Library / Tipiṭaka / తిపిటక • Tipiṭaka / ధమ్మపద-అట్ఠకథా • Dhammapada-aṭṭhakathā

    ౨౨. నిరయవగ్గో

    22. Nirayavaggo

    ౧. సున్దరీపరిబ్బాజికావత్థు

    1. Sundarīparibbājikāvatthu

    అభూతవాదీతి ఇమం ధమ్మదేసనం సత్థా జేతవనే విహరన్తో సున్దరిం పరిబ్బాజికం ఆరబ్భ కథేసి.

    Abhūtavādīti imaṃ dhammadesanaṃ satthā jetavane viharanto sundariṃ paribbājikaṃ ārabbha kathesi.

    ‘‘తేన ఖో పన సమయేన భగవా సక్కతో హోతి గరుకతో మానితో పూజితో’’తి వత్థు విత్థారతో ఉదానే (ఉదా॰ ౩౮) ఆగతమేవ. అయం పనేత్థ సఙ్ఖేపో – భగవతో కిర భిక్ఖుసఙ్ఘస్స చ పఞ్చన్నం మహానదీనం మహోఘసదిసే లాభసక్కారే ఉప్పన్నే హతలాభసక్కారా అఞ్ఞతిత్థియా సూరియుగ్గమనకాలే ఖజ్జోపనకా వియ నిప్పభా హుత్వా ఏకతో సన్నిపతిత్వా మన్తయింసు – ‘‘మయం సమణస్స గోతమస్స ఉప్పన్నకాలతో పట్ఠాయ హతలాభసక్కారా, న నో కోచి అత్థిభావమ్పి జానాతి, కేన ను ఖో సద్ధిం ఏకతో హుత్వా సమణస్స గోతమస్స అవణ్ణం ఉప్పాదేత్వా లాభసక్కారమస్స అన్తరధాపేయ్యామా’’తి. అథ నేసం ఏతదహోసి – ‘‘సున్దరియా సద్ధిం ఏకతో హుత్వా సక్కుణిస్సామా’’తి. తే ఏకదివసం సున్దరిం తిత్థియారామం పవిసిత్వా వన్దిత్వా ఠితం నాలపింసు. సా పునప్పునం సల్లపన్తీపి పటివచనం అలభిత్వా ‘‘అపి పనయ్యా, కేనచి విహేఠితత్థా’’తి పుచ్ఛి. ‘‘కిం, భగిని, సమణం గోతమం అమ్హే విహేఠేత్వా హతలాభసక్కారే కత్వా విచరన్తం న పస్ససీ’’తి? ‘‘మయా ఏత్థ కిం కాతుం వట్టతీ’’తి? ‘‘త్వం ఖోసి, భగిని, అభిరూపా సోభగ్గప్పత్తా, సమణస్స గోతమస్స అయసం ఆరోపేత్వా మహాజనం తవ కథం గాహాపేత్వా హతలాభసక్కారం కరోహీ’’తి. సా తం సుత్వా ‘‘సాధూ’’తి సమ్పటిచ్ఛిత్వా పక్కన్తా తతో పట్ఠాయ మాలాగన్ధవిలేపనకప్పూరకటుకఫలాదీని గహేత్వా సాయం మహాజనస్స సత్థు ధమ్మదేసనం సుత్వా నగరం పవిసనకాలే జేతవనాభిముఖీ గచ్ఛతి, ‘‘కహం గచ్ఛసీ’’తి చ పుట్ఠా ‘‘సమణస్స గోతమస్స సన్తికం గమిస్సామి, అహఞ్హి తేన సద్ధిం ఏకగన్ధకుటియం వసామీ’’తి వత్వా అఞ్ఞతరస్మిం తిత్థియారామే వసిత్వా పాతోవ జేతవనమగ్గం ఓతరిత్వా నగరాభిముఖీ ఆగచ్ఛన్తీ ‘‘కిం, సున్దరి, కహం గతాసీ’’తి పుట్ఠా ‘‘సమణేన గోతమేన సద్ధిం ఏకగన్ధకుటియం వసిత్వా తం కిలేసరతియా రమాపేత్వా ఆగతామ్హీ’’తి వదతి.

    ‘‘Tena kho pana samayena bhagavā sakkato hoti garukato mānito pūjito’’ti vatthu vitthārato udāne (udā. 38) āgatameva. Ayaṃ panettha saṅkhepo – bhagavato kira bhikkhusaṅghassa ca pañcannaṃ mahānadīnaṃ mahoghasadise lābhasakkāre uppanne hatalābhasakkārā aññatitthiyā sūriyuggamanakāle khajjopanakā viya nippabhā hutvā ekato sannipatitvā mantayiṃsu – ‘‘mayaṃ samaṇassa gotamassa uppannakālato paṭṭhāya hatalābhasakkārā, na no koci atthibhāvampi jānāti, kena nu kho saddhiṃ ekato hutvā samaṇassa gotamassa avaṇṇaṃ uppādetvā lābhasakkāramassa antaradhāpeyyāmā’’ti. Atha nesaṃ etadahosi – ‘‘sundariyā saddhiṃ ekato hutvā sakkuṇissāmā’’ti. Te ekadivasaṃ sundariṃ titthiyārāmaṃ pavisitvā vanditvā ṭhitaṃ nālapiṃsu. Sā punappunaṃ sallapantīpi paṭivacanaṃ alabhitvā ‘‘api panayyā, kenaci viheṭhitatthā’’ti pucchi. ‘‘Kiṃ, bhagini, samaṇaṃ gotamaṃ amhe viheṭhetvā hatalābhasakkāre katvā vicarantaṃ na passasī’’ti? ‘‘Mayā ettha kiṃ kātuṃ vaṭṭatī’’ti? ‘‘Tvaṃ khosi, bhagini, abhirūpā sobhaggappattā, samaṇassa gotamassa ayasaṃ āropetvā mahājanaṃ tava kathaṃ gāhāpetvā hatalābhasakkāraṃ karohī’’ti. Sā taṃ sutvā ‘‘sādhū’’ti sampaṭicchitvā pakkantā tato paṭṭhāya mālāgandhavilepanakappūrakaṭukaphalādīni gahetvā sāyaṃ mahājanassa satthu dhammadesanaṃ sutvā nagaraṃ pavisanakāle jetavanābhimukhī gacchati, ‘‘kahaṃ gacchasī’’ti ca puṭṭhā ‘‘samaṇassa gotamassa santikaṃ gamissāmi, ahañhi tena saddhiṃ ekagandhakuṭiyaṃ vasāmī’’ti vatvā aññatarasmiṃ titthiyārāme vasitvā pātova jetavanamaggaṃ otaritvā nagarābhimukhī āgacchantī ‘‘kiṃ, sundari, kahaṃ gatāsī’’ti puṭṭhā ‘‘samaṇena gotamena saddhiṃ ekagandhakuṭiyaṃ vasitvā taṃ kilesaratiyā ramāpetvā āgatāmhī’’ti vadati.

    అథ తే కతిపాహచ్చయేన ధుత్తానం కహాపణే దత్వా ‘‘గచ్ఛథ సున్దరిం మారేత్వా సమణస్స గోతమస్స గన్ధకుటియా సమీపే మాలాకచవరన్తరే నిక్ఖిపిత్వా ఏథా’’తి వదింసు. తే తథా అకంసు. తతో తిత్థియా ‘‘సున్దరిం న పస్సామా’’తి కోలాహలం కత్వా రఞ్ఞో ఆరోచేత్వా ‘‘కహం వో ఆసఙ్కా’’తి వుత్తా ‘‘ఇమేసు దివసేసు జేతవనే వసతి, తత్థస్సా పవత్తిం న జానామా’’తి వత్వా ‘‘తేన హి గచ్ఛథ, నం విచినథా’’తి రఞ్ఞా అనుఞ్ఞాతా అత్తనో ఉపట్ఠాకే గహేత్వా జేతవనం గన్త్వా విచినన్తా మాలాకచవరన్తరే తం దిస్వా మఞ్చకం ఆరోపేత్వా నగరం పవేసేత్వా ‘‘సమణస్స గోతమస్స సావకా ‘సత్థారా కతం పాపకమ్మం పటిచ్ఛాదేస్సామా’తి సున్దరిం మారేత్వా మాలాకచవరన్తరే నిక్ఖిపింసూ’’తి రఞ్ఞో ఆరోచయింసు. రాజా ‘‘తేన హి గచ్ఛథ, నగరం ఆహిణ్డథా’’తి ఆహ. తే నగరవీథీసు ‘‘పస్సథ సమణానం సక్యపుత్తియానం కమ్మ’’న్తిఆదీని వత్వా పున రఞ్ఞో నివేసనద్వారం ఆగమింసు. రాజా సున్దరియా సరీరం ఆమకసుసానే అట్టకం ఆరోపేత్వా రక్ఖాపేసి. సావత్థివాసినో ఠపేత్వా అరియసావకే సేసా యేభుయ్యేన ‘‘పస్సథ సమణానం సక్యపుత్తియానం కమ్మ’’న్తిఆదీని వత్వా అన్తోనగరేపి బహినగరేపి భిక్ఖూ అక్కోసన్తా విచరన్తి. భిక్ఖూ తం పవత్తిం తథాగతస్స ఆరోచేసుం. సత్థా ‘‘తేన హి తుమ్హేపి తే మనుస్సే ఏవం పటిచోదేథా’’తి వత్వా ఇమం గాథమాహ –

    Atha te katipāhaccayena dhuttānaṃ kahāpaṇe datvā ‘‘gacchatha sundariṃ māretvā samaṇassa gotamassa gandhakuṭiyā samīpe mālākacavarantare nikkhipitvā ethā’’ti vadiṃsu. Te tathā akaṃsu. Tato titthiyā ‘‘sundariṃ na passāmā’’ti kolāhalaṃ katvā rañño ārocetvā ‘‘kahaṃ vo āsaṅkā’’ti vuttā ‘‘imesu divasesu jetavane vasati, tatthassā pavattiṃ na jānāmā’’ti vatvā ‘‘tena hi gacchatha, naṃ vicinathā’’ti raññā anuññātā attano upaṭṭhāke gahetvā jetavanaṃ gantvā vicinantā mālākacavarantare taṃ disvā mañcakaṃ āropetvā nagaraṃ pavesetvā ‘‘samaṇassa gotamassa sāvakā ‘satthārā kataṃ pāpakammaṃ paṭicchādessāmā’ti sundariṃ māretvā mālākacavarantare nikkhipiṃsū’’ti rañño ārocayiṃsu. Rājā ‘‘tena hi gacchatha, nagaraṃ āhiṇḍathā’’ti āha. Te nagaravīthīsu ‘‘passatha samaṇānaṃ sakyaputtiyānaṃ kamma’’ntiādīni vatvā puna rañño nivesanadvāraṃ āgamiṃsu. Rājā sundariyā sarīraṃ āmakasusāne aṭṭakaṃ āropetvā rakkhāpesi. Sāvatthivāsino ṭhapetvā ariyasāvake sesā yebhuyyena ‘‘passatha samaṇānaṃ sakyaputtiyānaṃ kamma’’ntiādīni vatvā antonagarepi bahinagarepi bhikkhū akkosantā vicaranti. Bhikkhū taṃ pavattiṃ tathāgatassa ārocesuṃ. Satthā ‘‘tena hi tumhepi te manusse evaṃ paṭicodethā’’ti vatvā imaṃ gāthamāha –

    ౩౦౬.

    306.

    ‘‘అభూతవాదీ నిరయం ఉపేతి,

    ‘‘Abhūtavādī nirayaṃ upeti,

    యో వాపి కత్వా న కరోమిచాహ;

    Yo vāpi katvā na karomicāha;

    ఉభోపి తే పేచ్చ సమా భవన్తి,

    Ubhopi te pecca samā bhavanti,

    నిహీనకమ్మా మనుజా పరత్థా’’తి.

    Nihīnakammā manujā paratthā’’ti.

    తత్థ అభూతవాదీతి పరస్స దోసం అదిస్వావ ముసావాదం కత్వా తుచ్ఛేన పరం అబ్భాచిక్ఖన్తో. కత్వాతి యో వా పన పాపకమ్మం కత్వా ‘‘నాహం ఏతం కరోమీ’’తి ఆహ. పేచ్చ సమా భవన్తీతి తే ఉభోపి జనా పరలోకం గన్త్వా నిరయం ఉపగమనేన గతియా సమా భవన్తి. గతియేవ నేసం పరిచ్ఛిన్నా, ఆయు పన నేసం న పరిచ్ఛిన్నం. బహుకఞ్హి పాపకమ్మం కత్వా చిరం నిరయే పచ్చన్తి, పరిత్తం కత్వా అప్పమత్తకమేవ కాలం. యస్మా పన నేసం ఉభిన్నమ్పి లామకమేవ కమ్మం, తేన వుత్తం – ‘‘నిహీనకమ్మా మనుజా పరత్థా’’తి. పరత్థాతి ఇమస్స పన పదస్స పురతో పేచ్చపదేన సమ్బన్ధో. పేచ్చ పరత్థ ఇతో గన్త్వా తే నిహీనకమ్మా పరలోకే సమా భవన్తీతి అత్థో. దేసనావసానే బహూ సోతాపత్తిఫలాదీని పాపుణింసూతి.

    Tattha abhūtavādīti parassa dosaṃ adisvāva musāvādaṃ katvā tucchena paraṃ abbhācikkhanto. Katvāti yo vā pana pāpakammaṃ katvā ‘‘nāhaṃ etaṃ karomī’’ti āha. Pecca samā bhavantīti te ubhopi janā paralokaṃ gantvā nirayaṃ upagamanena gatiyā samā bhavanti. Gatiyeva nesaṃ paricchinnā, āyu pana nesaṃ na paricchinnaṃ. Bahukañhi pāpakammaṃ katvā ciraṃ niraye paccanti, parittaṃ katvā appamattakameva kālaṃ. Yasmā pana nesaṃ ubhinnampi lāmakameva kammaṃ, tena vuttaṃ – ‘‘nihīnakammā manujā paratthā’’ti. Paratthāti imassa pana padassa purato peccapadena sambandho. Pecca parattha ito gantvā te nihīnakammā paraloke samā bhavantīti attho. Desanāvasāne bahū sotāpattiphalādīni pāpuṇiṃsūti.

    రాజా ‘‘సున్దరియా అఞ్ఞేహి మారితభావం జానాథా’’తి పురిసే ఉయ్యోజేసి. అథ తే ధుత్తా తేహి కహాపణేహి సురం పివన్తా అఞ్ఞమఞ్ఞం కలహం కరింసు. ఏకో ఏకం ఆహ – ‘‘త్వం సున్దరిం ఏకప్పహారేనేవ మారేత్వా మాలాకచవరన్తరే నిక్ఖిపిత్వా తతో లద్ధకహాపణేహి సురం పివసి, హోతు హోతూ’’తి. రాజపురిసా తే ధుత్తే గహేత్వా రఞ్ఞో దస్సేసుం. అథ నే రాజా ‘‘తుమ్హేహి సా మారితా’’తి పుచ్ఛి. ‘‘ఆమ, దేవా’’తి. ‘‘కేహి మారాపితా’’తి? ‘‘అఞ్ఞతిత్థియేహి, దేవా’’తి. రాజా తిత్థియే పక్కోసాపేత్వా పుచ్ఛి. తే తథేవ వదింసు. తేన హి గచ్ఛథ తుమ్హే ఏవం వదన్తా నగరం ఆహిణ్డథ – ‘‘అయం సున్దరీ సమణస్స గోతమస్స అవణ్ణం ఆరోపేతుకామేహి అమ్హేహి మారాపితా, నేవ సమణస్స గోతమస్స, న సావకానం దోసో అత్థి, అమ్హాకమేవ దోసో’’తి. తే తథా కరింసు. బాలమహాజనో తదా సద్దహి, తిత్థియాపి ధుత్తాపి పురిసవధదణ్డం పాపుణింసు. తతో పట్ఠాయ బుద్ధానం సక్కారో మహా అహోసీతి.

    Rājā ‘‘sundariyā aññehi māritabhāvaṃ jānāthā’’ti purise uyyojesi. Atha te dhuttā tehi kahāpaṇehi suraṃ pivantā aññamaññaṃ kalahaṃ kariṃsu. Eko ekaṃ āha – ‘‘tvaṃ sundariṃ ekappahāreneva māretvā mālākacavarantare nikkhipitvā tato laddhakahāpaṇehi suraṃ pivasi, hotu hotū’’ti. Rājapurisā te dhutte gahetvā rañño dassesuṃ. Atha ne rājā ‘‘tumhehi sā māritā’’ti pucchi. ‘‘Āma, devā’’ti. ‘‘Kehi mārāpitā’’ti? ‘‘Aññatitthiyehi, devā’’ti. Rājā titthiye pakkosāpetvā pucchi. Te tatheva vadiṃsu. Tena hi gacchatha tumhe evaṃ vadantā nagaraṃ āhiṇḍatha – ‘‘ayaṃ sundarī samaṇassa gotamassa avaṇṇaṃ āropetukāmehi amhehi mārāpitā, neva samaṇassa gotamassa, na sāvakānaṃ doso atthi, amhākameva doso’’ti. Te tathā kariṃsu. Bālamahājano tadā saddahi, titthiyāpi dhuttāpi purisavadhadaṇḍaṃ pāpuṇiṃsu. Tato paṭṭhāya buddhānaṃ sakkāro mahā ahosīti.

    సున్దరీపరిబ్బాజికావత్థు పఠమం.

    Sundarīparibbājikāvatthu paṭhamaṃ.

    ౨. దుచ్చరితఫలపీళితవత్థు

    2. Duccaritaphalapīḷitavatthu

    కాసావకణ్ఠాతి ఇమం ధమ్మదేసనం సత్థా వేళువనే విహరన్తో దుచ్చరితఫలానుభావేన పీళితే సత్తే ఆరబ్భ కథేసి.

    Kāsāvakaṇṭhāti imaṃ dhammadesanaṃ satthā veḷuvane viharanto duccaritaphalānubhāvena pīḷite satte ārabbha kathesi.

    ఆయస్మా హి మోగ్గల్లానో లక్ఖణత్థేరేన సద్ధిం గిజ్ఝకూటా ఓరోహన్తో అట్ఠిసఙ్ఖలికపేతాదీనం అత్తభావే దిస్వా సితం కరోన్తో లక్ఖణత్థేరేన సితకారణం పుట్ఠో ‘‘అకాలో, ఆవుసో, ఇమస్స పఞ్హస్స, తథాగతస్స సన్తికే మం పుచ్ఛేయ్యాసీ’’తి వత్వా తథాగతస్స సన్తికే థేరేన పుట్ఠో అట్ఠిసఙ్ఖలికపేతాదీనం దిట్ఠభావం ఆచిక్ఖిత్వా ‘‘ఇధాహం, ఆవుసో, గిజ్ఝకూటా పబ్బతా ఓరోహన్తో అద్దసం భిక్ఖుం వేహాసం గచ్ఛన్తం, తస్స సఙ్ఘాటిపి ఆదిత్తా సమ్పజ్జలితా సజోతిభూతా…పే॰… కాయోపి ఆదిత్తో’’తిఆదినా (పారా॰ ౨౩౦; సం॰ ని॰ ౨.౨౧౮) నయేన సద్ధిం పత్తచీవరకాయబన్ధనాదీహి డయ్హమానే పఞ్చ సహధమ్మికే ఆరోచేసి. సత్థా తేసం కస్సపదసబలస్స సాసనే పబ్బజిత్వా పబ్బజ్జాయ అనురూపం కాతుం అసక్కోన్తానం పాపభావం ఆచిక్ఖిత్వా తస్మిం ఖణే తత్థ నిసిన్నానం బహూనం పాపభిక్ఖూనం దుచ్చరితకమ్మస్స విపాకం దస్సేన్తో ఇమం గాథమాహ –

    Āyasmā hi moggallāno lakkhaṇattherena saddhiṃ gijjhakūṭā orohanto aṭṭhisaṅkhalikapetādīnaṃ attabhāve disvā sitaṃ karonto lakkhaṇattherena sitakāraṇaṃ puṭṭho ‘‘akālo, āvuso, imassa pañhassa, tathāgatassa santike maṃ puccheyyāsī’’ti vatvā tathāgatassa santike therena puṭṭho aṭṭhisaṅkhalikapetādīnaṃ diṭṭhabhāvaṃ ācikkhitvā ‘‘idhāhaṃ, āvuso, gijjhakūṭā pabbatā orohanto addasaṃ bhikkhuṃ vehāsaṃ gacchantaṃ, tassa saṅghāṭipi ādittā sampajjalitā sajotibhūtā…pe… kāyopi āditto’’tiādinā (pārā. 230; saṃ. ni. 2.218) nayena saddhiṃ pattacīvarakāyabandhanādīhi ḍayhamāne pañca sahadhammike ārocesi. Satthā tesaṃ kassapadasabalassa sāsane pabbajitvā pabbajjāya anurūpaṃ kātuṃ asakkontānaṃ pāpabhāvaṃ ācikkhitvā tasmiṃ khaṇe tattha nisinnānaṃ bahūnaṃ pāpabhikkhūnaṃ duccaritakammassa vipākaṃ dassento imaṃ gāthamāha –

    ౩౦౭.

    307.

    ‘‘కాసావకణ్ఠా బహవో, పాపధమ్మా అసఞ్ఞతా;

    ‘‘Kāsāvakaṇṭhā bahavo, pāpadhammā asaññatā;

    పాపా పాపేహి కమ్మేహి, నిరయం తే ఉపపజ్జరే’’తి.

    Pāpā pāpehi kammehi, nirayaṃ te upapajjare’’ti.

    తత్థ కాసావకణ్ఠాతి కాసావేన పలివేఠితకణ్ఠా. పాపధమ్మాతి లామకధమ్మా. అసఞ్ఞతాతి కాయాదిసంయమరహితా, తథారూపా పాపపుగ్గలా అత్తనా కతేహి అకుసలకమ్మేహి నిరయం ఉపపజ్జన్తి, తే తత్థ పచ్చిత్వా తతో చుతా విపాకావసేసేన పేతేసుపి ఏవం పచ్చన్తీతి అత్థో.

    Tattha kāsāvakaṇṭhāti kāsāvena paliveṭhitakaṇṭhā. Pāpadhammāti lāmakadhammā. Asaññatāti kāyādisaṃyamarahitā, tathārūpā pāpapuggalā attanā katehi akusalakammehi nirayaṃ upapajjanti, te tattha paccitvā tato cutā vipākāvasesena petesupi evaṃ paccantīti attho.

    దేసనావసానే బహూ సోతాపత్తిఫలాదీని పాపుణింసూతి.

    Desanāvasāne bahū sotāpattiphalādīni pāpuṇiṃsūti.

    దుచ్చరితఫలపీళితవత్థు దుతియం.

    Duccaritaphalapīḷitavatthu dutiyaṃ.

    ౩. వగ్గుముదాతీరియభిక్ఖువత్థు

    3. Vaggumudātīriyabhikkhuvatthu

    సేయ్యో అయోగుళోతి ఇమం ధమ్మదేసనం సత్థా వేసాలిం ఉపనిస్సాయ మహావనే విహరన్తో వగ్గుముదాతీరియే భిక్ఖూ ఆరబ్భ కథేసి. వత్థు ఉత్తరిమనుస్సధమ్మపారాజికే (పారా॰ ౧౯౩ ఆదయో) ఆగతమేవ.

    Seyyo ayoguḷoti imaṃ dhammadesanaṃ satthā vesāliṃ upanissāya mahāvane viharanto vaggumudātīriye bhikkhū ārabbha kathesi. Vatthu uttarimanussadhammapārājike (pārā. 193 ādayo) āgatameva.

    తదా హి సత్థా తే భిక్ఖూ ‘‘కిం పన తుమ్హే, భిక్ఖవే, ఉదరస్సత్థాయ గిహీనం అఞ్ఞమఞ్ఞస్స ఉత్తరిమనుస్సధమ్మస్స వణ్ణం భాసిత్థా’’తి వత్వా తేహి ‘‘ఆమ, భన్తే’’తి వుత్తే తే భిక్ఖూ అనేకపరియాయేన గరహిత్వా ఇమం గాథమాహ –

    Tadā hi satthā te bhikkhū ‘‘kiṃ pana tumhe, bhikkhave, udarassatthāya gihīnaṃ aññamaññassa uttarimanussadhammassa vaṇṇaṃ bhāsitthā’’ti vatvā tehi ‘‘āma, bhante’’ti vutte te bhikkhū anekapariyāyena garahitvā imaṃ gāthamāha –

    ౩౦౮.

    308.

    ‘‘సేయ్యో అయోగుళో భుత్తో, తత్తో అగ్గిసిఖూపమో;

    ‘‘Seyyo ayoguḷo bhutto, tatto aggisikhūpamo;

    యఞ్చే భుఞ్జేయ్య దుస్సీలో, రట్ఠపిణ్డమసఞ్ఞతో’’తి.

    Yañce bhuñjeyya dussīlo, raṭṭhapiṇḍamasaññato’’ti.

    తత్థ యఞ్చే భుఞ్జేయ్యాతి యం దుస్సీలో నిస్సీలపుగ్గలో కాయాదీహి అసఞ్ఞతో రట్ఠవాసీహి సద్ధాయ దిన్నం రట్ఠపిణ్డం ‘‘సమణోమ్హీ’’తి పటిజానన్తో గహేత్వా భుఞ్జేయ్య, తత్తో ఆదిత్తో అగ్గివణ్ణో అయోగుళోవ భుత్తో సేయ్యో సున్దరతరో. కిం కారణా? తప్పచ్చయా హి ఏకోవ అత్తభావో ఝాయేయ్య, దుస్సీలో పన సద్ధాదేయ్యం భుఞ్జిత్వా అనేకానిపి జాతిసతాని నిరయే పచ్చేయ్యాతి అత్థో.

    Tattha yañce bhuñjeyyāti yaṃ dussīlo nissīlapuggalo kāyādīhi asaññato raṭṭhavāsīhi saddhāya dinnaṃ raṭṭhapiṇḍaṃ ‘‘samaṇomhī’’ti paṭijānanto gahetvā bhuñjeyya, tatto āditto aggivaṇṇo ayoguḷova bhutto seyyo sundarataro. Kiṃ kāraṇā? Tappaccayā hi ekova attabhāvo jhāyeyya, dussīlo pana saddhādeyyaṃ bhuñjitvā anekānipi jātisatāni niraye pacceyyāti attho.

    దేసనావసానే బహూ సోతాపత్తిఫలాదీని పాపుణింసూతి.

    Desanāvasāne bahū sotāpattiphalādīni pāpuṇiṃsūti.

    వగ్గుముదాతీరియభిక్ఖువత్థు తతియం.

    Vaggumudātīriyabhikkhuvatthu tatiyaṃ.

    ౪. ఖేమకసేట్ఠిపుత్తవత్థు

    4. Khemakaseṭṭhiputtavatthu

    చత్తారి ఠానానీతి ఇమం ధమ్మదేసనం సత్థా జేతవనే విహరన్తో అనాథపిణ్డికస్స భాగినేయ్యం ఖేమకం నామ సేట్ఠిపుత్తం ఆరబ్భ కథేసి.

    Cattāriṭhānānīti imaṃ dhammadesanaṃ satthā jetavane viharanto anāthapiṇḍikassa bhāgineyyaṃ khemakaṃ nāma seṭṭhiputtaṃ ārabbha kathesi.

    సో కిర అభిరూపో అహోసి, యేభుయ్యేన ఇత్థియో తం దిస్వా రాగాభిభూతా సకభావేన సణ్ఠాతుం నాసక్ఖింసు. సోపి పరదారకమ్మాభిరతోవ అహోసి. అథ నం రత్తిం రాజపురిసా గహేత్వా రఞ్ఞో దస్సేసుం. రాజా మహాసేట్ఠిస్స లజ్జామీతి తం కిఞ్చి అవత్వా విస్సజ్జాపేసి. సో పన నేవ విరమి . అథ నం దుతియమ్పి తతియమ్పి రాజపురిసా గహేత్వా రఞ్ఞో దస్సేసుం. రాజా విస్సజ్జాపేసియేవ. మహాసేట్ఠి, తం పవత్తిం సుత్వా తం ఆదాయ సత్థు సన్తికం గన్త్వా తం పవత్తిం ఆరోచేత్వా, ‘‘భన్తే, ఇమస్స ధమ్మం దేసేథా’’తి ఆహ. సత్థా తస్స సంవేగకథం వత్వా పరదారసేవనాయ దోసం దస్సేన్తో ఇమా గాథా అభాసి –

    So kira abhirūpo ahosi, yebhuyyena itthiyo taṃ disvā rāgābhibhūtā sakabhāvena saṇṭhātuṃ nāsakkhiṃsu. Sopi paradārakammābhiratova ahosi. Atha naṃ rattiṃ rājapurisā gahetvā rañño dassesuṃ. Rājā mahāseṭṭhissa lajjāmīti taṃ kiñci avatvā vissajjāpesi. So pana neva virami . Atha naṃ dutiyampi tatiyampi rājapurisā gahetvā rañño dassesuṃ. Rājā vissajjāpesiyeva. Mahāseṭṭhi, taṃ pavattiṃ sutvā taṃ ādāya satthu santikaṃ gantvā taṃ pavattiṃ ārocetvā, ‘‘bhante, imassa dhammaṃ desethā’’ti āha. Satthā tassa saṃvegakathaṃ vatvā paradārasevanāya dosaṃ dassento imā gāthā abhāsi –

    ౩౦౯.

    309.

    ‘‘చత్తారి ఠానాని నరో పమత్తో,

    ‘‘Cattāri ṭhānāni naro pamatto,

    ఆపజ్జతి పరదారూపసేవీ;

    Āpajjati paradārūpasevī;

    అపుఞ్ఞలాభం న నికామసేయ్యం,

    Apuññalābhaṃ na nikāmaseyyaṃ,

    నిన్దం తతీయం నిరయం చతుత్థం.

    Nindaṃ tatīyaṃ nirayaṃ catutthaṃ.

    ౩౧౦.

    310.

    ‘‘అపుఞ్ఞలాభో చ గతీ చ పాపికా,

    ‘‘Apuññalābho ca gatī ca pāpikā,

    భీతస్స భీతాయ రతీ చ థోకికా;

    Bhītassa bhītāya ratī ca thokikā;

    రాజా చ దణ్డం గరుకం పణేతి,

    Rājā ca daṇḍaṃ garukaṃ paṇeti,

    తస్మా నరో పరదారం న సేవే’’తి.

    Tasmā naro paradāraṃ na seve’’ti.

    తత్థ ఠానానీతి దుక్ఖకారణాని. పమత్తోతి సతివోస్సగ్గేన సమన్నాగతో. ఆపజ్జతీతి పాపుణాతి. పరదారూపసేవీతి పరదారం ఉపసేవన్తో ఉప్పథచారీ. అపుఞ్ఞలాభన్తి అకుసలలాభం. న నికామసేయ్యన్తి యథా ఇచ్ఛతి, ఏవం సేయ్యం అలభిత్వా అనిచ్ఛితం పరిత్తకమేవ కాలం సేయ్యం లభతి. అపుఞ్ఞలాభో చాతి ఏవం తస్స అయఞ్చ అపుఞ్ఞలాభో, తేన చ అపుఞ్ఞేన నిరయసఙ్ఖాతా పాపికా గతి హోతి. రతీ చ థోకికాతి యా తస్స భీతస్స భీతాయ ఇత్థియా సద్ధిం రతి, సాపి థోకికా పరిత్తా హోతి. గరుకన్తి రాజా చ హత్థచ్ఛేదాదివసేన గరుకం దణ్డం పణేతి. తస్మాతి యస్మా పరదారం సేవన్తో ఏతాని అపుఞ్ఞాదీని పాపుణాతి, తస్మా పరదారం న సేవేయ్యాతి అత్థో.

    Tattha ṭhānānīti dukkhakāraṇāni. Pamattoti sativossaggena samannāgato. Āpajjatīti pāpuṇāti. Paradārūpasevīti paradāraṃ upasevanto uppathacārī. Apuññalābhanti akusalalābhaṃ. Na nikāmaseyyanti yathā icchati, evaṃ seyyaṃ alabhitvā anicchitaṃ parittakameva kālaṃ seyyaṃ labhati. Apuññalābho cāti evaṃ tassa ayañca apuññalābho, tena ca apuññena nirayasaṅkhātā pāpikā gati hoti. Ratī ca thokikāti yā tassa bhītassa bhītāya itthiyā saddhiṃ rati, sāpi thokikā parittā hoti. Garukanti rājā ca hatthacchedādivasena garukaṃ daṇḍaṃ paṇeti. Tasmāti yasmā paradāraṃ sevanto etāni apuññādīni pāpuṇāti, tasmā paradāraṃ na seveyyāti attho.

    దేసనావసానే ఖేమకో సోతాపత్తిఫలే పతిట్ఠహి. తతో పట్ఠాయ మహాజనో సుఖం వీతినామేసి. కిం పనస్స పుబ్బకమ్మన్తి? సో కిర కస్సపబుద్ధకాలే ఉత్తమమల్లో హుత్వా ద్వే సువణ్ణపటాకా దసబలస్స కఞ్చనథూపే ఆరోపేత్వా పత్థనం పట్ఠపేసి ‘‘ఠపేత్వా ఞాతిసాలోహితిత్థియో అవసేసా మం దిస్వా రజ్జన్తూ’’తి. ఇదమస్స పుబ్బకమ్మన్తి. తేన తం నిబ్బత్తనిబ్బత్తట్ఠానే దిస్వా పరేసం ఇత్థియో సకభావేన సణ్ఠాతుం నాసక్ఖింసూతి.

    Desanāvasāne khemako sotāpattiphale patiṭṭhahi. Tato paṭṭhāya mahājano sukhaṃ vītināmesi. Kiṃ panassa pubbakammanti? So kira kassapabuddhakāle uttamamallo hutvā dve suvaṇṇapaṭākā dasabalassa kañcanathūpe āropetvā patthanaṃ paṭṭhapesi ‘‘ṭhapetvā ñātisālohititthiyo avasesā maṃ disvā rajjantū’’ti. Idamassa pubbakammanti. Tena taṃ nibbattanibbattaṭṭhāne disvā paresaṃ itthiyo sakabhāvena saṇṭhātuṃ nāsakkhiṃsūti.

    ఖేమకసేట్ఠిపుత్తవత్థు చతుత్థం.

    Khemakaseṭṭhiputtavatthu catutthaṃ.

    ౫. దుబ్బచభిక్ఖువత్థు

    5. Dubbacabhikkhuvatthu

    కుసో యథాతి ఇమం ధమ్మదేసనం సత్థా జేతవనే విహరన్తో అఞ్ఞతరం దుబ్బచభిక్ఖుం ఆరబ్భ కథేసి.

    Kuso yathāti imaṃ dhammadesanaṃ satthā jetavane viharanto aññataraṃ dubbacabhikkhuṃ ārabbha kathesi.

    ఏకో కిర భిక్ఖు అసఞ్చిచ్చ ఏకం తిణం ఛిన్దిత్వా కుక్కుచ్చే ఉప్పన్నే ఏకం భిక్ఖుం ఉపసఙ్కమిత్వా, ‘‘ఆవుసో, యో తిణం ఛిన్దతి, తస్స కిం హోతీ’’తి తం అత్తనా కతభావం ఆరోచేత్వా పుచ్ఛి. అథ నం ఇతరో ‘‘త్వం తిణస్స ఛిన్నకారణా కిఞ్చి హోతీతి సఞ్ఞం కరోసి, న ఏత్థ కిఞ్చి హోతి, దేసేత్వా పన ముచ్చతీ’’తి వత్వా సయమ్పి ఉభోహి హత్థేహి తిణం లుఞ్చిత్వా అగ్గహేసి. భిక్ఖూ తం పవత్తిం సత్థు ఆరోచేసుం. సత్థా తం భిక్ఖుం అనేకపరియాయేన విగరహిత్వా ధమ్మం దేసేన్తో ఇమా గాథా అభాసి –

    Eko kira bhikkhu asañcicca ekaṃ tiṇaṃ chinditvā kukkucce uppanne ekaṃ bhikkhuṃ upasaṅkamitvā, ‘‘āvuso, yo tiṇaṃ chindati, tassa kiṃ hotī’’ti taṃ attanā katabhāvaṃ ārocetvā pucchi. Atha naṃ itaro ‘‘tvaṃ tiṇassa chinnakāraṇā kiñci hotīti saññaṃ karosi, na ettha kiñci hoti, desetvā pana muccatī’’ti vatvā sayampi ubhohi hatthehi tiṇaṃ luñcitvā aggahesi. Bhikkhū taṃ pavattiṃ satthu ārocesuṃ. Satthā taṃ bhikkhuṃ anekapariyāyena vigarahitvā dhammaṃ desento imā gāthā abhāsi –

    ౩౧౧.

    311.

    ‘‘కుసో యథా దుగ్గహితో, హత్థమేవానుకన్తతి;

    ‘‘Kuso yathā duggahito, hatthamevānukantati;

    సామఞ్ఞం దుప్పరామట్ఠం, నిరయాయుపకడ్ఢతి.

    Sāmaññaṃ dupparāmaṭṭhaṃ, nirayāyupakaḍḍhati.

    ౩౧౨.

    312.

    ‘‘యం కిఞ్చి సిథిలం కమ్మం, సంకిలిట్ఠఞ్చ యం వతం;

    ‘‘Yaṃ kiñci sithilaṃ kammaṃ, saṃkiliṭṭhañca yaṃ vataṃ;

    సఙ్కస్సరం బ్రహ్మచరియం, న తం హోతి మహప్ఫలం.

    Saṅkassaraṃ brahmacariyaṃ, na taṃ hoti mahapphalaṃ.

    ౩౧౩.

    313.

    ‘‘కయిరా చే కయిరాథేనం, దళ్హమేనం పరక్కమే;

    ‘‘Kayirā ce kayirāthenaṃ, daḷhamenaṃ parakkame;

    సిథిలో హి పరిబ్బాజో, భియ్యో ఆకిరతే రజ’’న్తి.

    Sithilo hi paribbājo, bhiyyo ākirate raja’’nti.

    తత్థ కుసోతి యం కిఞ్చి తిఖిణధారం తిణం అన్తమసో తాలపణ్ణమ్పి, యథా సో కుసో యేన దుగ్గహితో, తస్స హత్థం అనుకన్తతి ఫాలేతి, ఏవమేవ సమణధమ్మసఙ్ఖాతం సామఞ్ఞమ్పి ఖణ్డసీలాదితాయ దుప్పరామట్ఠం నిరయాయుపకడ్ఢతి, నిరయే నిబ్బత్తాపేతీతి అత్థో. సిథిలన్తి ఓలీయిత్వా కరణేన సిథిలగాహం కత్వా కతం యంకిఞ్చి కమ్మం. సంకిలిట్ఠన్తి వేసియాదికేసు అగోచరేసు చరణేన సంకిలిట్ఠం. సఙ్కస్సరన్తి సఙ్కాహి సరితబ్బం, ఉపోసథకిచ్చాదీసు అఞ్ఞతరకిచ్చేన సన్నిపతితమ్పి సఙ్ఘం దిస్వా ‘‘అద్ధా ఇమే మమ చరియం ఞత్వా మం ఉక్ఖిపితుకామావ సన్నిపతితా’’తి ఏవం అత్తనో ఆసఙ్కాహి సరితం ఉస్సఙ్కితం పరిసఙ్కితం. న తం హోతీతి తం ఏవరూపం సమణధమ్మసఙ్ఖాతం బ్రహ్మచరియం తస్స పుగ్గలస్స మహప్ఫలం న హోతి, తస్స మహప్ఫలాభావేనేవ భిక్ఖదాయకానమ్పిస్స న మహప్ఫలం హోతీతి అత్థో. కయిరా చేతి తస్మా యం కమ్మం కరేయ్య, తం కరేయ్యాథేవ. దళ్హమేనం పరక్కమేతి థిరకతమేవ కత్వా అవత్తసమాదానో హుత్వా ఏనం కయిరా. పరిబ్బాజోతి సిథిలభావేన కతో ఖణ్డాదిభావప్పత్తో సమణధమ్మో. భియ్యో ఆకిరతే రజన్తి అబ్భన్తరే విజ్జమానం రాగరజాదిం ఏవరూపో సమణధమ్మో అపనేతుం న సక్కోతి, అథ ఖో తస్స ఉపరి అపరమ్పి రాగరజాదిం ఆకిరతీతి అత్థో.

    Tattha kusoti yaṃ kiñci tikhiṇadhāraṃ tiṇaṃ antamaso tālapaṇṇampi, yathā so kuso yena duggahito, tassa hatthaṃ anukantati phāleti, evameva samaṇadhammasaṅkhātaṃ sāmaññampi khaṇḍasīlāditāya dupparāmaṭṭhaṃ nirayāyupakaḍḍhati, niraye nibbattāpetīti attho. Sithilanti olīyitvā karaṇena sithilagāhaṃ katvā kataṃ yaṃkiñci kammaṃ. Saṃkiliṭṭhanti vesiyādikesu agocaresu caraṇena saṃkiliṭṭhaṃ. Saṅkassaranti saṅkāhi saritabbaṃ, uposathakiccādīsu aññatarakiccena sannipatitampi saṅghaṃ disvā ‘‘addhā ime mama cariyaṃ ñatvā maṃ ukkhipitukāmāva sannipatitā’’ti evaṃ attano āsaṅkāhi saritaṃ ussaṅkitaṃ parisaṅkitaṃ. Na taṃ hotīti taṃ evarūpaṃ samaṇadhammasaṅkhātaṃ brahmacariyaṃ tassa puggalassa mahapphalaṃ na hoti, tassa mahapphalābhāveneva bhikkhadāyakānampissa na mahapphalaṃ hotīti attho. Kayirā ceti tasmā yaṃ kammaṃ kareyya, taṃ kareyyātheva. Daḷhamenaṃ parakkameti thirakatameva katvā avattasamādāno hutvā enaṃ kayirā. Paribbājoti sithilabhāvena kato khaṇḍādibhāvappatto samaṇadhammo. Bhiyyo ākirate rajanti abbhantare vijjamānaṃ rāgarajādiṃ evarūpo samaṇadhammo apanetuṃ na sakkoti, atha kho tassa upari aparampi rāgarajādiṃ ākiratīti attho.

    దేసనావసానే బహూ సోతాపత్తిఫలాదీని పాపుణింసు, సోపి భిక్ఖు సంవరే ఠత్వా పచ్ఛా విపస్సనం వడ్ఢేత్వా అరహత్తం పాపుణీతి.

    Desanāvasāne bahū sotāpattiphalādīni pāpuṇiṃsu, sopi bhikkhu saṃvare ṭhatvā pacchā vipassanaṃ vaḍḍhetvā arahattaṃ pāpuṇīti.

    దుబ్బచభిక్ఖువత్థు పఞ్చమం.

    Dubbacabhikkhuvatthu pañcamaṃ.

    ౬. ఇస్సాపకతిత్థివత్థు

    6. Issāpakatitthivatthu

    అకతన్తి ఇమం ధమ్మదేసనం సత్థా జేతవనే విహరన్తో అఞ్ఞతరం ఇస్సాపకతం ఇత్థిం ఆరబ్భ కథేసి.

    Akatanti imaṃ dhammadesanaṃ satthā jetavane viharanto aññataraṃ issāpakataṃ itthiṃ ārabbha kathesi.

    తస్సా కిర సామికో ఏకాయ గేహదాసియా సద్ధిం సన్థవం అకాసి. సా ఇస్సాపకతా తం దాసిం హత్థపాదేసు బన్ధిత్వా తస్సా కణ్ణనాసం ఛిన్దిత్వా ఏకస్మిం గుళ్హగబ్భే పక్ఖిపిత్వా ద్వారం పిదహిత్వా తస్స కమ్మస్స అత్తనా కతభావం పటిచ్ఛాదేతుం ‘‘ఏహి, అయ్య, విహారం గన్త్వా ధమ్మం సుణిస్సామా’’తి సామికం ఆదాయ విహారం గన్త్వా ధమ్మం సుణన్తీ నిసీది. అథస్సా ఆగన్తుకఞాతకా గేహం ఆగన్త్వా ద్వారం వివరిత్వా తం విప్పకారం దిస్వా దాసిం మోచయింసు. సా విహారం గన్త్వా చతుపరిసమజ్ఝే ఠితా తమత్థం దసబలస్స ఆరోచేసి. సత్థా తస్సా వచనం సుత్వా ‘‘దుచ్చరితం నామ ‘ఇదం మే అఞ్ఞే న జానన్తీ’తి అప్పమత్తకమ్పి న కాతబ్బం, అఞ్ఞస్మిం అజానన్తేపి సుచరితమేవ కాతబ్బం. పటిచ్ఛాదేత్వా కతమ్పి హి దుచ్చరితం నామ పచ్ఛానుతాపం కరోతి, సుచరితం పామోజ్జమేవ జనేతీ’’తి వత్వా ఇమం గాథమాహ –

    Tassā kira sāmiko ekāya gehadāsiyā saddhiṃ santhavaṃ akāsi. Sā issāpakatā taṃ dāsiṃ hatthapādesu bandhitvā tassā kaṇṇanāsaṃ chinditvā ekasmiṃ guḷhagabbhe pakkhipitvā dvāraṃ pidahitvā tassa kammassa attanā katabhāvaṃ paṭicchādetuṃ ‘‘ehi, ayya, vihāraṃ gantvā dhammaṃ suṇissāmā’’ti sāmikaṃ ādāya vihāraṃ gantvā dhammaṃ suṇantī nisīdi. Athassā āgantukañātakā gehaṃ āgantvā dvāraṃ vivaritvā taṃ vippakāraṃ disvā dāsiṃ mocayiṃsu. Sā vihāraṃ gantvā catuparisamajjhe ṭhitā tamatthaṃ dasabalassa ārocesi. Satthā tassā vacanaṃ sutvā ‘‘duccaritaṃ nāma ‘idaṃ me aññe na jānantī’ti appamattakampi na kātabbaṃ, aññasmiṃ ajānantepi sucaritameva kātabbaṃ. Paṭicchādetvā katampi hi duccaritaṃ nāma pacchānutāpaṃ karoti, sucaritaṃ pāmojjameva janetī’’ti vatvā imaṃ gāthamāha –

    ౩౧౪.

    314.

    ‘‘అకతం దుక్కటం సేయ్యో, పచ్ఛా తప్పతి దుక్కటం;

    ‘‘Akataṃ dukkaṭaṃ seyyo, pacchā tappati dukkaṭaṃ;

    కతఞ్చ సుకతం సేయ్యో, యం కత్వా నానుతప్పతీ’’తి.

    Katañca sukataṃ seyyo, yaṃ katvā nānutappatī’’ti.

    తత్థ దుక్కటన్తి సావజ్జం అపాయసంవత్తనికం కమ్మం అకతమేవ సేయ్యో వరం ఉత్తమం. పచ్ఛా తప్పతీతి తఞ్హి అనుస్సరితానుస్సరితకాలే తప్పతియేవ. సుకతన్తి అనవజ్జం పన సుఖదాయకం సుగతిసంవత్తనికమేవ కమ్మం కతం సేయ్యో. యం కత్వాతి యం కమ్మం కత్వా పచ్ఛా అనుస్సరణకాలే న తప్పతి నానుతప్పతి, సోమనస్సజాతోవ హోతి, తం కమ్మం వరన్తి అత్థో.

    Tattha dukkaṭanti sāvajjaṃ apāyasaṃvattanikaṃ kammaṃ akatameva seyyo varaṃ uttamaṃ. Pacchā tappatīti tañhi anussaritānussaritakāle tappatiyeva. Sukatanti anavajjaṃ pana sukhadāyakaṃ sugatisaṃvattanikameva kammaṃ kataṃ seyyo. Yaṃ katvāti yaṃ kammaṃ katvā pacchā anussaraṇakāle na tappati nānutappati, somanassajātova hoti, taṃ kammaṃ varanti attho.

    దేసనావసానే ఉపాసకో చ సా చ ఇత్థీ సోతాపత్తిఫలే పతిట్ఠహింసు. తఞ్చ పన దాసిం తత్థేవ భుజిస్సం కత్వా ధమ్మచారినిం కరింసూతి.

    Desanāvasāne upāsako ca sā ca itthī sotāpattiphale patiṭṭhahiṃsu. Tañca pana dāsiṃ tattheva bhujissaṃ katvā dhammacāriniṃ kariṃsūti.

    ఇస్సాపకతిత్థివత్థు ఛట్ఠం.

    Issāpakatitthivatthu chaṭṭhaṃ.

    ౭. సమ్బహులభిక్ఖువత్థు

    7. Sambahulabhikkhuvatthu

    నగరం యథాతి ఇమం ధమ్మదేసనం సత్థా జేతవనే విహరన్తో సమ్బహులే ఆగన్తుకే భిక్ఖూ ఆరబ్భ కథేసి.

    Nagaraṃyathāti imaṃ dhammadesanaṃ satthā jetavane viharanto sambahule āgantuke bhikkhū ārabbha kathesi.

    తే కిర ఏకస్మిం పచ్చన్తే వస్సం ఉపగన్త్వా పఠమమాసే సుఖం విహరింసు. మజ్ఝిమమాసే చోరా ఆగన్త్వా తేసం గోచరగామం పహరిత్వా కరమరే గహేత్వా అగమంసు. తతో పట్ఠాయ మనుస్సా చోరానం పటిబాహనత్థాయ తం పచ్చన్తనగరం అభిసఙ్ఖరోన్తా తే భిక్ఖూ సక్కచ్చం ఉపట్ఠాతుం ఓకాసం న లభింసు. తే అఫాసుకం వస్సం వసిత్వా వుత్థవస్సా సత్థు దస్సనాయ సావత్థిం గన్త్వా సత్థారం వన్దిత్వా ఏకమన్తం నిసీదింసు. సత్థా తేహి సద్ధిం కతపటిసన్థారో ‘‘కిం, భిక్ఖవే , సుఖం వసిత్థా’’తి పుచ్ఛిత్వా, ‘‘భన్తే, మయం పఠమమాసమేవ సుఖం వసిమ్హా, మజ్ఝిమమాసే చోరా గామం పహరింసు, తతో పట్ఠాయ మనుస్సా నగరం అభిసఙ్ఖరోన్తా సక్కచ్చం ఉపట్ఠాతుం ఓకాసం న లభింసు. తస్మా అఫాసుకం వస్సం వసిమ్హా’’తి వుత్తే ‘‘అలం, భిక్ఖవే, మా చిన్తయిత్థ, ఫాసువిహారో నామ నిచ్చకాలం దుల్లభో, భిక్ఖునా నామ యథా తే మనుస్సా నగరం గోపయింసు, ఏవం అత్తభావమేవ గోపయితుం వట్టతీ’’తి వత్వా ఇమం గాథమాహ –

    Te kira ekasmiṃ paccante vassaṃ upagantvā paṭhamamāse sukhaṃ vihariṃsu. Majjhimamāse corā āgantvā tesaṃ gocaragāmaṃ paharitvā karamare gahetvā agamaṃsu. Tato paṭṭhāya manussā corānaṃ paṭibāhanatthāya taṃ paccantanagaraṃ abhisaṅkharontā te bhikkhū sakkaccaṃ upaṭṭhātuṃ okāsaṃ na labhiṃsu. Te aphāsukaṃ vassaṃ vasitvā vutthavassā satthu dassanāya sāvatthiṃ gantvā satthāraṃ vanditvā ekamantaṃ nisīdiṃsu. Satthā tehi saddhiṃ katapaṭisanthāro ‘‘kiṃ, bhikkhave , sukhaṃ vasitthā’’ti pucchitvā, ‘‘bhante, mayaṃ paṭhamamāsameva sukhaṃ vasimhā, majjhimamāse corā gāmaṃ pahariṃsu, tato paṭṭhāya manussā nagaraṃ abhisaṅkharontā sakkaccaṃ upaṭṭhātuṃ okāsaṃ na labhiṃsu. Tasmā aphāsukaṃ vassaṃ vasimhā’’ti vutte ‘‘alaṃ, bhikkhave, mā cintayittha, phāsuvihāro nāma niccakālaṃ dullabho, bhikkhunā nāma yathā te manussā nagaraṃ gopayiṃsu, evaṃ attabhāvameva gopayituṃ vaṭṭatī’’ti vatvā imaṃ gāthamāha –

    ౩౧౫.

    315.

    ‘‘నగరం యథా పచ్చన్తం, గుత్తం సన్తరబాహిరం;

    ‘‘Nagaraṃ yathā paccantaṃ, guttaṃ santarabāhiraṃ;

    ఏవం గోపేథ అత్తానం, ఖణో వో మా ఉపచ్చగా;

    Evaṃ gopetha attānaṃ, khaṇo vo mā upaccagā;

    ఖణాతీతా హి సోచన్తి, నిరయమ్హి సమప్పితా’’తి.

    Khaṇātītā hi socanti, nirayamhi samappitā’’ti.

    తత్థ సన్తరబాహిరన్తి, భిక్ఖవే, యథా తేహి మనుస్సేహి తం పచ్చన్తనగరం ద్వారపాకారాదీని థిరాని కరోన్తేహి సఅన్తరం, అట్టాలకపరిఖాదీని థిరాని కరోన్తేహి సబాహిరన్తి సన్తరబాహిరం సుగుత్తం కతం, ఏవం తుమ్హేపి సతిం ఉపట్ఠపేత్వా అజ్ఝత్తికాని ఛ ద్వారాని పిదహిత్వా ద్వారరక్ఖికం సతిం అవిస్సజ్జేత్వా యథా గయ్హమానాని బాహిరాని ఛ ఆయతనాని అజ్ఝత్తికానం ఉపఘాతాయ సంవత్తన్తి, తథా అగ్గహణేన తానిపి థిరాని కత్వా తేసం అప్పవేసాయ ద్వారరక్ఖికం సతిం అప్పహాయ విచరన్తా అత్తానం గోపేథాతి అత్థో. ఖణో వో మా ఉపచ్చగాతి యో హి ఏవం అత్తానం న గోపేతి, తం పుగ్గలం అయం బుద్ధుప్పాదఖణో మజ్ఝిమదేసే ఉప్పత్తిఖణో సమ్మాదిట్ఠియా పటిలద్ధఖణో ఛన్నం ఆయతనానం అవేకల్లఖణోతి సబ్బోపి అయం ఖణో అతిక్కమతి, సో ఖణో తుమ్హే మా అతిక్కమతు. ఖణాతీతాతి యే హి తం ఖణం అతీతా, తే చ పుగ్గలే సో చ ఖణో అతీతో, తే నిరయమ్హి సమప్పితా హుత్వా తత్థ నిబ్బత్తిత్వా సోచన్తీతి అత్థో.

    Tattha santarabāhiranti, bhikkhave, yathā tehi manussehi taṃ paccantanagaraṃ dvārapākārādīni thirāni karontehi saantaraṃ, aṭṭālakaparikhādīni thirāni karontehi sabāhiranti santarabāhiraṃ suguttaṃ kataṃ, evaṃ tumhepi satiṃ upaṭṭhapetvā ajjhattikāni cha dvārāni pidahitvā dvārarakkhikaṃ satiṃ avissajjetvā yathā gayhamānāni bāhirāni cha āyatanāni ajjhattikānaṃ upaghātāya saṃvattanti, tathā aggahaṇena tānipi thirāni katvā tesaṃ appavesāya dvārarakkhikaṃ satiṃ appahāya vicarantā attānaṃ gopethāti attho. Khaṇo vo mā upaccagāti yo hi evaṃ attānaṃ na gopeti, taṃ puggalaṃ ayaṃ buddhuppādakhaṇo majjhimadese uppattikhaṇo sammādiṭṭhiyā paṭiladdhakhaṇo channaṃ āyatanānaṃ avekallakhaṇoti sabbopi ayaṃ khaṇo atikkamati, so khaṇo tumhe mā atikkamatu. Khaṇātītāti ye hi taṃ khaṇaṃ atītā, te ca puggale so ca khaṇo atīto, te nirayamhi samappitā hutvā tattha nibbattitvā socantīti attho.

    దేసనావసానే తే భిక్ఖూ ఉప్పన్నసంవేగా అరహత్తే పతిట్ఠహింసూతి.

    Desanāvasāne te bhikkhū uppannasaṃvegā arahatte patiṭṭhahiṃsūti.

    సమ్బహులభిక్ఖువత్థు సత్తమం.

    Sambahulabhikkhuvatthu sattamaṃ.

    ౮. నిగణ్ఠవత్థు

    8. Nigaṇṭhavatthu

    అలజ్జితాయేతి ఇమం ధమ్మదేసనం సత్థా జేతవనే విహరన్తో నిగణ్ఠే ఆరబ్భ కథేసి.

    Alajjitāyeti imaṃ dhammadesanaṃ satthā jetavane viharanto nigaṇṭhe ārabbha kathesi.

    ఏకస్మిఞ్హి దివసే భిక్ఖూ నిగణ్ఠే దిస్వా కథం సముట్ఠాపేసుం, ‘‘ఆవుసో, సబ్బసో అప్పటిచ్ఛన్నేహి అచేలకేహి ఇమే నిగణ్ఠా వరతరా, యే ఏకం పురిమపస్సమ్పి తావ పటిచ్ఛాదేన్తి, సహిరికా మఞ్ఞే ఏతే’’తి. తం సుత్వా నిగణ్ఠా ‘‘న మయం ఏతేన కారణేన పటిచ్ఛాదేమ, పంసురజాదయో పన పుగ్గలా ఏవ, జీవితిన్ద్రియపటిబద్ధా ఏవ, తే నో భిక్ఖాభాజనేసు మా పతింసూతి ఇమినా కారణేన పటిచ్ఛాదేమా’’తి వత్వా తేహి సద్ధిం వాదపటివాదవసేన బహుం కథం కథేసుం. భిక్ఖూ సత్థారం ఉపసఙ్కమిత్వా నిసిన్నకాలే తం పవత్తిం ఆరోచేసుం. సత్థా, ‘‘భిక్ఖవే, అలజ్జితబ్బేన లజ్జిత్వా లజ్జితబ్బేన అలజ్జమానా నామ దుగ్గతిపరాయణావ హోన్తీ’’తి వత్వా ధమ్మం దేసేన్తో ఇమా గాథా అభాసి –

    Ekasmiñhi divase bhikkhū nigaṇṭhe disvā kathaṃ samuṭṭhāpesuṃ, ‘‘āvuso, sabbaso appaṭicchannehi acelakehi ime nigaṇṭhā varatarā, ye ekaṃ purimapassampi tāva paṭicchādenti, sahirikā maññe ete’’ti. Taṃ sutvā nigaṇṭhā ‘‘na mayaṃ etena kāraṇena paṭicchādema, paṃsurajādayo pana puggalā eva, jīvitindriyapaṭibaddhā eva, te no bhikkhābhājanesu mā patiṃsūti iminā kāraṇena paṭicchādemā’’ti vatvā tehi saddhiṃ vādapaṭivādavasena bahuṃ kathaṃ kathesuṃ. Bhikkhū satthāraṃ upasaṅkamitvā nisinnakāle taṃ pavattiṃ ārocesuṃ. Satthā, ‘‘bhikkhave, alajjitabbena lajjitvā lajjitabbena alajjamānā nāma duggatiparāyaṇāva hontī’’ti vatvā dhammaṃ desento imā gāthā abhāsi –

    ౩౧౬.

    316.

    ‘‘అలజ్జితాయే లజ్జన్తి, లజ్జితాయే న లజ్జరే;

    ‘‘Alajjitāye lajjanti, lajjitāye na lajjare;

    మిచ్ఛాదిట్ఠిసమాదానా, సత్తా గచ్ఛన్తి దుగ్గతిం.

    Micchādiṭṭhisamādānā, sattā gacchanti duggatiṃ.

    ౩౧౭.

    317.

    ‘‘అభయే భయదస్సినో, భయే చాభయదస్సినో;

    ‘‘Abhaye bhayadassino, bhaye cābhayadassino;

    మిచ్ఛాదిట్ఠిసమాదానా, సత్తా గచ్ఛన్తి దుగ్గతి’’న్తి.

    Micchādiṭṭhisamādānā, sattā gacchanti duggati’’nti.

    తత్థ అలజ్జితాయేతి అలజ్జితబ్బేన. భిక్ఖాభాజనఞ్హి అలజ్జితబ్బం నామ, తే పన తం పటిచ్ఛాదేత్వా విచరన్తా తేన లజ్జన్తి నామ. లజ్జితాయేతి అపటిచ్ఛన్నేన హిరికోపీనఙ్గేన లజ్జితబ్బేన. తే పన తం అపటిచ్ఛాదేత్వా విచరన్తా లజ్జితాయే న లజ్జన్తి నామ. తేన తేసం అలజ్జితబ్బేన లజ్జితం లజ్జితబ్బేన అలజ్జితం తుచ్ఛగహణభావేన చ అఞ్ఞథాగహణభావేన చ మిచ్ఛాదిట్ఠి హోతి. తం సమాదియిత్వా విచరన్తా పన తే మిచ్ఛాదిట్ఠిసమాదానా సత్తా నిరయాదిభేదం దుగ్గతిం గచ్ఛన్తీతి అత్థో. అభయేతి భిక్ఖాభాజనం నిస్సాయ రాగదోసమోహమానదిట్ఠికిలేసదుచ్చరితభయానం అనుప్పజ్జనతో భిక్ఖాభాజనం అభయం నామ, భయేన తం పటిచ్ఛాదేన్తా పన అభయే భయదస్సినో నామ. హిరికోపీనఙ్గం పన నిస్సాయ రాగాదీనం ఉప్పజ్జనతో తం భయం నామ, తస్స అపటిచ్ఛాదనేన భయే చాభయదస్సినో. తస్స తం అయథాగహణస్స సమాదిన్నత్తా మిచ్ఛాదిట్ఠిసమాదానా సత్తా దుగ్గహిం గచ్ఛన్తీతి అత్థో.

    Tattha alajjitāyeti alajjitabbena. Bhikkhābhājanañhi alajjitabbaṃ nāma, te pana taṃ paṭicchādetvā vicarantā tena lajjanti nāma. Lajjitāyeti apaṭicchannena hirikopīnaṅgena lajjitabbena. Te pana taṃ apaṭicchādetvā vicarantā lajjitāye na lajjanti nāma. Tena tesaṃ alajjitabbena lajjitaṃ lajjitabbena alajjitaṃ tucchagahaṇabhāvena ca aññathāgahaṇabhāvena ca micchādiṭṭhi hoti. Taṃ samādiyitvā vicarantā pana te micchādiṭṭhisamādānā sattā nirayādibhedaṃ duggatiṃ gacchantīti attho. Abhayeti bhikkhābhājanaṃ nissāya rāgadosamohamānadiṭṭhikilesaduccaritabhayānaṃ anuppajjanato bhikkhābhājanaṃ abhayaṃ nāma, bhayena taṃ paṭicchādentā pana abhaye bhayadassino nāma. Hirikopīnaṅgaṃ pana nissāya rāgādīnaṃ uppajjanato taṃ bhayaṃ nāma, tassa apaṭicchādanena bhaye cābhayadassino. Tassa taṃ ayathāgahaṇassa samādinnattā micchādiṭṭhisamādānā sattā duggahiṃ gacchantīti attho.

    దేసనావసానే బహూ నిగణ్ఠా సంవిగ్గమానసా పబ్బజింసు, సమ్పత్తానమ్పి సాత్థికా ధమ్మదేసనా అహోసీతి.

    Desanāvasāne bahū nigaṇṭhā saṃviggamānasā pabbajiṃsu, sampattānampi sātthikā dhammadesanā ahosīti.

    నిగణ్ఠవత్థు అట్ఠమం.

    Nigaṇṭhavatthu aṭṭhamaṃ.

    ౯. తిత్థియసావకవత్థు

    9. Titthiyasāvakavatthu

    అవజ్జేతి ఇమం ధమ్మదేసనం సత్థా జేతవనే విహరన్తో తిత్థియసావకే ఆరబ్భ కథేసి.

    Avajjeti imaṃ dhammadesanaṃ satthā jetavane viharanto titthiyasāvake ārabbha kathesi.

    ఏకస్మిఞ్హి సమయే అఞ్ఞతిత్థియసావకా అత్తనో పుత్తే సమ్మాదిట్ఠికానం ఉపాసకానం పుత్తేహి సద్ధిం సపరివారే కీళమానే దిస్వా గేహం ఆగతకాలే ‘‘న వో సమణా సక్యపుత్తియా వన్దితబ్బా, నాపి తేసం విహారం పవిసితబ్బ’’న్తి సపథం కారయింసు. తే ఏకదివసం జేతవనవిహారస్స బహిద్వారకోట్ఠకసామన్తే కీళన్తా పిపాసితా అహేసుం. అథేకం ఉపాసకదారకం ‘‘త్వం ఏత్థ గన్త్వా పానీయం పివిత్వా అమ్హాకమ్పి ఆహరాహీ’’తి పహిణింసు. సో విహారం పవిసిత్వా సత్థారం వన్దిత్వా పానీయం పివిత్వా తమత్థం ఆరోచేసి. అథ నం సత్థా ‘‘త్వమేవ పానీయం పివిత్వా గన్త్వా ఇతరేపి పానీయపివనత్థాయ ఇధేవ పేసేహీ’’తి ఆహ. సో తథా అకాసి. తే ఆగన్త్వా పానీయం పివింసు. సత్థా తే పక్కోసాపేత్వా తేసం సప్పాయం ధమ్మకథం కథేత్వా తే అచలసద్ధే కత్వా సరణేసు చ సీలేసు చ పతిట్ఠాపేసి. తే సకాని గేహాని గన్త్వా తమత్థం మాతాపితూనం ఆరోచేసుం . అథ నేసం మాతాపితరో ‘‘పుత్తకా నో విపన్నదిట్ఠికా జాతా’’తి దోమనస్సప్పత్తా పరిదేవింసు. అథ తేసం ఛేకా సమ్బహులా పటివిస్సకా మనుస్సా ఆగన్త్వా దోమనస్సవూపసమనత్థాయ ధమ్మం కథయింసు. తే తేసం కథం సుత్వా ‘‘ఇమే దారకే సమణస్స గోతమస్సేవ నియ్యాదేస్సామా’’తి మహన్తేన ఞాతిగణేన సద్ధిం విహారం నయింసు. సత్థా తేసం అజ్ఝాసయం ఓలోకేత్వా ధమ్మం దేసేన్తో ఇమా గాథా అభాసి –

    Ekasmiñhi samaye aññatitthiyasāvakā attano putte sammādiṭṭhikānaṃ upāsakānaṃ puttehi saddhiṃ saparivāre kīḷamāne disvā gehaṃ āgatakāle ‘‘na vo samaṇā sakyaputtiyā vanditabbā, nāpi tesaṃ vihāraṃ pavisitabba’’nti sapathaṃ kārayiṃsu. Te ekadivasaṃ jetavanavihārassa bahidvārakoṭṭhakasāmante kīḷantā pipāsitā ahesuṃ. Athekaṃ upāsakadārakaṃ ‘‘tvaṃ ettha gantvā pānīyaṃ pivitvā amhākampi āharāhī’’ti pahiṇiṃsu. So vihāraṃ pavisitvā satthāraṃ vanditvā pānīyaṃ pivitvā tamatthaṃ ārocesi. Atha naṃ satthā ‘‘tvameva pānīyaṃ pivitvā gantvā itarepi pānīyapivanatthāya idheva pesehī’’ti āha. So tathā akāsi. Te āgantvā pānīyaṃ piviṃsu. Satthā te pakkosāpetvā tesaṃ sappāyaṃ dhammakathaṃ kathetvā te acalasaddhe katvā saraṇesu ca sīlesu ca patiṭṭhāpesi. Te sakāni gehāni gantvā tamatthaṃ mātāpitūnaṃ ārocesuṃ . Atha nesaṃ mātāpitaro ‘‘puttakā no vipannadiṭṭhikā jātā’’ti domanassappattā parideviṃsu. Atha tesaṃ chekā sambahulā paṭivissakā manussā āgantvā domanassavūpasamanatthāya dhammaṃ kathayiṃsu. Te tesaṃ kathaṃ sutvā ‘‘ime dārake samaṇassa gotamasseva niyyādessāmā’’ti mahantena ñātigaṇena saddhiṃ vihāraṃ nayiṃsu. Satthā tesaṃ ajjhāsayaṃ oloketvā dhammaṃ desento imā gāthā abhāsi –

    ౩౧౮.

    318.

    ‘‘అవజ్జే వజ్జమతినో, వజ్జే చావజ్జదస్సినో;

    ‘‘Avajje vajjamatino, vajje cāvajjadassino;

    మిచ్ఛాదిట్ఠిసమాదానా, సత్తా గచ్ఛన్తి దుగ్గతిం.

    Micchādiṭṭhisamādānā, sattā gacchanti duggatiṃ.

    ౩౧౯.

    319.

    ‘‘వజ్జఞ్చ వజ్జతో ఞత్వా, అవజ్జఞ్చ అవజ్జతో;

    ‘‘Vajjañca vajjato ñatvā, avajjañca avajjato;

    సమ్మాదిట్ఠిసమాదానా, సత్తా గచ్ఛన్తి సుగ్గతి’’న్తి.

    Sammādiṭṭhisamādānā, sattā gacchanti suggati’’nti.

    తత్థ అవజ్జేతి దసవత్థుకాయ సమ్మాదిట్ఠియా, తస్సా ఉపనిస్సయభూతే ధమ్మే చ. వజ్జమతినోతి వజ్జం ఇదన్తి ఉప్పన్నమతినో. దసవత్థుకాయ మిచ్ఛాదిట్ఠియా పన తస్సా ఉపనిస్సయభూతే ధమ్మే చ అవజ్జదస్సినో, ఏతిస్సా అవజ్జం వజ్జతో వజ్జఞ్చ అవజ్జతో ఞత్వా గహణసఙ్ఖాతాయ మిచ్ఛాదిట్ఠియా సమాదిన్నత్తా మిచ్ఛాదిట్ఠిసమాదానా సత్తా దుగ్గతిం గచ్ఛన్తీతి అత్థో. దుతియగాథాయ వుత్తవిపరియాయేన అత్థో వేదితబ్బో.

    Tattha avajjeti dasavatthukāya sammādiṭṭhiyā, tassā upanissayabhūte dhamme ca. Vajjamatinoti vajjaṃ idanti uppannamatino. Dasavatthukāya micchādiṭṭhiyā pana tassā upanissayabhūte dhamme ca avajjadassino, etissā avajjaṃ vajjato vajjañca avajjato ñatvā gahaṇasaṅkhātāya micchādiṭṭhiyā samādinnattā micchādiṭṭhisamādānā sattā duggatiṃ gacchantīti attho. Dutiyagāthāya vuttavipariyāyena attho veditabbo.

    దేసనావసానే సబ్బేపి తే తీసు సరణేసు పతిట్ఠాయ అపరాపరం ధమ్మం సుణన్తా సోతాపత్తిఫలే పతిట్ఠహింసూతి.

    Desanāvasāne sabbepi te tīsu saraṇesu patiṭṭhāya aparāparaṃ dhammaṃ suṇantā sotāpattiphale patiṭṭhahiṃsūti.

    తిత్థియసావకవత్థు నవమం.

    Titthiyasāvakavatthu navamaṃ.

    నిరయవగ్గవణ్ణనా నిట్ఠితా.

    Nirayavaggavaṇṇanā niṭṭhitā.

    ద్వావీసతిమో వగ్గో.

    Dvāvīsatimo vaggo.







    Related texts:



    తిపిటక (మూల) • Tipiṭaka (Mūla) / సుత్తపిటక • Suttapiṭaka / ఖుద్దకనికాయ • Khuddakanikāya / ధమ్మపదపాళి • Dhammapadapāḷi / ౨౨. నిరయవగ్గో • 22. Nirayavaggo


    © 1991-2023 The Titi Tudorancea Bulletin | Titi Tudorancea® is a Registered Trademark | Terms of use and privacy policy
    Contact