥဇုဂတန္တိ အဟံ, မဟာရာဇ, တေသံ ဒသသဟသ္သာနံ ဣသီနံ အန္တရေ ကာယဝင္ကာဒီနံ အဘာဝေန ဥဇုဂတံ ဧကမ္ပိ နရံ ဟီနဇစ္စော ဝာ ဟောတု ဇာတိသမ္ပန္နော ဝာ, ဇာတိံ အဝိစာရေတ္ဝာ တေသံ ဂုဏေသု ပသန္နမာနသော ဟုတ္ဝာ သဗ္ဗမေဝ အတိဝေလံ နမသ္သိသ္သံ, နိစ္စကာလမေဝ နမသ္သိသ္သန္တိ ဝဒတိ။ ကိံ ကာရဏာ? ကမ္မဗန္ဓူ ဟိ မာဏဝာတိ, သတ္တာ ဟိ နာမေတေ ကမ္မဗန္ဓူ ကမ္မပဋိသရဏာ, တေနေဝ ကာရဏေန သဗ္ဗေ ဝဏ္ဏာတိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။

    Evaṃ dānena attano seṭṭhabhāvaṃ pakāsetvā itarehi tīhi padehi tesaṃ isīnaṃ guṇaṃ pakāseti. Tattha saṃyamenāti sīlena. Damenāti indriyadamena. Anuttaranti etehi guṇehi nirantaraṃ uttamaṃ vataṃ samādānaṃ caritvā. Pakiracārīti gaṇaṃ pakiritvā paṭikkhipitvā pahāya ekacārike, ekībhāvaṃ gateti attho. Samāhiteti upacārappanāsamādhīhi samāhitacitte. Evarūpe ahaṃ tapassino upaṭṭhahinti dasseti. Ahaṃ ujugatanti ahaṃ, mahārāja, tesaṃ dasasahassānaṃ isīnaṃ antare kāyavaṅkādīnaṃ abhāvena ujugataṃ ekampi naraṃ hīnajacco vā hotu jātisampanno vā, jātiṃ avicāretvā tesaṃ guṇesu pasannamānaso hutvā sabbameva ativelaṃ namassissaṃ, niccakālameva namassissanti vadati. Kiṃ kāraṇā? Kammabandhū hi māṇavāti, sattā hi nāmete kammabandhū kammapaṭisaraṇā, teneva kāraṇena sabbe vaṇṇāti veditabbā.

    ဧဝဉ္စ ပန ဝတ္ဝာ ‘‘ကိဉ္စာပိ, မဟာရာဇ, ဒာနတော ဗ္ရဟ္မစရိယမေဝ မဟပ္ဖလံ, ဒ္ဝေပိ ပနေတေ မဟာပုရိသဝိတက္ကာဝ, တသ္မာ ဒ္ဝီသုပိ အပ္ပမတ္တောဝ ဟုတ္ဝာ ဒာနဉ္စ ဒေဟိ, သီလဉ္စ ရက္ခာဟီ’’တိ တံ ဩဝဒိတ္ဝာ သကဋ္ဌာနမေဝ ဂတော။ တမတ္ထံ ပကာသေန္တော သတ္ထာ အာဟ –

    Evañca pana vatvā ‘‘kiñcāpi, mahārāja, dānato brahmacariyameva mahapphalaṃ, dvepi panete mahāpurisavitakkāva, tasmā dvīsupi appamattova hutvā dānañca dehi, sīlañca rakkhāhī’’ti taṃ ovaditvā sakaṭṭhānameva gato. Tamatthaṃ pakāsento satthā āha –

    ၄၄၀.

    440.

    ‘‘ဣဒံ ဝတ္ဝာန မဃဝာ၊ ဒေဝရာဇာ သုဇမ္ပတိ။

    ‘‘Idaṃ vatvāna maghavā, devarājā sujampati;

    ဝေဒေဟမနုသာသိတ္ဝာ၊ သဂ္ဂကာယံ အပက္ကမီ’’တိ။

    Vedehamanusāsitvā, saggakāyaṃ apakkamī’’ti.

    တတ္ထ အပက္ကမီတိ ပက္ကမိ, သုဓမ္မာဒေဝသဘာယံ နိသိန္နမေဝ အတ္တာနံ ဒသ္သေသီတိ အတ္ထော။

    Tattha apakkamīti pakkami, sudhammādevasabhāyaṃ nisinnameva attānaṃ dassesīti attho.

    အထ နံ ဒေဝဂဏာ အာဟံသု ‘‘မဟာရာဇ, နနု န ပညာယိတ္ထ, ကုဟိံ ဂတတ္ထာ’’တိ? ‘‘မာရိသာ မိထိလာယံ နိမိရညော ဧကာ ကင္ခာ ဥပ္ပဇ္ဇိ, တသ္သ ပဉ္ဟံ ကထေတ္ဝာ တံ ရာဇာနံ နိက္ကင္ခံ ကတ္ဝာ အာဂတောမ္ဟီ’’တိ ဝတ္ဝာ ပုန တံ ကာရဏံ ဂာထာယ ကထေတုံ အာဟ –

    Atha naṃ devagaṇā āhaṃsu ‘‘mahārāja, nanu na paññāyittha, kuhiṃ gatatthā’’ti? ‘‘Mārisā mithilāyaṃ nimirañño ekā kaṅkhā uppajji, tassa pañhaṃ kathetvā taṃ rājānaṃ nikkaṅkhaṃ katvā āgatomhī’’ti vatvā puna taṃ kāraṇaṃ gāthāya kathetuṃ āha –

    ၄၄၁.

    441.

    ‘‘ဣမံ ဘောန္တော နိသာမေထ၊ ယာဝန္တေတ္ထ သမာဂတာ။

    ‘‘Imaṃ bhonto nisāmetha, yāvantettha samāgatā;

    ဓမ္မိကာနံ မနုသ္သာနံ၊ ဝဏ္ဏံ ဥစ္စာဝစံ ဗဟုံ။

    Dhammikānaṃ manussānaṃ, vaṇṇaṃ uccāvacaṃ bahuṃ.

    ၄၄၂.

    442.

    ‘‘ယထာ အယံ နိမိရာဇာ၊ ပဏ္ဍိတော ကုသလတ္ထိကော။

    ‘‘Yathā ayaṃ nimirājā, paṇḍito kusalatthiko;

    ရာဇာ သဗ္ဗဝိဒေဟာနံ၊ အဒာ ဒာနံ အရိန္ဒမော။

    Rājā sabbavidehānaṃ, adā dānaṃ arindamo.

    ၄၄၃.

    443.

    ‘‘တသ္သ တံ ဒဒတော ဒာနံ၊ သင္ကပ္ပော ဥဒပဇ္ဇထ။

    ‘‘Tassa taṃ dadato dānaṃ, saṅkappo udapajjatha;

    ဒာနံ ဝာ ဗ္ရဟ္မစရိယံ ဝာ၊ ကတမံ သု မဟပ္ဖလ’’န္တိ။

    Dānaṃ vā brahmacariyaṃ vā, katamaṃ su mahapphala’’nti.

    တတ္ထ ဣမန္တိ ဓမ္မိကာနံ ကလ္ယာဏဓမ္မာနံ မနုသ္သာနံ မယာ ဝုစ္စမာနံ သီလဝသေန ဥစ္စံ ဒာနဝသေန အဝစံ ဗဟုံ ဣမံ ဝဏ္ဏံ နိသာမေထ သုဏာထာတိ အတ္ထော။ ယထာ အယန္တိ အယံ နိမိရာဇာ ယထာ အတိဝိယ ပဏ္ဍိတောတိ။

    Tattha imanti dhammikānaṃ kalyāṇadhammānaṃ manussānaṃ mayā vuccamānaṃ sīlavasena uccaṃ dānavasena avacaṃ bahuṃ imaṃ vaṇṇaṃ nisāmetha suṇāthāti attho. Yathā ayanti ayaṃ nimirājā yathā ativiya paṇḍitoti.

    ဣတိ သော အပရိဟာပေတ္ဝာ ရညော ဝဏ္ဏံ ကထေသိ။ တံ သုတ္ဝာ ဒေဝသင္ဃာ ရာဇာနံ ဒဋ္ဌုကာမာ ဟုတ္ဝာ ‘‘အမ္ဟာကံ နိမိရာဇာ အာစရိယော, တသ္သောဝာဒေ ဌတ္ဝာ တံ နိသ္သာယ အမ္ဟေဟိ အယံ ဒိဗ္ဗသမ္ပတ္တိ လဒ္ဓာ, မယံ ဒဋ္ဌုကာမမ္ဟာ, တံ ပက္ကောသာပေဟိ, မဟာရာဇာ’’တိ ဝဒိံသု။ သက္ကော ‘‘သာဓူ’’တိ သမ္ပဋိစ္ဆိတ္ဝာ မာတလိံ ပက္ကောသာပေတ္ဝာ ‘‘သမ္မ မာတလိ, ဝေဇယန္တရထံ ယောဇေတ္ဝာ မိထိလံ ဂန္တ္ဝာ နိမိရာဇာနံ ဒိဗ္ဗယာနေ အာရောပေတ္ဝာ အာနေဟီ’’တိ အာဟ။ သော ‘‘သာဓူ’’တိ သမ္ပဋိစ္ဆိတ္ဝာ ရထံ ယောဇေတ္ဝာ ပာယာသိ။ သက္ကသ္သ ပန ဒေဝေဟိ သဒ္ဓိံ ကထေန္တသ္သ မာတလိံ အာဏာပေန္တသ္သ စ ရထံ ယောဇေန္တသ္သ စ မနုသ္သဂဏနာယ မာသော အတိက္ကန္တော။ ဣတိ နိမိရညော ပုဏ္ဏမာယံ ဥပောသထိကသ္သ ပာစီနသီဟပဉ္ဇရံ ဝိဝရိတ္ဝာ မဟာတလေ နိသီဒိတ္ဝာ အမစ္စဂဏပရိဝုတသ္သ သီလံ ပစ္စဝေက္ခန္တသ္သ ပာစီနလောကဓာတုတော ဥဂ္ဂစ္ဆန္တေန စန္ဒမဏ္ဍလေန သဒ္ဓိံယေဝ သော ရထော ပညာယတိ။ မနုသ္သာ ဘုတ္တသာယမာသာ ဃရဒ္ဝာရေသု နိသီဒိတ္ဝာ သုခကထံ ကထေန္တာ ‘‘အဇ္ဇ ဒ္ဝေ စန္ဒာ ဥဂ္ဂတာ’’တိ အာဟံသု။ အထ နေသံ သလ္လပန္တာနညေဝ ရထော ပာကဋော အဟောသိ။ မဟာဇနော ‘‘နာယံ, စန္ဒော, ရထော’’တိ ဝတ္ဝာ အနုက္ကမေန သိန္ဓဝသဟသ္သယုတ္တေ မာတလိသင္ဂာဟကေ ဝေဇယန္တရထေ စ ပာကဋေ ဇာတေ ‘‘ကသ္သ နု ခော ဣဒံ ဒိဗ္ဗယာနံ အာဂစ္ဆတီ’’တိ စိန္တေတ္ဝာ ‘‘န ကသ္သစိ အညသ္သ, အမ္ဟာကံ ရာဇာ ဓမ္မိကော, သက္ကေန ဝေဇယန္တရထော ပေသိတော ဘဝိသ္သတိ, အမ္ဟာကံ ရညောဝ အနုစ္ဆဝိကော’’တိ တုဋ္ဌပ္ပဟဋ္ဌော ဂာထမာဟ –

    Iti so aparihāpetvā rañño vaṇṇaṃ kathesi. Taṃ sutvā devasaṅghā rājānaṃ daṭṭhukāmā hutvā ‘‘amhākaṃ nimirājā ācariyo, tassovāde ṭhatvā taṃ nissāya amhehi ayaṃ dibbasampatti laddhā, mayaṃ daṭṭhukāmamhā, taṃ pakkosāpehi, mahārājā’’ti vadiṃsu. Sakko ‘‘sādhū’’ti sampaṭicchitvā mātaliṃ pakkosāpetvā ‘‘samma mātali, vejayantarathaṃ yojetvā mithilaṃ gantvā nimirājānaṃ dibbayāne āropetvā ānehī’’ti āha. So ‘‘sādhū’’ti sampaṭicchitvā rathaṃ yojetvā pāyāsi. Sakkassa pana devehi saddhiṃ kathentassa mātaliṃ āṇāpentassa ca rathaṃ yojentassa ca manussagaṇanāya māso atikkanto. Iti nimirañño puṇṇamāyaṃ uposathikassa pācīnasīhapañjaraṃ vivaritvā mahātale nisīditvā amaccagaṇaparivutassa sīlaṃ paccavekkhantassa pācīnalokadhātuto uggacchantena candamaṇḍalena saddhiṃyeva so ratho paññāyati. Manussā bhuttasāyamāsā gharadvāresu nisīditvā sukhakathaṃ kathentā ‘‘ajja dve candā uggatā’’ti āhaṃsu. Atha nesaṃ sallapantānaññeva ratho pākaṭo ahosi. Mahājano ‘‘nāyaṃ, cando, ratho’’ti vatvā anukkamena sindhavasahassayutte mātalisaṅgāhake vejayantarathe ca pākaṭe jāte ‘‘kassa nu kho idaṃ dibbayānaṃ āgacchatī’’ti cintetvā ‘‘na kassaci aññassa, amhākaṃ rājā dhammiko, sakkena vejayantaratho pesito bhavissati, amhākaṃ raññova anucchaviko’’ti tuṭṭhappahaṭṭho gāthamāha –

    ၄၄၄.

    444.

    ‘‘အဗ္ဘုတော ဝတ လောကသ္မိံ၊ ဥပ္ပဇ္ဇိ လောမဟံသနော။

    ‘‘Abbhuto vata lokasmiṃ, uppajji lomahaṃsano;

    ဒိဗ္ဗော ရထော ပာတုရဟု၊ ဝေဒေဟသ္သ ယသသ္သိနော’’တိ။

    Dibbo ratho pāturahu, vedehassa yasassino’’ti.

    တတ္ထ အဗ္ဘုတောတိ အဘူတပုဗ္ဗော။ အစ္ဆရိယောတိ တေ ဝိမ္ဟယဝသေနေဝမာဟံသု။

    Tattha abbhutoti abhūtapubbo. Acchariyoti te vimhayavasenevamāhaṃsu.

    တသ္သ ပန မဟာဇနသ္သ ဧဝံ ကထေန္တသ္သေဝ မာတလိ ဝာတဝေဂေန အာဂန္တ္ဝာ ရထံ နိဝတ္တေတ္ဝာ သီဟပဉ္ဇရဥမ္မာရေ ပစ္ဆာဘာဂေန ဌပေတ္ဝာ အာရောဟဏသဇ္ဇံ ကတ္ဝာ အာရောဟဏတ္ထာယ ရာဇာနံ နိမန္တေသိ ။ တမတ္ထံ ပကာသေန္တော သတ္ထာ အာဟ –

    Tassa pana mahājanassa evaṃ kathentasseva mātali vātavegena āgantvā rathaṃ nivattetvā sīhapañjaraummāre pacchābhāgena ṭhapetvā ārohaṇasajjaṃ katvā ārohaṇatthāya rājānaṃ nimantesi . Tamatthaṃ pakāsento satthā āha –

    ၄၄၅.

    445.

    ‘‘ဒေဝပုတ္တော မဟိဒ္ဓိကော၊ မာတလိ ဒေဝသာရထိ။

    ‘‘Devaputto mahiddhiko, mātali devasārathi;

    နိမန္တယိတ္ထ ရာဇာနံ၊ ဝေဒေဟံ မိထိလဂ္ဂဟံ။

    Nimantayittha rājānaṃ, vedehaṃ mithilaggahaṃ.

    ၄၄၆.

    446.

    ‘‘ဧဟိမံ ရထမာရုယ္ဟ၊ ရာဇသေဋ္ဌ ဒိသမ္ပတိ။

    ‘‘Ehimaṃ rathamāruyha, rājaseṭṭha disampati;

    ဒေဝာ ဒသ္သနကာမာ တေ၊ တာဝတိံသာ သဣန္ဒကာ။

    Devā dassanakāmā te, tāvatiṃsā saindakā;

    သရမာနာ ဟိ တေ ဒေဝာ၊ သုဓမ္မာယံ သမစ္ဆရေ’’တိ။

    Saramānā hi te devā, sudhammāyaṃ samacchare’’ti.

    တတ္ထ မိထိလဂ္ဂဟန္တိ မိထိလာယံ ပတိဋ္ဌိတဂေဟံ, စတူဟိ ဝာ သင္ဂဟဝတ္ထူဟိ မိထိလာယံ သင္ဂာဟကံ။ သမစ္ဆရေတိ တဝေဝ ဂုဏကထံ ကထေန္တာ နိသိန္နာတိ။

    Tattha mithilaggahanti mithilāyaṃ patiṭṭhitagehaṃ, catūhi vā saṅgahavatthūhi mithilāyaṃ saṅgāhakaṃ. Samacchareti taveva guṇakathaṃ kathentā nisinnāti.

    တံ သုတ္ဝာ ရာဇာ ‘‘အဒိဋ္ဌပုဗ္ဗံ ဒေဝလောကဉ္စ ပသ္သိသ္သာမိ, မာတလိသ္သ စ မေ သင္ဂဟော ကတော ဘဝိသ္သတိ, ဂစ္ဆိသ္သာမီ’’တိ စိန္တေတ္ဝာ အန္တေပုရဉ္စ မဟာဇနဉ္စ အာမန္တေတ္ဝာ ‘‘အဟံ နစိရသ္သေဝ အာဂမိသ္သာမိ, တုမ္ဟေ အပ္ပမတ္တာ ဒာနာဒီနိ ပုညာနိ ကရောထာ’’တိ ဝတ္ဝာ ရထံ အဘိရုဟိ။ တမတ္ထံ ပကာသေန္တော သတ္ထာ အာဟ –

    Taṃ sutvā rājā ‘‘adiṭṭhapubbaṃ devalokañca passissāmi, mātalissa ca me saṅgaho kato bhavissati, gacchissāmī’’ti cintetvā antepurañca mahājanañca āmantetvā ‘‘ahaṃ nacirasseva āgamissāmi, tumhe appamattā dānādīni puññāni karothā’’ti vatvā rathaṃ abhiruhi. Tamatthaṃ pakāsento satthā āha –

    ၄၄၇.

    447.

    ‘‘တတော ရာဇာ တရမာနော၊ ဝေဒေဟော မိထိလဂ္ဂဟော။

    ‘‘Tato rājā taramāno, vedeho mithilaggaho;

    အာသနာ ဝုဋ္ဌဟိတ္ဝာန၊ ပမုခော ရထမာရုဟိ။

    Āsanā vuṭṭhahitvāna, pamukho rathamāruhi.

    ၄၄၈.

    448.

    ‘‘အဘိရူဠ္ဟံ ရထံ ဒိဗ္ဗံ၊ မာတလိ ဧတဒဗ္ရဝိ။

    ‘‘Abhirūḷhaṃ rathaṃ dibbaṃ, mātali etadabravi;

    ကေန တံ နေမိ မဂ္ဂေန၊ ရာဇသေဋ္ဌ ဒိသမ္ပတိ။

    Kena taṃ nemi maggena, rājaseṭṭha disampati;

    ယေန ဝာ ပာပကမ္မန္တာ၊ ပုညကမ္မာ စ ယေ နရာ’’တိ။

    Yena vā pāpakammantā, puññakammā ca ye narā’’ti.

    တတ္ထ ပမုခောတိ ဥတ္တမော, အဘိမုခော ဝာ, မဟာဇနသ္သ ပိဋ္ဌိံ ဒတ္ဝာ အာရူဠ္ဟောတိ အတ္ထော။ ယေန ဝာတိ ယေန မဂ္ဂေန ဂန္တ္ဝာ ယတ္ထ ပာပကမ္မန္တာ ဝသန္တိ, တံ ဌာနံ သက္ကာ ဒဋ္ဌုံ, ယေန ဝာ ဂန္တ္ဝာ ယေ ပုညကမ္မာ နရာ ဝသန္တိ, တေသံ ဌာနံ သက္ကာ ဒဋ္ဌုံ, ဧတေသု ဒ္ဝီသု ကေန မဂ္ဂေန တံ နေမိ။ ဣဒံ သော သက္ကေန အနာဏတ္တောပိ အတ္တနော ဒူတဝိသေသဒသ္သနတ္ထံ အာဟ။

    Tattha pamukhoti uttamo, abhimukho vā, mahājanassa piṭṭhiṃ datvā ārūḷhoti attho. Yena vāti yena maggena gantvā yattha pāpakammantā vasanti, taṃ ṭhānaṃ sakkā daṭṭhuṃ, yena vā gantvā ye puññakammā narā vasanti, tesaṃ ṭhānaṃ sakkā daṭṭhuṃ, etesu dvīsu kena maggena taṃ nemi. Idaṃ so sakkena anāṇattopi attano dūtavisesadassanatthaṃ āha.

    အထ နံ ရာဇာ ‘‘မယာ ဒ္ဝေ ဌာနာနိ အဒိဋ္ဌပုဗ္ဗာနိ, ဒ္ဝေပိ ပသ္သိသ္သာမီ’’တိ စိန္တေတ္ဝာ အာဟ –

    Atha naṃ rājā ‘‘mayā dve ṭhānāni adiṭṭhapubbāni, dvepi passissāmī’’ti cintetvā āha –

    ၄၄၉.

    449.

    ‘‘ဥဘယေနေဝ မံ နေဟိ၊ မာတလိ ဒေဝသာရထိ။

    ‘‘Ubhayeneva maṃ nehi, mātali devasārathi;

    ယေန ဝာ ပာပကမ္မန္တာ၊ ပုညကမ္မာ စ ယေ နရာ’’တိ။

    Yena vā pāpakammantā, puññakammā ca ye narā’’ti.

    တတော မာတလိ ‘‘ဒ္ဝေပိ ဧကပဟာရေနေဝ န သက္ကာ ဒသ္သေတုံ, ပုစ္ဆိသ္သာမိ န’’န္တိ ပုစ္ဆန္တော ပုန ဂာထမာဟ –

    Tato mātali ‘‘dvepi ekapahāreneva na sakkā dassetuṃ, pucchissāmi na’’nti pucchanto puna gāthamāha –

    ၄၅၀.

    450.

    ‘‘ကေန တံ ပဌမံ နေမိ၊ ရာဇသေဋ္ဌ ဒိသမ္ပတိ။

    ‘‘Kena taṃ paṭhamaṃ nemi, rājaseṭṭha disampati;

    ယေန ဝာ ပာပကမ္မန္တာ၊ ပုညကမ္မာ စ ယေ နရာ’’တိ။

    Yena vā pāpakammantā, puññakammā ca ye narā’’ti.

    နိရယကဏ္ဍံ

    Nirayakaṇḍaṃ

    တတော ရာဇာ ‘‘အဟံ အဝသ္သံ ဒေဝလောကံ ဂမိသ္သာမိ, နိရယံ တာဝ ပသ္သိသ္သာမီ’’တိ စိန္တေတ္ဝာ အနန္တရံ ဂာထမာဟ –

    Tato rājā ‘‘ahaṃ avassaṃ devalokaṃ gamissāmi, nirayaṃ tāva passissāmī’’ti cintetvā anantaraṃ gāthamāha –

    ၄၅၁.

    451.

    ‘‘နိရယေ တာဝ ပသ္သာမိ၊ အာဝာသေ ပာပကမ္မိနံ။

    ‘‘Niraye tāva passāmi, āvāse pāpakamminaṃ;

    ဌာနာနိ လုဒ္ဒကမ္မာနံ၊ ဒုသ္သီလာနဉ္စ ယာ ဂတီ’’တိ။

    Ṭhānāni luddakammānaṃ, dussīlānañca yā gatī’’ti.

    တတ္ထ ယာ ဂတီတိ ယာ ဧတေသံ နိဗ္ဗတ္တိ, တဉ္စ ပသ္သာမီတိ။

    Tattha yā gatīti yā etesaṃ nibbatti, tañca passāmīti.

    အထသ္သ ဝေတရဏိံ နဒိံ တာဝ ဒသ္သေသိ။ တမတ္ထံ ပကာသေန္တော သတ္ထာ အာဟ –

    Athassa vetaraṇiṃ nadiṃ tāva dassesi. Tamatthaṃ pakāsento satthā āha –

    ၄၅၂.

    452.

    ‘‘ဒသ္သေသိ မာတလိ ရညော၊ ဒုဂ္ဂံ ဝေတရဏိံ နဒိံ။

    ‘‘Dassesi mātali rañño, duggaṃ vetaraṇiṃ nadiṃ;

    ကုထိတံ ခာရသံယုတ္တံ၊ တတ္တံ အဂ္ဂိသိခူပမ’’န္တိ။

    Kuthitaṃ khārasaṃyuttaṃ, tattaṃ aggisikhūpama’’nti.

    တတ္ထ ဝေတရဏိန္တိ ဘိက္ခဝေ, မာတလိ ရညော ကထံ သုတ္ဝာ နိရယာဘိမုခံ ရထံ ပေသေတ္ဝာ ကမ္မပစ္စယေ ဥတုနာ သမုဋ္ဌိတံ ဝေတရဏိံ နဒိံ တာဝ ဒသ္သေသိ။ တတ္ထ နိရယပာလာ ဇလိတာနိ အသိသတ္တိတောမရဘိန္ဒိဝာလမုဂ္ဂရာဒီနိ အာဝုဓာနိ ဂဟေတ္ဝာ နေရယိကသတ္တေ ပဟရန္တိ ဝိဇ္ဈန္တိ ဝိဟေဌေန္တိ။ တေ တံ ဒုက္ခံ အသဟန္တာ ဝေတရဏိယံ ပတန္တိ။ သာ ဥပရိ ဘိန္ဒိဝာလပ္ပမာဏာဟိ သကဏ္ဋကာဟိ ဝေတ္တလတာဟိ သဉ္ဆန္နာ။ တေ တတ္ထ ဗဟူနိ ဝသ္သသဟသ္သာနိ ပစ္စိံသု။ တေသု ပဇ္ဇလန္တေသု ခုရဓာရာတိခိဏေသု ကဏ္ဋကေသု ခဏ္ဍာခဏ္ဍိကာ ဟောန္တိ။ တေသံ ဟေဋ္ဌာ တာလက္ခန္ဓပ္ပမာဏာနိ ပဇ္ဇလိတအယသူလာနိ ဥဋ္ဌဟန္တိ။ နေရယိကသတ္တာ ဗဟုံ အဒ္ဓာနံ ဝီတိနာမေတ္ဝာ ဝေတ္တလတာဟိ ဂဠိတ္ဝာ သူလေသု ပတိတ္ဝာ ဝိဒ္ဓသရီရာ သူလေသု အာဝုဏိတမစ္ဆာ ဝိယ စိရံ ပစ္စန္တိ။ တာနိ သူလာနိပိ ပဇ္ဇလန္တိ, နေရယိကသတ္တာပိ ပဇ္ဇလန္တိ။ သူလာနံ ဟေဋ္ဌာ ဥဒကပိဋ္ဌေ ဇလိတာနိ ခုရဓာရာသဒိသာနိ တိခိဏာနိ အယောပောက္ခရပတ္တာနိ ဟောန္တိ။ တေ သူလေဟိ ဂဠိတ္ဝာ အယပောက္ခရပတ္တေသု ပတိတ္ဝာ စိရံ ဒုက္ခဝေဒနံ အနုဘဝန္တိ။ တတော ခာရောဒကေ ပတန္တိ, ဥဒကံ ပဇ္ဇလတိ, နေရယိကသတ္တာပိ ပဇ္ဇလန္တိ, ဓူမောပိ ဥဋ္ဌဟတိ။ ဥဒကသ္သ ပန ဟေဋ္ဌာ နဒီတလံ ခုရဓာရာဟိ သဉ္ဆန္နံ။ တေ ‘‘ဟေဋ္ဌာ နု ခော ကီဒိသ’’န္တိ ဥဒကေ နိမုဇ္ဇိတ္ဝာ ခုရဓာရာသု ခဏ္ဍာခဏ္ဍိကာ ဟောန္တိ။ တေ တံ မဟာဒုက္ခံ အဓိဝာသေတုံ အသက္ကောန္တာ မဟန္တံ ဘေရဝံ ဝိရဝန္တာ ဝိစရန္တိ။ ကဒာစိ အနုသောတံ ဝုယ္ဟန္တိ, ကဒာစိ ပဋိသောတံ။ အထ နေ တီရေ ဌိတာ နိရယပာလာ ဥသုသတ္တိတောမရာဒီနိ ဥက္ခိပိတ္ဝာ မစ္ဆေ ဝိယ ဝိဇ္ဈန္တိ။ တေ ဒုက္ခဝေဒနာပ္ပတ္တာ မဟာဝိရဝံ ရဝန္တိ။ အထ နေ ပဇ္ဇလိတေဟိ အယဗဠိသေဟိ ဥဒ္ဓရိတ္ဝာ ပရိကဍ္ဎိတ္ဝာ ပဇ္ဇလိတအယပထဝိယံ နိပဇ္ဇာပေတ္ဝာ တေသံ မုခေ တတ္တံ အယောဂုဠ္ဟံ ပက္ခိပန္တိ။

    Tattha vetaraṇinti bhikkhave, mātali rañño kathaṃ sutvā nirayābhimukhaṃ rathaṃ pesetvā kammapaccaye utunā samuṭṭhitaṃ vetaraṇiṃ nadiṃ tāva dassesi. Tattha nirayapālā jalitāni asisattitomarabhindivālamuggarādīni āvudhāni gahetvā nerayikasatte paharanti vijjhanti viheṭhenti. Te taṃ dukkhaṃ asahantā vetaraṇiyaṃ patanti. Sā upari bhindivālappamāṇāhi sakaṇṭakāhi vettalatāhi sañchannā. Te tattha bahūni vassasahassāni pacciṃsu. Tesu pajjalantesu khuradhārātikhiṇesu kaṇṭakesu khaṇḍākhaṇḍikā honti. Tesaṃ heṭṭhā tālakkhandhappamāṇāni pajjalitaayasūlāni uṭṭhahanti. Nerayikasattā bahuṃ addhānaṃ vītināmetvā vettalatāhi gaḷitvā sūlesu patitvā viddhasarīrā sūlesu āvuṇitamacchā viya ciraṃ paccanti. Tāni sūlānipi pajjalanti, nerayikasattāpi pajjalanti. Sūlānaṃ heṭṭhā udakapiṭṭhe jalitāni khuradhārāsadisāni tikhiṇāni ayopokkharapattāni honti. Te sūlehi gaḷitvā ayapokkharapattesu patitvā ciraṃ dukkhavedanaṃ anubhavanti. Tato khārodake patanti, udakaṃ pajjalati, nerayikasattāpi pajjalanti, dhūmopi uṭṭhahati. Udakassa pana heṭṭhā nadītalaṃ khuradhārāhi sañchannaṃ. Te ‘‘heṭṭhā nu kho kīdisa’’nti udake nimujjitvā khuradhārāsu khaṇḍākhaṇḍikā honti. Te taṃ mahādukkhaṃ adhivāsetuṃ asakkontā mahantaṃ bheravaṃ viravantā vicaranti. Kadāci anusotaṃ vuyhanti, kadāci paṭisotaṃ. Atha ne tīre ṭhitā nirayapālā ususattitomarādīni ukkhipitvā macche viya vijjhanti. Te dukkhavedanāppattā mahāviravaṃ ravanti. Atha ne pajjalitehi ayabaḷisehi uddharitvā parikaḍḍhitvā pajjalitaayapathaviyaṃ nipajjāpetvā tesaṃ mukhe tattaṃ ayoguḷhaṃ pakkhipanti.

    ဣတိ နိမိရာဇာ ဝေတရဏိယံ မဟာဒုက္ခပီဠိတေ နေရယိကသတ္တေ ဒိသ္ဝာ ဘီတတသိတော သင္ကမ္ပိတဟဒယော ဟုတ္ဝာ ‘‘ကိံ နာမေတေ သတ္တာ ပာပကမ္မံ အကံသူ’’တိ မာတလိံ ပုစ္ဆိ။ သောပိသ္သ ဗ္ယာကာသိ။ တမတ္ထံ ပကာသေန္တော အာဟ –

    Iti nimirājā vetaraṇiyaṃ mahādukkhapīḷite nerayikasatte disvā bhītatasito saṅkampitahadayo hutvā ‘‘kiṃ nāmete sattā pāpakammaṃ akaṃsū’’ti mātaliṃ pucchi. Sopissa byākāsi. Tamatthaṃ pakāsento āha –

    ၄၅၃.

    453.

    ‘‘နိမီ ဟဝေ မာတလိမဇ္ဈဘာသထ၊ ဒိသ္ဝာ ဇနံ ပတမာနံ ဝိဒုဂ္ဂေ။

    ‘‘Nimī have mātalimajjhabhāsatha, disvā janaṃ patamānaṃ vidugge;

    ဘယဉ္ဟိ မံ ဝိန္ဒတိ သူတ ဒိသ္ဝာ၊ ပုစ္ဆာမိ တံ မာတလိ ဒေဝသာရထိ။

    Bhayañhi maṃ vindati sūta disvā, pucchāmi taṃ mātali devasārathi;

    ဣမေ နု မစ္စာ ကိမကံသု ပာပံ၊ ယေမေ ဇနာ ဝေတရဏိံ ပတန္တိ။

    Ime nu maccā kimakaṃsu pāpaṃ, yeme janā vetaraṇiṃ patanti.

    ၄၅၄.

    454.

    ‘‘တသ္သ ပုဋ္ဌော ဝိယာကာသိ၊ မာတလိ ဒေဝသာရထိ။

    ‘‘Tassa puṭṭho viyākāsi, mātali devasārathi;

    ဝိပာကံ ပာပကမ္မာနံ၊ ဇာနံ အက္ခာသိဇာနတော။

    Vipākaṃ pāpakammānaṃ, jānaṃ akkhāsijānato.

    ၄၅၅.

    455.

    ‘‘ယေ ဒုဗ္ဗလေ ဗလဝန္တာ ဇီဝလောကေ၊ ဟိံ သန္တိ ရောသေန္တိ သုပာပဓမ္မာ။

    ‘‘Ye dubbale balavantā jīvaloke, hiṃ santi rosenti supāpadhammā;

    တေ လုဒ္ဒကမ္မာ ပသဝေတ္ဝ ပာပံ၊ တေမေ ဇနာ ဝေတရဏိံ ပတန္တီ’’တိ။

    Te luddakammā pasavetva pāpaṃ, teme janā vetaraṇiṃ patantī’’ti.

    တတ္ထ ဝိန္ဒတီတိ အဟံ အတ္တနော အနိသ္သရော ဟုတ္ဝာ ဘယသန္တကော ဝိယ ဇာတော။ ဒိသ္ဝာတိ ပတမာနံ ဒိသ္ဝာ။ ဇာနန္တိ ဘိက္ခဝေ, သော မာတလိ သယံ ဇာနန္တော တသ္သ အဇာနတော အက္ခာသိ။ ဒုဗ္ဗလေတိ သရီရဗလဘောဂဗလအာဏာဗလဝိရဟိတေ။ ဗလဝန္တာတိ တေဟိ ဗလေဟိ သမန္နာဂတာ။ ဟိံသန္တီတိ ပာဏိပ္ပဟာရာဒီဟိ ကိလမေန္တိ။ ရောသေန္တီတိ နာနပ္ပကာရေဟိ အက္ကောသဝတ္ထူဟိ အက္ကောသန္တိ ဃဋေန္တိ။ ပသဝေတ္ဝာတိ ဇနေတ္ဝာ, ကတ္ဝာတိ အတ္ထော။

    Tattha vindatīti ahaṃ attano anissaro hutvā bhayasantako viya jāto. Disvāti patamānaṃ disvā. Jānanti bhikkhave, so mātali sayaṃ jānanto tassa ajānato akkhāsi. Dubbaleti sarīrabalabhogabalaāṇābalavirahite. Balavantāti tehi balehi samannāgatā. Hiṃsantīti pāṇippahārādīhi kilamenti. Rosentīti nānappakārehi akkosavatthūhi akkosanti ghaṭenti. Pasavetvāti janetvā, katvāti attho.

    ဧဝံ မာတလိ တသ္သ ပဉ္ဟံ ဗ္ယာကရိတ္ဝာ ရညာ ဝေတရဏိနိရယေ ဒိဋ္ဌေ တံ ပဒေသံ အန္တရဓာပေတ္ဝာ ပုရတော ရထံ ပေသေတ္ဝာ သုနခာဒီဟိ ခာဒနဋ္ဌာနံ ဒသ္သေတ္ဝာ တံ ဒိသ္ဝာ ဘီတေန ရညာ ပဉ္ဟံ ပုဋ္ဌော ဗ္ယာကာသိ။ တမတ္ထံ ပကာသေန္တော သတ္ထာ အာဟ –

    Evaṃ mātali tassa pañhaṃ byākaritvā raññā vetaraṇiniraye diṭṭhe taṃ padesaṃ antaradhāpetvā purato rathaṃ pesetvā sunakhādīhi khādanaṭṭhānaṃ dassetvā taṃ disvā bhītena raññā pañhaṃ puṭṭho byākāsi. Tamatthaṃ pakāsento satthā āha –

    ၄၅၆.

    456.

    ‘‘သာမာ စ သောဏာ သဗလာ စ ဂိဇ္ဈာ၊ ကာကောလသင္ဃာ အဒန္တိ ဘေရဝာ။

    ‘‘Sāmā ca soṇā sabalā ca gijjhā, kākolasaṅghā adanti bheravā;

    ဘယဉ္ဟိ မံ ဝိန္ဒတိ သူတ ဒိသ္ဝာ၊ ပုစ္ဆာမိ တံ မာတလိ ဒေဝသာရထိ။

    Bhayañhi maṃ vindati sūta disvā, pucchāmi taṃ mātali devasārathi;

    ဣမေ နု မစ္စာ ကိံမကံသု ပာပံ၊ ယေမေ ဇနေ ကာကောလသင္ဃာ အဒန္တိ။

    Ime nu maccā kiṃmakaṃsu pāpaṃ, yeme jane kākolasaṅghā adanti.

    ၄၅၇.

    457.

    ‘‘တသ္သ ပုဋ္ဌော ဝိယာကာသိ၊ မာတလိ ဒေဝသာရထိ။

    ‘‘Tassa puṭṭho viyākāsi, mātali devasārathi;

    ဝိပာကံ ပာပကမ္မာနံ၊ ဇာနံ အက္ခာသိဇာနတော။

    Vipākaṃ pāpakammānaṃ, jānaṃ akkhāsijānato.

    ၄၅၈.

    458.

    ‘‘ယေ ကေစိမေ မစ္ဆရိနော ကဒရိယာ၊ ပရိဘာသကာ သမဏဗ္ရာဟ္မဏာနံ။

    ‘‘Ye kecime maccharino kadariyā, paribhāsakā samaṇabrāhmaṇānaṃ;

    ဟိံ သန္တိ ရောသေန္တိ သုပာပဓမ္မာ၊ တေ လုဒ္ဒကမ္မာ ပသဝေတ္ဝ ပာပံ။

    Hiṃ santi rosenti supāpadhammā, te luddakammā pasavetva pāpaṃ;

    တေမေ ဇနေ ကာကောလသင္ဃာ အဒန္တီ’’တိ။

    Teme jane kākolasaṅghā adantī’’ti.

    ဣတော ပရေသု ပဉ္ဟေသု စေဝ ဗ္ယာကရဏေသု စ ဧသေဝ နယော။ တတ္ထ သာမာတိ ရတ္တဝဏ္ဏာ။ သောဏာတိ သုနခာ။ သဗလာ စာတိ ကဗရဝဏ္ဏာ စ, သေတကာဠပီတလောဟိတဝဏ္ဏာ စာတိ ဧဝံ ပဉ္စဝဏ္ဏသုနခေ ဒသ္သေတိ။ တေ ကိရ မဟာဟတ္ထိပ္ပမာဏာ ဇလိတအယပထဝိယံ နေရယိကသတ္တေ မိဂေ ဝိယ အနုဗန္ဓိတ္ဝာ ပိဏ္ဍိကမံသေသု ဍံသိတ္ဝာ တေသံ တိဂာဝုတပ္ပမာဏံ သရီရံ ဇလိတအယပထဝိယံ ပာတေတ္ဝာ မဟာရဝံ ရဝန္တာနံ ဒ္ဝီဟိ ပုရိမပာဒေဟိ ဥရံ အက္ကမိတ္ဝာ အဋ္ဌိမေဝ သေသေတ္ဝာ မံသံ လုဉ္စိတ္ဝာ ခာဒန္တိ။ ဂိဇ္ဈာတိ မဟာဘဏ္ဍသကဋပ္ပမာဏာ လောဟတုဏ္ဍာ ဂိဇ္ဈာ။ ဧတေ တေသံ ကဏယသဒိသေဟိ တုဏ္ဍေဟိ အဋ္ဌီနိ ဘိန္ဒိတ္ဝာ အဋ္ဌိမိဉ္ဇံ ခာဒန္တိ။ ကာကောလသင္ဃာတိ လောဟတုဏ္ဍကာကဂဏာ။ တေ အတိဝိယ ဘယာနကာ ဒိဋ္ဌေ ဒိဋ္ဌေ ခာဒန္တိ။ ယေမေ ဇနေတိ ယေ ဣမေ နေရယိကသတ္တေ ကာကောလသင္ဃာ ခာဒန္တိ, ဣမေ နု မစ္စာ ကိံ နာမ ပာပံ အကံသူတိ ပုစ္ဆိ။ မစ္ဆရိနောတိ အညေသံ အဒာယကာ။ ကဒရိယာတိ ပရေ ဒေန္တေပိ ပဋိသေဓကာ ထဒ္ဓမစ္ဆရိနော။ သမဏဗ္ရာဟ္မဏာနန္တိ သမိတဗာဟိတပာပာနံ။

    Ito paresu pañhesu ceva byākaraṇesu ca eseva nayo. Tattha sāmāti rattavaṇṇā. Soṇāti sunakhā. Sabalā cāti kabaravaṇṇā ca, setakāḷapītalohitavaṇṇā cāti evaṃ pañcavaṇṇasunakhe dasseti. Te kira mahāhatthippamāṇā jalitaayapathaviyaṃ nerayikasatte mige viya anubandhitvā piṇḍikamaṃsesu ḍaṃsitvā tesaṃ tigāvutappamāṇaṃ sarīraṃ jalitaayapathaviyaṃ pātetvā mahāravaṃ ravantānaṃ dvīhi purimapādehi uraṃ akkamitvā aṭṭhimeva sesetvā maṃsaṃ luñcitvā khādanti. Gijjhāti mahābhaṇḍasakaṭappamāṇā lohatuṇḍā gijjhā. Ete tesaṃ kaṇayasadisehi tuṇḍehi aṭṭhīni bhinditvā aṭṭhimiñjaṃ khādanti. Kākolasaṅghāti lohatuṇḍakākagaṇā. Te ativiya bhayānakā diṭṭhe diṭṭhe khādanti. Yeme janeti ye ime nerayikasatte kākolasaṅghā khādanti, ime nu maccā kiṃ nāma pāpaṃ akaṃsūti pucchi. Maccharinoti aññesaṃ adāyakā. Kadariyāti pare dentepi paṭisedhakā thaddhamaccharino. Samaṇabrāhmaṇānanti samitabāhitapāpānaṃ.

    ၄၅၉.

    459.

    ‘‘သဇောတိဘူတာ ပထဝိံ ကမန္တိ၊ တတ္တေဟိ ခန္ဓေဟိ စ ပောထယန္တိ။

    ‘‘Sajotibhūtā pathaviṃ kamanti, tattehi khandhehi ca pothayanti;

    ဘယဉ္ဟိ မံ ဝိန္ဒတိ သူတ ဒိသ္ဝာ၊ ပုစ္ဆာမိ တံ မာတလိ ဒေဝသာရထိ။

    Bhayañhi maṃ vindati sūta disvā, pucchāmi taṃ mātali devasārathi;

    ဣမေ နု မစ္စာ ကိမကံသု ပာပံ၊ ယေမေ ဇနာ ခန္ဓဟတာ သယန္တိ။

    Ime nu maccā kimakaṃsu pāpaṃ, yeme janā khandhahatā sayanti.

    ၄၆၀.

    460.

    ‘‘တသ္သ ပုဋ္ဌော ဝိယာကာသိ၊ မာတလိ ဒေဝသာရထိ။

    ‘‘Tassa puṭṭho viyākāsi, mātali devasārathi;

    ဝိပာကံ ပာပကမ္မာနံ၊ ဇာနံ အက္ခာသိဇာနတော။

    Vipākaṃ pāpakammānaṃ, jānaṃ akkhāsijānato.

    ၄၆၁.

    461.

    ‘‘ယေ ဇီဝလောကသ္မိ သုပာပဓမ္မိနော၊ နရဉ္စ နာရိဉ္စ အပာပဓမ္မံ။

    ‘‘Ye jīvalokasmi supāpadhammino, narañca nāriñca apāpadhammaṃ;

    ဟိံ သန္တိ ရောသေန္တိ သုပာပဓမ္မာ၊ တေ လုဒ္ဒကမ္မာ ပသဝေတ္ဝ ပာပံ။

    Hiṃ santi rosenti supāpadhammā, te luddakammā pasavetva pāpaṃ;

    တေမေ ဇနာ ခန္ဓဟတာ သယန္တီ’’တိ။

    Teme janā khandhahatā sayantī’’ti.

    တတ္ထ သဇောတိဘူတာတိ ပဇ္ဇလိတသရီရာ။ ပထဝိန္တိ ပဇ္ဇလိတံ နဝယောဇနဗဟလံ အယပထဝိံ။ ကမန္တီတိ အက္ကမန္တိ။ ခန္ဓေဟိ စ ပောထယန္တီတိ နိရယပာလာ အနုဗန္ဓိတ္ဝာ တာလပ္ပမာဏေဟိ ဇလိတအယက္ခန္ဓေဟိ ဇင္ဃာဒီသု ပဟရိတ္ဝာ ပာတေတ္ဝာ တေဟေဝ ခန္ဓေဟိ ပောထယန္တိ, စုဏ္ဏဝိစုဏ္ဏံ ကရောန္တိ။ သုပာပဓမ္မိနောတိ အတ္တနာ သုဋ္ဌု ပာပဓမ္မာ ဟုတ္ဝာ။ အပာပဓမ္မန္တိ သီလာစာရာဒိသမ္ပန္နံ, နိရပရာဓံ ဝာ။

    Tattha sajotibhūtāti pajjalitasarīrā. Pathavinti pajjalitaṃ navayojanabahalaṃ ayapathaviṃ. Kamantīti akkamanti. Khandhehi ca pothayantīti nirayapālā anubandhitvā tālappamāṇehi jalitaayakkhandhehi jaṅghādīsu paharitvā pātetvā teheva khandhehi pothayanti, cuṇṇavicuṇṇaṃ karonti. Supāpadhamminoti attanā suṭṭhu pāpadhammā hutvā. Apāpadhammanti sīlācārādisampannaṃ, niraparādhaṃ vā.

    ၄၆၂.

    462.

    ‘‘အင္ဂာရကာသုံ အပရေ ဖုဏန္တိ၊ နရာ ရုဒန္တာ ပရိဒဍ္ဎဂတ္တာ။

    ‘‘Aṅgārakāsuṃ apare phuṇanti, narā rudantā paridaḍḍhagattā;

    ဘယဉ္ဟိ မံ ဝိန္ဒတိ သူတ ဒိသ္ဝာ၊ ပုစ္ဆာမိ တံ မာတလိ ဒေဝသာရထိ။

    Bhayañhi maṃ vindati sūta disvā, pucchāmi taṃ mātali devasārathi;

    ဣမေ နု မစ္စာ ကိံ မကံသု ပာပံ၊ ယေမေ ဇနာ အင္ဂာရကာသုံ ဖုဏန္တိ။

    Ime nu maccā kiṃ makaṃsu pāpaṃ, yeme janā aṅgārakāsuṃ phuṇanti.

    ၄၆၃.

    463.

    ‘‘တသ္သ ပုဋ္ဌော ဝိယာကာသိ၊ မာတလိ ဒေဝသာရထိ။

    ‘‘Tassa puṭṭho viyākāsi, mātali devasārathi;

    ဝိပာကံ ပာပကမ္မာနံ၊ ဇာနံ အက္ခာသိဇာနတော။

    Vipākaṃ pāpakammānaṃ, jānaṃ akkhāsijānato.

    ၄၆၄.

    464.

    ‘‘ယေ ကေစိ ပူဂာယ ဓနသ္သ ဟေတု၊ သက္ခိံ ကရိတ္ဝာ ဣဏံ ဇာပယန္တိ။

    ‘‘Ye keci pūgāya dhanassa hetu, sakkhiṃ karitvā iṇaṃ jāpayanti;

    တေ ဇာပယိတ္ဝာ ဇနတံ ဇနိန္ဒ၊ တေ လုဒ္ဒကမ္မာ ပသဝေတ္ဝ ပာပံ။

    Te jāpayitvā janataṃ janinda, te luddakammā pasavetva pāpaṃ;

    တေမေ ဇနာ အင္ဂာရကာသုံ ဖုဏန္တီ’’တိ။

    Teme janā aṅgārakāsuṃ phuṇantī’’ti.

    တတ္ထ အင္ဂာရကာသုန္တိ သမ္မ မာတလိ, ကေ နာမေတေ အပရေ ဝဇံ အပဝိသန္တိယော ဂာဝော ဝိယ သမ္ပရိဝာရေတ္ဝာ နိရယပာလေဟိ ဇလိတအယဂုဠေဟိ ပောထိယမာနာ အင္ဂာရကာသုံ ပတန္တိ။ တတ္ရ စ နေသံ ယာဝ ကဋိပ္ပမာဏာ နိမုဂ္ဂာနံ မဟတီဟိ အယပစ္ဆီဟိ အာဒာယ ဥပရိအင္ဂာရေ ဩကိရန္တိ, အထ နေ အင္ဂာရေ သမ္ပဋိစ္ဆိတုံ အသက္ကောန္တာ ရောဒန္တာ ဒဍ္ဎဂတ္တာ ဖုဏန္တိ ဝိဓုနန္တိ, ကမ္မဗလေန ဝာ အတ္တနော သီသေ အင္ဂာရေ ဖုဏန္တိ ဩကိရန္တီတိ အတ္ထော။ ပူဂာယ ဓနသ္သာတိ ဩကာသေ သတိ ဒာနံ ဝာ ဒသ္သာမ, ပူဇံ ဝာ ပဝတ္တေသ္သာမ, ဝိဟာရံ ဝာ ကရိသ္သာမာတိ သံကဍ္ဎိတ္ဝာ ဌပိတသ္သ ပူဂသန္တကသ္သ ဓနသ္သ ဟေတု။ ဇာပယန္တီတိ တံ ဓနံ ယထာရုစိ ခာဒိတ္ဝာ ဂဏဇေဋ္ဌကာနံ လဉ္ဇံ ဒတ္ဝာ ‘‘အသုကဋ္ဌာနေ ဧတ္တကံ ဝယကရဏံ ဂတံ, အသုကဋ္ဌာနေ အမ္ဟေဟိ ဧတ္တကံ ဒိန္န’’န္တိ ကူဋသက္ခိံ ကရိတ္ဝာ တံ ဣဏံ ဇာပယန္တိ ဝိနာသေန္တိ။

    Tattha aṅgārakāsunti samma mātali, ke nāmete apare vajaṃ apavisantiyo gāvo viya samparivāretvā nirayapālehi jalitaayaguḷehi pothiyamānā aṅgārakāsuṃ patanti. Tatra ca nesaṃ yāva kaṭippamāṇā nimuggānaṃ mahatīhi ayapacchīhi ādāya upariaṅgāre okiranti, atha ne aṅgāre sampaṭicchituṃ asakkontā rodantā daḍḍhagattā phuṇanti vidhunanti, kammabalena vā attano sīse aṅgāre phuṇanti okirantīti attho. Pūgāya dhanassāti okāse sati dānaṃ vā dassāma, pūjaṃ vā pavattessāma, vihāraṃ vā karissāmāti saṃkaḍḍhitvā ṭhapitassa pūgasantakassa dhanassa hetu. Jāpayantīti taṃ dhanaṃ yathāruci khāditvā gaṇajeṭṭhakānaṃ lañjaṃ datvā ‘‘asukaṭṭhāne ettakaṃ vayakaraṇaṃ gataṃ, asukaṭṭhāne amhehi ettakaṃ dinna’’nti kūṭasakkhiṃ karitvā taṃ iṇaṃ jāpayanti vināsenti.

    ၄၆၅.

    465.

    ‘‘သဇောတိဘူတာ ဇလိတာ ပဒိတ္တာ၊ ပဒိသ္သတိ မဟတီ လောဟကုမ္ဘီ။

    ‘‘Sajotibhūtā jalitā padittā, padissati mahatī lohakumbhī;

    ဘယဉ္ဟိ မံ ဝိန္ဒတိ သူတ ဒိသ္ဝာ၊ ပုစ္ဆာမိ တံ မာတလိ ဒေဝသာရထိ။

    Bhayañhi maṃ vindati sūta disvā, pucchāmi taṃ mātali devasārathi;

    ဣမေ နု မစ္စာ ကိမကံသု ပာပံ၊ ယေမေ ဇနာ အဝံသိရာ လောဟကုမ္ဘိံ ပတန္တိ။

    Ime nu maccā kimakaṃsu pāpaṃ, yeme janā avaṃsirā lohakumbhiṃ patanti.

    ၄၆၆.

    466.

    ‘‘တသ္သ ပုဋ္ဌော ဝိယာကာသိ၊ မာတလိ ဒေဝသာရထိ။

    ‘‘Tassa puṭṭho viyākāsi, mātali devasārathi;

    ဝိပာကံ ပာပကမ္မာနံ၊ ဇာနံ အက္ခာသိဇာနတော။

    Vipākaṃ pāpakammānaṃ, jānaṃ akkhāsijānato.

    ၄၆၇.

    467.

    ‘‘ယေ သီလဝန္တံ သမဏံ ဗ္ရာဟ္မဏံ ဝာ၊ ဟိံသန္တိ ရောသေန္တိ သုပာပဓမ္မာ။

    ‘‘Ye sīlavantaṃ samaṇaṃ brāhmaṇaṃ vā, hiṃsanti rosenti supāpadhammā;

    တေ လုဒ္ဒကမ္မာ ပသဝေတ္ဝ ပာပံ၊ တေမေ ဇနာ အဝံသိရာ လောဟကုမ္ဘိံ ပတန္တီ’’တိ။

    Te luddakammā pasavetva pāpaṃ, teme janā avaṃsirā lohakumbhiṃ patantī’’ti.

    တတ္ထ ပဒိတ္တာတိအာဒိတ္တာ။ မဟတီတိ ပဗ္ဗတပ္ပမာဏာ ကပ္ပေန သဏ္ဌိတလောဟရသေန သမ္ပုဏ္ဏာ။ အဝံသိရာတိ ဘယာနကေဟိ နိရယပာလေဟိ ဥဒ္ဓံပာဒေ အဓောသိရေ ကတ္ဝာ ခိပိယမာနာ တံ လောဟကုမ္ဘိံ ပတန္တိ။ သီလဝန္တန္တိ သီလအာစာရဂုဏသမ္ပန္နံ။

    Tattha padittātiādittā. Mahatīti pabbatappamāṇā kappena saṇṭhitaloharasena sampuṇṇā. Avaṃsirāti bhayānakehi nirayapālehi uddhaṃpāde adhosire katvā khipiyamānā taṃ lohakumbhiṃ patanti. Sīlavantanti sīlaācāraguṇasampannaṃ.

    ၄၆၈.

    468.

    ‘‘လုဉ္စန္တိ ဂီဝံ အထ ဝေဌယိတ္ဝာ၊ ဥဏ္ဟောဒကသ္မိံ ပကိလေဒယိတ္ဝာ။

    ‘‘Luñcanti gīvaṃ atha veṭhayitvā, uṇhodakasmiṃ pakiledayitvā;

    ဘယဉ္ဟိ မံ ဝိန္ဒတိ သူတ ဒိသ္ဝာ၊ ပုစ္ဆာမိ တံ မာတလိ ဒေဝသာရထိ။

    Bhayañhi maṃ vindati sūta disvā, pucchāmi taṃ mātali devasārathi;

    ဣမေ နု မစ္စာ ကိမကံသု ပာပံ၊ ယေမေ ဇနာ လုတ္တသိရာ သယန္တိ။

    Ime nu maccā kimakaṃsu pāpaṃ, yeme janā luttasirā sayanti.

    ၄၆၉.

    469.

    ‘‘တသ္သ ပုဋ္ဌော ဝိယာကာသိ၊ မာတလိ ဒေဝသာရထိ။

    ‘‘Tassa puṭṭho viyākāsi, mātali devasārathi;

    ဝိပာကံ ပာပကမ္မာနံ၊ ဇာနံ အက္ခာသိဇာနတော။

    Vipākaṃ pāpakammānaṃ, jānaṃ akkhāsijānato.

    ၄၇၀.

    470.

    ‘‘ယေ ဇီဝလောကသ္မိ သုပာပဓမ္မိနော၊ ပက္ခီ ဂဟေတ္ဝာန ဝိဟေဌယန္တိ တေ။

    ‘‘Ye jīvalokasmi supāpadhammino, pakkhī gahetvāna viheṭhayanti te;

    ဝိဟေဌယိတ္ဝာ သကုဏံ ဇနိန္ဒ၊ တေ လုဒ္ဒကမ္မာ ပသဝေတ္ဝ ပာပံ။

    Viheṭhayitvā sakuṇaṃ janinda, te luddakammā pasavetva pāpaṃ;

    တေမေ ဇနာ လုတ္တသိရာ သယ’’န္တိ။

    Teme janā luttasirā saya’’nti.

    တတ္ထ လုဉ္စန္တီတိ ဥပ္ပာဋေန္တိ။ အထ ဝေဌယိတ္ဝာတိ ဇလိတလောဟယောတ္တေဟိ အဓောမုခံ ဝေဌယိတ္ဝာ။ ဥဏ္ဟောဒကသ္မိန္တိ ကပ္ပေန သဏ္ဌိတလောဟဥဒကသ္မိံ။ ပကိလေဒယိတ္ဝာတိ တေမေတ္ဝာ ခိပိတ္ဝာ။ ဣဒံ ဝုတ္တံ ဟောတိ – သမ္မ မာတလိ, ယေသံ ဣမေ နိရယပာလာ ဇလိတလောဟယောတ္တေဟိ ဂီဝံ ဝေဌေတ္ဝာ တိဂာဝုတပ္ပမာဏံ သရီရံ ဩနာမေတ္ဝာ တံ ဂီဝံ သမ္ပရိဝတ္တကံ လုဉ္စိတ္ဝာ ဇလိတအယဒဏ္ဍေဟိ အာဒာယ ဧကသ္မိံ ဇလိတလောဟရသေ ပက္ခိပိတ္ဝာ တုဋ္ဌဟဋ္ဌာ ဟောန္တိ, တာယ စ ဂီဝာယ လုဉ္စိတာယ ပုန သီသေန သဒ္ဓိံ ဂီဝာ ဥပ္ပဇ္ဇတိယေဝ။ ကိံ နာမေတေ ကမ္မံ ကရိံသု? ဧတေ ဟိ မေ ဒိသ္ဝာ ဘယံ ဥပ္ပဇ္ဇတီတိ။ ပက္ခီ ဂဟေတ္ဝာန ဝိဟေဌယန္တီတိ မဟာရာဇ, ယေ ဇီဝလောကသ္မိံ သကုဏေ ဂဟေတ္ဝာ ပက္ခေ လုဉ္စိတ္ဝာ ဂီဝံ ဝေဌေတ္ဝာ ဇီဝိတက္ခယံ ပာပေတ္ဝာ ခာဒန္တိ ဝာ ဝိက္ကိဏန္တိ ဝာ, တေ ဣမေ လုတ္တသိရာ သယန္တီတိ။

    Tattha luñcantīti uppāṭenti. Atha veṭhayitvāti jalitalohayottehi adhomukhaṃ veṭhayitvā. Uṇhodakasminti kappena saṇṭhitalohaudakasmiṃ. Pakiledayitvāti temetvā khipitvā. Idaṃ vuttaṃ hoti – samma mātali, yesaṃ ime nirayapālā jalitalohayottehi gīvaṃ veṭhetvā tigāvutappamāṇaṃ sarīraṃ onāmetvā taṃ gīvaṃ samparivattakaṃ luñcitvā jalitaayadaṇḍehi ādāya ekasmiṃ jalitaloharase pakkhipitvā tuṭṭhahaṭṭhā honti, tāya ca gīvāya luñcitāya puna sīsena saddhiṃ gīvā uppajjatiyeva. Kiṃ nāmete kammaṃ kariṃsu? Ete hi me disvā bhayaṃ uppajjatīti. Pakkhī gahetvāna viheṭhayantīti mahārāja, ye jīvalokasmiṃ sakuṇe gahetvā pakkhe luñcitvā gīvaṃ veṭhetvā jīvitakkhayaṃ pāpetvā khādanti vā vikkiṇanti vā, te ime luttasirā sayantīti.

    ၄၇၁.

    471.

    ‘‘ပဟူတတောယာ အနိဂာဓကူလာ၊ နဒီ အယံ သန္ဒတိ သုပ္ပတိတ္ထာ။

    ‘‘Pahūtatoyā anigādhakūlā, nadī ayaṃ sandati suppatitthā;

    ဃမ္မာဘိတတ္တာ မနုဇာ ပိဝန္တိ၊ ပီတဉ္စ တေသံ ဘုသ ဟောတိ ပာနိ။

    Ghammābhitattā manujā pivanti, pītañca tesaṃ bhusa hoti pāni.

    ၄၇၂.

    472.

    ‘‘ဘယဉ္ဟိ မံ ဝိန္ဒတိ သူတ ဒိသ္ဝာ၊ ပုစ္ဆာမိ တံ မာတလိ ဒေဝသာရထိ။

    ‘‘Bhayañhi maṃ vindati sūta disvā, pucchāmi taṃ mātali devasārathi;

    ဣမေ နု မစ္စာ ကိမကံသု ပာပံ၊ ပီတဉ္စ တေသံ ဘုသ ဟောတိ ပာနိ။

    Ime nu maccā kimakaṃsu pāpaṃ, pītañca tesaṃ bhusa hoti pāni.

    ၄၇၃.

    473.

    ‘‘တသ္သ ပုဋ္ဌော ဝိယာကာသိ၊ မာတလိ ဒေဝသာရထိ။

    ‘‘Tassa puṭṭho viyākāsi, mātali devasārathi;

    ဝိပာကံ ပာပကမ္မာနံ၊ ဇာနံ အက္ခာသိဇာနတော။

    Vipākaṃ pāpakammānaṃ, jānaṃ akkhāsijānato.

    ၄၇၄.

    474.

    ‘‘ယေ သုဒ္ဓဓညံ ပလာသေန မိသ္သံ၊ အသုဒ္ဓကမ္မာ ကယိနော ဒဒန္တိ။

    ‘‘Ye suddhadhaññaṃ palāsena missaṃ, asuddhakammā kayino dadanti;

    ဃမ္မာဘိတတ္တာန ပိပာသိတာနံ၊ ပီတဉ္စ တေသံ ဘုသ ဟောတိ ပာနီ’’တိ။

    Ghammābhitattāna pipāsitānaṃ, pītañca tesaṃ bhusa hoti pānī’’ti.

    တတ္ထ အနိဂာဓကူလာတိ အဂမ္ဘီရတီရာ။ သုပ္ပတိတ္ထာတိ သောဘနေဟိ တိတ္ထေဟိ ဥပေတာ။ ဘုသ ဟောတီတိ ဝီဟိဘုသံ သမ္ပဇ္ဇတိ။ ပာနီတိ ပာနီယံ။ တသ္မိံ ကိရ ပဒေသေ ပဟူတသလိလာ ရမဏီယာ နဒီ သန္ဒတိ, နေရယိကသတ္တာ အဂ္ဂိသန္တာပေန တတ္တာ ပိပာသံ သန္ဓာရေတုံ အသက္ကောန္တာ ဗာဟာ ပဂ္ဂယ္ဟ ဇလိတလောဟပထဝိံ မဒ္ဒန္တာ တံ နဒိံ ဩတရန္တိ, တင္ခဏညေဝ တီရာ ပဇ္ဇလန္တိ, ပာနီယံ ဘုသပလာသဘာဝံ အာပဇ္ဇိတ္ဝာ ပဇ္ဇလတိ။ တေ ပိပာသံ သန္ဓာရေတုံ အသက္ကောန္တာ တံ ဇလိတံ ဘုသပလာသံ ခာဒန္တိ။ တံ တေသံ သကလသရီရံ ဈာပေတ္ဝာ အဓောဘာဂေန နိက္ခမတိ။ တေ တံ ဒုက္ခံ အဓိဝာသေတုံ အသက္ကောန္တာ ဗာဟာ ပဂ္ဂယ္ဟ ကန္ဒန္တိ။ သုဒ္ဓဓညန္တိ ဝီဟိအာဒိသတ္တဝိဓံ ပရိသုဒ္ဓဓညံ။ ပလာသေန မိသ္သန္တိ ပလာသေန ဝာ ဘုသေန ဝာ ဝာလုကာမတ္တိကာဒီဟိ ဝာ မိသ္သကံ ကတ္ဝာ ။ အသုဒ္ဓကမ္မာတိ ကိလိဋ္ဌကာယဝစီမနောကမ္မာ။ ကယိနောတိ ‘‘သုဒ္ဓဓညံ ဒသ္သာမီ’’တိ ကယိကသ္သ ဟတ္ထတော မူလံ ဂဟေတ္ဝာ တထာရူပံ အသုဒ္ဓဓညံ ဒဒန္တိ။

    Tattha anigādhakūlāti agambhīratīrā. Suppatitthāti sobhanehi titthehi upetā. Bhusa hotīti vīhibhusaṃ sampajjati. Pānīti pānīyaṃ. Tasmiṃ kira padese pahūtasalilā ramaṇīyā nadī sandati, nerayikasattā aggisantāpena tattā pipāsaṃ sandhāretuṃ asakkontā bāhā paggayha jalitalohapathaviṃ maddantā taṃ nadiṃ otaranti, taṅkhaṇaññeva tīrā pajjalanti, pānīyaṃ bhusapalāsabhāvaṃ āpajjitvā pajjalati. Te pipāsaṃ sandhāretuṃ asakkontā taṃ jalitaṃ bhusapalāsaṃ khādanti. Taṃ tesaṃ sakalasarīraṃ jhāpetvā adhobhāgena nikkhamati. Te taṃ dukkhaṃ adhivāsetuṃ asakkontā bāhā paggayha kandanti. Suddhadhaññanti vīhiādisattavidhaṃ parisuddhadhaññaṃ. Palāsena missanti palāsena vā bhusena vā vālukāmattikādīhi vā missakaṃ katvā . Asuddhakammāti kiliṭṭhakāyavacīmanokammā. Kayinoti ‘‘suddhadhaññaṃ dassāmī’’ti kayikassa hatthato mūlaṃ gahetvā tathārūpaṃ asuddhadhaññaṃ dadanti.

    ၄၇၅.

    475.

    ‘‘ဥသူဟိ သတ္တီဟိ စ တောမရေဟိ၊ ဒုဘယာနိ ပသ္သာနိ တုဒန္တိ ကန္ဒတံ။

    ‘‘Usūhi sattīhi ca tomarehi, dubhayāni passāni tudanti kandataṃ;

    ဘယဉ္ဟိ မံ ဝိန္ဒတိ သူတ ဒိသ္ဝာ၊ ပုစ္ဆာမိ တံ မာတလိ ဒေဝသာရထိ။

    Bhayañhi maṃ vindati sūta disvā, pucchāmi taṃ mātali devasārathi;

    ဣမေ နု မစ္စာ ကိမကံသု ပာပံ၊ ယေမေ ဇနာ သတ္တိဟတာ သယန္တိ။

    Ime nu maccā kimakaṃsu pāpaṃ, yeme janā sattihatā sayanti.

    ၄၇၆.

    476.

    ‘‘တသ္သ ပုဋ္ဌော ဝိယာကာသိ၊ မာတလိ ဒေဝသာရထိ။

    ‘‘Tassa puṭṭho viyākāsi, mātali devasārathi;

    ဝိပာကံ ပာပကမ္မာနံ၊ ဇာနံ အက္ခာသိဇာနတော။

    Vipākaṃ pāpakammānaṃ, jānaṃ akkhāsijānato.

    ၄၇၇.

    477.

    ‘‘ယေ ဇီဝလောကသ္မိံ အသာဓုကမ္မိနော၊ အဒိန္နမာဒာယ ကရောန္တိ ဇီဝိကံ။

    ‘‘Ye jīvalokasmiṃ asādhukammino, adinnamādāya karonti jīvikaṃ;

    ဓညံ ဓနံ ရဇတံ ဇာတရူပံ၊ အဇေဠကဉ္စာပိ ပသုံ မဟိံသံ။

    Dhaññaṃ dhanaṃ rajataṃ jātarūpaṃ, ajeḷakañcāpi pasuṃ mahiṃsaṃ;

    တေ လုဒ္ဒကမ္မာ ပသဝေတ္ဝ ပာပံ၊ တေမေ ဇနာ သတ္တိဟတာ သယန္တီ’’တိ။

    Te luddakammā pasavetva pāpaṃ, teme janā sattihatā sayantī’’ti.

    တတ္ထ ဒုဘယာနီတိ ဥဘယာနိ။ တုဒန္တီတိ ဝိဇ္ဈန္တိ။ ကန္ဒတန္တိ ကန္ဒန္တာနံ။ ဖရုသာ နိရယပာလာ အရညေ လုဒ္ဒာ မိဂံ ဝိယ သမ္ပရိဝာရေတ္ဝာ ဥသုအာဒီဟိ နာနာဝုဓေဟိ ဒ္ဝေ ပသ္သာနိ တုဒန္တိ, သရီရံ ဆိဒ္ဒာဝဆိဒ္ဒံ ပုရာဏပဏ္ဏံ ဝိယ ခာယတိ။ အဒိန္နမာဒာယာတိပရသန္တကံ သဝိညာဏကာဝိညာဏကံ သန္ဓိစ္ဆေဒာဒီဟိ စေဝ ဝဉ္စနာယ စ ဂဟေတ္ဝာ ဇီဝိကံ ကပ္ပေန္တိ။

    Tattha dubhayānīti ubhayāni. Tudantīti vijjhanti. Kandatanti kandantānaṃ. Pharusā nirayapālā araññe luddā migaṃ viya samparivāretvā usuādīhi nānāvudhehi dve passāni tudanti, sarīraṃ chiddāvachiddaṃ purāṇapaṇṇaṃ viya khāyati. Adinnamādāyātiparasantakaṃ saviññāṇakāviññāṇakaṃ sandhicchedādīhi ceva vañcanāya ca gahetvā jīvikaṃ kappenti.

    ၄၇၈.

    478.

    ‘‘ဂီဝာယ ဗဒ္ဓာ ကိသ္သ ဣမေ ပုနေကေ၊ အညေ ဝိကန္တာ ဗိလကတာ သယန္တိ။

    ‘‘Gīvāya baddhā kissa ime puneke, aññe vikantā bilakatā sayanti;

    ဘယဉ္ဟိ မံ ဝိန္ဒတိ သူတ ဒိသ္ဝာ၊ ပုစ္ဆာမိ တံ မာတလိ ဒေဝသာရထိ။

    Bhayañhi maṃ vindati sūta disvā, pucchāmi taṃ mātali devasārathi;

    ဣမေ နု မစ္စာ ကိမကံသု ပာပံ၊ ယေမေ ဇနာ ဗိလကတာ သယန္တိ။

    Ime nu maccā kimakaṃsu pāpaṃ, yeme janā bilakatā sayanti.

    ၄၇၉.

    479.

    ‘‘တသ္သ ပုဋ္ဌော ဝိယာကာသိ၊ မာတလိ ဒေဝသာရထိ။

    ‘‘Tassa puṭṭho viyākāsi, mātali devasārathi;

    ဝိပာကံ ပာပကမ္မာနံ၊ ဇာနံ အက္ခာသိဇာနတော။

    Vipākaṃ pāpakammānaṃ, jānaṃ akkhāsijānato.

    ၄၈၀.

    480.

    ‘‘ဩရဗ္ဘိကာ သူကရိကာ စ မစ္ဆိကာ၊ ပသုံ မဟိံသဉ္စ အဇေဠကဉ္စ။

    ‘‘Orabbhikā sūkarikā ca macchikā, pasuṃ mahiṃsañca ajeḷakañca;

    ဟန္တ္ဝာန သူနေသု ပသာရယိံသု၊ တေ လုဒ္ဒကမ္မာ ပသဝေတ္ဝ ပာပံ။

    Hantvāna sūnesu pasārayiṃsu, te luddakammā pasavetva pāpaṃ;

    တေမေ ဇနာ ဗိလကတာ သယန္တီ’’တိ။

    Teme janā bilakatā sayantī’’ti.

    တတ္ထ ဂီဝာယ ဗဒ္ဓာတိ မဟန္တေဟိ ဇလိတလောဟယောတ္တေဟိ ဂီဝာယ ဗန္ဓိတ္ဝာ အာကဍ္ဎိတ္ဝာ အယပထဝိယံ ပာတေတ္ဝာ နာနာဝုဓေဟိ ကောဋ္ဋိယမာနေ ဒိသ္ဝာ ပုစ္ဆိ။ အညေ ဝိကန္တာတိ အညေ ပန ခဏ္ဍာခဏ္ဍိကံ ဆိန္နာ။ ဗိလကတာတိ ဇလိတေသု အယဖလကေသု ဌပေတ္ဝာ မံသံ ဝိယ ပောတ္ထနိယာ ကောဋ္ဋေတ္ဝာ ပုဉ္ဇကတာ ဟုတ္ဝာ သယန္တိ။ မစ္ဆိကာတိ မစ္ဆဃာတကာ။ ပသုန္တိ ဂာဝိံ။ သူနေသု ပသာရယိံသူတိ မံသံ ဝိက္ကိဏိတ္ဝာ ဇီဝိကကပ္ပနတ္ထံ သူနာပဏေသု ဌပေသုံ။

    Tattha gīvāya baddhāti mahantehi jalitalohayottehi gīvāya bandhitvā ākaḍḍhitvā ayapathaviyaṃ pātetvā nānāvudhehi koṭṭiyamāne disvā pucchi. Aññe vikantāti aññe pana khaṇḍākhaṇḍikaṃ chinnā. Bilakatāti jalitesu ayaphalakesu ṭhapetvā maṃsaṃ viya potthaniyā koṭṭetvā puñjakatā hutvā sayanti. Macchikāti macchaghātakā. Pasunti gāviṃ. Sūnesu pasārayiṃsūti maṃsaṃ vikkiṇitvā jīvikakappanatthaṃ sūnāpaṇesu ṭhapesuṃ.

    ၄၈၁.

    481.

    ‘‘ရဟဒော အယံ မုတ္တကရီသပူရော၊ ဒုဂ္ဂန္ဓရူပော အသုစိ ပူတိ ဝာတိ။

    ‘‘Rahado ayaṃ muttakarīsapūro, duggandharūpo asuci pūti vāti;

    ခုဒာပရေတာ မနုဇာ အဒန္တိ၊ ဘယဉ္ဟိ မံ ဝိန္ဒတိ သူတ ဒိသ္ဝာ။

    Khudāparetā manujā adanti, bhayañhi maṃ vindati sūta disvā;

    ပုစ္ဆာမိ တံ မာတလိ ဒေဝသာရထိ၊ ဣမေ နု မစ္စာ ကိမကံသု ပာပံ။

    Pucchāmi taṃ mātali devasārathi, ime nu maccā kimakaṃsu pāpaṃ;

    ယေမေ ဇနာ မုတ္တကရီသဘက္ခာ။

    Yeme janā muttakarīsabhakkhā.

    ၄၈၂.

    482.

    ‘‘တသ္သ ပုဋ္ဌော ဝိယာကာသိ၊ မာတလိ ဒေဝသာရထိ။

    ‘‘Tassa puṭṭho viyākāsi, mātali devasārathi;

    ဝိပာကံ ပာပကမ္မာနံ၊ ဇာနံ အက္ခာသိ ဇာနတော။

    Vipākaṃ pāpakammānaṃ, jānaṃ akkhāsi jānato.

    ၄၈၃.

    483.

    ‘‘ယေ ကေစိမေ ကာရဏိကာ ဝိရောသကာ၊ ပရေသံ ဟိံသာယ သဒာ နိဝိဋ္ဌာ။

    ‘‘Ye kecime kāraṇikā virosakā, paresaṃ hiṃsāya sadā niviṭṭhā;

    တေ လုဒ္ဒကမ္မာ ပသဝေတ္ဝ ပာပံ၊ မိတ္တဒ္ဒုနော မီဠ္ဟမဒန္တိ ဗာလာ’’တိ။

    Te luddakammā pasavetva pāpaṃ, mittadduno mīḷhamadanti bālā’’ti;

    တတ္ထ ခုဒာပရေတာ မနုဇာ အဒန္တီတိ ဧတေ နေရယိကာ သတ္တာ ဆာတကေန ဖုဋ္ဌာ ခုဒံ သဟိတုံ အသက္ကောန္တာ ပက္ကုထိတံ ဓူမာယန္တံ ပဇ္ဇလန္တံ ကပ္ပေန သဏ္ဌိတံ ပုရာဏမီဠ္ဟံ ပိဏ္ဍံ ပိဏ္ဍံ ကတ္ဝာ အဒန္တိ ခာဒန္တိ။ ကာရဏိကာတိ ကာရဏကာရကာ။ ဝိရောသကာတိ မိတ္တသုဟဇ္ဇာနမ္ပိ ဝိဟေဌကာ။ မိတ္တဒ္ဒုနောတိ ယေ တေသညေဝ ဂေဟေ ခာဒိတ္ဝာ ဘုဉ္ဇိတ္ဝာ ပညတ္တာသနေ နိသီဒိတ္ဝာ သယိတ္ဝာ ပုန မာသကဟာပဏံ နာမ အာဟရာပေန္တိ, လဉ္ဇံ ဂဏ္ဟန္တိ, တေ မိတ္တဒူသကာ ဗာလာ ဧဝရူပံ မီဠ္ဟံ ခာဒန္တိ, မဟာရာဇာတိ။

    Tattha khudāparetā manujā adantīti ete nerayikā sattā chātakena phuṭṭhā khudaṃ sahituṃ asakkontā pakkuthitaṃ dhūmāyantaṃ pajjalantaṃ kappena saṇṭhitaṃ purāṇamīḷhaṃ piṇḍaṃ piṇḍaṃ katvā adanti khādanti. Kāraṇikāti kāraṇakārakā. Virosakāti mittasuhajjānampi viheṭhakā. Mittaddunoti ye tesaññeva gehe khāditvā bhuñjitvā paññattāsane nisīditvā sayitvā puna māsakahāpaṇaṃ nāma āharāpenti, lañjaṃ gaṇhanti, te mittadūsakā bālā evarūpaṃ mīḷhaṃ khādanti, mahārājāti.

    ၄၈၄.

    484.

    ‘‘ရဟဒော အယံ လောဟိတပုဗ္ဗပူရော၊ ဒုဂ္ဂန္ဓရူပော အသုစိ ပူတိ ဝာတိ။

    ‘‘Rahado ayaṃ lohitapubbapūro, duggandharūpo asuci pūti vāti;

    ဃမ္မာဘိတတ္တာ မနုဇာ ပိဝန္တိ၊ ဘယဉ္ဟိ မံ ဝိန္ဒတိ သူတ ဒိသ္ဝာ။

    Ghammābhitattā manujā pivanti, bhayañhi maṃ vindati sūta disvā;

    ပုစ္ဆာမိ တံ မာတလိ ဒေဝသာရထိ၊ ဣမေ နု မစ္စာ ကိမကံသု ပာပံ။

    Pucchāmi taṃ mātali devasārathi, ime nu maccā kimakaṃsu pāpaṃ;

    ယေမေ ဇနာ လောဟိတပုဗ္ဗဘက္ခာ။

    Yeme janā lohitapubbabhakkhā.

    ၄၈၅.

    485.

    ‘‘တသ္သ ပုဋ္ဌော ဝိယာကာသိ၊ မာတလိ ဒေဝသာရထိ။

    ‘‘Tassa puṭṭho viyākāsi, mātali devasārathi;

    ဝိပာကံ ပာပကမ္မာနံ၊ ဇာနံ အက္ခာသိဇာနတော။

    Vipākaṃ pāpakammānaṃ, jānaṃ akkhāsijānato.

    ၄၈၆.

    486.

    ‘‘ယေ မာတရံ ဝာ ပိတရံ ဝာ ဇီဝလောကေ၊ ပာရာဇိကာ အရဟန္တေ ဟနန္တိ။

    ‘‘Ye mātaraṃ vā pitaraṃ vā jīvaloke, pārājikā arahante hananti;

    တေ လုဒ္ဒကမ္မာ ပသဝေတ္ဝ ပာပံ၊ တေမေ ဇနာ လောဟိတပုဗ္ဗဘက္ခာ’’တိ။

    Te luddakammā pasavetva pāpaṃ, teme janā lohitapubbabhakkhā’’ti.

    တတ္ထ ဃမ္မာဘိတတ္တာတိ သန္တာပေန ပီဠိတာ။ ပာရာဇိကာတိ ပရာဇိတာ ဇရာဇိဏ္ဏေ မာတာပိတရော ဃာတေတ္ဝာ ဂိဟိဘာဝေယေဝ ပာရာဇိကံ ပတ္တာ။ အရဟန္တေတိ ပူဇာဝိသေသသ္သ အနုစ္ဆဝိကေ။ ဟနန္တီတိ ဒုက္ကရကာရကေ မာတာပိတရော မာရေန္တိ။ အပိစ ‘‘အရဟန္တေ’’တိ ပဒေန ဗုဒ္ဓသာဝကေပိ သင္ဂဏ္ဟာတိ။

    Tattha ghammābhitattāti santāpena pīḷitā. Pārājikāti parājitā jarājiṇṇe mātāpitaro ghātetvā gihibhāveyeva pārājikaṃ pattā. Arahanteti pūjāvisesassa anucchavike. Hanantīti dukkarakārake mātāpitaro mārenti. Apica ‘‘arahante’’ti padena buddhasāvakepi saṅgaṇhāti.

    အပရသ္မိမ္ပိ ဥသ္သဒနိရယေ နိရယပာလာ နေရယိကာနံ တာလပ္ပမာဏေန ဇလိတအယဗဠိသေန ဇိဝ္ဟံ ဝိဇ္ဈိတ္ဝာ အာကဍ္ဎိတ္ဝာ တေ သတ္တေ ဇလိတအယပထဝိယံ ပာတေတ္ဝာ ဥသဘစမ္မံ ဝိယ ပတ္ထရိတ္ဝာ သင္ကုသတေန ဟနန္တိ။ တေ ထလေ ခိတ္တမစ္ဆာ ဝိယ ဖန္ဒန္တိ, တဉ္စ ဒုက္ခံ သဟိတုံ အသက္ကောန္တာ ရောဒန္တာ ပရိဒေဝန္တာ မုခေန ခေဠံ မုဉ္စန္တိ။ တသ္မိံ ရာဇာ မာတလိနာ ဒသ္သိတေ အာဟ –

    Aparasmimpi ussadaniraye nirayapālā nerayikānaṃ tālappamāṇena jalitaayabaḷisena jivhaṃ vijjhitvā ākaḍḍhitvā te satte jalitaayapathaviyaṃ pātetvā usabhacammaṃ viya pattharitvā saṅkusatena hananti. Te thale khittamacchā viya phandanti, tañca dukkhaṃ sahituṃ asakkontā rodantā paridevantā mukhena kheḷaṃ muñcanti. Tasmiṃ rājā mātalinā dassite āha –

    ၄၈၇.

    487.

    ‘‘ဇိဝ္ဟ စ ပသ္သ ဗဠိသေန ဝိဒ္ဓံ၊ ဝိဟတံ ယထာ သင္ကုသတေန စမ္မံ။

    ‘‘Jivha ca passa baḷisena viddhaṃ, vihataṃ yathā saṅkusatena cammaṃ;

    ဖန္ဒန္တိ မစ္ဆာဝ ထလမ္ဟိ ခိတ္တာ၊ မုဉ္စန္တိ ခေဠံ ရုဒမာနာ ကိမေတေ။

    Phandanti macchāva thalamhi khittā, muñcanti kheḷaṃ rudamānā kimete.

    ၄၈၈.

    488.

    ‘‘ဘယဉ္ဟိ မံ ဝိန္ဒတိ သူတ ဒိသ္ဝာ၊ ပုစ္ဆာမိ တံ မာတလိ ဒေဝသာရထိ။

    ‘‘Bhayañhi maṃ vindati sūta disvā, pucchāmi taṃ mātali devasārathi;

    ဣမေ နု မစ္စာ ကိမကံသု ပာပံ၊ ယေမေ ဇနာ ဝင္ကဃသ္တာ သယန္တီ’’တိ။

    Ime nu maccā kimakaṃsu pāpaṃ, yeme janā vaṅkaghastā sayantī’’ti.

    ၄၈၉.

    489.

    ‘‘တသ္သ ပုဋ္ဌော ဝိယာကာသိ၊ မာတလိ ဒေဝသာရထိ။

    ‘‘Tassa puṭṭho viyākāsi, mātali devasārathi;

    ဝိပာကံ ပာပကမ္မာနံ၊ ဇာနံ အက္ခာသိဇာနတော။

    Vipākaṃ pāpakammānaṃ, jānaṃ akkhāsijānato.

    ၄၉၀.

    490.

    ‘‘ယေ ကေစိ သန္ဓာနဂတာ မနုသ္သာ၊ အဂ္ဃေန အဂ္ဃံ ကယံ ဟာပယန္တိ။

    ‘‘Ye keci sandhānagatā manussā, agghena agghaṃ kayaṃ hāpayanti;

    ကူဋေန ကူဋံ ဓနလောဘဟေတု၊ ဆန္နံ ယထာ ဝာရိစရံ ဝဓာယ။

    Kūṭena kūṭaṃ dhanalobhahetu, channaṃ yathā vāricaraṃ vadhāya.

    ၄၉၁.

    491.

    ‘‘န ဟိ ကူဋကာရိသ္သ ဘဝန္တိ တာဏာ၊ သကေဟိ ကမ္မေဟိ ပုရက္ခတသ္သ။

    ‘‘Na hi kūṭakārissa bhavanti tāṇā, sakehi kammehi purakkhatassa;

    တေ လုဒ္ဒကမ္မာ ပသဝေတ္ဝ ပာပံ၊ တေမေ ဇနာ ဝင္ကဃသ္တာ သယန္တီ’’တိ။

    Te luddakammā pasavetva pāpaṃ, teme janā vaṅkaghastā sayantī’’ti.

    တတ္ထ ကိမေတေတိ ကိံကာရဏာ ဧတေ။ ဝင္ကဃသ္တာတိ ဂိလိတဗဠိသာ။ သန္ဓာနဂတာတိ သန္ဓာနံ မရိယာဒံ ဂတာ, အဂ္ဃာပနကဋ္ဌာနေ ဌိတာတိ အတ္ထော။ အဂ္ဃေန အဂ္ဃန္တိ တံ တံ အဂ္ဃံ လဉ္ဇံ ဂဟေတ္ဝာ ဟတ္ထိအသ္သာဒီနံ ဝာ ဇာတရူပရဇတာဒီနံ ဝာ တေသံ တေသံ သဝိညာဏကာဝိညာဏကာနံ အဂ္ဃံ ဟာပေန္တိ။ ကယန္တိ တံ ဟာပေန္တာ ကာယိကာနံ ကယံ ဟာပေန္တိ, သတေ ဒာတဗ္ဗေ ပဏ္ဏာသံ ဒာပေန္တိ, ဣတရံ တေဟိ သဒ္ဓိံ ဝိဘဇိတ္ဝာ ဂဏ္ဟန္တိ။ ကူဋေန ကူဋန္တိ တုလာကူဋာဒီသု တံ တံ ကူဋံ။ ဓနလောဘဟေတူတိ ဓနလောဘေန ဧတံ ကူဋကမ္မံ ကရောန္တိ။ ဆန္နံ ယထာ ဝာရိစရံ ဝဓာယာတိ တံ ပန ကမ္မံ ကရောန္တာပိ မဓုရဝာစာယ တထာ ကတဘာဝံ ပဋိစ္ဆန္နံ ကတ္ဝာ ယထာ ဝာရိစရံ မစ္ဆံ ဝဓာယ ဥပဂစ္ဆန္တာ ဗဠိသံ အာမိသေန ပဋိစ္ဆန္နံ ကတ္ဝာ တံ ဝဓေန္တိ, ဧဝံ ပဋိစ္ဆန္နံ ကတ္ဝာ တံ ကမ္မံ ကရောန္တိ။ န ဟိ ကူဋကာရိသ္သာတိ ပဋိစ္ဆန္နံ မမ ကမ္မံ, န တံ ကောစိ ဇာနာတီတိ မညမာနသ္သ ဟိ ကူဋကာရိသ္သ တာဏာ နာမ န ဟောန္တိ။ သော တေဟိ ကမ္မေဟိ ပုရက္ခတော ပတိဋ္ဌံ န လဘတိ။

    Tattha kimeteti kiṃkāraṇā ete. Vaṅkaghastāti gilitabaḷisā. Sandhānagatāti sandhānaṃ mariyādaṃ gatā, agghāpanakaṭṭhāne ṭhitāti attho. Agghena agghanti taṃ taṃ agghaṃ lañjaṃ gahetvā hatthiassādīnaṃ vā jātarūparajatādīnaṃ vā tesaṃ tesaṃ saviññāṇakāviññāṇakānaṃ agghaṃ hāpenti. Kayanti taṃ hāpentā kāyikānaṃ kayaṃ hāpenti, sate dātabbe paṇṇāsaṃ dāpenti, itaraṃ tehi saddhiṃ vibhajitvā gaṇhanti. Kūṭena kūṭanti tulākūṭādīsu taṃ taṃ kūṭaṃ. Dhanalobhahetūti dhanalobhena etaṃ kūṭakammaṃ karonti. Channaṃ yathā vāricaraṃ vadhāyāti taṃ pana kammaṃ karontāpi madhuravācāya tathā katabhāvaṃ paṭicchannaṃ katvā yathā vāricaraṃ macchaṃ vadhāya upagacchantā baḷisaṃ āmisena paṭicchannaṃ katvā taṃ vadhenti, evaṃ paṭicchannaṃ katvā taṃ kammaṃ karonti. Na hi kūṭakārissāti paṭicchannaṃ mama kammaṃ, na taṃ koci jānātīti maññamānassa hi kūṭakārissa tāṇā nāma na honti. So tehi kammehi purakkhato patiṭṭhaṃ na labhati.

    ၄၉၂.

    492.

    ‘‘နာရီ ဣမာ သမ္ပရိဘိန္နဂတ္တာ၊ ပဂ္ဂယ္ဟ ကန္ဒန္တိ ဘုဇေ ဒုဇစ္စာ။

    ‘‘Nārī imā samparibhinnagattā, paggayha kandanti bhuje dujaccā;

    သမ္မက္ခိတာ လောဟိတပုဗ္ဗလိတ္တာ၊ ဂာဝော ယထာ အာဃာတနေ ဝိကန္တာ။

    Sammakkhitā lohitapubbalittā, gāvo yathā āghātane vikantā;

    တာ ဘူမိဘာဂသ္မိံ သဒာ နိခာတာ၊ ခန္ဓာတိဝတ္တန္တိ သဇောတိဘူတာ။

    Tā bhūmibhāgasmiṃ sadā nikhātā, khandhātivattanti sajotibhūtā.

    ၄၉၃.

    493.

    ‘‘ဘယဉ္ဟိ မံ ဝိန္ဒတိ သူတ ဒိသ္ဝာ၊ ပုစ္ဆာမိ တံ မာတလိ ဒေဝသာရထိ။

    ‘‘Bhayañhi maṃ vindati sūta disvā, pucchāmi taṃ mātali devasārathi;

    ဣမာ နု နာရိယော ကိမကံသု ပာပံ၊ ယာ ဘူမိဘာဂသ္မိံ သဒာ နိခာတာ။

    Imā nu nāriyo kimakaṃsu pāpaṃ, yā bhūmibhāgasmiṃ sadā nikhātā;

    ခန္ဓာတိဝတ္တန္တိ သဇောတိဘူတာ။

    Khandhātivattanti sajotibhūtā.

    ၄၉၄.

    494.

    ‘‘တသ္သ ပုဋ္ဌော ဝိယာကာသိ၊ မာတလိ ဒေဝသာရထိ။

    ‘‘Tassa puṭṭho viyākāsi, mātali devasārathi;

    ဝိပာကံ ပာပကမ္မာနံ၊ ဇာနံ အက္ခာသိဇာနတော။

    Vipākaṃ pāpakammānaṃ, jānaṃ akkhāsijānato.

    ၄၉၅.

    495.

    ‘‘ကောလိတ္ထိယာယော ဣဓ ဇီဝလောကေ၊ အသုဒ္ဓကမ္မာ အသတံ အစာရုံ။

    ‘‘Kolitthiyāyo idha jīvaloke, asuddhakammā asataṃ acāruṃ;

    တာ ဒိတ္တရူပာ ပတိ ဝိပ္ပဟာယ၊ အညံ အစာရုံ ရတိခိဍ္ဍဟေတု။

    Tā dittarūpā pati vippahāya, aññaṃ acāruṃ ratikhiḍḍahetu;

    တာ ဇီဝလောကသ္မိံ ရမာပယိတ္ဝာ၊ ခန္ဓာတိဝတ္တန္တိ သဇောတိဘူတာ’’တိ။

    Tā jīvalokasmiṃ ramāpayitvā, khandhātivattanti sajotibhūtā’’ti.

    တတ္ထ နာရီတိ ဣတ္ထိယော။ သမ္ပရိဘိန္နဂတ္တာတိ သုဋ္ဌု သမန္တတော ဘိန္နသရီရာ။ ဒုဇစ္စာတိ ဒုဇ္ဇာတိကာ ဝိရူပာ ဇေဂုစ္ဆာ။ အာဃာတနေတိ ဂာဝဃာတဋ္ဌာနေ။ ဝိကန္တာတိ ဆိန္နသီသာ ဂာဝော ဝိယ ပုဗ္ဗလောဟိတလိတ္တာ ဟုတ္ဝာ ။ သဒာ နိခာတာတိ နိစ္စံ ဇလိတအယပထဝိယံ ကဋိမတ္တံ ပဝေသေတ္ဝာ နိခဏိတ္ဝာ ဌပိတာ ဝိယ ဌိတာ။ ခန္ဓာတိဝတ္တန္တီတိ သမ္မ မာတလိ, တာ နာရိယော ဧတေ ပဗ္ဗတက္ခန္ဓာ အတိက္ကမန္တိ။ တာသံ ကိရ ဧဝံ ကဋိပ္ပမာဏံ ပဝိသိတ္ဝာ ဌိတကာလေ ပုရတ္ထိမာယ ဒိသာယ ဇလိတအယပဗ္ဗတော သမုဋ္ဌဟိတ္ဝာ အသနိ ဝိယ ဝိရဝန္တော အာဂန္တ္ဝာ သရီရံ သဏ္ဟကရဏီ ဝိယ ပိသန္တော ဂစ္ဆတိ။ တသ္မိံ အတိဝတ္တိတ္ဝာ ပစ္ဆိမပသ္သေ ဌိတေ ပုန စ တာသံ သရီရံ ပာတု ဘဝတိ။ တာ ဒုက္ခံ အဓိဝာသေတုံ အသက္ကောန္တိယော ဗာဟာ ပဂ္ဂယ္ဟ ကန္ဒန္တိ။ သေသဒိသာသု ဝုဋ္ဌိတေသု ဇလိတပဗ္ဗတေသုပိ ဧသေဝ နယော။ ဒ္ဝေ ပဗ္ဗတာ သမုဋ္ဌာယ ဥစ္ဆုဃဋိကံ ဝိယ ပီဠေန္တိ, လောဟိတံ ပက္ကုထိတံ သန္ဒတိ။ ကဒာစိ တယော ပဗ္ဗတာ သမုဋ္ဌာယ ပီဠေန္တိ။ ကဒာစိ စတ္တာရော ပဗ္ဗတာ သမုဋ္ဌာယ တာသံ သရီရံ ပီဠေန္တိ။ တေနာဟ ‘‘ခန္ဓာတိဝတ္တန္တီ’’တိ။

    Tattha nārīti itthiyo. Samparibhinnagattāti suṭṭhu samantato bhinnasarīrā. Dujaccāti dujjātikā virūpā jegucchā. Āghātaneti gāvaghātaṭṭhāne. Vikantāti chinnasīsā gāvo viya pubbalohitalittā hutvā . Sadā nikhātāti niccaṃ jalitaayapathaviyaṃ kaṭimattaṃ pavesetvā nikhaṇitvā ṭhapitā viya ṭhitā. Khandhātivattantīti samma mātali, tā nāriyo ete pabbatakkhandhā atikkamanti. Tāsaṃ kira evaṃ kaṭippamāṇaṃ pavisitvā ṭhitakāle puratthimāya disāya jalitaayapabbato samuṭṭhahitvā asani viya viravanto āgantvā sarīraṃ saṇhakaraṇī viya pisanto gacchati. Tasmiṃ ativattitvā pacchimapasse ṭhite puna ca tāsaṃ sarīraṃ pātu bhavati. Tā dukkhaṃ adhivāsetuṃ asakkontiyo bāhā paggayha kandanti. Sesadisāsu vuṭṭhitesu jalitapabbatesupi eseva nayo. Dve pabbatā samuṭṭhāya ucchughaṭikaṃ viya pīḷenti, lohitaṃ pakkuthitaṃ sandati. Kadāci tayo pabbatā samuṭṭhāya pīḷenti. Kadāci cattāro pabbatā samuṭṭhāya tāsaṃ sarīraṃ pīḷenti. Tenāha ‘‘khandhātivattantī’’ti.

    ကောလိတ္ထိယာယောတိ ကုလေ ပတိဋ္ဌိတာ ကုလဓီတရော။ အသတံ အစာရုန္တိ အသညတကမ္မံ ကရိံသု။ ဒိတ္တရူပာတိ သဌရူပာ ဓုတ္တဇာတိကာ ဟုတ္ဝာ။ ပတိ ဝိပ္ပဟာယာတိ အတ္တနော ပတိံ ပဇဟိတ္ဝာ။ အစာရုန္တိ အဂမံသု။ ရတိခိဍ္ဍဟေတူတိ ကာမရတိဟေတု စေဝ ခိဍ္ဍာဟေတု စ။ ရမာပယိတ္ဝာတိ ပရပုရိသေဟိ သဒ္ဓိံ အတ္တနော စိတ္တံ ရမာပယိတ္ဝာ ဣဓ ဥပပန္နာ။ အထ တာသံ သရီရံ ဣမေ ခန္ဓာတိဝတ္တန္တိ သဇောတိဘူတာတိ။

    Kolitthiyāyoti kule patiṭṭhitā kuladhītaro. Asataṃ acārunti asaññatakammaṃ kariṃsu. Dittarūpāti saṭharūpā dhuttajātikā hutvā. Pati vippahāyāti attano patiṃ pajahitvā. Acārunti agamaṃsu. Ratikhiḍḍahetūti kāmaratihetu ceva khiḍḍāhetu ca. Ramāpayitvāti parapurisehi saddhiṃ attano cittaṃ ramāpayitvā idha upapannā. Atha tāsaṃ sarīraṃ ime khandhātivattanti sajotibhūtāti.

    ၄၉၆.

    496.

    ‘‘ပာဒေ ဂဟေတ္ဝာ ကိသ္သ ဣမေ ပုနေကေ၊ အဝံသိရာ နရကေ ပာတယန္တိ။

    ‘‘Pāde gahetvā kissa ime puneke, avaṃsirā narake pātayanti;

    ဘယဉ္ဟိ မံ ဝိန္ဒတိ သူတ ဒိသ္ဝာ၊ ပုစ္ဆာမိ တံ မာတလိ ဒေဝသာရထိ။

    Bhayañhi maṃ vindati sūta disvā, pucchāmi taṃ mātali devasārathi;

    ဣမေ နု မစ္စာ ကိမကံသု ပာပံ၊ ယေမေ ဇနာ အဝံသိရာ နရကေ ပာတယန္တိ။

    Ime nu maccā kimakaṃsu pāpaṃ, yeme janā avaṃsirā narake pātayanti.

    ၄၉၇.

    497.

    ‘‘တသ္သ ပုဋ္ဌော ဝိယာကာသိ၊ မာတလိ ဒေဝသာရထိ။

    ‘‘Tassa puṭṭho viyākāsi, mātali devasārathi;

    ဝိပာကံ ပာပကမ္မာနံ၊ ဇာနံ အက္ခာသိဇာနတော။

    Vipākaṃ pāpakammānaṃ, jānaṃ akkhāsijānato.

    ၄၉၈.

    498.

    ‘‘ယေ ဇီဝလောကသ္မိံ အသာဓုကမ္မိနော၊ ပရသ္သ ဒာရာနိ အတိက္ကမန္တိ။

    ‘‘Ye jīvalokasmiṃ asādhukammino, parassa dārāni atikkamanti;

    တေ တာဒိသာ ဥတ္တမဘဏ္ဍထေနာ၊ တေမေ ဇနာ အဝံသိရာ နရကေ ပာတယန္တိ။

    Te tādisā uttamabhaṇḍathenā, teme janā avaṃsirā narake pātayanti.

    ၄၉၉.

    499.

    ‘‘တေ ဝသ္သပူဂာနိ ဗဟူနိ တတ္ထ၊ နိရယေသု ဒုက္ခံ ဝေဒနံ ဝေဒယန္တိ။

    ‘‘Te vassapūgāni bahūni tattha, nirayesu dukkhaṃ vedanaṃ vedayanti;

    န ဟိ ပာပကာရိသ္သ ဘဝန္တိ တာဏာ၊ သကေဟိ ကမ္မေဟိ ပုရက္ခတသ္သ။

    Na hi pāpakārissa bhavanti tāṇā, sakehi kammehi purakkhatassa;

    တေ လုဒ္ဒကမ္မာ ပသဝေတ္ဝ ပာပံ၊ တေမေ ဇနာ အဝံသိရာ နရကေ ပာတယန္တီ’’တိ။

    Te luddakammā pasavetva pāpaṃ, teme janā avaṃsirā narake pātayantī’’ti.

    တတ္ထ နရကေတိ ဇလိတအင္ဂာရပုဏ္ဏေ မဟာအာဝာဋေ။ တေ ကိရ ဝဇံ အပဝိသန္တိယော ဂာဝော ဝိယ နိရယပာလေဟိ နာနာဝုဓာနိ ဂဟေတ္ဝာ ဝိဇ္ဈိယမာနာ ပောထိယမာနာ ယဒာ တံ နရကံ ဥပဂစ္ဆန္တိ, အထ တေ နိရယပာလာ ဥဒ္ဓံပာဒေ ကတ္ဝာ တတ္ထ ပာတယန္တိ ခိပန္တိ။ ဧဝံ တေ ပာတိယမာနေ ဒိသ္ဝာ ပုစ္ဆန္တော ဧဝမာဟ။ ဥတ္တမဘဏ္ဍထေနာတိ မနုသ္သေဟိ ပိယာယိတသ္သ ဝရဘဏ္ဍသ္သ ထေနကာ။

    Tattha naraketi jalitaaṅgārapuṇṇe mahāāvāṭe. Te kira vajaṃ apavisantiyo gāvo viya nirayapālehi nānāvudhāni gahetvā vijjhiyamānā pothiyamānā yadā taṃ narakaṃ upagacchanti, atha te nirayapālā uddhaṃpāde katvā tattha pātayanti khipanti. Evaṃ te pātiyamāne disvā pucchanto evamāha. Uttamabhaṇḍathenāti manussehi piyāyitassa varabhaṇḍassa thenakā.

    ဧဝဉ္စ ပန ဝတ္ဝာ မာတလိသင္ဂာဟကော တံ နိရယံ အန္တရဓာပေတ္ဝာ ရထံ ပုရတော ပေသေတ္ဝာ မိစ္ဆာဒိဋ္ဌိကာနံ ပစ္စနဋ္ဌာနံ နိရယံ ဒသ္သေသိ။ တေန ပုဋ္ဌော စသ္သ ဝိယာကာသိ။

    Evañca pana vatvā mātalisaṅgāhako taṃ nirayaṃ antaradhāpetvā rathaṃ purato pesetvā micchādiṭṭhikānaṃ paccanaṭṭhānaṃ nirayaṃ dassesi. Tena puṭṭho cassa viyākāsi.

    ၅၀၀.

    500.

    ‘‘ဥစ္စာဝစာမေ ဝိဝိဓာ ဥပက္ကမာ၊ နိရယေသု ဒိသ္သန္တိ သုဃောရရူပာ။

    ‘‘Uccāvacāme vividhā upakkamā, nirayesu dissanti sughorarūpā;

    ဘယဉ္ဟိ မံ ဝိန္ဒတိ သူတ ဒိသ္ဝာ၊ ပုစ္ဆာမိ တံ မာတလိ ဒေဝသာရထိ။

    Bhayañhi maṃ vindati sūta disvā, pucchāmi taṃ mātali devasārathi;

    ဣမေ နု မစ္စာ ကိမကံသု ပာပံ၊ ယေမေ ဇနာ အဓိမတ္တာ ဒုက္ခာ တိဗ္ဗာ။

    Ime nu maccā kimakaṃsu pāpaṃ, yeme janā adhimattā dukkhā tibbā;

    ခရာ ကဋုကာ ဝေဒနာ ဝေဒယန္တိ။

    Kharā kaṭukā vedanā vedayanti.

    ၅၀၁.

    501.

    ‘‘တသ္သ ပုဋ္ဌော ဝိယာကာသိ၊ မာတလိ ဒေဝသာရထိ။

    ‘‘Tassa puṭṭho viyākāsi, mātali devasārathi;

    ဝိပာကံ ပာပကမ္မာနံ၊ ဇာနံ အက္ခာသိဇာနတော။

    Vipākaṃ pāpakammānaṃ, jānaṃ akkhāsijānato.

    ၅၀၂.

    502.

    ‘‘ယေ ဇီဝလောကသ္မိံ သုပာပဒိဋ္ဌိနော၊ ဝိသ္သာသကမ္မာနိ ကရောန္တိ မောဟာ။

    ‘‘Ye jīvalokasmiṃ supāpadiṭṭhino, vissāsakammāni karonti mohā;

    ပရဉ္စ ဒိဋ္ဌီသု သမာဒပေန္တိ၊ တေ ပာပဒိဋ္ဌိံ ပသဝေတ္ဝ ပာပံ။

    Parañca diṭṭhīsu samādapenti, te pāpadiṭṭhiṃ pasavetva pāpaṃ;

    တေမေ ဇနာ အဓိမတ္တာ ဒုက္ခာ တိဗ္ဗာ၊ ခရာ ကဋုကာ ဝေဒနာ ဝေဒယန္တီ’’တိ။

    Teme janā adhimattā dukkhā tibbā, kharā kaṭukā vedanā vedayantī’’ti.

    တတ္ထ ဥစ္စာဝစာမေတိ ဥစ္စာ အဝစာ ဣမေ, ခုဒ္ဒကာ စ မဟန္တာ စာတိ အတ္ထော။ ဥပက္ကမာတိ ကာရဏပ္ပယောဂာ။ သုပာပဒိဋ္ဌိနောတိ ‘‘နတ္ထိ ဒိန္န’’န္တိအာဒိကာယ ဒသဝတ္ထုကာယ မိစ္ဆာဒိဋ္ဌိယာ သုဋ္ဌု ပာပဒိဋ္ဌိနော။ ဝိသ္သာသကမ္မာနီတိ တာယ ဒိဋ္ဌိယာ ဝိသ္သာသေန တန္နိသ္သိတာ ဟုတ္ဝာ နာနာဝိဓာနိ ပာပကမ္မာနိ ကရောန္တိ။ တေမေတိ တေ ဣမေ ဇနာ ဧဝရူပံ ဒုက္ခံ အနုဘဝန္တိ။

    Tattha uccāvacāmeti uccā avacā ime, khuddakā ca mahantā cāti attho. Upakkamāti kāraṇappayogā. Supāpadiṭṭhinoti ‘‘natthi dinna’’ntiādikāya dasavatthukāya micchādiṭṭhiyā suṭṭhu pāpadiṭṭhino. Vissāsakammānīti tāya diṭṭhiyā vissāsena tannissitā hutvā nānāvidhāni pāpakammāni karonti. Temeti te ime janā evarūpaṃ dukkhaṃ anubhavanti.

    ဣတိ ရညော မိစ္ဆာဒိဋ္ဌိကာနံ ပစ္စနနိရယံ အာစိက္ခိ။ ဒေဝလောကေပိ ဒေဝဂဏာ ရညော အာဂမနမဂ္ဂံ ဩလောကယမာနာ သုဓမ္မာယံ ဒေဝသဘာယံ နိသီဒိံသုယေဝ။ သက္ကောပိ ‘‘ကိံ နု ခော, မာတလိ, စိရာယတီ’’တိ ဥပဓာရေန္တော တံ ကာရဏံ ဉတ္ဝာ ‘‘မာတလိ, အတ္တနော ဒူတဝိသေသံ ဒသ္သေတုံ ‘မဟာရာဇ, အသုကကမ္မံ ကတ္ဝာ အသုကနိရယေ နာမ ပစ္စန္တီ’တိ နိရယေ ဒသ္သေန္တော ဝိစရတိ, နိမိရညော ပန အပ္ပမေဝ အာယု ခီယေထ, နိရယဒသ္သနံ နာသ္သ ပရိယန္တံ ဂစ္ဆေယ္ယာ’’တိ ဧကံ မဟာဇဝံ ဒေဝပုတ္တံ ပေသေသိ ‘‘တ္ဝံ ‘သီဃံ ရာဇာနံ ဂဟေတ္ဝာ အာဂစ္ဆတူ’တိ မာတလိသ္သ ဝဒေဟီ’’တိ။ သော ‘‘သာဓူ’’တိ သမ္ပဋိစ္ဆိတ္ဝာ ဇဝေန ဂန္တ္ဝာ အာရောစေသိ။ မာတလိ, တသ္သ ဝစနံ သုတ္ဝာ ‘‘န သက္ကာ စိရာယိတု’’န္တိ ရညော ဧကပဟာရေနေဝ စတူသု ဒိသာသု ဗဟူ နိရယေ ဒသ္သေတ္ဝာ ဂာထမာဟ –

    Iti rañño micchādiṭṭhikānaṃ paccananirayaṃ ācikkhi. Devalokepi devagaṇā rañño āgamanamaggaṃ olokayamānā sudhammāyaṃ devasabhāyaṃ nisīdiṃsuyeva. Sakkopi ‘‘kiṃ nu kho, mātali, cirāyatī’’ti upadhārento taṃ kāraṇaṃ ñatvā ‘‘mātali, attano dūtavisesaṃ dassetuṃ ‘mahārāja, asukakammaṃ katvā asukaniraye nāma paccantī’ti niraye dassento vicarati, nimirañño pana appameva āyu khīyetha, nirayadassanaṃ nāssa pariyantaṃ gaccheyyā’’ti ekaṃ mahājavaṃ devaputtaṃ pesesi ‘‘tvaṃ ‘sīghaṃ rājānaṃ gahetvā āgacchatū’ti mātalissa vadehī’’ti. So ‘‘sādhū’’ti sampaṭicchitvā javena gantvā ārocesi. Mātali, tassa vacanaṃ sutvā ‘‘na sakkā cirāyitu’’nti rañño ekapahāreneva catūsu disāsu bahū niraye dassetvā gāthamāha –

    ၅၀၃.

    503.

    ‘‘ဝိဒိတာနိ တေ မဟာရာဇ၊ အာဝာသံ ပာပကမ္မိနံ။

    ‘‘Viditāni te mahārāja, āvāsaṃ pāpakamminaṃ;

    ဌာနာနိ လုဒ္ဒကမ္မာနံ၊ ဒုသ္သီလာနဉ္စ ယာ ဂတိ။

    Ṭhānāni luddakammānaṃ, dussīlānañca yā gati;

    ဥယ္ယာဟိ ဒာနိ ရာဇီသိ၊ ဒေဝရာဇသ္သ သန္တိကေ’’တိ။

    Uyyāhi dāni rājīsi, devarājassa santike’’ti.

    တသ္သတ္ထော – မဟာရာဇ, ဣမံ ပာပကမ္မီနံ သတ္တာနံ အာဝာသံ ဒိသ္ဝာ လုဒ္ဒကမ္မာနဉ္စ ဌာနာနိ တယာ ဝိဒိတာနိ။ ဒုသ္သီလာနဉ္စ ယာ ဂတိ နိဗ္ဗတ္တိ, သာပိ တေ ဝိဒိတာ။ ဣဒာနိ ဒေဝရာဇသ္သ သန္တိကေ ဒိဗ္ဗသမ္ပတ္တိံ ဒသ္သနတ္ထံ ဥယ္ယာဟိ ဂစ္ဆာဟိ, မဟာရာဇာတိ။

    Tassattho – mahārāja, imaṃ pāpakammīnaṃ sattānaṃ āvāsaṃ disvā luddakammānañca ṭhānāni tayā viditāni. Dussīlānañca yā gati nibbatti, sāpi te viditā. Idāni devarājassa santike dibbasampattiṃ dassanatthaṃ uyyāhi gacchāhi, mahārājāti.

    နိရယကဏ္ဍံ နိဋ္ဌိတံ။

    Nirayakaṇḍaṃ niṭṭhitaṃ.

    သဂ္ဂကဏ္ဍံ

    Saggakaṇḍaṃ

    ဧဝဉ္စ ပန ဝတ္ဝာ မာတလိ ဒေဝလောကာဘိမုခံ ရထံ ပေသေသိ။ ရာဇာ ဒေဝလောကံ ဂစ္ဆန္တော ဒ္ဝာဒသယောဇနိကံ မဏိမယံ ပဉ္စထူပိကံ သဗ္ဗာလင္ကာရပဋိမဏ္ဍိတံ ဥယ္ယာနပောက္ခရဏိသမ္ပန္နံ ကပ္ပရုက္ခပရိဝုတံ ဗီရဏိယာ ဒေဝဓီတာယ အာကာသဋ္ဌကဝိမာနံ ဒိသ္ဝာ, တဉ္စ ဒေဝဓီတရံ အန္တောကူဋာဂာရေ သယနပိဋ္ဌေ နိသိန္နံ အစ္ဆရာသဟသ္သပရိဝုတံ မဏိသီဟပဉ္ဇရံ ဝိဝရိတ္ဝာ ဩလောကေန္တိံ ဒိသ္ဝာ မာတလိံ ပုစ္ဆန္တော ဂာထမာဟ။ ဣတရောပိသ္သ ဗ္ယာကာသိ။

    Evañca pana vatvā mātali devalokābhimukhaṃ rathaṃ pesesi. Rājā devalokaṃ gacchanto dvādasayojanikaṃ maṇimayaṃ pañcathūpikaṃ sabbālaṅkārapaṭimaṇḍitaṃ uyyānapokkharaṇisampannaṃ kapparukkhaparivutaṃ bīraṇiyā devadhītāya ākāsaṭṭhakavimānaṃ disvā, tañca devadhītaraṃ antokūṭāgāre sayanapiṭṭhe nisinnaṃ accharāsahassaparivutaṃ maṇisīhapañjaraṃ vivaritvā olokentiṃ disvā mātaliṃ pucchanto gāthamāha. Itaropissa byākāsi.

    ၅၀၄.

    504.

    ‘‘ပဉ္စထူပံ ဒိသ္သတိဒံ ဝိမာနံ၊ မာလာပိဠန္ဓာ သယနသ္သ မဇ္ဈေ။

    ‘‘Pañcathūpaṃ dissatidaṃ vimānaṃ, mālāpiḷandhā sayanassa majjhe;

    တတ္ထစ္ဆတိ နာရီ မဟာနုဘာဝာ၊ ဥစ္စာဝစံ ဣဒ္ဓိ ဝိကုဗ္ဗမာနာ။

    Tatthacchati nārī mahānubhāvā, uccāvacaṃ iddhi vikubbamānā.

    ၅၀၅.

    505.

    ‘‘ဝိတ္တီ ဟိ မံ ဝိန္ဒတိ သူတ ဒိသ္ဝာ၊ ပုစ္ဆာမိ တံ မာတလိ ဒေဝသာရထိ။

    ‘‘Vittī hi maṃ vindati sūta disvā, pucchāmi taṃ mātali devasārathi;

    အယံ နု နာရီ ကိမကာသိ သာဓုံ၊ ယာ မောဒတိ သဂ္ဂပတ္တာ ဝိမာနေ။

    Ayaṃ nu nārī kimakāsi sādhuṃ, yā modati saggapattā vimāne.

    ၅၀၆.

    506.

    ‘‘တသ္သ ပုဋ္ဌော ဝိယာကာသိ၊ မာတလိ ဒေဝသာရထိ။

    ‘‘Tassa puṭṭho viyākāsi, mātali devasārathi;

    ဝိပာကံ ပုညကမ္မာနံ၊ ဇာနံ အက္ခာသိဇာနတော။

    Vipākaṃ puññakammānaṃ, jānaṃ akkhāsijānato.

    ၅၀၇.

    507.

    ‘‘ယဒိ တေ သုတာ ဗီရဏီ ဇီဝလောကေ၊ အာမာယဒာသီ အဟု ဗ္ရာဟ္မဏသ္သ။

    ‘‘Yadi te sutā bīraṇī jīvaloke, āmāyadāsī ahu brāhmaṇassa;

    သာ ပတ္တကာလံ အတိထိံ ဝိဒိတ္ဝာ၊ မာတာဝ ပုတ္တံ သကိမာဘိနန္ဒီ။

    Sā pattakālaṃ atithiṃ viditvā, mātāva puttaṃ sakimābhinandī;

    သံယမာ သံဝိဘာဂာ စ၊ သာ ဝိမာနသ္မိ မောဒတီ’’တိ။

    Saṃyamā saṃvibhāgā ca, sā vimānasmi modatī’’ti.

    တတ္ထ ပဉ္စထူပန္တိ ပဉ္စဟိ ကူဋာဂာရေဟိ သမန္နာဂတံ။ မာလာပိဠန္ဓာတိ မာလာဒီဟိ သဗ္ဗာဘရဏေဟိ ပဋိမဏ္ဍိတာတိ အတ္ထော။ တတ္ထစ္ဆတီတိ တသ္မိံ ဝိမာနေ အစ္ဆတိ။ ဥစ္စာဝစံ ဣဒ္ဓိ ဝိကုဗ္ဗမာနာတိ နာနပ္ပကာရံ ဒေဝိဒ္ဓိံ ဒသ္သယမာနာ။ ဒိသ္ဝာတိ ဧတံ ဒိသ္ဝာ ဌိတံ မံ ဝိတ္တိ ဝိန္ဒတိ ပဋိလဘတိ, ဝိတ္တိသန္တကော ဝိယ ဟောမိ တုဋ္ဌိယာ အတိဘူတတ္တာတိ အတ္ထော။ အာမာယဒာသီတိ ဂေဟဒာသိယာ ကုစ္ဆိမ္ဟိ ဇာတဒာသီ။ အဟု ဗ္ရာဟ္မဏသ္သာတိ သာ ကိရ ကသ္သပဒသဗလသ္သ ကာလေ ဧကသ္သ ဗ္ရာဟ္မဏသ္သ ဒာသီ အဟောသိ။ သာ ပတ္တကာလန္တိ တေန ဗ္ရာဟ္မဏေန အဋ္ဌ သလာကဘတ္တာနိ သင္ဃသ္သ ပရိစ္စတ္တာနိ အဟေသုံ။ သော ဂေဟံ ဂန္တ္ဝာ ‘‘သ္ဝေ ပဋ္ဌာယ ဧကေကသ္သ ဘိက္ခုသ္သ ဧကေကံ ကဟာပဏဂ္ဃနကံ ကတ္ဝာ အဋ္ဌ သလာကဘတ္တာနိ သမ္ပာဒေယ္ယာသီ’’တိ ဗ္ရာဟ္မဏိံ အာဟ။ သာ ‘‘သာမိ, ဘိက္ခု နာမ ဓုတ္တော, နာဟံ သက္ခိသ္သာမီ’’တိ ပဋိက္ခိပိ။ ဓီတရောပိသ္သ ပဋိက္ခိပိံသု။ သော ဒာသိံ ‘‘သက္ခိသ္သသိ အမ္မာ’’တိ အာဟ။ သာ ‘‘သက္ခိသ္သာမိ အယ္ယာ’’တိ သမ္ပဋိစ္ဆိတ္ဝာ သက္ကစ္စံ ယာဂုခဇ္ဇကဘတ္တာဒီနိ သမ္ပာဒေတ္ဝာ သလာကံ လဘိတ္ဝာ အာဂတံ ပတ္တကာလံ အတိထိံ ဝိဒိတ္ဝာ ဟရိတဂောမယုပလိတ္တေ ကတပုပ္ဖုပဟာရေ သုပညတ္တာသနေ နိသီဒာပေတ္ဝာ ယထာ နာမ ဝိပ္ပဝာသာ အာဂတံ ပုတ္တံ မာတာ သကိံ အဘိနန္ဒတိ, တထာ နိစ္စကာလံ အဘိနန္ဒတိ, သက္ကစ္စံ ပရိဝိသတိ, အတ္တနော သန္တကမ္ပိ ကိဉ္စိ ဒေတိ။ သံယမာ သံဝိဘာဂာ စာတိ သာ သီလဝတီ အဟောသိ စာဂဝတီ စ, တသ္မာ တေန သီလေန စေဝ စာဂေန စ ဣမသ္မိံ ဝိမာနေ မောဒတိ။ အထ ဝာ သံယမာတိ ဣန္ဒ္ရိယဒမနာ။

    Tattha pañcathūpanti pañcahi kūṭāgārehi samannāgataṃ. Mālāpiḷandhāti mālādīhi sabbābharaṇehi paṭimaṇḍitāti attho. Tatthacchatīti tasmiṃ vimāne acchati. Uccāvacaṃ iddhi vikubbamānāti nānappakāraṃ deviddhiṃ dassayamānā. Disvāti etaṃ disvā ṭhitaṃ maṃ vitti vindati paṭilabhati, vittisantako viya homi tuṭṭhiyā atibhūtattāti attho. Āmāyadāsīti gehadāsiyā kucchimhi jātadāsī. Ahu brāhmaṇassāti sā kira kassapadasabalassa kāle ekassa brāhmaṇassa dāsī ahosi. Sā pattakālanti tena brāhmaṇena aṭṭha salākabhattāni saṅghassa pariccattāni ahesuṃ. So gehaṃ gantvā ‘‘sve paṭṭhāya ekekassa bhikkhussa ekekaṃ kahāpaṇagghanakaṃ katvā aṭṭha salākabhattāni sampādeyyāsī’’ti brāhmaṇiṃ āha. Sā ‘‘sāmi, bhikkhu nāma dhutto, nāhaṃ sakkhissāmī’’ti paṭikkhipi. Dhītaropissa paṭikkhipiṃsu. So dāsiṃ ‘‘sakkhissasi ammā’’ti āha. Sā ‘‘sakkhissāmi ayyā’’ti sampaṭicchitvā sakkaccaṃ yāgukhajjakabhattādīni sampādetvā salākaṃ labhitvā āgataṃ pattakālaṃ atithiṃ viditvā haritagomayupalitte katapupphupahāre supaññattāsane nisīdāpetvā yathā nāma vippavāsā āgataṃ puttaṃ mātā sakiṃ abhinandati, tathā niccakālaṃ abhinandati, sakkaccaṃ parivisati, attano santakampi kiñci deti. Saṃyamā saṃvibhāgā cāti sā sīlavatī ahosi cāgavatī ca, tasmā tena sīlena ceva cāgena ca imasmiṃ vimāne modati. Atha vā saṃyamāti indriyadamanā.

    ဧဝဉ္စ ပန ဝတ္ဝာ မာတလိ ပုရတော ရထံ ပေသေတ္ဝာ သောဏဒိန္နဒေဝပုတ္တသ္သ သတ္တ ကနကဝိမာနာနိ ဒသ္သေသိ။ သော တာနိ စ တသ္သ စ သိရိသမ္ပတ္တိံ ဒိသ္ဝာ တေန ကတကမ္မံ ပုစ္ဆိ။ ဣတရောပိသ္သ ဗ္ယာကာသိ။

    Evañca pana vatvā mātali purato rathaṃ pesetvā soṇadinnadevaputtassa satta kanakavimānāni dassesi. So tāni ca tassa ca sirisampattiṃ disvā tena katakammaṃ pucchi. Itaropissa byākāsi.

    ၅၀၈.

    508.

    ‘‘ဒဒ္ဒလ္လမာနာ အာဘေန္တိ၊ ဝိမာနာ သတ္တ နိမ္မိတာ။

    ‘‘Daddallamānā ābhenti, vimānā satta nimmitā;

    တတ္ထ ယက္ခော မဟိဒ္ဓိကော၊ သဗ္ဗာဘရဏဘူသိတော။

    Tattha yakkho mahiddhiko, sabbābharaṇabhūsito;

    သမန္တာ အနုပရိယာတိ၊ နာရီဂဏပုရက္ခတော။

    Samantā anupariyāti, nārīgaṇapurakkhato.

    ၅၀၉.

    509.

    ‘‘ဝိတ္တီ ဟိ မံ ဝိန္ဒတိ သူတ ဒိသ္ဝာ၊ ပုစ္ဆာမိ တံ မာတလိ ဒေဝသာရထိ။

    ‘‘Vittī hi maṃ vindati sūta disvā, pucchāmi taṃ mātali devasārathi;

    အယံ နု မစ္စော ကိမကာသိ သာဓုံ၊ ယော မောဒတိ သဂ္ဂပတ္တော ဝိမာနေ။

    Ayaṃ nu macco kimakāsi sādhuṃ, yo modati saggapatto vimāne.

    ၅၁၀.

    510.

    ‘‘တသ္သ ပုဋ္ဌော ဝိယာကာသိ၊ မာတလိ ဒေဝသာရထိ။

    ‘‘Tassa puṭṭho viyākāsi, mātali devasārathi;

    ဝိပာကံ ပုညကမ္မာနံ၊ ဇာနံ အက္ခာသိဇာနတော။

    Vipākaṃ puññakammānaṃ, jānaṃ akkhāsijānato.

    ၅၁၁.

    511.

    ‘‘သောဏဒိန္နော ဂဟပတိ၊ ဧသ ဒာနပတီ အဟု။

    ‘‘Soṇadinno gahapati, esa dānapatī ahu;

    ဧသ ပဗ္ဗဇိတုဒ္ဒိသ္သ၊ ဝိဟာရေ သတ္တ ကာရယိ။

    Esa pabbajituddissa, vihāre satta kārayi.

    ၅၁၂.

    512.

    ‘‘သက္ကစ္စံ တေ ဥပဋ္ဌာသိ၊ ဘိက္ခဝော တတ္ထ ဝာသိကေ။

    ‘‘Sakkaccaṃ te upaṭṭhāsi, bhikkhavo tattha vāsike;

    အစ္ဆာဒနဉ္စ ဘတ္တဉ္စ၊ သေနာသနံ ပဒီပိယံ။

    Acchādanañca bhattañca, senāsanaṃ padīpiyaṃ;

    အဒာသိ ဥဇုဘူတေသု၊ ဝိပ္ပသန္နေန စေတသာ။

    Adāsi ujubhūtesu, vippasannena cetasā.

    ၅၁၃.

    513.

    ‘‘စာတုဒ္ဒသိံ ပဉ္စဒသိံ၊ ယာ စ ပက္ခသ္သ အဋ္ဌမီ။

    ‘‘Cātuddasiṃ pañcadasiṃ, yā ca pakkhassa aṭṭhamī;

    ပာဋိဟာရိယပက္ခဉ္စ၊ အဋ္ဌင္ဂသုသမာဂတံ။

    Pāṭihāriyapakkhañca, aṭṭhaṅgasusamāgataṃ.

    ၅၁၄.

    514.

    ‘‘ဥပောသထံ ဥပဝသီ၊ သဒာ သီလေသု သံဝုတော။

    ‘‘Uposathaṃ upavasī, sadā sīlesu saṃvuto;

    သံယမာ သံဝိဘာဂာ စ၊ သော ဝိမာနသ္မိ မောဒတီ’’တိ။

    Saṃyamā saṃvibhāgā ca, so vimānasmi modatī’’ti.

    တတ္ထ ဒဒ္ဒလ္လမာနာတိ ဇလမာနာ။ အာဘေန္တီတိ တရုဏသူရိယော ဝိယ ဩဘာသန္တိ။ တတ္ထာတိ တေသု ပဋိပာဋိယာ ဌိတေသု သတ္တသု ဝိမာနေသု။ ယက္ခောတိ ဧကော ဒေဝပုတ္တော။ သောဏဒိန္နောတိ မဟာရာဇ, အယံ ပုဗ္ဗေ ကသ္သပဒသဗလသ္သ ကာလေ ကာသိရဋ္ဌေ အညတရသ္မိံ နိဂမေ သောဏဒိန္နော နာမ ဂဟပတိ ဒာနပတိ အဟောသိ။ သော ပဗ္ဗဇိတေ ဥဒ္ဒိသ္သ သတ္တ ဝိဟာရကုဋိယော ကာရေတ္ဝာ တတ္ထ ဝာသိကေ ဘိက္ခူ စတူဟိ ပစ္စယေဟိ သက္ကစ္စံ ဥပဋ္ဌာသိ, ဥပောသထဉ္စ ဥပဝသိ, နိစ္စံ သီလေသု စ သံဝုတော အဟောသိ။ သော တတော စဝိတ္ဝာ ဣဓူပပန္နော မောဒတီတိ အတ္ထော။ ဧတ္ထ စ ပာဋိဟာရိယပက္ခန္တိ ဣဒံ ပန အဋ္ဌမီဥပောသထသ္သ ပစ္စုဂ္ဂမနာနုဂမနဝသေန သတ္တမိနဝမိယော, စာတုဒ္ဒသီပန္နရသီနံ ပစ္စုဂ္ဂမနာနုဂမနဝသေန တေရသီပာဋိပဒေ စ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။

    Tattha daddallamānāti jalamānā. Ābhentīti taruṇasūriyo viya obhāsanti. Tatthāti tesu paṭipāṭiyā ṭhitesu sattasu vimānesu. Yakkhoti eko devaputto. Soṇadinnoti mahārāja, ayaṃ pubbe kassapadasabalassa kāle kāsiraṭṭhe aññatarasmiṃ nigame soṇadinno nāma gahapati dānapati ahosi. So pabbajite uddissa satta vihārakuṭiyo kāretvā tattha vāsike bhikkhū catūhi paccayehi sakkaccaṃ upaṭṭhāsi, uposathañca upavasi, niccaṃ sīlesu ca saṃvuto ahosi. So tato cavitvā idhūpapanno modatīti attho. Ettha ca pāṭihāriyapakkhanti idaṃ pana aṭṭhamīuposathassa paccuggamanānugamanavasena sattaminavamiyo, cātuddasīpannarasīnaṃ paccuggamanānugamanavasena terasīpāṭipade ca sandhāya vuttaṃ.

    ဧဝံ သောဏဒိန္နသ္သ ကတကမ္မံ ကထေတ္ဝာ ပုရတော ရထံ ပေသေတ္ဝာ ဖလိကဝိမာနံ ဒသ္သေသိ။ တံ ဥဗ္ဗေဓတော ပဉ္စဝီသတိယောဇနံ အနေကသတေဟိ သတ္တရတနမယတ္ထမ္ဘေဟိ သမန္နာဂတံ, အနေကသတကူဋာဂာရပဋိမဏ္ဍိတံ , ကိင္ကိဏိကဇာလာပရိက္ခိတ္တံ, သမုသ္သိတသုဝဏ္ဏရဇတမယဓဇံ, နာနာပုပ္ဖဝိစိတ္တဥယ္ယာနဝနဝိဘူသိတံ, ရမဏီယပောက္ခရဏိသမန္နာဂတံ, နစ္စဂီတဝာဒိတာဒီသု ဆေကာဟိ အစ္ဆရာဟိ သမ္ပရိကိဏ္ဏံ။ တံ ဒိသ္ဝာ ရာဇာ တာသံ အစ္ဆရာနံ ကတကမ္မံ ပုစ္ဆိ, ဣတရောပိသ္သ ဗ္ယာကာသိ။

    Evaṃ soṇadinnassa katakammaṃ kathetvā purato rathaṃ pesetvā phalikavimānaṃ dassesi. Taṃ ubbedhato pañcavīsatiyojanaṃ anekasatehi sattaratanamayatthambhehi samannāgataṃ, anekasatakūṭāgārapaṭimaṇḍitaṃ , kiṅkiṇikajālāparikkhittaṃ, samussitasuvaṇṇarajatamayadhajaṃ, nānāpupphavicittauyyānavanavibhūsitaṃ, ramaṇīyapokkharaṇisamannāgataṃ, naccagītavāditādīsu chekāhi accharāhi samparikiṇṇaṃ. Taṃ disvā rājā tāsaṃ accharānaṃ katakammaṃ pucchi, itaropissa byākāsi.

    ၅၁၅.

    515.

    ‘‘ပဘာသတိ မိဒံ ဗ္ယမ္ဟံ၊ ဖလိကာသု သုနိမ္မိတံ။

    ‘‘Pabhāsati midaṃ byamhaṃ, phalikāsu sunimmitaṃ;

    နာရီဝရဂဏာကိဏ္ဏံ၊ ကူဋာဂာရဝရောစိတံ။

    Nārīvaragaṇākiṇṇaṃ, kūṭāgāravarocitaṃ;

    ဥပေတံ အန္နပာနေဟိ၊ နစ္စဂီတေဟိ စူဘယံ။

    Upetaṃ annapānehi, naccagītehi cūbhayaṃ.

    ၅၁၆.

    516.

    ‘‘ဝိတ္တီ ဟိ မံ ဝိန္ဒတိ သူတ ဒိသ္ဝာ၊ ပုစ္ဆာမိ တံ မာတလိ ဒေဝသာရထိ။

    ‘‘Vittī hi maṃ vindati sūta disvā, pucchāmi taṃ mātali devasārathi;

    ဣမေ နု မစ္စာ ကိမကံသု သာဓုံ၊ ယာ မောဒရေ သဂ္ဂပတ္တာ ဝိမာနေ။

    Ime nu maccā kimakaṃsu sādhuṃ, yā modare saggapattā vimāne.

    ၅၁၇.

    517.

    ‘‘တသ္သ ပုဋ္ဌော ဝိယာကာသိ၊ မာတလိ ဒေဝသာရထိ။

    ‘‘Tassa puṭṭho viyākāsi, mātali devasārathi;

    ဝိပာကံ ပုညကမ္မာနံ၊ ဇာနံ အက္ခာသိဇာနတော။

    Vipākaṃ puññakammānaṃ, jānaṃ akkhāsijānato.

    ၅၁၈.

    518.

    ‘‘ယာ ကာစိ နာရိယော ဣဓ ဇီဝလောကေ၊ သီလဝန္တိယော ဥပာသိကာ။

    ‘‘Yā kāci nāriyo idha jīvaloke, sīlavantiyo upāsikā;

    ဒာနေ ရတာ နိစ္စံ ပသန္နစိတ္တာ၊ သစ္စေ ဌိတာ ဥပောသထေ အပ္ပမတ္တာ။

    Dāne ratā niccaṃ pasannacittā, sacce ṭhitā uposathe appamattā;

    သံယမာ သံဝိဘာဂာ စ၊ တာ ဝိမာနသ္မိ မောဒရေ’’တိ။

    Saṃyamā saṃvibhāgā ca, tā vimānasmi modare’’ti.

    တတ္ထ ဗ္ယမ္ဟန္တိ ဝိမာနံ, ပာသာဒောတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ ဖလိကာသူတိ ဖလိကဘိတ္တီသု။ နာရီဝရဂဏာကိဏ္ဏန္တိ ဝရနာရိဂဏေဟိ အာကိဏ္ဏံ။ ကူဋာဂာရဝရောစိတန္တိ ဝရကူဋာဂာရေဟိ ဩစိတံ သမောစိတံ, ဝဍ္ဎိတန္တိ အတ္ထော။ ဥဘယန္တိ ဥဘယေဟိ။ ‘‘ယာ ကာစီ’’တိ ဣဒံ ကိဉ္စာပိ အနိယမေတ္ဝာ ဝုတ္တံ, တာ ပန ကသ္သပဗုဒ္ဓသာသနေ ဗာရာဏသိယံ ဥပာသိကာ ဟုတ္ဝာ ဂဏဗန္ဓနေန ဧတာနိ ဝုတ္တပ္ပကာရာနိ ပုညာနိ ကတ္ဝာ တံ ဒိဗ္ဗသမ္ပတ္တိံ ပတ္တာတိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။

    Tattha byamhanti vimānaṃ, pāsādoti vuttaṃ hoti. Phalikāsūti phalikabhittīsu. Nārīvaragaṇākiṇṇanti varanārigaṇehi ākiṇṇaṃ. Kūṭāgāravarocitanti varakūṭāgārehi ocitaṃ samocitaṃ, vaḍḍhitanti attho. Ubhayanti ubhayehi. ‘‘Yā kācī’’ti idaṃ kiñcāpi aniyametvā vuttaṃ, tā pana kassapabuddhasāsane bārāṇasiyaṃ upāsikā hutvā gaṇabandhanena etāni vuttappakārāni puññāni katvā taṃ dibbasampattiṃ pattāti veditabbā.

    အထသ္သ သော ပုရတော ရထံ ပေသေတ္ဝာ ဧကံ ရမဏီယံ မဏိဝိမာနံ ဒသ္သေသိ။ တံ သမေ ဘူမိဘာဂေ ပတိဋ္ဌိတံ ဥဗ္ဗေဓသမ္ပန္နံ မဏိပဗ္ဗတော ဝိယ ဩဘာသမာနံ တိဋ္ဌတိ, ဒိဗ္ဗဂီတဝာဒိတနိန္နာဒိတံ ဗဟူဟိ ဒေဝပုတ္တေဟိ သမ္ပရိကိဏ္ဏံ။ တံ ဒိသ္ဝာ ရာဇာ တေသံ ဒေဝပုတ္တာနံ ကတကမ္မံ ပုစ္ဆိ, ဣတရောပိသ္သ ဗ္ယာကာသိ။

    Athassa so purato rathaṃ pesetvā ekaṃ ramaṇīyaṃ maṇivimānaṃ dassesi. Taṃ same bhūmibhāge patiṭṭhitaṃ ubbedhasampannaṃ maṇipabbato viya obhāsamānaṃ tiṭṭhati, dibbagītavāditaninnāditaṃ bahūhi devaputtehi samparikiṇṇaṃ. Taṃ disvā rājā tesaṃ devaputtānaṃ katakammaṃ pucchi, itaropissa byākāsi.

    ၅၁၉.

    519.

    ‘‘ပဘာသတိ မိဒံ ဗ္ယမ္ဟံ၊ ဝေဠုရိယာသု နိမ္မိတံ။

    ‘‘Pabhāsati midaṃ byamhaṃ, veḷuriyāsu nimmitaṃ;

    ဥပေတံ ဘူမိဘာဂေဟိ၊ ဝိဘတ္တံ ဘာဂသော မိတံ။

    Upetaṃ bhūmibhāgehi, vibhattaṃ bhāgaso mitaṃ.

    ၅၂၀.

    520.

    ‘‘အာဠမ္ဗရာ မုဒိင္ဂာ စ၊ နစ္စဂီတာ သုဝာဒိတာ။

    ‘‘Āḷambarā mudiṅgā ca, naccagītā suvāditā;

    ဒိဗ္ဗာ သဒ္ဒာ နိစ္ဆရန္တိ၊ သဝနီယာ မနောရမာ။

    Dibbā saddā niccharanti, savanīyā manoramā.

    ၅၂၁.

    521.

    ‘‘နာဟံ ဧဝံဂတံ ဇာတု၊ ဧဝံသုရုစိရံ ပုရေ။

    ‘‘Nāhaṃ evaṃgataṃ jātu, evaṃsuruciraṃ pure;

    သဒ္ဒံ သမဘိဇာနာမိ၊ ဒိဋ္ဌံ ဝာ ယဒိ ဝာ သုတံ။

    Saddaṃ samabhijānāmi, diṭṭhaṃ vā yadi vā sutaṃ.

    ၅၂၂.

    522.

    ‘‘ဝိတ္တီ ဟိ မံ ဝိန္ဒတိ သူတ ဒိသ္ဝာ၊ ပုစ္ဆာမိ တံ မာတလိ ဒေဝသာရထိ။

    ‘‘Vittī hi maṃ vindati sūta disvā, pucchāmi taṃ mātali devasārathi;

    ဣမေ နု မစ္စာ ကိမကံသု သာဓုံ၊ ယေ မောဒရေ သဂ္ဂပတ္တာ ဝိမာနေ။

    Ime nu maccā kimakaṃsu sādhuṃ, ye modare saggapattā vimāne.

    ၅၂၃.

    523.

    ‘‘တသ္သ ပုဋ္ဌော ဝိယာကာသိ၊ မာတလိ ဒေဝသာရထိ။

    ‘‘Tassa puṭṭho viyākāsi, mātali devasārathi;

    ဝိပာကံ ပုညကမ္မာနံ၊ ဇာနံ အက္ခာသိဇာနတော။

    Vipākaṃ puññakammānaṃ, jānaṃ akkhāsijānato.

    ၅၂၄.

    524.

    ‘‘ယေ ကေစိ မစ္စာ ဣဓ ဇီဝလောကေ၊ သီလဝန္တာ ဥပာသကာ။

    ‘‘Ye keci maccā idha jīvaloke, sīlavantā upāsakā;

    အာရာမေ ဥဒပာနေ စ၊ ပပာ သင္ကမနာနိ စ။

    Ārāme udapāne ca, papā saṅkamanāni ca;

    အရဟန္တေ သီတိဘူတေ၊ သက္ကစ္စံ ပဋိပာဒယုံ။

    Arahante sītibhūte, sakkaccaṃ paṭipādayuṃ.

    ၅၂၅.

    525.

    ‘‘စီဝရံ ပိဏ္ဍပာတဉ္စ၊ ပစ္စယံ သယနာသနံ။

    ‘‘Cīvaraṃ piṇḍapātañca, paccayaṃ sayanāsanaṃ;

    အဒံသု ဥဇုဘူတေသု၊ ဝိပ္ပသန္နေန စေတသာ။

    Adaṃsu ujubhūtesu, vippasannena cetasā.

    ၅၂၆.

    526.

    ‘‘စာတုဒ္ဒသိံ ပဉ္စဒသိံ၊ ယာ စ ပက္ခသ္သ အဋ္ဌမီ။

    ‘‘Cātuddasiṃ pañcadasiṃ, yā ca pakkhassa aṭṭhamī;

    ပာဋိဟာရိယပက္ခဉ္စ၊ အဋ္ဌင္ဂသုသမာဂတံ။

    Pāṭihāriyapakkhañca, aṭṭhaṅgasusamāgataṃ.

    ၅၂၇.

    527.

    ‘‘ဥပောသထံ ဥပဝသုံ၊ သဒာ သီလေသု သံဝုတာ။

    ‘‘Uposathaṃ upavasuṃ, sadā sīlesu saṃvutā;

    သံယမာ သံဝိဘာဂာ စ၊ တေ ဝိမာနသ္မိ မောဒရေ’’တိ။

    Saṃyamā saṃvibhāgā ca, te vimānasmi modare’’ti.

    တတ္ထ ဝေဠုရိယာသူတိ ဝေဠုရိယဘိတ္တီသု။ ဘူမိဘာဂေဟီတိ ရမဏီယေဟိ ဘူမိဘာဂေဟိ ဥပေတံ။ အာဠမ္ဗရာ မုဒိင္ဂာ စာတိ ဧတေ ဒ္ဝေ ဧတ္ထ ဝဇ္ဇန္တိ။ နစ္စဂီတာ သုဝာဒိတာတိ နာနပ္ပကာရာနိ နစ္စာနိ စေဝ ဂီတာနိ စ အပရေသမ္ပိ တူရိယာနံ သုဝာဒိတာနိ စေတ္ထ ပဝတ္တန္တိ။ ဧဝံဂတန္တိ ဧဝံ မနောရမဘာဝံ ဂတံ။ ‘‘ယေ ကေစီ’’တိ ဣဒမ္ပိ ကာမံ အနိယမေတ္ဝာ ဝုတ္တံ, တေ ပန ကသ္သပဗုဒ္ဓကာလေ ဗာရာဏသိဝာသိနော ဥပာသကာ ဟုတ္ဝာ ဂဏဗန္ဓနေန ဧတာနိ ပုညာနိ ကတ္ဝာ တံ သမ္ပတ္တိံ ပတ္တာတိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ တတ္ထ ပဋိပာဒယုန္တိ ပဋိပာဒယိံသု, တေသံ အဒံသူတိ အတ္ထော။ ပစ္စယန္တိ ဂိလာနပစ္စယံ။ အဒံသူတိ ဧဝံ နာနပ္ပကာရကံ ဒာနံ အဒံသူတိ။

    Tattha veḷuriyāsūti veḷuriyabhittīsu. Bhūmibhāgehīti ramaṇīyehi bhūmibhāgehi upetaṃ. Āḷambarā mudiṅgā cāti ete dve ettha vajjanti. Naccagītā suvāditāti nānappakārāni naccāni ceva gītāni ca aparesampi tūriyānaṃ suvāditāni cettha pavattanti. Evaṃgatanti evaṃ manoramabhāvaṃ gataṃ. ‘‘Ye kecī’’ti idampi kāmaṃ aniyametvā vuttaṃ, te pana kassapabuddhakāle bārāṇasivāsino upāsakā hutvā gaṇabandhanena etāni puññāni katvā taṃ sampattiṃ pattāti veditabbā. Tattha paṭipādayunti paṭipādayiṃsu, tesaṃ adaṃsūti attho. Paccayanti gilānapaccayaṃ. Adaṃsūti evaṃ nānappakārakaṃ dānaṃ adaṃsūti.

    ဣတိသ္သ သော တေသံ ကတကမ္မံ အာစိက္ခိတ္ဝာ ပုရတော ရထံ ပေသေတ္ဝာ အပရမ္ပိ ဖလိကဝိမာနံ ဒသ္သေသိ။ တံ အနေကကူဋာဂာရပဋိမဏ္ဍိတံ, နာနာကုသုမသဉ္ဆန္နဒိဗ္ဗတရုဏဝနပဋိမဏ္ဍိတတီရာယ, ဝိဝိဓဝိဟင္ဂမနိန္နာဒိတာယ နိမ္မလသလိလာယ နဒိယာ ပရိက္ခိတ္တံ , အစ္ဆရာဂဏပရိဝုတသ္သေကသ္သ ပုညဝတော နိဝာသဘူတံ။ တံ ဒိသ္ဝာ ရာဇာ တသ္သ ကတကမ္မံ ပုစ္ဆိ, ဣတရောပိသ္သ ဗ္ယာကာသိ။

    Itissa so tesaṃ katakammaṃ ācikkhitvā purato rathaṃ pesetvā aparampi phalikavimānaṃ dassesi. Taṃ anekakūṭāgārapaṭimaṇḍitaṃ, nānākusumasañchannadibbataruṇavanapaṭimaṇḍitatīrāya, vividhavihaṅgamaninnāditāya nimmalasalilāya nadiyā parikkhittaṃ , accharāgaṇaparivutassekassa puññavato nivāsabhūtaṃ. Taṃ disvā rājā tassa katakammaṃ pucchi, itaropissa byākāsi.

    ၅၂၈.

    528.

    ‘‘ပဘာသတိ မိဒံ ဗ္ယမ္ဟံ၊ ဖလိကာသု သုနိမ္မိတံ။

    ‘‘Pabhāsati midaṃ byamhaṃ, phalikāsu sunimmitaṃ;

    နာရီဝရဂဏာကိဏ္ဏံ၊ ကူဋာဂာရဝရောစိတံ။

    Nārīvaragaṇākiṇṇaṃ, kūṭāgāravarocitaṃ.

    ၅၂၉.

    529.

    ‘‘ဥပေတံ အန္နပာနေဟိ၊ နစ္စဂီတေဟိ စူဘယံ။

    ‘‘Upetaṃ annapānehi, naccagītehi cūbhayaṃ;

    နဇ္ဇော စာနုပရိယာတိ၊ နာနာပုပ္ဖဒုမာယုတာ။

    Najjo cānupariyāti, nānāpupphadumāyutā.

    ၅၃၀.

    530.

    ‘‘ဝိတ္တီ ဟိ မံ ဝိန္ဒတိ သူတ ဒိသ္ဝာ၊ ပုစ္ဆာမိ တံ မာတလိ ဒေဝသာရထိ။

    ‘‘Vittī hi maṃ vindati sūta disvā, pucchāmi taṃ mātali devasārathi;

    အယံ နု မစ္စော ကိံမကာသိ သာဓုံ၊ ယော မောဒတီ သဂ္ဂပတ္တော ဝိမာနေ။

    Ayaṃ nu macco kiṃmakāsi sādhuṃ, yo modatī saggapatto vimāne.

    ၅၃၁.

    531.

    ‘‘တသ္သ ပုဋ္ဌော ဝိယာကာသိ၊ မာတလိ ဒေဝသာရထိ။

    ‘‘Tassa puṭṭho viyākāsi, mātali devasārathi;

    ဝိပာကံ ပုညကမ္မာနံ၊ ဇာနံ အက္ခာသိဇာနတော။

    Vipākaṃ puññakammānaṃ, jānaṃ akkhāsijānato.

    ၅၃၂.

    532.

    ‘‘မိထိလာယံ ဂဟပတိ၊ ဧသ ဒာနပတီ အဟု။

    ‘‘Mithilāyaṃ gahapati, esa dānapatī ahu;

    အာရာမေ ဥဒပာနေ စ၊ ပပာ သင္ကမနာနိ စ။

    Ārāme udapāne ca, papā saṅkamanāni ca;

    အရဟန္တေ သီတိဘူတေ၊ သက္ကစ္စံ ပဋိပာဒယိ။

    Arahante sītibhūte, sakkaccaṃ paṭipādayi.

    ၅၃၃.

    533.

    ‘‘စီဝရံ ပိဏ္ဍပာတဉ္စ၊ ပစ္စယံ သယနာသနံ။

    ‘‘Cīvaraṃ piṇḍapātañca, paccayaṃ sayanāsanaṃ;

    အဒာသိ ဥဇုဘူတေသု၊ ဝိပ္ပသန္နေန စေတသာ။

    Adāsi ujubhūtesu, vippasannena cetasā.

    ၅၃၄.

    534.

    ‘‘စာတုဒ္ဒသိံ ပဉ္စဒသိံ၊ ယာ စ ပက္ခသ္သ အဋ္ဌမီ။

    ‘‘Cātuddasiṃ pañcadasiṃ, yā ca pakkhassa aṭṭhamī;

    ပာဋိဟာရိယပက္ခဉ္စ၊ အဋ္ဌင္ဂသုသမာဂတံ။

    Pāṭihāriyapakkhañca, aṭṭhaṅgasusamāgataṃ.

    ၅၃၅.

    535.

    ‘‘ဥပောသထံ ဥပဝသီ၊ သဒာ သီလေသု သံဝုတော။

    ‘‘Uposathaṃ upavasī, sadā sīlesu saṃvuto;

    သံယမာ သံဝိဘာဂာ စ၊ သော ဝိမာနသ္မိ မောဒတီ’’တိ။

    Saṃyamā saṃvibhāgā ca, so vimānasmi modatī’’ti.

    တတ္ထ နဇ္ဇောတိ ဝစနဝိပလ္လာသော, ဧကာ နဒီ တံ ဝိမာနံ ပရိက္ခိပိတ္ဝာ ဂတာတိ အတ္ထော။ နာနာပုပ္ဖဒုမာယုတာတိ သာ နဒီ နာနာပုပ္ဖေဟိ ဒုမေဟိ အာယုတာ။ မိထိလာယန္တိ ဧသ မဟာရာဇ, ကသ္သပဗုဒ္ဓကာလေ မိထိလနဂရေ ဧကော ဂဟပတိ ဒာနပတိ အဟောသိ။ သော ဧတာနိ အာရာမရောပနာဒီနိ ပုညာနိ ကတ္ဝာ ဣမံ သမ္ပတ္တိံ ပတ္တောတိ။

    Tattha najjoti vacanavipallāso, ekā nadī taṃ vimānaṃ parikkhipitvā gatāti attho. Nānāpupphadumāyutāti sā nadī nānāpupphehi dumehi āyutā. Mithilāyanti esa mahārāja, kassapabuddhakāle mithilanagare eko gahapati dānapati ahosi. So etāni ārāmaropanādīni puññāni katvā imaṃ sampattiṃ pattoti.

    ဧဝမသ္သ တေန ကတကမ္မံ အာစိက္ခိတ္ဝာ ပုရတော ရထံ ပေသေတ္ဝာ အပရမ္ပိ ဖလိကဝိမာနံ ဒသ္သေသိ။ တံ ပုရိမဝိမာနတော အတိရေကာယ နာနာပုပ္ဖဖလသဉ္ဆန္နာယ တရုဏဝနဃဋာယ သမန္နာဂတံ။ တံ ဒိသ္ဝာ ရာဇာ တာယ သမ္ပတ္တိယာ သမန္နာဂတသ္သ ဒေဝပုတ္တသ္သ ကတကမ္မံ ပုစ္ဆိ, ဣတရောပိသ္သ ဗ္ယာကာသိ။

    Evamassa tena katakammaṃ ācikkhitvā purato rathaṃ pesetvā aparampi phalikavimānaṃ dassesi. Taṃ purimavimānato atirekāya nānāpupphaphalasañchannāya taruṇavanaghaṭāya samannāgataṃ. Taṃ disvā rājā tāya sampattiyā samannāgatassa devaputtassa katakammaṃ pucchi, itaropissa byākāsi.

    ၅၃၆.

    536.

    ‘‘ပဘာသတိ မိဒံ ဗ္ယမ္ဟံ၊ ဖလိကာသု သုနိမ္မိတံ။

    ‘‘Pabhāsati midaṃ byamhaṃ, phalikāsu sunimmitaṃ;

    နာရီဝရဂဏာကိဏ္ဏံ၊ ကူဋာဂာရဝရောစိတံ။

    Nārīvaragaṇākiṇṇaṃ, kūṭāgāravarocitaṃ.

    ၅၃၇.

    537.

    ‘‘ဥပေတံ အန္နပာနေဟိ၊ နစ္စဂီတေဟိ စူဘယံ။

    ‘‘Upetaṃ annapānehi, naccagītehi cūbhayaṃ;

    နဇ္ဇော စာနုပရိယာတိ၊ နာနာပုပ္ဖဒုမာယုတာ။

    Najjo cānupariyāti, nānāpupphadumāyutā.

    ၅၃၈.

    538.

    ‘‘ရာဇာယတနာ ကပိတ္ထာ စ၊ အမ္ဗာ သာလာ စ ဇမ္ဗုယော။

    ‘‘Rājāyatanā kapitthā ca, ambā sālā ca jambuyo;

    တိန္ဒုကာ စ ပိယာလာ စ၊ ဒုမာ နိစ္စဖလာ ဗဟူ။

    Tindukā ca piyālā ca, dumā niccaphalā bahū.

    ၅၃၉.

    539.

    ‘‘ဝိတ္တီ ဟိ မံ ဝိန္ဒတိ သူတ ဒိသ္ဝာ၊ ပုစ္ဆာမိ တံ မာတလိ ဒေဝသာရထိ။

    ‘‘Vittī hi maṃ vindati sūta disvā, pucchāmi taṃ mātali devasārathi;

    အယံ နု မစ္စော ကိမကာသိ သာဓုံ၊ ယော မောဒတီ သဂ္ဂပတ္တော ဝိမာနေ။

    Ayaṃ nu macco kimakāsi sādhuṃ, yo modatī saggapatto vimāne.

    ၅၄၀.

    540.

    ‘‘တသ္သ ပုဋ္ဌော ဝိယာကာသိ၊ မာတလိ ဒေဝသာရထိ။

    ‘‘Tassa puṭṭho viyākāsi, mātali devasārathi;

    ဝိပာကံ ပုညကမ္မာနံ၊ ဇာနံ အက္ခာသိဇာနတော။

    Vipākaṃ puññakammānaṃ, jānaṃ akkhāsijānato.

    ၅၄၁.

    541.

    ‘‘မိထိလာယံ ဂဟပတိ၊ ဧသ ဒာနပတီ အဟု။

    ‘‘Mithilāyaṃ gahapati, esa dānapatī ahu;

    အာရာမေ ဥဒပာနေ စ၊ ပပာ သင္ကမနာနိ စ။

    Ārāme udapāne ca, papā saṅkamanāni ca;

    အရဟန္တေ သီတိဘူတေ၊ သက္ကစ္စံ ပဋိပာဒယိ။

    Arahante sītibhūte, sakkaccaṃ paṭipādayi.

    ၅၄၂.

    542.

    ‘‘စီဝရံ ပိဏ္ဍပာတဉ္စ၊ ပစ္စယံ သယနာသနံ။

    ‘‘Cīvaraṃ piṇḍapātañca, paccayaṃ sayanāsanaṃ;

    အဒာသိ ဥဇုဘူတေသု၊ ဝိပ္ပသန္နေန စေတသာ။

    Adāsi ujubhūtesu, vippasannena cetasā.

    ၅၄၃.

    543.

    ‘‘စာတုဒ္ဒသိံ ပဉ္စဒသိံ၊ ယာ စ ပက္ခသ္သ အဋ္ဌမီ။

    ‘‘Cātuddasiṃ pañcadasiṃ, yā ca pakkhassa aṭṭhamī;

    ပာဋိဟာရိယပက္ခဉ္စ၊ အဋ္ဌင္ဂသုသမာဂတံ။

    Pāṭihāriyapakkhañca, aṭṭhaṅgasusamāgataṃ.

    ၅၄၄.

    544.

    ‘‘ဥပောသထံ ဥပဝသီ၊ သဒာ သီလေသု သံဝုတော။

    ‘‘Uposathaṃ upavasī, sadā sīlesu saṃvuto;

    သံယမာ သံဝိဘာဂာ စ၊ သော ဝိမာနသ္မိ မောဒတီ’’တိ။

    Saṃyamā saṃvibhāgā ca, so vimānasmi modatī’’ti.

    တတ္ထ မိထိလာယန္တိ ဧသ, မဟာရာဇ, ကသ္သပဗုဒ္ဓကာလေ ဝိဒေဟရဋ္ဌေ မိထိလနဂရေ ဧကော ဂဟပတိ ဒာနပတိ အဟောသိ။ သော ဧတာနိ ပုညာနိ ကတ္ဝာ ဣမံ သမ္ပတ္တိံ ပတ္တောတိ။

    Tattha mithilāyanti esa, mahārāja, kassapabuddhakāle videharaṭṭhe mithilanagare eko gahapati dānapati ahosi. So etāni puññāni katvā imaṃ sampattiṃ pattoti.

    ဧဝမသ္သ တေန ကတကမ္မံ အာစိက္ခိတ္ဝာ ပုရတော ရထံ ပေသေတ္ဝာ ပုရိမသဒိသမေဝ အပရမ္ပိ ဝေဠုရိယဝိမာနံ ဒသ္သေတ္ဝာ တတ္ထ သမ္ပတ္တိံ အနုဘဝန္တသ္သ ဒေဝပုတ္တသ္သ ကတကမ္မံ ပုဋ္ဌော အာစိက္ခိ။

    Evamassa tena katakammaṃ ācikkhitvā purato rathaṃ pesetvā purimasadisameva aparampi veḷuriyavimānaṃ dassetvā tattha sampattiṃ anubhavantassa devaputtassa katakammaṃ puṭṭho ācikkhi.

    ၅၄၅.

    545.

    ‘‘ပဘာသတိ မိဒံ ဗ္ယမ္ဟံ၊ ဝေဠုရိယာသု နိမ္မိတံ။

    ‘‘Pabhāsati midaṃ byamhaṃ, veḷuriyāsu nimmitaṃ;

    ဥပေတံ ဘူမိဘာဂေဟိ၊ ဝိဘတ္တံ ဘာဂသော မိတံ။

    Upetaṃ bhūmibhāgehi, vibhattaṃ bhāgaso mitaṃ.

    ၅၄၆.

    546.

    ‘‘အာဠမ္ဗရာ မုဒိင္ဂာ စ၊ နစ္စဂီတာ သုဝာဒိတာ။

    ‘‘Āḷambarā mudiṅgā ca, naccagītā suvāditā;

    ဒိဗ္ယာ သဒ္ဒာ နိစ္ဆရန္တိ၊ သဝနီယာ မနောရမာ။

    Dibyā saddā niccharanti, savanīyā manoramā.

    ၅၄၇.

    547.

    ‘‘နာဟံ ဧဝံဂတံ ဇာတု၊ ဧဝံသုရုစိရံ ပုရေ။

    ‘‘Nāhaṃ evaṃgataṃ jātu, evaṃsuruciraṃ pure;

    သဒ္ဒံ သမဘိဇာနာမိ၊ ဒိဋ္ဌံ ဝာ ယဒိ ဝာ သုတံ။

    Saddaṃ samabhijānāmi, diṭṭhaṃ vā yadi vā sutaṃ.

    ၅၄၈.

    548.

    ‘‘ဝိတ္တီ ဟိ မံ ဝိန္ဒတိ သူတ ဒိသ္ဝာ၊ ပုစ္ဆာမိ တံ မာတလိ ဒေဝသာရထိ။

    ‘‘Vittī hi maṃ vindati sūta disvā, pucchāmi taṃ mātali devasārathi;

    အယံ နု မစ္စော ကိမကာသိ သာဓုံ၊ ယော မောဒတီ သဂ္ဂပတ္တော ဝိမာနေ။

    Ayaṃ nu macco kimakāsi sādhuṃ, yo modatī saggapatto vimāne.

    ၅၄၉.

    549.

    ‘‘တသ္သ ပုဋ္ဌော ဝိယာကာသိ၊ မာတလိ ဒေဝသာရထိ။

    ‘‘Tassa puṭṭho viyākāsi, mātali devasārathi;

    ဝိပာကံ ပုညကမ္မာနံ၊ ဇာနံ အက္ခာသိဇာနတော။

    Vipākaṃ puññakammānaṃ, jānaṃ akkhāsijānato.

    ၅၅၀.

    550.

    ‘‘ဗာရာဏသိယံ ဂဟပတိ၊ ဧသ ဒာနပတီ အဟု။

    ‘‘Bārāṇasiyaṃ gahapati, esa dānapatī ahu;

    အာရာမေ ဥဒပာနေ စ၊ ပပာ သင္ကမနာနိ စ။

    Ārāme udapāne ca, papā saṅkamanāni ca;

    အရဟန္တေ သီတိဘူတေ၊ သက္ကစ္စံ ပဋိပာဒယိ။

    Arahante sītibhūte, sakkaccaṃ paṭipādayi.

    ၅၅၁.

    551.

    ‘‘စီဝရံ ပိဏ္ဍပာတဉ္စ၊ ပစ္စယံ သယနာသနံ။

    ‘‘Cīvaraṃ piṇḍapātañca, paccayaṃ sayanāsanaṃ;

    အဒာသိ ဥဇုဘူတေသု၊ ဝိပ္ပသန္နေန စေတသာ။

    Adāsi ujubhūtesu, vippasannena cetasā.

    ၅၅၂.

    552.

    ‘‘စာတုဒ္ဒသိံ ပဉ္စဒသိံ၊ ယာ စ ပက္ခသ္သ အဋ္ဌမီ။

    ‘‘Cātuddasiṃ pañcadasiṃ, yā ca pakkhassa aṭṭhamī;

    ပာဋိဟာရိယပက္ခဉ္စ၊ အဋ္ဌင္ဂသုသမာဂတံ။

    Pāṭihāriyapakkhañca, aṭṭhaṅgasusamāgataṃ.

    ၅၅၃.

    553.

    ‘‘ဥပောသထံ ဥပဝသီ၊ သဒာ သီလေသု သံဝုတော။

    ‘‘Uposathaṃ upavasī, sadā sīlesu saṃvuto;

    သံယမာ သံဝိဘာဂာ စ၊ သော ဝိမာနသ္မိ မောဒတီ’’တိ။

    Saṃyamā saṃvibhāgā ca, so vimānasmi modatī’’ti.

    အထသ္သ ပုရတော ရထံ ပေသေတ္ဝာ ဗာလသူရိယသန္နိဘံ ကနကဝိမာနံ ဒသ္သေတ္ဝာ တတ္ထ နိဝာသိနော ဒေဝပုတ္တသ္သ သမ္ပတ္တိံ ပုဋ္ဌော အာစိက္ခိ။

    Athassa purato rathaṃ pesetvā bālasūriyasannibhaṃ kanakavimānaṃ dassetvā tattha nivāsino devaputtassa sampattiṃ puṭṭho ācikkhi.

    ၅၅၄.

    554.

    ‘‘ယထာ ဥဒယမာဒိစ္စော၊ ဟောတိ လောဟိတကော မဟာ။

    ‘‘Yathā udayamādicco, hoti lohitako mahā;

    တထူပမံ ဣဒံ ဗ္ယမ္ဟံ၊ ဇာတရူပသ္သ နိမ္မိတံ။

    Tathūpamaṃ idaṃ byamhaṃ, jātarūpassa nimmitaṃ.

    ၅၅၅.

    555.

    ‘‘ဝိတ္တီ ဟိ မံ ဝိန္ဒတိ သူတ ဒိသ္ဝာ၊ ပုစ္ဆာမိ တံ မာတလိ ဒေဝသာရထိ။

    ‘‘Vittī hi maṃ vindati sūta disvā, pucchāmi taṃ mātali devasārathi;

    အယံ နု မစ္စော ကိမကာသိ သာဓုံ၊ ယော မောဒတီ သဂ္ဂပတ္တော ဝိမာနေ။

    Ayaṃ nu macco kimakāsi sādhuṃ, yo modatī saggapatto vimāne.

    ၅၅၆.

    556.

    ‘‘တသ္သ ပုဋ္ဌော ဝိယာကာသိ၊ မာတလိ ဒေဝသာရထိ။

    ‘‘Tassa puṭṭho viyākāsi, mātali devasārathi;

    ဝိပာကံ ပုညကမ္မာနံ၊ ဇာနံ အက္ခာသိဇာနတော။

    Vipākaṃ puññakammānaṃ, jānaṃ akkhāsijānato.

    ၅၅၇.

    557.

    ‘‘သာဝတ္ထိယံ ဂဟပတိ၊ ဧသ ဒာနပတီ အဟု။

    ‘‘Sāvatthiyaṃ gahapati, esa dānapatī ahu;

    အာရာမေ ဥဒပာနေ စ၊ ပပာ သင္ကမနာနိ စ။

    Ārāme udapāne ca, papā saṅkamanāni ca;

    အရဟန္တေ သီတိဘူတေ၊ သက္ကစ္စံ ပဋိပာဒယိ။

    Arahante sītibhūte, sakkaccaṃ paṭipādayi.

    ၅၅၈.

    558.

    ‘‘စီဝရံ ပိဏ္ဍပာတဉ္စ၊ ပစ္စယံ သယနာသနံ။

    ‘‘Cīvaraṃ piṇḍapātañca, paccayaṃ sayanāsanaṃ;

    အဒာသိ ဥဇုဘူတေသု၊ ဝိပ္ပသန္နေန စေတသာ။

    Adāsi ujubhūtesu, vippasannena cetasā.

    ၅၅၉.

    559.

    ‘‘စာတုဒ္ဒသိံ ပဉ္စဒသိံ၊ ယာ စ ပက္ခသ္သ အဋ္ဌမီ။

    ‘‘Cātuddasiṃ pañcadasiṃ, yā ca pakkhassa aṭṭhamī;

    ပာဋိဟာရိယပက္ခဉ္စ၊ အဋ္ဌင္ဂသုသမာဂတံ။

    Pāṭihāriyapakkhañca, aṭṭhaṅgasusamāgataṃ.

    ၅၆၀.

    560.

    ‘‘ဥပောသထံ ဥပဝသီ၊ သဒာ သီလေသု သံဝုတော။

    ‘‘Uposathaṃ upavasī, sadā sīlesu saṃvuto;

    သံယမာ သံဝိဘာဂာ စ၊ သော ဝိမာနသ္မိ မောဒတီ’’တိ။

    Saṃyamā saṃvibhāgā ca, so vimānasmi modatī’’ti.

    တတ္ထ ဥဒယမာဒိစ္စောတိ ဥဂ္ဂစ္ဆန္တော အာဒိစ္စော။ သာဝတ္ထိယန္တိ ကသ္သပဗုဒ္ဓကာလေ သာဝတ္ထိနဂရေ ဧကော ဂဟပတိ ဒာနပတိ အဟောသိ။ သော ဧတာနိ ပုညာနိ ကတ္ဝာ ဣမံ သမ္ပတ္တိံ ပတ္တောတိ။

    Tattha udayamādiccoti uggacchanto ādicco. Sāvatthiyanti kassapabuddhakāle sāvatthinagare eko gahapati dānapati ahosi. So etāni puññāni katvā imaṃ sampattiṃ pattoti.

    ဧဝံ တေန ဣမေသံ အဋ္ဌန္နံ ဝိမာနာနံ ကထိတကာလေ သက္ကော ဒေဝရာဇာ ‘‘မာတလိ, အတိဝိယ စိရာယတီ’’တိ အပရမ္ပိ ဇဝနဒေဝပုတ္တံ ပေသေသိ။ သော ဝေဂေန ဂန္တ္ဝာ အာရောစေသိ။ သော တသ္သ ဝစနံ သုတ္ဝာ ‘‘န သက္ကာ ဣဒာနိ စိရာယိတု’’န္တိ စတူသု ဒိသာသု ဧကပ္ပဟာရေနေဝ ဗဟူနိ ဝိမာနာနိ ဒသ္သေသိ။ ရညာ စ တတ္ထ သမ္ပတ္တိံ အနုဘဝန္တာနံ ဒေဝပုတ္တာနံ ကတကမ္မံ ပုဋ္ဌော အာစိက္ခိ။

    Evaṃ tena imesaṃ aṭṭhannaṃ vimānānaṃ kathitakāle sakko devarājā ‘‘mātali, ativiya cirāyatī’’ti aparampi javanadevaputtaṃ pesesi. So vegena gantvā ārocesi. So tassa vacanaṃ sutvā ‘‘na sakkā idāni cirāyitu’’nti catūsu disāsu ekappahāreneva bahūni vimānāni dassesi. Raññā ca tattha sampattiṃ anubhavantānaṃ devaputtānaṃ katakammaṃ puṭṭho ācikkhi.

    ၅၆၁.

    561.

    ‘‘ဝေဟာယသာမေ ဗဟုကာ၊ ဇာတရူပသ္သ နိမ္မိတာ။

    ‘‘Vehāyasāme bahukā, jātarūpassa nimmitā;

    ဒဒ္ဒလ္လမာနာ အာဘေန္တိ၊ ဝိဇ္ဇုဝဗ္ဘဃနန္တရေ။

    Daddallamānā ābhenti, vijjuvabbhaghanantare.

    ၅၆၂.

    562.

    ‘‘ဝိတ္တီ ဟိ မံ ဝိန္ဒတိ သူတ ဒိသ္ဝာ၊ ပုစ္ဆာမိ တံ မာတလိ ဒေဝသာရထိ။

    ‘‘Vittī hi maṃ vindati sūta disvā, pucchāmi taṃ mātali devasārathi;

    ဣမေ နု မစ္စာ ကိမကံသု သာဓုံ၊ ယေ မောဒရေ သဂ္ဂပတ္တာ ဝိမာနေ။

    Ime nu maccā kimakaṃsu sādhuṃ, ye modare saggapattā vimāne.

    ၅၆၃.

    563.

    ‘‘တသ္သ ပုဋ္ဌော ဝိယာကာသိ၊ မာတလိ ဒေဝသာရထိ။

    ‘‘Tassa puṭṭho viyākāsi, mātali devasārathi;

    ဝိပာကံ ပုညကမ္မာနံ၊ ဇာနံ အက္ခာသိဇာနတော။

    Vipākaṃ puññakammānaṃ, jānaṃ akkhāsijānato.

    ၅၆၄.

    564.

    ‘‘သဒ္ဓာယ သုနိဝိဋ္ဌာယ၊ သဒ္ဓမ္မေ သုပ္ပဝေဒိတေ။

    ‘‘Saddhāya suniviṭṭhāya, saddhamme suppavedite;

    အကံသု သတ္ထု ဝစနံ၊ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓသာသနေ။

    Akaṃsu satthu vacanaṃ, sammāsambuddhasāsane;

    တေသံ ဧတာနိ ဌာနာနိ၊ ယာနိ တ္ဝံ ရာဇ ပသ္သသီ’’တိ။

    Tesaṃ etāni ṭhānāni, yāni tvaṃ rāja passasī’’ti.

    တတ္ထ ဝေဟာယသာမေတိ ဝေဟာယသာ ဣမေ အာကာသေယေဝ သဏ္ဌိတာ။ အာကာသဋ္ဌကဝိမာနာ ဣမေတိ ဝဒတိ။ ဝိဇ္ဇုဝဗ္ဘဃနန္တရေတိ ဃနဝလာဟကန္တရေ ဇလမာနာ ဝိဇ္ဇု ဝိယ။ သုနိဝိဋ္ဌာယာတိ မဂ္ဂေန အာဂတတ္တာ သုပ္ပတိဋ္ဌိတာယ။ ဣဒံ ဝုတ္တံ ဟောတိ – မဟာရာဇ, ဧတေ ပုရေ နိယ္ယာနိကေ ကသ္သပဗုဒ္ဓသာသနေ ပဗ္ဗဇိတ္ဝာ ပရိသုဒ္ဓသီလာ သမဏဓမ္မံ ကရောန္တာ သောတာပတ္တိဖလံ သစ္ဆိကတ္ဝာ အရဟတ္တံ နိဗ္ဗတ္တေတုံ အသက္ကောန္တာ တတော စုတာ ဣမေသု ကနကဝိမာနေသု ဥပ္ပန္နာ။ ဧတေသံ ကသ္သပဗုဒ္ဓသာဝကာနံ တာနိ ဌာနာနိ, ယာနိ တ္ဝံ, မဟာရာဇ, ပသ္သသီတိ။

    Tattha vehāyasāmeti vehāyasā ime ākāseyeva saṇṭhitā. Ākāsaṭṭhakavimānā imeti vadati. Vijjuvabbhaghanantareti ghanavalāhakantare jalamānā vijju viya. Suniviṭṭhāyāti maggena āgatattā suppatiṭṭhitāya. Idaṃ vuttaṃ hoti – mahārāja, ete pure niyyānike kassapabuddhasāsane pabbajitvā parisuddhasīlā samaṇadhammaṃ karontā sotāpattiphalaṃ sacchikatvā arahattaṃ nibbattetuṃ asakkontā tato cutā imesu kanakavimānesu uppannā. Etesaṃ kassapabuddhasāvakānaṃ tāni ṭhānāni, yāni tvaṃ, mahārāja, passasīti.

    ဧဝမသ္သ အာကာသဋ္ဌကဝိမာနာနိ ဒသ္သေတ္ဝာ သက္ကသ္သ သန္တိကံ ဂမနတ္ထာယ ဥသ္သာဟံ ကရောန္တော အာဟ –

    Evamassa ākāsaṭṭhakavimānāni dassetvā sakkassa santikaṃ gamanatthāya ussāhaṃ karonto āha –

    ၅၆၅.

    565.

    ‘‘ဝိဒိတာနိ တေ မဟာရာဇ၊ အာဝာသံ ပာပကမ္မိနံ။

    ‘‘Viditāni te mahārāja, āvāsaṃ pāpakamminaṃ;

    အထော ကလ္ယာဏကမ္မာနံ၊ ဌာနာနိ ဝိဒိတာနိ တေ။

    Atho kalyāṇakammānaṃ, ṭhānāni viditāni te;

    ဥယ္ယာဟိ ဒာနိ ရာဇီသိ၊ ဒေဝရာဇသ္သ သန္တိကေ’’တိ။

    Uyyāhi dāni rājīsi, devarājassa santike’’ti.

    တတ္ထ အာဝာသန္တိ မဟာရာဇ, တယာ ပဌမမေဝ နေရယိကာနံ အာဝာသံ ဒိသ္ဝာ ပာပကမ္မာနံ ဌာနာနိ ဝိဒိတာနိ, ဣဒာနိ ပန အာကာသဋ္ဌကဝိမာနာနိ ပသ္သန္တေန အထော ကလ္ယာဏကမ္မာနံ ဌာနာနိ ဝိဒိတာနိ, ဣဒာနိ ဒေဝရာဇသ္သ သန္တိကေ သမ္ပတ္တိံ ဒဋ္ဌုံ ဥယ္ယာဟိ ဂစ္ဆာဟီတိ။

    Tattha āvāsanti mahārāja, tayā paṭhamameva nerayikānaṃ āvāsaṃ disvā pāpakammānaṃ ṭhānāni viditāni, idāni pana ākāsaṭṭhakavimānāni passantena atho kalyāṇakammānaṃ ṭhānāni viditāni, idāni devarājassa santike sampattiṃ daṭṭhuṃ uyyāhi gacchāhīti.

    ဧဝဉ္စ ပန ဝတ္ဝာ ပုရတော ရထံ ပေသေတ္ဝာ သိနေရုံ ပရိဝာရေတ္ဝာ ဌိတေ သတ္တ ပရိဘဏ္ဍပဗ္ဗတေ ဒသ္သေသိ။ တေ ဒိသ္ဝာ ရညာ မာတလိသ္သ ပုဋ္ဌဘာဝံ အာဝိကရောန္တော သတ္ထာ အာဟ –

    Evañca pana vatvā purato rathaṃ pesetvā sineruṃ parivāretvā ṭhite satta paribhaṇḍapabbate dassesi. Te disvā raññā mātalissa puṭṭhabhāvaṃ āvikaronto satthā āha –

    ၅၆၆.

    566.

    ‘‘သဟသ္သယုတ္တံ ဟယဝာဟိံ၊ ဒိဗ္ဗယာနမဓိဋ္ဌိတော။

    ‘‘Sahassayuttaṃ hayavāhiṃ, dibbayānamadhiṭṭhito;

    ယာယမာနော မဟာရာဇာ၊ အဒ္ဒာ သီဒန္တရေ နဂေ။

    Yāyamāno mahārājā, addā sīdantare nage;

    ဒိသ္ဝာနာမန္တယီ သူတံ၊ ဣမေ ကေ နာမ ပဗ္ဗတာ’’တိ။

    Disvānāmantayī sūtaṃ, ime ke nāma pabbatā’’ti.

    တတ္ထ ဟယဝာဟိန္တိ ဟယေဟိ ဝာဟိယမာနံ။ ဒိဗ္ဗယာနမဓိဋ္ဌိတောတိ ဒိဗ္ဗယာနေ ဌိတော ဟုတ္ဝာ။ အဒ္ဒာတိ အဒ္ဒသ။ သီဒန္တရေတိ သီဒာမဟာသမုဒ္ဒသ္သ အန္တရေ။ တသ္မိံ ကိရ မဟာသမုဒ္ဒေ ဥဒကံ သုခုမံ, မောရပိဉ္ဆမတ္တမ္ပိ ပက္ခိတ္တံ ပတိဋ္ဌာတုံ န သက္ကောတိ သီဒတေဝ, တသ္မာ သော ‘‘သီဒာမဟာသမုဒ္ဒော’’တိ ဝုစ္စတိ။ တသ္သ အန္တရေ။ နဂေတိ ပဗ္ဗတေ။ ကေ နာမာတိ ကေ နာမ နာမေန ဣမေ ပဗ္ဗတာတိ။

    Tattha hayavāhinti hayehi vāhiyamānaṃ. Dibbayānamadhiṭṭhitoti dibbayāne ṭhito hutvā. Addāti addasa. Sīdantareti sīdāmahāsamuddassa antare. Tasmiṃ kira mahāsamudde udakaṃ sukhumaṃ, morapiñchamattampi pakkhittaṃ patiṭṭhātuṃ na sakkoti sīdateva, tasmā so ‘‘sīdāmahāsamuddo’’ti vuccati. Tassa antare. Nageti pabbate. Ke nāmāti ke nāma nāmena ime pabbatāti.

    ဧဝံ နိမိရညာ ပုဋ္ဌော မာတလိ ဒေဝပုတ္တော အာဟ –

    Evaṃ nimiraññā puṭṭho mātali devaputto āha –

    ၅၆၈.

    568.

    ‘‘သုဒသ္သနော ကရဝီကော၊ ဤသဓရော ယုဂန္ဓရော။

    ‘‘Sudassano karavīko, īsadharo yugandharo;

    နေမိန္ဓရော ဝိနတကော၊ အသ္သကဏ္ဏော ဂိရီ ဗ္ရဟာ။

    Nemindharo vinatako, assakaṇṇo girī brahā.

    ၅၆၉.

    569.

    ‘‘ဧတေ သီဒန္တရေ နဂာ၊ အနုပုဗ္ဗသမုဂ္ဂတာ။

    ‘‘Ete sīdantare nagā, anupubbasamuggatā;

    မဟာရာဇာနမာဝာသာ၊ ယာနိ တ္ဝံ ရာဇ ပသ္သသီ’’တိ။

    Mahārājānamāvāsā, yāni tvaṃ rāja passasī’’ti.

    တတ္ထ သုဒသ္သနောတိ အယံ, မဟာရာဇ, ဧတေသံ သဗ္ဗဗာဟိရော သုဒသ္သနော ပဗ္ဗတော နာမ, တဒနန္တရေ ကရဝီကော နာမ, သော သုဒသ္သနတော ဥစ္စတရော ။ ဥဘိန္နမ္ပိ ပန တေသံ အန္တရေ ဧကောပိ သီဒန္တရမဟာသမုဒ္ဒော။ ကရဝီကသ္သ အနန္တရေ ဤသဓရော နာမ, သော ကရဝီကတော ဥစ္စတရော။ တေသမ္ပိ အန္တရေ ဧကော သီဒန္တရမဟာသမုဒ္ဒော။ ဤသဓရသ္သ အနန္တရေ ယုဂန္ဓရော နာမ, သော ဤသဓရတော ဥစ္စတရော။ တေသမ္ပိ အန္တရေ ဧကော သီဒန္တရမဟာသမုဒ္ဒော။ ယုဂန္ဓရသ္သ အနန္တရေ နေမိန္ဓရော နာမ, သော ယုဂန္ဓရတော ဥစ္စတရော။ တေသမ္ပိ အန္တရေ ဧကော သီဒန္တရမဟာသမုဒ္ဒော။ နေမိန္ဓရသ္သ အနန္တရေ ဝိနတကော နာမ, သော နေမိန္ဓရတော ဥစ္စတရော။ တေသမ္ပိ အန္တရေ ဧကော သီဒန္တရမဟာသမုဒ္ဒော။ ဝိနတကသ္သ အနန္တရေ အသ္သကဏ္ဏော နာမ, သော ဝိနတကတော ဥစ္စတရော။ တေသမ္ပိ အန္တရေ ဧကော သီဒန္တရမဟာသမုဒ္ဒော။ အနုပုဗ္ဗသမုဂ္ဂတာတိ ဧတေ သီဒန္တရမဟာသမုဒ္ဒေ သတ္တ ပဗ္ဗတာ အနုပဋိပာဋိယာ သမုဂ္ဂတာ သောပာနသဒိသာ ဟုတ္ဝာ ဌိတာ။ ယာနီတိ ယေ တ္ဝံ, မဟာရာဇ, ဣမေ ပဗ္ဗတေ ပသ္သသိ, ဧတေ စတုဏ္ဏံ မဟာရာဇာနံ အာဝာသာတိ။

    Tattha sudassanoti ayaṃ, mahārāja, etesaṃ sabbabāhiro sudassano pabbato nāma, tadanantare karavīko nāma, so sudassanato uccataro . Ubhinnampi pana tesaṃ antare ekopi sīdantaramahāsamuddo. Karavīkassa anantare īsadharo nāma, so karavīkato uccataro. Tesampi antare eko sīdantaramahāsamuddo. Īsadharassa anantare yugandharo nāma, so īsadharato uccataro. Tesampi antare eko sīdantaramahāsamuddo. Yugandharassa anantare nemindharo nāma, so yugandharato uccataro. Tesampi antare eko sīdantaramahāsamuddo. Nemindharassa anantare vinatako nāma, so nemindharato uccataro. Tesampi antare eko sīdantaramahāsamuddo. Vinatakassa anantare assakaṇṇo nāma, so vinatakato uccataro. Tesampi antare eko sīdantaramahāsamuddo. Anupubbasamuggatāti ete sīdantaramahāsamudde satta pabbatā anupaṭipāṭiyā samuggatā sopānasadisā hutvā ṭhitā. Yānīti ye tvaṃ, mahārāja, ime pabbate passasi, ete catuṇṇaṃ mahārājānaṃ āvāsāti.

    ဧဝမသ္သ စာတုမဟာရာဇိကဒေဝလောကံ ဒသ္သေတ္ဝာ ပုရတော ရထံ ပေသေတ္ဝာ တာဝတိံသဘဝနသ္သ စိတ္တကူဋဒ္ဝာရကောဋ္ဌကံ ပရိဝာရေတ္ဝာ ဌိတာ ဣန္ဒပဋိမာ ဒသ္သေသိ။ တံ ဒိသ္ဝာ ရာဇာ ပုစ္ဆိ, ဣတရောပိသ္သ ဗ္ယာကာသိ။

    Evamassa cātumahārājikadevalokaṃ dassetvā purato rathaṃ pesetvā tāvatiṃsabhavanassa cittakūṭadvārakoṭṭhakaṃ parivāretvā ṭhitā indapaṭimā dassesi. Taṃ disvā rājā pucchi, itaropissa byākāsi.

    ၅၇၀.

    570.

    ‘‘အနေကရူပံ ရုစိရံ၊ နာနာစိတ္ရံ ပကာသတိ။

    ‘‘Anekarūpaṃ ruciraṃ, nānācitraṃ pakāsati;

    အာကိဏ္ဏံ ဣန္ဒသဒိသေဟိ၊ ဗ္ယဂ္ဃေဟေဝ သုရက္ခိတံ။

    Ākiṇṇaṃ indasadisehi, byaggheheva surakkhitaṃ.

    ၅၇၁.

    571.

    ‘‘ဝိတ္တီ ဟိ မံ ဝိန္ဒတိ သူတ ဒိသ္ဝာ၊ ပုစ္ဆာမိ တံ မာတလိ ဒေဝသာရထိ။

    ‘‘Vittī hi maṃ vindati sūta disvā, pucchāmi taṃ mātali devasārathi;

    ဣမံ နု ဒ္ဝာရံ ကိမဘညမာဟု၊ မနောရမံ ဒိသ္သတိ ဒူရတောဝ။

    Imaṃ nu dvāraṃ kimabhaññamāhu, manoramaṃ dissati dūratova.

    ၅၇၂.

    572.

    ‘‘တသ္သ ပုဋ္ဌော ဝိယာကာသိ၊ မာတလိ ဒေဝသာရထိ။

    ‘‘Tassa puṭṭho viyākāsi, mātali devasārathi;

    ဝိပာကံ ပုညကမ္မာနံ၊ ဇာနံ အက္ခာသိဇာနတော။

    Vipākaṃ puññakammānaṃ, jānaṃ akkhāsijānato.

    ၅၇၃.

    573.

    ‘‘‘စိတ္ရကူဋော’တိ ယံ အာဟု၊ ဒေဝရာဇပဝေသနံ။

    ‘‘‘Citrakūṭo’ti yaṃ āhu, devarājapavesanaṃ;

    သုဒသ္သနသ္သ ဂိရိနော၊ ဒ္ဝာရဉ္ဟေတံ ပကာသတိ။

    Sudassanassa girino, dvārañhetaṃ pakāsati.

    ၅၇၄.

    574.

    ‘‘အနေကရူပံ ရုစိရံ၊ နာနာစိတ္ရံ ပကာသတိ။

    ‘‘Anekarūpaṃ ruciraṃ, nānācitraṃ pakāsati;

    အာကိဏ္ဏံ ဣန္ဒသဒိသေဟိ၊ ဗ္ယဂ္ဃေဟေဝ သုရက္ခိတံ။

    Ākiṇṇaṃ indasadisehi, byaggheheva surakkhitaṃ;

    ပဝိသေတေန ရာဇီသိ၊ အရဇံ ဘူမိမက္ကမာ’’တိ။

    Pavisetena rājīsi, arajaṃ bhūmimakkamā’’ti.

    တတ္ထ အနေကရူပန္တိ အနေကဇာတိကံ။ နာနာစိတ္ရန္တိ နာနာရတနစိတ္ရံ။ ပကာသတီတိ ကိံ နာမ ဧတံ ပညာယတိ။ အာကိဏ္ဏန္တိ သမ္ပရိပုဏ္ဏံ။ ဗ္ယဂ္ဃေဟေဝ သုရက္ခိတန္တိ ယထာ နာမ ဗ္ယဂ္ဃေဟိ ဝာ သီဟေဟိ ဝာ မဟာဝနံ, ဧဝံ ဣန္ဒသဒိသေဟေဝ သုရက္ခိတံ။ တာသဉ္စ ပန ဣန္ဒပဋိမာနံ အာရက္ခဏတ္ထာယ ဌပိတဘာဝော ဧကကနိပာတေ ကုလာဝကဇာတကေ (ဇာ. ၁.၁.၃၁) ဝုတ္တနယေန ဂဟေတဗ္ဗော။ ကိံမဘညမာဟူတိ ကိန္နာမံ ဝဒန္တိ။ ပဝေသနန္တိ နိက္ခမနပ္ပဝေသနတ္ထာယ နိမ္မိတံ။ သုဒသ္သနသ္သာတိ သောဘနဒသ္သနသ္သ သိနေရုဂိရိနော။ ဒ္ဝာရံ ဟေတန္တိ ဧတံ သိနေရုမတ္ထကေ ပတိဋ္ဌိတသ္သ ဒသသဟသ္သယောဇနိကသ္သ ဒေဝနဂရသ္သ ဒ္ဝာရံ ပကာသတိ, ဒ္ဝာရကောဋ္ဌကော ပညာယတီတိ အတ္ထော။ ပဝိသေတေနာတိ ဧတေန ဒ္ဝာရေန ဒေဝနဂရံ ပဝိသ။ အရဇံ ဘူမိမက္ကမာတိ အရဇံ သုဝဏ္ဏရဇတမဏိမယံ နာနာပုပ္ဖေဟိ သမာကိဏ္ဏံ ဒိဗ္ဗဘူမိံ ဒိဗ္ဗယာနေန အက္ကမ, မဟာရာဇာတိ။

    Tattha anekarūpanti anekajātikaṃ. Nānācitranti nānāratanacitraṃ. Pakāsatīti kiṃ nāma etaṃ paññāyati. Ākiṇṇanti samparipuṇṇaṃ. Byaggheheva surakkhitanti yathā nāma byagghehi vā sīhehi vā mahāvanaṃ, evaṃ indasadiseheva surakkhitaṃ. Tāsañca pana indapaṭimānaṃ ārakkhaṇatthāya ṭhapitabhāvo ekakanipāte kulāvakajātake (jā. 1.1.31) vuttanayena gahetabbo. Kiṃmabhaññamāhūti kinnāmaṃ vadanti. Pavesananti nikkhamanappavesanatthāya nimmitaṃ. Sudassanassāti sobhanadassanassa sinerugirino. Dvāraṃ hetanti etaṃ sinerumatthake patiṭṭhitassa dasasahassayojanikassa devanagarassa dvāraṃ pakāsati, dvārakoṭṭhako paññāyatīti attho. Pavisetenāti etena dvārena devanagaraṃ pavisa. Arajaṃ bhūmimakkamāti arajaṃ suvaṇṇarajatamaṇimayaṃ nānāpupphehi samākiṇṇaṃ dibbabhūmiṃ dibbayānena akkama, mahārājāti.

    ဧဝဉ္စ ပန ဝတ္ဝာ မာတလိ ရာဇာနံ ဒေဝနဂရံ ပဝေသေသိ။ တေန ဝုတ္တံ –

    Evañca pana vatvā mātali rājānaṃ devanagaraṃ pavesesi. Tena vuttaṃ –

    ၅၇၅.

    575.

    ‘‘သဟသ္သယုတ္တံ ဟယဝာဟိံ၊ ဒိဗ္ဗယာနမဓိဋ္ဌိတော။

    ‘‘Sahassayuttaṃ hayavāhiṃ, dibbayānamadhiṭṭhito;

    ယာယမာနော မဟာရာဇာ၊ အဒ္ဒာ ဒေဝသဘံ ဣဒ’’န္တိ။

    Yāyamāno mahārājā, addā devasabhaṃ ida’’nti.

    သော ဒိဗ္ဗယာနေ ဌိတောဝ ဂစ္ဆန္တော သုဓမ္မာဒေဝသဘံ ဒိသ္ဝာ မာတလိံ ပုစ္ဆိ, သောပိသ္သ အာစိက္ခိ။

    So dibbayāne ṭhitova gacchanto sudhammādevasabhaṃ disvā mātaliṃ pucchi, sopissa ācikkhi.

    ၅၇၆.

    576.

    ‘‘ယထာ သရဒေ အာကာသေ၊ နီလောဘာသော ပဒိသ္သတိ။

    ‘‘Yathā sarade ākāse, nīlobhāso padissati;

    တထူပမံ ဣဒံ ဗ္ယမ္ဟံ၊ ဝေဠုရိယာသု နိမ္မိတံ။

    Tathūpamaṃ idaṃ byamhaṃ, veḷuriyāsu nimmitaṃ.

    ၅၇၇.

    577.

    ‘‘ဝိတ္တီ ဟိ မံ ဝိန္ဒတိ သူတ ဒိသ္ဝာ၊ ပုစ္ဆာမိ တံ မာတလိ ဒေဝသာရထိ။

    ‘‘Vittī hi maṃ vindati sūta disvā, pucchāmi taṃ mātali devasārathi;

    ဣမံ နု ဗ္ယမ္ဟံ ကိမဘညမာဟု၊ မနောရမံ ဒိသ္သတိ ဒူရတောဝ။

    Imaṃ nu byamhaṃ kimabhaññamāhu, manoramaṃ dissati dūratova.

    ၅၇၈.

    578.

    ‘‘တသ္သ ပုဋ္ဌော ဝိယာကာသိ၊ မာတလိ ဒေဝသာရထိ။

    ‘‘Tassa puṭṭho viyākāsi, mātali devasārathi;

    ဝိပာကံ ပုညကမ္မာနံ၊ ဇာနံ အက္ခာသိဇာနတော။

    Vipākaṃ puññakammānaṃ, jānaṃ akkhāsijānato.

    ၅၇၉.

    579.

    ‘‘‘သုဓမ္မာ’ ဣတိ ယံ အာဟု၊ ပသ္သေသာ ဒိသ္သတေ သဘာ။

    ‘‘‘Sudhammā’ iti yaṃ āhu, passesā dissate sabhā;

    ဝေဠုရိယာရုစိရာ စိတ္ရာ၊ ဓာရယန္တိ သုနိမ္မိတာ။

    Veḷuriyārucirā citrā, dhārayanti sunimmitā.

    ၅၈၀.

    580.

    ‘‘အဋ္ဌံသာ သုကတာ ထမ္ဘာ၊ သဗ္ဗေ ဝေဠုရိယာမယာ။

    ‘‘Aṭṭhaṃsā sukatā thambhā, sabbe veḷuriyāmayā;

    ယတ္ထ ဒေဝာ တာဝတိံသာ၊ သဗ္ဗေ ဣန္ဒပုရောဟိတာ။

    Yattha devā tāvatiṃsā, sabbe indapurohitā.

    ၅၈၁.

    581.

    ‘‘အတ္ထံ ဒေဝမနုသ္သာနံ၊ စိန္တယန္တာ သမစ္ဆရေ။

    ‘‘Atthaṃ devamanussānaṃ, cintayantā samacchare;

    ပဝိသေတေန ရာဇီသိ၊ ဒေဝာနံ အနုမောဒနန္တိ။

    Pavisetena rājīsi, devānaṃ anumodananti.

    တတ္ထ ဣဒန္တိ နိပာတမတ္တံ, ဒေဝသဘံ အဒ္ဒသာတိ အတ္ထော။ ပသ္သေသာတိ ပသ္သ ဧသာ။ ဝေဠုရိယာ ရုစိရာတိ ရုစိရဝေဠုရိယာ။ စိတ္ရာတိ နာနာရတနဝိစိတ္ရာ။ ဓာရယန္တီတိ ဣမံ သဘံ ဧတေ အဋ္ဌံသာဒိဘေဒာ သုကတာ ထမ္ဘာ ဓာရယန္တိ။ ဣန္ဒပုရောဟိတာတိ ဣန္ဒံ ပုရောဟိတံ ပုရေစာရိကံ ကတ္ဝာ ပရိဝာရေတ္ဝာ ဌိတာ ဒေဝမနုသ္သာနံ အတ္ထံ စိန္တယန္တာ အစ္ဆန္တိ။ ပဝိသေတေနာတိ ဣမိနာ မဂ္ဂေန ယတ္ထ ဒေဝာ အညမညံ အနုမောဒန္တာ အစ္ဆန္တိ, တံ ဌာနံ ဒေဝာနံ အနုမောဒနံ ပဝိသ။

    Tattha idanti nipātamattaṃ, devasabhaṃ addasāti attho. Passesāti passa esā. Veḷuriyā rucirāti ruciraveḷuriyā. Citrāti nānāratanavicitrā. Dhārayantīti imaṃ sabhaṃ ete aṭṭhaṃsādibhedā sukatā thambhā dhārayanti. Indapurohitāti indaṃ purohitaṃ purecārikaṃ katvā parivāretvā ṭhitā devamanussānaṃ atthaṃ cintayantā acchanti. Pavisetenāti iminā maggena yattha devā aññamaññaṃ anumodantā acchanti, taṃ ṭhānaṃ devānaṃ anumodanaṃ pavisa.

    ဒေဝာပိ ခော တသ္သာဂမနမဂ္ဂံ ဩလောကေန္တာဝ နိသီဒိံသု။ တေ ‘‘ရာဇာ အာဂတော’’တိ သုတ္ဝာ ဒိဗ္ဗဂန္ဓဝာသပုပ္ဖဟတ္ထာ ယာဝ စိတ္တကူဋဒ္ဝာရကောဋ္ဌကာ ပဋိမဂ္ဂံ ဂန္တ္ဝာ မဟာသတ္တံ ဒိဗ္ဗဂန္ဓမာလာဒီဟိ ပူဇယန္တာ သုဓမ္မာဒေဝသဘံ အာနယိံသု။ ရာဇာ ရထာ ဩတရိတ္ဝာ ဒေဝသဘံ ပာဝိသိ။ ဒေဝာ အာသနေန နိမန္တယိံသု။ သက္ကောပိ အာသနေန စေဝ ကာမေဟိ စ နိမန္တေသိ။ တမတ္ထံ ပကာသေန္တော သတ္ထာ အာဟ –

    Devāpi kho tassāgamanamaggaṃ olokentāva nisīdiṃsu. Te ‘‘rājā āgato’’ti sutvā dibbagandhavāsapupphahatthā yāva cittakūṭadvārakoṭṭhakā paṭimaggaṃ gantvā mahāsattaṃ dibbagandhamālādīhi pūjayantā sudhammādevasabhaṃ ānayiṃsu. Rājā rathā otaritvā devasabhaṃ pāvisi. Devā āsanena nimantayiṃsu. Sakkopi āsanena ceva kāmehi ca nimantesi. Tamatthaṃ pakāsento satthā āha –

    ၅၈၂.

    582.

    ‘‘တံ ဒေဝာ ပဋိနန္ဒိံသု၊ ဒိသ္ဝာ ရာဇာနမာဂတံ။

    ‘‘Taṃ devā paṭinandiṃsu, disvā rājānamāgataṃ;

    သ္ဝာဂတံ တေ မဟာရာဇ၊ အထော တေ အဒုရာဂတံ။

    Svāgataṃ te mahārāja, atho te adurāgataṃ;

    နိသီဒ ဒာနိ ရာဇီသိ၊ ဒေဝရာဇသ္သ သန္တိကေ။

    Nisīda dāni rājīsi, devarājassa santike.

    ၅၈၃.

    583.

    ‘‘သက္ကောပိ ပဋိနန္ဒိတ္ထ၊ ဝေဒေဟံ မိထိလဂ္ဂဟံ။

    ‘‘Sakkopi paṭinandittha, vedehaṃ mithilaggahaṃ;

    နိမန္တယိတ္ထ ကာမေဟိ၊ အာသနေန စ ဝာသဝော။

    Nimantayittha kāmehi, āsanena ca vāsavo.

    ၅၈၄.

    584.

    ‘‘သာဓု ခောသိ အနုပ္ပတ္တော၊ အာဝာသံ ဝသဝတ္တိနံ။

    ‘‘Sādhu khosi anuppatto, āvāsaṃ vasavattinaṃ;

    ဝသ ဒေဝေသု ရာဇီသိ၊ သဗ္ဗကာမသမိဒ္ဓိသု။

    Vasa devesu rājīsi, sabbakāmasamiddhisu;

    တာဝတိံသေသု ဒေဝေသု၊ ဘုဉ္ဇ ကာမေ အမာနုသေ’’တိ။

    Tāvatiṃsesu devesu, bhuñja kāme amānuse’’ti.

    တတ္ထ ပဋိနန္ဒိံသူတိ သမ္ပိယာယိံသု, ဟဋ္ဌတုဋ္ဌာဝ ဟုတ္ဝာ သမ္ပဋိစ္ဆိံသု။ သဗ္ဗကာမသမိဒ္ဓိသူတိ သဗ္ဗေသံ ကာမာနံ သမိဒ္ဓိယုတ္တေသု။

    Tattha paṭinandiṃsūti sampiyāyiṃsu, haṭṭhatuṭṭhāva hutvā sampaṭicchiṃsu. Sabbakāmasamiddhisūti sabbesaṃ kāmānaṃ samiddhiyuttesu.

    ဧဝံ သက္ကေန ဒိဗ္ဗကာမေဟိ စေဝ အာသနေန စ နိမန္တိတော ရာဇာ ပဋိက္ခိပန္တော အာဟ –

    Evaṃ sakkena dibbakāmehi ceva āsanena ca nimantito rājā paṭikkhipanto āha –

    ၅၈၅.

    585.

    ‘‘ယထာ ယာစိတကံ ယာနံ၊ ယထာ ယာစိတကံ ဓနံ။

    ‘‘Yathā yācitakaṃ yānaṃ, yathā yācitakaṃ dhanaṃ;

    ဧဝံ သမ္ပဒမေဝေတံ၊ ယံ ပရတော ဒာနပစ္စယာ။

    Evaṃ sampadamevetaṃ, yaṃ parato dānapaccayā.

    ၅၈၆.

    586.

    ‘‘န စာဟမေတမိစ္ဆာမိ၊ ယံ ပရတော ဒာနပစ္စယာ။

    ‘‘Na cāhametamicchāmi, yaṃ parato dānapaccayā;

    သယံကတာနိ ပုညာနိ၊ တံ မေ အာဝေဏိကံ ဓနံ။

    Sayaṃkatāni puññāni, taṃ me āveṇikaṃ dhanaṃ.

    ၅၈၇.

    587.

    ‘‘သောဟံ ဂန္တ္ဝာ မနုသ္သေသု၊ ကာဟာမိ ကုသလံ ဗဟုံ။

    ‘‘Sohaṃ gantvā manussesu, kāhāmi kusalaṃ bahuṃ;

    ဒာနေန သမစရိယာယ၊ သံယမေန ဒမေန စ။

    Dānena samacariyāya, saṃyamena damena ca;

    ယံ ကတ္ဝာ သုခိတော ဟောတိ၊ န စ ပစ္ဆာနုတပ္ပတီ’’တိ။

    Yaṃ katvā sukhito hoti, na ca pacchānutappatī’’ti.

    တတ္ထ ယံ ပရတော ဒာနပစ္စယာတိ ယံ ပရတော တသ္သ ပရသ္သ ဒာနပစ္စယာ တေန ဒိန္နတ္တာ လဗ္ဘတိ, တံ ယာစိတကသဒိသံ ဟောတိ, တသ္မာ နာဟံ ဧတံ ဣစ္ဆာမိ။ သယံကတာနီတိ ယာနိ ပန မယာ အတ္တနာ ကတာနိ ပုညာနိ, တမေဝ မမ ပရေဟိ အသာဓာရဏတ္တာ အာဝေဏိကံ ဓနံ အနုဂာမိယဓနံ။ သမစရိယာယာတိ တီဟိ ဒ္ဝာရေဟိ သမစရိယာယ။ သံယမေနာတိ သီလရက္ခဏေန။ ဒမေနာတိ ဣန္ဒ္ရိယဒမေန။

    Tattha yaṃ parato dānapaccayāti yaṃ parato tassa parassa dānapaccayā tena dinnattā labbhati, taṃ yācitakasadisaṃ hoti, tasmā nāhaṃ etaṃ icchāmi. Sayaṃkatānīti yāni pana mayā attanā katāni puññāni, tameva mama parehi asādhāraṇattā āveṇikaṃ dhanaṃ anugāmiyadhanaṃ. Samacariyāyāti tīhi dvārehi samacariyāya. Saṃyamenāti sīlarakkhaṇena. Damenāti indriyadamena.

    ဧဝံ မဟာသတ္တော ဒေဝာနံ မဓုရသဒ္ဒေန ဓမ္မံ ဒေသေသိ။ ဓမ္မံ ဒေသေန္တောယေဝ မနုသ္သဂဏနာယ သတ္တ ဒိဝသာနိ ဌတ္ဝာ ဒေဝဂဏံ ကောသေတ္ဝာ ဒေဝဂဏမဇ္ဈေ ဌိတောဝ မာတလိသ္သ ဂုဏံ ကထေန္တော အာဟ –

    Evaṃ mahāsatto devānaṃ madhurasaddena dhammaṃ desesi. Dhammaṃ desentoyeva manussagaṇanāya satta divasāni ṭhatvā devagaṇaṃ kosetvā devagaṇamajjhe ṭhitova mātalissa guṇaṃ kathento āha –

    ၅၈၈.

    588.

    ‘‘ဗဟူပကာရော နော ဘဝံ၊ မာတလိ ဒေဝသာရထိ။

    ‘‘Bahūpakāro no bhavaṃ, mātali devasārathi;

    ယော မေ ကလ္ယာဏကမ္မာနံ၊ ပာပာနံ ပဋိဒသ္သယီ’’တိ။

    Yo me kalyāṇakammānaṃ, pāpānaṃ paṭidassayī’’ti.

    တတ္ထ ယော မေ ကလ္ယာဏကမ္မာနံ, ပာပာနံ ပဋိဒသ္သယီတိ ယော ဧသ မယ္ဟံ ကလ္ယာဏကမ္မာနံ ဒေဝာနဉ္စ ဌာနာနိ ပာပကမ္မာနံ နေရယိကာနဉ္စ ပာပာနိ ဌာနာနိ ဒသ္သေသီတိ အတ္ထော။

    Tattha yo me kalyāṇakammānaṃ, pāpānaṃ paṭidassayīti yo esa mayhaṃ kalyāṇakammānaṃ devānañca ṭhānāni pāpakammānaṃ nerayikānañca pāpāni ṭhānāni dassesīti attho.

    သဂ္ဂကဏ္ဍံ နိဋ္ဌိတံ။

    Saggakaṇḍaṃ niṭṭhitaṃ.

    အထ ရာဇာ သက္ကံ အာမန္တေတ္ဝာ ‘‘ဣစ္ဆာမဟံ, မဟာရာဇ, မနုသ္သလောကံ ဂန္တု’’န္တိ အာဟ။ သက္ကော ‘‘တေန ဟိ, သမ္မ မာတလိ, နိမိရာဇာနံ တတ္ထေဝ မိထိလံ နေဟီ’’တိ အာဟ။ သော ‘‘သာဓူ’’တိ သမ္ပဋိစ္ဆိတ္ဝာ ရထံ ဥပဋ္ဌာပေသိ။ ရာဇာ ဒေဝဂဏေဟိ သဒ္ဓိံ သမ္မောဒိတ္ဝာ ဒေဝေ နိဝတ္တာပေတ္ဝာ ရထံ အဘိရုဟိ။ မာတလိ ရထံ ပေသေန္တော ပာစီနဒိသာဘာဂေန မိထိလံ ပာပုဏိ။ မဟာဇနော ဒိဗ္ဗရထံ ဒိသ္ဝာ ‘‘ရာဇာ နော အာဂတော’’တိ ပမုဒိတော အဟောသိ။ မာတလိ မိထိလံ ပဒက္ခိဏံ ကတ္ဝာ တသ္မိံယေဝ သီဟပဉ္ဇရေ မဟာသတ္တံ ဩတာရေတ္ဝာ ‘‘ဂစ္ဆာမဟံ, မဟာရာဇာ’’တိ အာပုစ္ဆိတ္ဝာ သကဋ္ဌာနမေဝ ဂတော။ မဟာဇနောပိ ရာဇာနံ ပရိဝာရေတ္ဝာ ‘‘ကီဒိသော, ဒေဝ, ဒေဝလောကော’’တိ ပုစ္ဆိ။ ရာဇာ ဒေဝတာနဉ္စ သက္ကသ္သ စ ဒေဝရညော သမ္ပတ္တိံ ဝဏ္ဏေတ္ဝာ ‘‘တုမ္ဟေပိ ဒာနာဒီနိ ပုညာနိ ကရောထ, ဧဝံ တသ္မိံ ဒေဝလောကေ နိဗ္ဗတ္တိသ္သထာ’’တိ မဟာဇနသ္သ ဓမ္မံ ဒေသေသိ။

    Atha rājā sakkaṃ āmantetvā ‘‘icchāmahaṃ, mahārāja, manussalokaṃ gantu’’nti āha. Sakko ‘‘tena hi, samma mātali, nimirājānaṃ tattheva mithilaṃ nehī’’ti āha. So ‘‘sādhū’’ti sampaṭicchitvā rathaṃ upaṭṭhāpesi. Rājā devagaṇehi saddhiṃ sammoditvā deve nivattāpetvā rathaṃ abhiruhi. Mātali rathaṃ pesento pācīnadisābhāgena mithilaṃ pāpuṇi. Mahājano dibbarathaṃ disvā ‘‘rājā no āgato’’ti pamudito ahosi. Mātali mithilaṃ padakkhiṇaṃ katvā tasmiṃyeva sīhapañjare mahāsattaṃ otāretvā ‘‘gacchāmahaṃ, mahārājā’’ti āpucchitvā sakaṭṭhānameva gato. Mahājanopi rājānaṃ parivāretvā ‘‘kīdiso, deva, devaloko’’ti pucchi. Rājā devatānañca sakkassa ca devarañño sampattiṃ vaṇṇetvā ‘‘tumhepi dānādīni puññāni karotha, evaṃ tasmiṃ devaloke nibbattissathā’’ti mahājanassa dhammaṃ desesi.

    သော အပရဘာဂေ ကပ္ပကေန ပလိတသ္သ ဇာတဘာဝေ အာရောစိတေ ပလိတံ သုဝဏ္ဏသဏ္ဍာသေန ဥဒ္ဓရာပေတ္ဝာ ဟတ္ထေ ဌပေတ္ဝာ ကပ္ပကသ္သ ဂာမဝရံ ဒတ္ဝာ ပဗ္ဗဇိတုကာမော ဟုတ္ဝာ ပုတ္တသ္သ ရဇ္ဇံ ပဋိစ္ဆာပေသိ။ တေန စ ‘‘ကသ္မာ, ဒေဝ, ပဗ္ဗဇိသ္သသီ’’တိ ဝုတ္တေ –

    So aparabhāge kappakena palitassa jātabhāve ārocite palitaṃ suvaṇṇasaṇḍāsena uddharāpetvā hatthe ṭhapetvā kappakassa gāmavaraṃ datvā pabbajitukāmo hutvā puttassa rajjaṃ paṭicchāpesi. Tena ca ‘‘kasmā, deva, pabbajissasī’’ti vutte –

    ‘‘ဥတ္တမင္ဂရုဟာ မယ္ဟံ၊ ဣမေ ဇာတာ ဝယောဟရာ။

    ‘‘Uttamaṅgaruhā mayhaṃ, ime jātā vayoharā;

    ပာဟုဘူတာ ဒေဝဒူတာ၊ ပဗ္ဗဇ္ဇာသမယော မမာ’’တိ။ –

    Pāhubhūtā devadūtā, pabbajjāsamayo mamā’’ti. –

    ဂာထံ ဝတ္ဝာ ပုရိမရာဇာနော ဝိယ ပဗ္ဗဇိတ္ဝာ တသ္မိံယေဝ အမ္ဗဝနေ ဝိဟရန္တော စတ္တာရော ဗ္ရဟ္မဝိဟာရေ ဘာဝေတ္ဝာ ဗ္ရဟ္မလောကူပဂော အဟောသိ။ တသ္သေဝံ ပဗ္ဗဇိတဘာဝံ အာဝိကရောန္တော သတ္ထာ ဩသာနဂာထမာဟ –

    Gāthaṃ vatvā purimarājāno viya pabbajitvā tasmiṃyeva ambavane viharanto cattāro brahmavihāre bhāvetvā brahmalokūpago ahosi. Tassevaṃ pabbajitabhāvaṃ āvikaronto satthā osānagāthamāha –

    ၅၈၉.

    589.

    ‘‘ဣဒံ ဝတ္ဝာ နိမိရာဇာ၊ ဝေဒေဟော မိထိလဂ္ဂဟော။

    ‘‘Idaṃ vatvā nimirājā, vedeho mithilaggaho;

    ပုထုယညံ ယဇိတ္ဝာန၊ သံယမံ အဇ္ဈုပာဂမီ’’တိ။

    Puthuyaññaṃ yajitvāna, saṃyamaṃ ajjhupāgamī’’ti.

    တတ္ထ ဣဒံ ဝတ္ဝာတိ ‘‘ဥတ္တမင္ဂရုဟာ မယ္ဟ’’န္တိ ဣမံ ဂာထံ ဝတ္ဝာ။ ပုထုယညံ ယဇိတ္ဝာနာတိ မဟာဒာနံ ဒတ္ဝာ။ သံယမံ အဇ္ဈုပာဂမီတိ သီလသံယမံ ဥပဂတော။

    Tattha idaṃ vatvāti ‘‘uttamaṅgaruhā mayha’’nti imaṃ gāthaṃ vatvā. Puthuyaññaṃ yajitvānāti mahādānaṃ datvā. Saṃyamaṃ ajjhupāgamīti sīlasaṃyamaṃ upagato.

    ပုတ္တော ပနသ္သ ကာဠာရဇနကော နာမ တံ ဝံသံ ဥပစ္ဆိန္ဒိ။

    Putto panassa kāḷārajanako nāma taṃ vaṃsaṃ upacchindi.

    သတ္ထာ ဣမံ ဓမ္မဒေသနံ အာဟရိတ္ဝာ ‘‘န, ဘိက္ခဝေ, ဣဒာနေဝ, ပုဗ္ဗေပိ တထာဂတော မဟာဘိနိက္ခမနံ နိက္ခန္တောယေဝာ’’တိ ဝတ္ဝာ ဇာတကံ သမောဓာနေသိ ‘‘တဒာ သက္ကော အနုရုဒ္ဓော အဟောသိ, မာတလိ အာနန္ဒော, စတုရာသီတိ ခတ္တိယသဟသ္သာနိ ဗုဒ္ဓပရိသာ, နိမိရာဇာ ပန အဟမေဝ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓော အဟောသိ’’န္တိ။

    Satthā imaṃ dhammadesanaṃ āharitvā ‘‘na, bhikkhave, idāneva, pubbepi tathāgato mahābhinikkhamanaṃ nikkhantoyevā’’ti vatvā jātakaṃ samodhānesi ‘‘tadā sakko anuruddho ahosi, mātali ānando, caturāsīti khattiyasahassāni buddhaparisā, nimirājā pana ahameva sammāsambuddho ahosi’’nti.

    နိမိဇာတကဝဏ္ဏနာ စတုတ္ထာ။

    Nimijātakavaṇṇanā catutthā.







    Related texts:



    တိပိဋက (မူလ) • Tipiṭaka (Mūla) / သုတ္တပိဋက • Suttapiṭaka / ခုဒ္ဒကနိကာယ • Khuddakanikāya / ဇာတကပာဠိ • Jātakapāḷi / ၅၄၁. နိမိဇာတကံ • 541. Nimijātakaṃ


    © 1991-2025 The Titi Tudorancea Bulletin | Titi Tudorancea® is a Registered Trademark | Terms of use and privacy policy
    Contact