| Library / Tipiṭaka / ਤਿਪਿਟਕ • Tipiṭaka / ਸਂਯੁਤ੍ਤਨਿਕਾਯ (ਟੀਕਾ) • Saṃyuttanikāya (ṭīkā) |
੨. ਨਿਮੋਕ੍ਖਸੁਤ੍ਤવਣ੍ਣਨਾ
2. Nimokkhasuttavaṇṇanā
੨. ਪਠਮਮਾਗਤਨ੍ਤਿ ਸਂવਣ੍ਣਨਾવਸੇਨ ਪਠਮਸੁਤ੍ਤਾਦੀਸੁ ਪਠਮਂ ਆਗਤਪਦਂ। ਉਤ੍ਤਾਨਤ੍ਥਨ੍ਤਿ ਪਾਕਟਤ੍ਥਂ। ਅਪੁਬ੍ਬਂਯੇવ ਹਿ ਦੁવਿਞ੍ਞੇਯ੍ਯਤ੍ਥਞ੍ਚ ਪਦਂ ਸਂવਣ੍ਣੇਤਬ੍ਬਂ। ਨੋਤਿ ਪੁਚ੍ਛਾਯਂ ਨੁ-ਸਦ੍ਦੇਨ ਸਮਾਨਤ੍ਥੋ ਨਿਪਾਤੋਤਿ ਆਹ ‘‘ਜਾਨਾਸਿ ਨੋਤਿ ਜਾਨਾਸਿ ਨੂ’’ਤਿ। વਟ੍ਟਤੋ ਨਿਮੁਚ੍ਚਨ੍ਤਿ ਤੇਨ ਸਤ੍ਤਾਤਿ ਨਿਮੋਕ੍ਖੋ, ਮਗ੍ਗੋ। ਸੋ ਚ ਪਮੁਚ੍ਚਨ੍ਤਿ ਤੇਨਾਤਿ ਪਮੋਕ੍ਖੋ, ਪਮੁਚ੍ਚਨਨ੍ਤੇ ਪਨ ਅਧਿਗਨ੍ਤਬ੍ਬਤ੍ਤਾਫਲਂ ‘‘ਪਮੋਕ੍ਖੋ’’ਤਿ વੁਤ੍ਤਂ, ਯਥਾ ਅਰਹਤ੍ਤਂ ‘‘ਰਾਗਕ੍ਖਯੋ ਦੋਸਕ੍ਖਯੋ ਮੋਹਕ੍ਖਯੋ’’ਤਿ વੁਤ੍ਤਂ। ਤੇਤਿ ਸਤ੍ਤਾ। વਿવਿਚ੍ਚਤੀਤਿ વਿਸੁਂ ਅਸਮ੍ਮਿਸ੍ਸੋ ਹੋਤਿ, વਿਗਚ੍ਛਤੀਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। વਿવਿਚ੍ਚਤਿ ਦੁਕ੍ਖਂ ਏਤਸ੍ਮਾਤਿ વਿવੇਕੋ। ਦੁਤਿਯવਿਕਪ੍ਪੇ ਪਨ ਸਕਲવਟ੍ਟਦੁਕ੍ਖਤੋ ਸਤ੍ਤਾ ਨਿਮੁਚ੍ਚਨ੍ਤਿ ਏਤ੍ਥ ਪਮੁਚ੍ਚਨ੍ਤਿ વਿવਿਚ੍ਚਨ੍ਤਿ ਚਾਤਿ ਨਿਮੋਕ੍ਖੋ ਪਮੋਕ੍ਖੋ વਿવੇਕੋ, ਨਿਬ੍ਬਾਨਨ੍ਤਿ ਅਤ੍ਥੋ વੇਦਿਤਬ੍ਬੋ। ਏਤ੍ਥਾਤਿ ਚ ਨਿਮਿਤ੍ਤਤ੍ਥੇ ਭੁਮ੍ਮવਚਨਂ ਦਟ੍ਠਬ੍ਬਂ। ਅવਧਾਰਣਤ੍ਥੋ ਖੋ-ਕਾਰੋ ‘‘ਅਸ੍ਸੋਸਿ ਖੋ’’ਤਿਆਦੀਸੁ વਿਯ।
2.Paṭhamamāgatanti saṃvaṇṇanāvasena paṭhamasuttādīsu paṭhamaṃ āgatapadaṃ. Uttānatthanti pākaṭatthaṃ. Apubbaṃyeva hi duviññeyyatthañca padaṃ saṃvaṇṇetabbaṃ. Noti pucchāyaṃ nu-saddena samānattho nipātoti āha ‘‘jānāsi noti jānāsi nū’’ti. Vaṭṭato nimuccanti tena sattāti nimokkho, maggo. So ca pamuccanti tenāti pamokkho, pamuccanante pana adhigantabbattāphalaṃ ‘‘pamokkho’’ti vuttaṃ, yathā arahattaṃ ‘‘rāgakkhayo dosakkhayo mohakkhayo’’ti vuttaṃ. Teti sattā. Viviccatīti visuṃ asammisso hoti, vigacchatīti attho. Viviccati dukkhaṃ etasmāti viveko. Dutiyavikappe pana sakalavaṭṭadukkhato sattā nimuccanti ettha pamuccanti viviccanti cāti nimokkho pamokkho viveko, nibbānanti attho veditabbo. Etthāti ca nimittatthe bhummavacanaṃ daṭṭhabbaṃ. Avadhāraṇattho kho-kāro ‘‘assosi kho’’tiādīsu viya.
ਨਨ੍ਦੀਮੂਲਕੋ ਭવੋ ਨਨ੍ਦੀਭવੋ ਪੁਰਿਮਪਦੇ ਉਤ੍ਤਰਪਦਲੋਪੇਨ ‘‘ਸਾਕਭਕ੍ਖੋ ਪਤ੍ਥવੋ ਸਾਕਪਤ੍ਥવੋ’’ਤਿ ਯਥਾ। ਪਠਮਂ ਕਮ੍ਮવਟ੍ਟਪਧਾਨਂ ਅਤ੍ਥਂ વਤ੍વਾ ਪੁਨ ਕਿਲੇਸਕਮ੍ਮਾਨਂ વਸੇਨ ਉਭਯਪ੍ਪਧਾਨਂ ਅਤ੍ਥਂ વਦਨ੍ਤੋ ‘‘ਨਨ੍ਦਿਯਾ ਚਾ’’ਤਿਆਦਿਮਾਹ। ਪੁਰਿਮਨਯੇਤਿ ਨਨ੍ਦੀਮੂਲਕੋ ਕਮ੍ਮਭવੋ ਨਨ੍ਦੀਭવੋਤਿ ਏਤਸ੍ਮਿਂ ਪਕ੍ਖੇ। ਨਨ੍ਦੀਭવੇਨਾਤਿ ਨਨ੍ਦੀਭવਪਦੇਨ। ਤਿવਿਧਕਮ੍ਮਾਭਿਸਙ੍ਖਾਰવਸੇਨਾਤਿ ਪੁਞ੍ਞਾਭਿਸਙ੍ਖਾਰਾਦਿવਸੇਨ ਕਾਯਸਙ੍ਖਾਰਾਦਿવਸੇਨ ਚ ਤਿਪ੍ਪਕਾਰਸ੍ਸ ਕਮ੍ਮਾਭਿਸਙ੍ਖਾਰਸ੍ਸ વਸੇਨ। ਸਙ੍ਖਾਰਕ੍ਖਨ੍ਧੋ ਗਹਿਤੋ ਚੇਤਨਾਪਧਾਨਤ੍ਤਾ ਸਙ੍ਖਾਰਕ੍ਖਨ੍ਧਸ੍ਸ। ਸਞ੍ਞਾવਿਞ੍ਞਾਣੇਹੀਤਿ ‘‘ਸਞ੍ਞਾવਿਞ੍ਞਾਣਸਙ੍ਖਯਾ’’ਤਿ ਏવਂ વੁਤ੍ਤਸਞ੍ਞਾવਿਞ੍ਞਾਣਪਦੇਹਿ। ਤਂਸਮ੍ਪਯੁਤ੍ਤਾ ਚਾਤਿ ਤੇਨ ਯਥਾવੁਤ੍ਤਸਙ੍ਖਾਰਕ੍ਖਨ੍ਧੇਨ ਸਮਂ ਯੁਤ੍ਤਾ ਏવ। ਦ੍વੇ ਖਨ੍ਧਾਤਿ ਸਞ੍ਞਾવਿਞ੍ਞਾਣਕ੍ਖਨ੍ਧਾ।
Nandīmūlako bhavo nandībhavo purimapade uttarapadalopena ‘‘sākabhakkho patthavo sākapatthavo’’ti yathā. Paṭhamaṃ kammavaṭṭapadhānaṃ atthaṃ vatvā puna kilesakammānaṃ vasena ubhayappadhānaṃ atthaṃ vadanto ‘‘nandiyā cā’’tiādimāha. Purimanayeti nandīmūlako kammabhavo nandībhavoti etasmiṃ pakkhe. Nandībhavenāti nandībhavapadena. Tividhakammābhisaṅkhāravasenāti puññābhisaṅkhārādivasena kāyasaṅkhārādivasena ca tippakārassa kammābhisaṅkhārassa vasena. Saṅkhārakkhandho gahito cetanāpadhānattā saṅkhārakkhandhassa. Saññāviññāṇehīti ‘‘saññāviññāṇasaṅkhayā’’ti evaṃ vuttasaññāviññāṇapadehi. Taṃsampayuttā cāti tena yathāvuttasaṅkhārakkhandhena samaṃ yuttā eva. Dve khandhāti saññāviññāṇakkhandhā.
ਨਨੁ ਏਤ੍ਥ વੇਦਨਾਕ੍ਖਨ੍ਧੋ ਨ ਗਹਿਤੋਤਿ? ਨੋ ਨ ਗਹਿਤੋਤਿ ਦਸ੍ਸੇਨ੍ਤੋ ‘‘ਤੇਹਿ ਪਨਾ’’ਤਿਆਦਿਮਾਹ। ਤੀਹਿ ਖਨ੍ਧੇਹੀਤਿ ਸਞ੍ਞਾਸਙ੍ਖਾਰવਿਞ੍ਞਾਣਕ੍ਖਨ੍ਧੇਹਿ। ਗਹਿਤਾવ ਅવਿਨਾਭਾવਤੋ। ਨ ਹਿ વੇਦਨਾਰਹਿਤੋ ਕੋਚਿ ਚਿਤ੍ਤੁਪ੍ਪਾਦੋ ਅਤ੍ਥਿ। ਅਨੁਪਾਦਿਣ੍ਣਕਾਨਨ੍ਤਿ ਕੁਸਲਾਕੁਸਲਾਨਂ। ਨ ਹੇਤ੍ਥ ਕਿਰਿਯਾਖਨ੍ਧਾਨਂ ਅਪ੍ਪવਤ੍ਤਿ ਅਧਿਪ੍ਪੇਤਾ। ਅਪ੍ਪવਤ੍ਤਿવਸੇਨਾਤਿ ਅਨੁਪ੍ਪਤ੍ਤਿਧਮ੍ਮਤਾਪਤ੍ਤਿવਸੇਨ। ਨਿਬ੍ਬਤ੍ਤਨવਸੇਨ ਕਮ੍ਮਕਿਲੇਸੇਹਿ ਉਪਾਦੀਯਤੀਤਿ ਉਪਾਦਿ, ਪਞ੍ਚਕ੍ਖਨ੍ਧਾ। ਉਪਾਦਿਨੋ ਸੇਸੋ ਉਪਾਦਿਸੇਸੋ, ਸਹ ਉਪਾਦਿਸੇਸੇਨਾਤਿ ਸਉਪਾਦਿਸੇਸਂ। ਨਿਬ੍ਬਾਨਂ ਕਥਿਤਂ ਸਕਲਕਮ੍ਮਕਿਲੇਸવੂਪਸਮਤ੍ਥਸ੍ਸ ਜੋਤਿਤਤ੍ਤਾ। ਹੇਟ੍ਠਾ ਦ੍વੀਹਿ ਪਦੇਹਿ ਅਨੁਪਾਦਿਣ੍ਣਕਕ੍ਖਨ੍ਧਾ ਗਹਿਤਾਤਿ ‘‘વੇਦਨਾਨ’’ਨ੍ਤਿ ਏਤ੍ਥ ਉਪਾਦਿਣ੍ਣਕਗ੍ਗਹਣਂ ਯੁਤ੍ਤਨ੍ਤਿ ਆਹ ‘‘ਉਪਾਦਿਣ੍ਣਕવੇਦਨਾਨ’’ਨ੍ਤਿ। ਨਿਰੋਧੇਨਾਤਿ ਤਪ੍ਪਟਿਬਦ੍ਧਛਨ੍ਦਰਾਗਨਿਰੋਧવਸੇਨ ਨਿਰੁਜ੍ਝਨੇਨ। ਉਪਸਮੇਨਾਤਿ ਅਚ੍ਚਨ੍ਤੂਪਸਮੇਨ ਅਪ੍ਪવਤ੍ਤਨੇਨ। ਏવਞ੍ਚ ਕਤ੍વਾ ਚ-ਸਦ੍ਦਗ੍ਗਹਣਂ ਸਮਤ੍ਥਿਤਂ ਹੋਤਿ। ਤੇਸਨ੍ਤਿ ਤਸ੍ਸਾ વੇਦਨਾਯ ਤਂਸਮ੍ਪਯੁਤ੍ਤਾਨਞ੍ਚ ਤਿਣ੍ਣਂ ਖਨ੍ਧਾਨਂ। વਤ੍ਥਾਰਮ੍ਮਣવਸੇਨਾਤਿ વਤ੍ਥੁਭੂਤਾਨਂ ਛਨ੍ਨਂ ਆਰਮ੍ਮਣਭੂਤਾਨਞ੍ਚ ਸਬ੍ਬੇਸਮ੍ਪਿ ਉਪਾਦਿਣ੍ਣਕਰੂਪਧਮ੍ਮਾਨਂ વਸੇਨ।
Nanu ettha vedanākkhandho na gahitoti? No na gahitoti dassento ‘‘tehi panā’’tiādimāha. Tīhi khandhehīti saññāsaṅkhāraviññāṇakkhandhehi. Gahitāva avinābhāvato. Na hi vedanārahito koci cittuppādo atthi. Anupādiṇṇakānanti kusalākusalānaṃ. Na hettha kiriyākhandhānaṃ appavatti adhippetā. Appavattivasenāti anuppattidhammatāpattivasena. Nibbattanavasena kammakilesehi upādīyatīti upādi, pañcakkhandhā. Upādino seso upādiseso, saha upādisesenāti saupādisesaṃ. Nibbānaṃ kathitaṃ sakalakammakilesavūpasamatthassa jotitattā. Heṭṭhā dvīhi padehi anupādiṇṇakakkhandhā gahitāti ‘‘vedanāna’’nti ettha upādiṇṇakaggahaṇaṃ yuttanti āha ‘‘upādiṇṇakavedanāna’’nti. Nirodhenāti tappaṭibaddhachandarāganirodhavasena nirujjhanena. Upasamenāti accantūpasamena appavattanena. Evañca katvā ca-saddaggahaṇaṃ samatthitaṃ hoti. Tesanti tassā vedanāya taṃsampayuttānañca tiṇṇaṃ khandhānaṃ. Vatthārammaṇavasenāti vatthubhūtānaṃ channaṃ ārammaṇabhūtānañca sabbesampi upādiṇṇakarūpadhammānaṃ vasena.
ਕਸ੍ਮਾ ਪਨ ਹੇਟ੍ਠਾ ਚਤ੍ਤਾਰੋ ਅਰੂਪਕ੍ਖਨ੍ਧਾਯੇવ વੁਤ੍ਤਾ, ਰੂਪਕ੍ਖਨ੍ਧੋ ਨ ਗਹਿਤੋਤਿ? વਿਸੇਸਭਾવਤੋ। ਸਉਪਾਦਿਸੇਸਨਿਬ੍ਬਾਨਪ੍ਪਤ੍ਤਿਯਞ੍ਹਿ ਉਪਾਦਿਣ੍ਣਕਰੂਪਧਮ੍ਮਾਨਂ વਿਯ ਅਨੁਪਾਦਿਣ੍ਣਕਰੂਪਧਮ੍ਮਾਨਂ ਅਪ੍ਪવਤ੍ਤਿਯੇવ ਨਤ੍ਥਿ। ਦੁਤਿਯਨਯੇਤਿ ਨਨ੍ਦਿਯਾ ਚ ਭવਸ੍ਸ ਚਾਤਿ ਏਤਮ੍ਹਿ ਪਕ੍ਖੇ। ਨਨ੍ਦਿਗ੍ਗਹਣੇਨ ਸਙ੍ਖਾਰਕ੍ਖਨ੍ਧੋ ਗਹਿਤੋ ਤਂਸਹਚਰਣਤੋ। ਉਪਪਤ੍ਤਿਭવਸਙ੍ਖਾਤੋ ਰੂਪਕ੍ਖਨ੍ਧੋਤਿ ਉਪਾਦਿਣ੍ਣਕਰੂਪਧਮ੍ਮਮੇવ વਦਤਿ। ਤਗ੍ਗਹਣੇਨੇવ ਚ ਤਨ੍ਨਿਮਿਤ੍ਤਕਾਨਿ ਉਤੁਆਹਾਰਜਾਨਿ, વਿਞ੍ਞਾਣਗ੍ਗਹਣੇਨ ਚਿਤ੍ਤਜਾਨੀਤਿ ਚਤੁਸਨ੍ਤਤਿਰੂਪਸ੍ਸਪੇਤ੍ਥ ਗਹਿਤਤਾ વੇਦਿਤਬ੍ਬਾ। ਸਞ੍ਞਾਦੀਹੀਤਿ ਸਞ੍ਞਾવਿਞ੍ਞਾਣવੇਦਨਾਗਹਣੇਹਿ ਤਯੋ ਖਨ੍ਧਾ ਗਹਿਤਾ, ਤਞ੍ਚ ਖੋ ਉਪਾਦਿਣ੍ਣਾ ਅਨੁਪਾਦਿਣ੍ਣਾਤਿ વਿਭਾਗਂ ਅਕਤ੍વਾ ਅવਿਸੇਸਤੋ। ਅવਿਸੇਸੇਨ ਹਿ ਪਞ੍ਚਨ੍ਨਂ ਖਨ੍ਧਾਨਂ ਅਪ੍ਪવਤ੍ਤਿ ਨਿਬ੍ਬਾਨਂ। ਤੇਨਾਹ ‘‘ਏવਂ…ਪੇ॰… ਨਿਬ੍ਬਾਨਂ ਕਥਿਤਂ ਹੋਤੀ’’ਤਿ। ‘‘ਨਿਬ੍ਬਾਨ’’ਨ੍ਤਿ ਹਿ ਇਧ ਅਮਤਮਹਾਨਿਬ੍ਬਾਨਂ ਅਧਿਪ੍ਪੇਤਂ। ਇਮਮੇવ ਚ ਨਯਨ੍ਤਿ ਇਦਂ ਯਥਾવੁਤ੍ਤਂ ਦੁਤਿਯਮੇવ। ਚਤ੍ਤਾਰੋ ਮਹਾਨਿਕਾਯੇ ਧਾਰੇਤੀਤਿ ਚਤੁਨਿਕਾਯਿਕੋ। ਭਣ੍ਡਿਕਨਾਮਕੋ ਥੇਰੋ ਭਣ੍ਡਿਕਤ੍ਥੇਰੋ। ਇਤੀਤਿ વੁਤ੍ਤਪ੍ਪਕਾਰਪਰਾਮਸਨਂ। ਨਿਬ੍ਬਾਨવਸੇਨੇવਾਤਿ ਪਠਮਨਯੇ ਸਉਪਾਦਿਸੇਸਨਿਬ੍ਬਾਨਸ੍ਸ ਅਨੁਪਾਦਿਸੇਸਨਿਬ੍ਬਾਨਸ੍ਸ ਚ, ਦੁਤਿਯੇ ਪਨ ‘‘ਅਮਤਮਹਾਨਿਬ੍ਬਾਨਸ੍ਸਾ’’ਤਿ ਸਬ੍ਬਥਾਪਿ ਨਿਬ੍ਬਾਨਸ੍ਸੇવ વਸੇਨ ਭਗવਾ ਦੇਸਨਂ ਨਿਟ੍ਠਪੇਸਿ ਸਮਾਪੇਸੀਤਿ।
Kasmā pana heṭṭhā cattāro arūpakkhandhāyeva vuttā, rūpakkhandho na gahitoti? Visesabhāvato. Saupādisesanibbānappattiyañhi upādiṇṇakarūpadhammānaṃ viya anupādiṇṇakarūpadhammānaṃ appavattiyeva natthi. Dutiyanayeti nandiyā ca bhavassa cāti etamhi pakkhe. Nandiggahaṇena saṅkhārakkhandho gahito taṃsahacaraṇato. Upapattibhavasaṅkhāto rūpakkhandhoti upādiṇṇakarūpadhammameva vadati. Taggahaṇeneva ca tannimittakāni utuāhārajāni, viññāṇaggahaṇena cittajānīti catusantatirūpassapettha gahitatā veditabbā. Saññādīhīti saññāviññāṇavedanāgahaṇehi tayo khandhā gahitā, tañca kho upādiṇṇā anupādiṇṇāti vibhāgaṃ akatvā avisesato. Avisesena hi pañcannaṃ khandhānaṃ appavatti nibbānaṃ. Tenāha ‘‘evaṃ…pe… nibbānaṃ kathitaṃ hotī’’ti. ‘‘Nibbāna’’nti hi idha amatamahānibbānaṃ adhippetaṃ. Imameva ca nayanti idaṃ yathāvuttaṃ dutiyameva. Cattāro mahānikāye dhāretīti catunikāyiko. Bhaṇḍikanāmako thero bhaṇḍikatthero. Itīti vuttappakāraparāmasanaṃ. Nibbānavasenevāti paṭhamanaye saupādisesanibbānassa anupādisesanibbānassa ca, dutiye pana ‘‘amatamahānibbānassā’’ti sabbathāpi nibbānasseva vasena bhagavā desanaṃ niṭṭhapesi samāpesīti.
ਨਿਮੋਕ੍ਖਸੁਤ੍ਤવਣ੍ਣਨਾ ਨਿਟ੍ਠਿਤਾ।
Nimokkhasuttavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
ਤਿਪਿਟਕ (ਮੂਲ) • Tipiṭaka (Mūla) / ਸੁਤ੍ਤਪਿਟਕ • Suttapiṭaka / ਸਂਯੁਤ੍ਤਨਿਕਾਯ • Saṃyuttanikāya / ੨. ਨਿਮੋਕ੍ਖਸੁਤ੍ਤਂ • 2. Nimokkhasuttaṃ
ਅਟ੍ਠਕਥਾ • Aṭṭhakathā / ਸੁਤ੍ਤਪਿਟਕ (ਅਟ੍ਠਕਥਾ) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / ਸਂਯੁਤ੍ਤਨਿਕਾਯ (ਅਟ੍ਠਕਥਾ) • Saṃyuttanikāya (aṭṭhakathā) / ੨. ਨਿਮੋਕ੍ਖਸੁਤ੍ਤવਣ੍ਣਨਾ • 2. Nimokkhasuttavaṇṇanā
