| Library / Tipiṭaka / တိပိဋက • Tipiṭaka / ဓမ္မပဒ-အဋ္ဌကထာ • Dhammapada-aṭṭhakathā |
၂၂. နိရယဝဂ္ဂော
22. Nirayavaggo
၁. သုန္ဒရီပရိဗ္ဗာဇိကာဝတ္ထု
1. Sundarīparibbājikāvatthu
အဘူတဝာဒီတိ ဣမံ ဓမ္မဒေသနံ သတ္ထာ ဇေတဝနေ ဝိဟရန္တော သုန္ဒရိံ ပရိဗ္ဗာဇိကံ အာရဗ္ဘ ကထေသိ။
Abhūtavādīti imaṃ dhammadesanaṃ satthā jetavane viharanto sundariṃ paribbājikaṃ ārabbha kathesi.
‘‘တေန ခော ပန သမယေန ဘဂဝာ သက္ကတော ဟောတိ ဂရုကတော မာနိတော ပူဇိတော’’တိ ဝတ္ထု ဝိတ္ထာရတော ဥဒာနေ (ဥဒာ. ၃၈) အာဂတမေဝ။ အယံ ပနေတ္ထ သင္ခေပော – ဘဂဝတော ကိရ ဘိက္ခုသင္ဃသ္သ စ ပဉ္စန္နံ မဟာနဒီနံ မဟောဃသဒိသေ လာဘသက္ကာရေ ဥပ္ပန္နေ ဟတလာဘသက္ကာရာ အညတိတ္ထိယာ သူရိယုဂ္ဂမနကာလေ ခဇ္ဇောပနကာ ဝိယ နိပ္ပဘာ ဟုတ္ဝာ ဧကတော သန္နိပတိတ္ဝာ မန္တယိံသု – ‘‘မယံ သမဏသ္သ ဂောတမသ္သ ဥပ္ပန္နကာလတော ပဋ္ဌာယ ဟတလာဘသက္ကာရာ, န နော ကောစိ အတ္ထိဘာဝမ္ပိ ဇာနာတိ, ကေန နု ခော သဒ္ဓိံ ဧကတော ဟုတ္ဝာ သမဏသ္သ ဂောတမသ္သ အဝဏ္ဏံ ဥပ္ပာဒေတ္ဝာ လာဘသက္ကာရမသ္သ အန္တရဓာပေယ္ယာမာ’’တိ။ အထ နေသံ ဧတဒဟောသိ – ‘‘သုန္ဒရိယာ သဒ္ဓိံ ဧကတော ဟုတ္ဝာ သက္ကုဏိသ္သာမာ’’တိ။ တေ ဧကဒိဝသံ သုန္ဒရိံ တိတ္ထိယာရာမံ ပဝိသိတ္ဝာ ဝန္ဒိတ္ဝာ ဌိတံ နာလပိံသု။ သာ ပုနပ္ပုနံ သလ္လပန္တီပိ ပဋိဝစနံ အလဘိတ္ဝာ ‘‘အပိ ပနယ္ယာ, ကေနစိ ဝိဟေဌိတတ္ထာ’’တိ ပုစ္ဆိ။ ‘‘ကိံ, ဘဂိနိ, သမဏံ ဂောတမံ အမ္ဟေ ဝိဟေဌေတ္ဝာ ဟတလာဘသက္ကာရေ ကတ္ဝာ ဝိစရန္တံ န ပသ္သသီ’’တိ? ‘‘မယာ ဧတ္ထ ကိံ ကာတုံ ဝဋ္ဋတီ’’တိ? ‘‘တ္ဝံ ခောသိ, ဘဂိနိ, အဘိရူပာ သောဘဂ္ဂပ္ပတ္တာ, သမဏသ္သ ဂောတမသ္သ အယသံ အာရောပေတ္ဝာ မဟာဇနံ တဝ ကထံ ဂာဟာပေတ္ဝာ ဟတလာဘသက္ကာရံ ကရောဟီ’’တိ။ သာ တံ သုတ္ဝာ ‘‘သာဓူ’’တိ သမ္ပဋိစ္ဆိတ္ဝာ ပက္ကန္တာ တတော ပဋ္ဌာယ မာလာဂန္ဓဝိလေပနကပ္ပူရကဋုကဖလာဒီနိ ဂဟေတ္ဝာ သာယံ မဟာဇနသ္သ သတ္ထု ဓမ္မဒေသနံ သုတ္ဝာ နဂရံ ပဝိသနကာလေ ဇေတဝနာဘိမုခီ ဂစ္ဆတိ, ‘‘ကဟံ ဂစ္ဆသီ’’တိ စ ပုဋ္ဌာ ‘‘သမဏသ္သ ဂောတမသ္သ သန္တိကံ ဂမိသ္သာမိ, အဟဉ္ဟိ တေန သဒ္ဓိံ ဧကဂန္ဓကုဋိယံ ဝသာမီ’’တိ ဝတ္ဝာ အညတရသ္မိံ တိတ္ထိယာရာမေ ဝသိတ္ဝာ ပာတောဝ ဇေတဝနမဂ္ဂံ ဩတရိတ္ဝာ နဂရာဘိမုခီ အာဂစ္ဆန္တီ ‘‘ကိံ, သုန္ဒရိ, ကဟံ ဂတာသီ’’တိ ပုဋ္ဌာ ‘‘သမဏေန ဂောတမေန သဒ္ဓိံ ဧကဂန္ဓကုဋိယံ ဝသိတ္ဝာ တံ ကိလေသရတိယာ ရမာပေတ္ဝာ အာဂတာမ္ဟီ’’တိ ဝဒတိ။
‘‘Tena kho pana samayena bhagavā sakkato hoti garukato mānito pūjito’’ti vatthu vitthārato udāne (udā. 38) āgatameva. Ayaṃ panettha saṅkhepo – bhagavato kira bhikkhusaṅghassa ca pañcannaṃ mahānadīnaṃ mahoghasadise lābhasakkāre uppanne hatalābhasakkārā aññatitthiyā sūriyuggamanakāle khajjopanakā viya nippabhā hutvā ekato sannipatitvā mantayiṃsu – ‘‘mayaṃ samaṇassa gotamassa uppannakālato paṭṭhāya hatalābhasakkārā, na no koci atthibhāvampi jānāti, kena nu kho saddhiṃ ekato hutvā samaṇassa gotamassa avaṇṇaṃ uppādetvā lābhasakkāramassa antaradhāpeyyāmā’’ti. Atha nesaṃ etadahosi – ‘‘sundariyā saddhiṃ ekato hutvā sakkuṇissāmā’’ti. Te ekadivasaṃ sundariṃ titthiyārāmaṃ pavisitvā vanditvā ṭhitaṃ nālapiṃsu. Sā punappunaṃ sallapantīpi paṭivacanaṃ alabhitvā ‘‘api panayyā, kenaci viheṭhitatthā’’ti pucchi. ‘‘Kiṃ, bhagini, samaṇaṃ gotamaṃ amhe viheṭhetvā hatalābhasakkāre katvā vicarantaṃ na passasī’’ti? ‘‘Mayā ettha kiṃ kātuṃ vaṭṭatī’’ti? ‘‘Tvaṃ khosi, bhagini, abhirūpā sobhaggappattā, samaṇassa gotamassa ayasaṃ āropetvā mahājanaṃ tava kathaṃ gāhāpetvā hatalābhasakkāraṃ karohī’’ti. Sā taṃ sutvā ‘‘sādhū’’ti sampaṭicchitvā pakkantā tato paṭṭhāya mālāgandhavilepanakappūrakaṭukaphalādīni gahetvā sāyaṃ mahājanassa satthu dhammadesanaṃ sutvā nagaraṃ pavisanakāle jetavanābhimukhī gacchati, ‘‘kahaṃ gacchasī’’ti ca puṭṭhā ‘‘samaṇassa gotamassa santikaṃ gamissāmi, ahañhi tena saddhiṃ ekagandhakuṭiyaṃ vasāmī’’ti vatvā aññatarasmiṃ titthiyārāme vasitvā pātova jetavanamaggaṃ otaritvā nagarābhimukhī āgacchantī ‘‘kiṃ, sundari, kahaṃ gatāsī’’ti puṭṭhā ‘‘samaṇena gotamena saddhiṃ ekagandhakuṭiyaṃ vasitvā taṃ kilesaratiyā ramāpetvā āgatāmhī’’ti vadati.
အထ တေ ကတိပာဟစ္စယေန ဓုတ္တာနံ ကဟာပဏေ ဒတ္ဝာ ‘‘ဂစ္ဆထ သုန္ဒရိံ မာရေတ္ဝာ သမဏသ္သ ဂောတမသ္သ ဂန္ဓကုဋိယာ သမီပေ မာလာကစဝရန္တရေ နိက္ခိပိတ္ဝာ ဧထာ’’တိ ဝဒိံသု။ တေ တထာ အကံသု။ တတော တိတ္ထိယာ ‘‘သုန္ဒရိံ န ပသ္သာမာ’’တိ ကောလာဟလံ ကတ္ဝာ ရညော အာရောစေတ္ဝာ ‘‘ကဟံ ဝော အာသင္ကာ’’တိ ဝုတ္တာ ‘‘ဣမေသု ဒိဝသေသု ဇေတဝနေ ဝသတိ, တတ္ထသ္သာ ပဝတ္တိံ န ဇာနာမာ’’တိ ဝတ္ဝာ ‘‘တေန ဟိ ဂစ္ဆထ, နံ ဝိစိနထာ’’တိ ရညာ အနုညာတာ အတ္တနော ဥပဋ္ဌာကေ ဂဟေတ္ဝာ ဇေတဝနံ ဂန္တ္ဝာ ဝိစိနန္တာ မာလာကစဝရန္တရေ တံ ဒိသ္ဝာ မဉ္စကံ အာရောပေတ္ဝာ နဂရံ ပဝေသေတ္ဝာ ‘‘သမဏသ္သ ဂောတမသ္သ သာဝကာ ‘သတ္ထာရာ ကတံ ပာပကမ္မံ ပဋိစ္ဆာဒေသ္သာမာ’တိ သုန္ဒရိံ မာရေတ္ဝာ မာလာကစဝရန္တရေ နိက္ခိပိံသူ’’တိ ရညော အာရောစယိံသု။ ရာဇာ ‘‘တေန ဟိ ဂစ္ဆထ, နဂရံ အာဟိဏ္ဍထာ’’တိ အာဟ။ တေ နဂရဝီထီသု ‘‘ပသ္သထ သမဏာနံ သက္ယပုတ္တိယာနံ ကမ္မ’’န္တိအာဒီနိ ဝတ္ဝာ ပုန ရညော နိဝေသနဒ္ဝာရံ အာဂမိံသု။ ရာဇာ သုန္ဒရိယာ သရီရံ အာမကသုသာနေ အဋ္ဋကံ အာရောပေတ္ဝာ ရက္ခာပေသိ။ သာဝတ္ထိဝာသိနော ဌပေတ္ဝာ အရိယသာဝကေ သေသာ ယေဘုယ္ယေန ‘‘ပသ္သထ သမဏာနံ သက္ယပုတ္တိယာနံ ကမ္မ’’န္တိအာဒီနိ ဝတ္ဝာ အန္တောနဂရေပိ ဗဟိနဂရေပိ ဘိက္ခူ အက္ကောသန္တာ ဝိစရန္တိ။ ဘိက္ခူ တံ ပဝတ္တိံ တထာဂတသ္သ အာရောစေသုံ။ သတ္ထာ ‘‘တေန ဟိ တုမ္ဟေပိ တေ မနုသ္သေ ဧဝံ ပဋိစောဒေထာ’’တိ ဝတ္ဝာ ဣမံ ဂာထမာဟ –
Atha te katipāhaccayena dhuttānaṃ kahāpaṇe datvā ‘‘gacchatha sundariṃ māretvā samaṇassa gotamassa gandhakuṭiyā samīpe mālākacavarantare nikkhipitvā ethā’’ti vadiṃsu. Te tathā akaṃsu. Tato titthiyā ‘‘sundariṃ na passāmā’’ti kolāhalaṃ katvā rañño ārocetvā ‘‘kahaṃ vo āsaṅkā’’ti vuttā ‘‘imesu divasesu jetavane vasati, tatthassā pavattiṃ na jānāmā’’ti vatvā ‘‘tena hi gacchatha, naṃ vicinathā’’ti raññā anuññātā attano upaṭṭhāke gahetvā jetavanaṃ gantvā vicinantā mālākacavarantare taṃ disvā mañcakaṃ āropetvā nagaraṃ pavesetvā ‘‘samaṇassa gotamassa sāvakā ‘satthārā kataṃ pāpakammaṃ paṭicchādessāmā’ti sundariṃ māretvā mālākacavarantare nikkhipiṃsū’’ti rañño ārocayiṃsu. Rājā ‘‘tena hi gacchatha, nagaraṃ āhiṇḍathā’’ti āha. Te nagaravīthīsu ‘‘passatha samaṇānaṃ sakyaputtiyānaṃ kamma’’ntiādīni vatvā puna rañño nivesanadvāraṃ āgamiṃsu. Rājā sundariyā sarīraṃ āmakasusāne aṭṭakaṃ āropetvā rakkhāpesi. Sāvatthivāsino ṭhapetvā ariyasāvake sesā yebhuyyena ‘‘passatha samaṇānaṃ sakyaputtiyānaṃ kamma’’ntiādīni vatvā antonagarepi bahinagarepi bhikkhū akkosantā vicaranti. Bhikkhū taṃ pavattiṃ tathāgatassa ārocesuṃ. Satthā ‘‘tena hi tumhepi te manusse evaṃ paṭicodethā’’ti vatvā imaṃ gāthamāha –
၃၀၆.
306.
‘‘အဘူတဝာဒီ နိရယံ ဥပေတိ၊
‘‘Abhūtavādī nirayaṃ upeti,
ယော ဝာပိ ကတ္ဝာ န ကရောမိစာဟ။
Yo vāpi katvā na karomicāha;
ဥဘောပိ တေ ပေစ္စ သမာ ဘဝန္တိ၊
Ubhopi te pecca samā bhavanti,
နိဟီနကမ္မာ မနုဇာ ပရတ္ထာ’’တိ။
Nihīnakammā manujā paratthā’’ti.
တတ္ထ အဘူတဝာဒီတိ ပရသ္သ ဒောသံ အဒိသ္ဝာဝ မုသာဝာဒံ ကတ္ဝာ တုစ္ဆေန ပရံ အဗ္ဘာစိက္ခန္တော။ ကတ္ဝာတိ ယော ဝာ ပန ပာပကမ္မံ ကတ္ဝာ ‘‘နာဟံ ဧတံ ကရောမီ’’တိ အာဟ။ ပေစ္စ သမာ ဘဝန္တီတိ တေ ဥဘောပိ ဇနာ ပရလောကံ ဂန္တ္ဝာ နိရယံ ဥပဂမနေန ဂတိယာ သမာ ဘဝန္တိ။ ဂတိယေဝ နေသံ ပရိစ္ဆိန္နာ, အာယု ပန နေသံ န ပရိစ္ဆိန္နံ။ ဗဟုကဉ္ဟိ ပာပကမ္မံ ကတ္ဝာ စိရံ နိရယေ ပစ္စန္တိ, ပရိတ္တံ ကတ္ဝာ အပ္ပမတ္တကမေဝ ကာလံ။ ယသ္မာ ပန နေသံ ဥဘိန္နမ္ပိ လာမကမေဝ ကမ္မံ, တေန ဝုတ္တံ – ‘‘နိဟီနကမ္မာ မနုဇာ ပရတ္ထာ’’တိ။ ပရတ္ထာတိ ဣမသ္သ ပန ပဒသ္သ ပုရတော ပေစ္စပဒေန သမ္ဗန္ဓော။ ပေစ္စ ပရတ္ထ ဣတော ဂန္တ္ဝာ တေ နိဟီနကမ္မာ ပရလောကေ သမာ ဘဝန္တီတိ အတ္ထော။ ဒေသနာဝသာနေ ဗဟူ သောတာပတ္တိဖလာဒီနိ ပာပုဏိံသူတိ။
Tattha abhūtavādīti parassa dosaṃ adisvāva musāvādaṃ katvā tucchena paraṃ abbhācikkhanto. Katvāti yo vā pana pāpakammaṃ katvā ‘‘nāhaṃ etaṃ karomī’’ti āha. Pecca samā bhavantīti te ubhopi janā paralokaṃ gantvā nirayaṃ upagamanena gatiyā samā bhavanti. Gatiyeva nesaṃ paricchinnā, āyu pana nesaṃ na paricchinnaṃ. Bahukañhi pāpakammaṃ katvā ciraṃ niraye paccanti, parittaṃ katvā appamattakameva kālaṃ. Yasmā pana nesaṃ ubhinnampi lāmakameva kammaṃ, tena vuttaṃ – ‘‘nihīnakammā manujā paratthā’’ti. Paratthāti imassa pana padassa purato peccapadena sambandho. Pecca parattha ito gantvā te nihīnakammā paraloke samā bhavantīti attho. Desanāvasāne bahū sotāpattiphalādīni pāpuṇiṃsūti.
ရာဇာ ‘‘သုန္ဒရိယာ အညေဟိ မာရိတဘာဝံ ဇာနာထာ’’တိ ပုရိသေ ဥယ္ယောဇေသိ။ အထ တေ ဓုတ္တာ တေဟိ ကဟာပဏေဟိ သုရံ ပိဝန္တာ အညမညံ ကလဟံ ကရိံသု။ ဧကော ဧကံ အာဟ – ‘‘တ္ဝံ သုန္ဒရိံ ဧကပ္ပဟာရေနေဝ မာရေတ္ဝာ မာလာကစဝရန္တရေ နိက္ခိပိတ္ဝာ တတော လဒ္ဓကဟာပဏေဟိ သုရံ ပိဝသိ, ဟောတု ဟောတူ’’တိ။ ရာဇပုရိသာ တေ ဓုတ္တေ ဂဟေတ္ဝာ ရညော ဒသ္သေသုံ။ အထ နေ ရာဇာ ‘‘တုမ္ဟေဟိ သာ မာရိတာ’’တိ ပုစ္ဆိ။ ‘‘အာမ, ဒေဝာ’’တိ။ ‘‘ကေဟိ မာရာပိတာ’’တိ? ‘‘အညတိတ္ထိယေဟိ, ဒေဝာ’’တိ။ ရာဇာ တိတ္ထိယေ ပက္ကောသာပေတ္ဝာ ပုစ္ဆိ။ တေ တထေဝ ဝဒိံသု။ တေန ဟိ ဂစ္ဆထ တုမ္ဟေ ဧဝံ ဝဒန္တာ နဂရံ အာဟိဏ္ဍထ – ‘‘အယံ သုန္ဒရီ သမဏသ္သ ဂောတမသ္သ အဝဏ္ဏံ အာရောပေတုကာမေဟိ အမ္ဟေဟိ မာရာပိတာ, နေဝ သမဏသ္သ ဂောတမသ္သ, န သာဝကာနံ ဒောသော အတ္ထိ, အမ္ဟာကမေဝ ဒောသော’’တိ။ တေ တထာ ကရိံသု။ ဗာလမဟာဇနော တဒာ သဒ္ဒဟိ, တိတ္ထိယာပိ ဓုတ္တာပိ ပုရိသဝဓဒဏ္ဍံ ပာပုဏိံသု။ တတော ပဋ္ဌာယ ဗုဒ္ဓာနံ သက္ကာရော မဟာ အဟောသီတိ။
Rājā ‘‘sundariyā aññehi māritabhāvaṃ jānāthā’’ti purise uyyojesi. Atha te dhuttā tehi kahāpaṇehi suraṃ pivantā aññamaññaṃ kalahaṃ kariṃsu. Eko ekaṃ āha – ‘‘tvaṃ sundariṃ ekappahāreneva māretvā mālākacavarantare nikkhipitvā tato laddhakahāpaṇehi suraṃ pivasi, hotu hotū’’ti. Rājapurisā te dhutte gahetvā rañño dassesuṃ. Atha ne rājā ‘‘tumhehi sā māritā’’ti pucchi. ‘‘Āma, devā’’ti. ‘‘Kehi mārāpitā’’ti? ‘‘Aññatitthiyehi, devā’’ti. Rājā titthiye pakkosāpetvā pucchi. Te tatheva vadiṃsu. Tena hi gacchatha tumhe evaṃ vadantā nagaraṃ āhiṇḍatha – ‘‘ayaṃ sundarī samaṇassa gotamassa avaṇṇaṃ āropetukāmehi amhehi mārāpitā, neva samaṇassa gotamassa, na sāvakānaṃ doso atthi, amhākameva doso’’ti. Te tathā kariṃsu. Bālamahājano tadā saddahi, titthiyāpi dhuttāpi purisavadhadaṇḍaṃ pāpuṇiṃsu. Tato paṭṭhāya buddhānaṃ sakkāro mahā ahosīti.
သုန္ဒရီပရိဗ္ဗာဇိကာဝတ္ထု ပဌမံ။
Sundarīparibbājikāvatthu paṭhamaṃ.
၂. ဒုစ္စရိတဖလပီဠိတဝတ္ထု
2. Duccaritaphalapīḷitavatthu
ကာသာဝကဏ္ဌာတိ ဣမံ ဓမ္မဒေသနံ သတ္ထာ ဝေဠုဝနေ ဝိဟရန္တော ဒုစ္စရိတဖလာနုဘာဝေန ပီဠိတေ သတ္တေ အာရဗ္ဘ ကထေသိ။
Kāsāvakaṇṭhāti imaṃ dhammadesanaṃ satthā veḷuvane viharanto duccaritaphalānubhāvena pīḷite satte ārabbha kathesi.
အာယသ္မာ ဟိ မောဂ္ဂလ္လာနော လက္ခဏတ္ထေရေန သဒ္ဓိံ ဂိဇ္ဈကူဋာ ဩရောဟန္တော အဋ္ဌိသင္ခလိကပေတာဒီနံ အတ္တဘာဝေ ဒိသ္ဝာ သိတံ ကရောန္တော လက္ခဏတ္ထေရေန သိတကာရဏံ ပုဋ္ဌော ‘‘အကာလော, အာဝုသော, ဣမသ္သ ပဉ္ဟသ္သ, တထာဂတသ္သ သန္တိကေ မံ ပုစ္ဆေယ္ယာသီ’’တိ ဝတ္ဝာ တထာဂတသ္သ သန္တိကေ ထေရေန ပုဋ္ဌော အဋ္ဌိသင္ခလိကပေတာဒီနံ ဒိဋ္ဌဘာဝံ အာစိက္ခိတ္ဝာ ‘‘ဣဓာဟံ, အာဝုသော, ဂိဇ္ဈကူဋာ ပဗ္ဗတာ ဩရောဟန္တော အဒ္ဒသံ ဘိက္ခုံ ဝေဟာသံ ဂစ္ဆန္တံ, တသ္သ သင္ဃာဋိပိ အာဒိတ္တာ သမ္ပဇ္ဇလိတာ သဇောတိဘူတာ။ပေ.။ ကာယောပိ အာဒိတ္တော’’တိအာဒိနာ (ပာရာ. ၂၃၀; သံ. နိ. ၂.၂၁၈) နယေန သဒ္ဓိံ ပတ္တစီဝရကာယဗန္ဓနာဒီဟိ ဍယ္ဟမာနေ ပဉ္စ သဟဓမ္မိကေ အာရောစေသိ။ သတ္ထာ တေသံ ကသ္သပဒသဗလသ္သ သာသနေ ပဗ္ဗဇိတ္ဝာ ပဗ္ဗဇ္ဇာယ အနုရူပံ ကာတုံ အသက္ကောန္တာနံ ပာပဘာဝံ အာစိက္ခိတ္ဝာ တသ္မိံ ခဏေ တတ္ထ နိသိန္နာနံ ဗဟူနံ ပာပဘိက္ခူနံ ဒုစ္စရိတကမ္မသ္သ ဝိပာကံ ဒသ္သေန္တော ဣမံ ဂာထမာဟ –
Āyasmā hi moggallāno lakkhaṇattherena saddhiṃ gijjhakūṭā orohanto aṭṭhisaṅkhalikapetādīnaṃ attabhāve disvā sitaṃ karonto lakkhaṇattherena sitakāraṇaṃ puṭṭho ‘‘akālo, āvuso, imassa pañhassa, tathāgatassa santike maṃ puccheyyāsī’’ti vatvā tathāgatassa santike therena puṭṭho aṭṭhisaṅkhalikapetādīnaṃ diṭṭhabhāvaṃ ācikkhitvā ‘‘idhāhaṃ, āvuso, gijjhakūṭā pabbatā orohanto addasaṃ bhikkhuṃ vehāsaṃ gacchantaṃ, tassa saṅghāṭipi ādittā sampajjalitā sajotibhūtā…pe… kāyopi āditto’’tiādinā (pārā. 230; saṃ. ni. 2.218) nayena saddhiṃ pattacīvarakāyabandhanādīhi ḍayhamāne pañca sahadhammike ārocesi. Satthā tesaṃ kassapadasabalassa sāsane pabbajitvā pabbajjāya anurūpaṃ kātuṃ asakkontānaṃ pāpabhāvaṃ ācikkhitvā tasmiṃ khaṇe tattha nisinnānaṃ bahūnaṃ pāpabhikkhūnaṃ duccaritakammassa vipākaṃ dassento imaṃ gāthamāha –
၃၀၇.
307.
‘‘ကာသာဝကဏ္ဌာ ဗဟဝော၊ ပာပဓမ္မာ အသညတာ။
‘‘Kāsāvakaṇṭhā bahavo, pāpadhammā asaññatā;
ပာပာ ပာပေဟိ ကမ္မေဟိ၊ နိရယံ တေ ဥပပဇ္ဇရေ’’တိ။
Pāpā pāpehi kammehi, nirayaṃ te upapajjare’’ti.
တတ္ထ ကာသာဝကဏ္ဌာတိ ကာသာဝေန ပလိဝေဌိတကဏ္ဌာ။ ပာပဓမ္မာတိ လာမကဓမ္မာ။ အသညတာတိ ကာယာဒိသံယမရဟိတာ, တထာရူပာ ပာပပုဂ္ဂလာ အတ္တနာ ကတေဟိ အကုသလကမ္မေဟိ နိရယံ ဥပပဇ္ဇန္တိ, တေ တတ္ထ ပစ္စိတ္ဝာ တတော စုတာ ဝိပာကာဝသေသေန ပေတေသုပိ ဧဝံ ပစ္စန္တီတိ အတ္ထော။
Tattha kāsāvakaṇṭhāti kāsāvena paliveṭhitakaṇṭhā. Pāpadhammāti lāmakadhammā. Asaññatāti kāyādisaṃyamarahitā, tathārūpā pāpapuggalā attanā katehi akusalakammehi nirayaṃ upapajjanti, te tattha paccitvā tato cutā vipākāvasesena petesupi evaṃ paccantīti attho.
ဒေသနာဝသာနေ ဗဟူ သောတာပတ္တိဖလာဒီနိ ပာပုဏိံသူတိ။
Desanāvasāne bahū sotāpattiphalādīni pāpuṇiṃsūti.
ဒုစ္စရိတဖလပီဠိတဝတ္ထု ဒုတိယံ။
Duccaritaphalapīḷitavatthu dutiyaṃ.
၃. ဝဂ္ဂုမုဒာတီရိယဘိက္ခုဝတ္ထု
3. Vaggumudātīriyabhikkhuvatthu
သေယ္ယော အယောဂုဠောတိ ဣမံ ဓမ္မဒေသနံ သတ္ထာ ဝေသာလိံ ဥပနိသ္သာယ မဟာဝနေ ဝိဟရန္တော ဝဂ္ဂုမုဒာတီရိယေ ဘိက္ခူ အာရဗ္ဘ ကထေသိ။ ဝတ္ထု ဥတ္တရိမနုသ္သဓမ္မပာရာဇိကေ (ပာရာ. ၁၉၃ အာဒယော) အာဂတမေဝ။
Seyyo ayoguḷoti imaṃ dhammadesanaṃ satthā vesāliṃ upanissāya mahāvane viharanto vaggumudātīriye bhikkhū ārabbha kathesi. Vatthu uttarimanussadhammapārājike (pārā. 193 ādayo) āgatameva.
တဒာ ဟိ သတ္ထာ တေ ဘိက္ခူ ‘‘ကိံ ပန တုမ္ဟေ, ဘိက္ခဝေ, ဥဒရသ္သတ္ထာယ ဂိဟီနံ အညမညသ္သ ဥတ္တရိမနုသ္သဓမ္မသ္သ ဝဏ္ဏံ ဘာသိတ္ထာ’’တိ ဝတ္ဝာ တေဟိ ‘‘အာမ, ဘန္တေ’’တိ ဝုတ္တေ တေ ဘိက္ခူ အနေကပရိယာယေန ဂရဟိတ္ဝာ ဣမံ ဂာထမာဟ –
Tadā hi satthā te bhikkhū ‘‘kiṃ pana tumhe, bhikkhave, udarassatthāya gihīnaṃ aññamaññassa uttarimanussadhammassa vaṇṇaṃ bhāsitthā’’ti vatvā tehi ‘‘āma, bhante’’ti vutte te bhikkhū anekapariyāyena garahitvā imaṃ gāthamāha –
၃၀၈.
308.
‘‘သေယ္ယော အယောဂုဠော ဘုတ္တော၊ တတ္တော အဂ္ဂိသိခူပမော။
‘‘Seyyo ayoguḷo bhutto, tatto aggisikhūpamo;
ယဉ္စေ ဘုဉ္ဇေယ္ယ ဒုသ္သီလော၊ ရဋ္ဌပိဏ္ဍမသညတော’’တိ။
Yañce bhuñjeyya dussīlo, raṭṭhapiṇḍamasaññato’’ti.
တတ္ထ ယဉ္စေ ဘုဉ္ဇေယ္ယာတိ ယံ ဒုသ္သီလော နိသ္သီလပုဂ္ဂလော ကာယာဒီဟိ အသညတော ရဋ္ဌဝာသီဟိ သဒ္ဓာယ ဒိန္နံ ရဋ္ဌပိဏ္ဍံ ‘‘သမဏောမ္ဟီ’’တိ ပဋိဇာနန္တော ဂဟေတ္ဝာ ဘုဉ္ဇေယ္ယ, တတ္တော အာဒိတ္တော အဂ္ဂိဝဏ္ဏော အယောဂုဠောဝ ဘုတ္တော သေယ္ယော သုန္ဒရတရော။ ကိံ ကာရဏာ? တပ္ပစ္စယာ ဟိ ဧကောဝ အတ္တဘာဝော ဈာယေယ္ယ, ဒုသ္သီလော ပန သဒ္ဓာဒေယ္ယံ ဘုဉ္ဇိတ္ဝာ အနေကာနိပိ ဇာတိသတာနိ နိရယေ ပစ္စေယ္ယာတိ အတ္ထော။
Tattha yañce bhuñjeyyāti yaṃ dussīlo nissīlapuggalo kāyādīhi asaññato raṭṭhavāsīhi saddhāya dinnaṃ raṭṭhapiṇḍaṃ ‘‘samaṇomhī’’ti paṭijānanto gahetvā bhuñjeyya, tatto āditto aggivaṇṇo ayoguḷova bhutto seyyo sundarataro. Kiṃ kāraṇā? Tappaccayā hi ekova attabhāvo jhāyeyya, dussīlo pana saddhādeyyaṃ bhuñjitvā anekānipi jātisatāni niraye pacceyyāti attho.
ဒေသနာဝသာနေ ဗဟူ သောတာပတ္တိဖလာဒီနိ ပာပုဏိံသူတိ။
Desanāvasāne bahū sotāpattiphalādīni pāpuṇiṃsūti.
ဝဂ္ဂုမုဒာတီရိယဘိက္ခုဝတ္ထု တတိယံ။
Vaggumudātīriyabhikkhuvatthu tatiyaṃ.
၄. ခေမကသေဋ္ဌိပုတ္တဝတ္ထု
4. Khemakaseṭṭhiputtavatthu
စတ္တာရိ ဌာနာနီတိ ဣမံ ဓမ္မဒေသနံ သတ္ထာ ဇေတဝနေ ဝိဟရန္တော အနာထပိဏ္ဍိကသ္သ ဘာဂိနေယ္ယံ ခေမကံ နာမ သေဋ္ဌိပုတ္တံ အာရဗ္ဘ ကထေသိ။
Cattāriṭhānānīti imaṃ dhammadesanaṃ satthā jetavane viharanto anāthapiṇḍikassa bhāgineyyaṃ khemakaṃ nāma seṭṭhiputtaṃ ārabbha kathesi.
သော ကိရ အဘိရူပော အဟောသိ, ယေဘုယ္ယေန ဣတ္ထိယော တံ ဒိသ္ဝာ ရာဂာဘိဘူတာ သကဘာဝေန သဏ္ဌာတုံ နာသက္ခိံသု။ သောပိ ပရဒာရကမ္မာဘိရတောဝ အဟောသိ။ အထ နံ ရတ္တိံ ရာဇပုရိသာ ဂဟေတ္ဝာ ရညော ဒသ္သေသုံ။ ရာဇာ မဟာသေဋ္ဌိသ္သ လဇ္ဇာမီတိ တံ ကိဉ္စိ အဝတ္ဝာ ဝိသ္သဇ္ဇာပေသိ။ သော ပန နေဝ ဝိရမိ ။ အထ နံ ဒုတိယမ္ပိ တတိယမ္ပိ ရာဇပုရိသာ ဂဟေတ္ဝာ ရညော ဒသ္သေသုံ။ ရာဇာ ဝိသ္သဇ္ဇာပေသိယေဝ။ မဟာသေဋ္ဌိ, တံ ပဝတ္တိံ သုတ္ဝာ တံ အာဒာယ သတ္ထု သန္တိကံ ဂန္တ္ဝာ တံ ပဝတ္တိံ အာရောစေတ္ဝာ, ‘‘ဘန္တေ, ဣမသ္သ ဓမ္မံ ဒေသေထာ’’တိ အာဟ။ သတ္ထာ တသ္သ သံဝေဂကထံ ဝတ္ဝာ ပရဒာရသေဝနာယ ဒောသံ ဒသ္သေန္တော ဣမာ ဂာထာ အဘာသိ –
So kira abhirūpo ahosi, yebhuyyena itthiyo taṃ disvā rāgābhibhūtā sakabhāvena saṇṭhātuṃ nāsakkhiṃsu. Sopi paradārakammābhiratova ahosi. Atha naṃ rattiṃ rājapurisā gahetvā rañño dassesuṃ. Rājā mahāseṭṭhissa lajjāmīti taṃ kiñci avatvā vissajjāpesi. So pana neva virami . Atha naṃ dutiyampi tatiyampi rājapurisā gahetvā rañño dassesuṃ. Rājā vissajjāpesiyeva. Mahāseṭṭhi, taṃ pavattiṃ sutvā taṃ ādāya satthu santikaṃ gantvā taṃ pavattiṃ ārocetvā, ‘‘bhante, imassa dhammaṃ desethā’’ti āha. Satthā tassa saṃvegakathaṃ vatvā paradārasevanāya dosaṃ dassento imā gāthā abhāsi –
၃၀၉.
309.
‘‘စတ္တာရိ ဌာနာနိ နရော ပမတ္တော၊
‘‘Cattāri ṭhānāni naro pamatto,
အာပဇ္ဇတိ ပရဒာရူပသေဝီ။
Āpajjati paradārūpasevī;
အပုညလာဘံ န နိကာမသေယ္ယံ၊
Apuññalābhaṃ na nikāmaseyyaṃ,
နိန္ဒံ တတီယံ နိရယံ စတုတ္ထံ။
Nindaṃ tatīyaṃ nirayaṃ catutthaṃ.
၃၁၀.
310.
‘‘အပုညလာဘော စ ဂတီ စ ပာပိကာ၊
‘‘Apuññalābho ca gatī ca pāpikā,
ဘီတသ္သ ဘီတာယ ရတီ စ ထောကိကာ။
Bhītassa bhītāya ratī ca thokikā;
ရာဇာ စ ဒဏ္ဍံ ဂရုကံ ပဏေတိ၊
Rājā ca daṇḍaṃ garukaṃ paṇeti,
တသ္မာ နရော ပရဒာရံ န သေဝေ’’တိ။
Tasmā naro paradāraṃ na seve’’ti.
တတ္ထ ဌာနာနီတိ ဒုက္ခကာရဏာနိ။ ပမတ္တောတိ သတိဝောသ္သဂ္ဂေန သမန္နာဂတော။ အာပဇ္ဇတီတိ ပာပုဏာတိ။ ပရဒာရူပသေဝီတိ ပရဒာရံ ဥပသေဝန္တော ဥပ္ပထစာရီ။ အပုညလာဘန္တိ အကုသလလာဘံ။ န နိကာမသေယ္ယန္တိ ယထာ ဣစ္ဆတိ, ဧဝံ သေယ္ယံ အလဘိတ္ဝာ အနိစ္ဆိတံ ပရိတ္တကမေဝ ကာလံ သေယ္ယံ လဘတိ။ အပုညလာဘော စာတိ ဧဝံ တသ္သ အယဉ္စ အပုညလာဘော, တေန စ အပုညေန နိရယသင္ခာတာ ပာပိကာ ဂတိ ဟောတိ။ ရတီ စ ထောကိကာတိ ယာ တသ္သ ဘီတသ္သ ဘီတာယ ဣတ္ထိယာ သဒ္ဓိံ ရတိ, သာပိ ထောကိကာ ပရိတ္တာ ဟောတိ။ ဂရုကန္တိ ရာဇာ စ ဟတ္ထစ္ဆေဒာဒိဝသေန ဂရုကံ ဒဏ္ဍံ ပဏေတိ။ တသ္မာတိ ယသ္မာ ပရဒာရံ သေဝန္တော ဧတာနိ အပုညာဒီနိ ပာပုဏာတိ, တသ္မာ ပရဒာရံ န သေဝေယ္ယာတိ အတ္ထော။
Tattha ṭhānānīti dukkhakāraṇāni. Pamattoti sativossaggena samannāgato. Āpajjatīti pāpuṇāti. Paradārūpasevīti paradāraṃ upasevanto uppathacārī. Apuññalābhanti akusalalābhaṃ. Na nikāmaseyyanti yathā icchati, evaṃ seyyaṃ alabhitvā anicchitaṃ parittakameva kālaṃ seyyaṃ labhati. Apuññalābho cāti evaṃ tassa ayañca apuññalābho, tena ca apuññena nirayasaṅkhātā pāpikā gati hoti. Ratī ca thokikāti yā tassa bhītassa bhītāya itthiyā saddhiṃ rati, sāpi thokikā parittā hoti. Garukanti rājā ca hatthacchedādivasena garukaṃ daṇḍaṃ paṇeti. Tasmāti yasmā paradāraṃ sevanto etāni apuññādīni pāpuṇāti, tasmā paradāraṃ na seveyyāti attho.
ဒေသနာဝသာနေ ခေမကော သောတာပတ္တိဖလေ ပတိဋ္ဌဟိ။ တတော ပဋ္ဌာယ မဟာဇနော သုခံ ဝီတိနာမေသိ။ ကိံ ပနသ္သ ပုဗ္ဗကမ္မန္တိ? သော ကိရ ကသ္သပဗုဒ္ဓကာလေ ဥတ္တမမလ္လော ဟုတ္ဝာ ဒ္ဝေ သုဝဏ္ဏပဋာကာ ဒသဗလသ္သ ကဉ္စနထူပေ အာရောပေတ္ဝာ ပတ္ထနံ ပဋ္ဌပေသိ ‘‘ဌပေတ္ဝာ ဉာတိသာလောဟိတိတ္ထိယော အဝသေသာ မံ ဒိသ္ဝာ ရဇ္ဇန္တူ’’တိ။ ဣဒမသ္သ ပုဗ္ဗကမ္မန္တိ။ တေန တံ နိဗ္ဗတ္တနိဗ္ဗတ္တဋ္ဌာနေ ဒိသ္ဝာ ပရေသံ ဣတ္ထိယော သကဘာဝေန သဏ္ဌာတုံ နာသက္ခိံသူတိ။
Desanāvasāne khemako sotāpattiphale patiṭṭhahi. Tato paṭṭhāya mahājano sukhaṃ vītināmesi. Kiṃ panassa pubbakammanti? So kira kassapabuddhakāle uttamamallo hutvā dve suvaṇṇapaṭākā dasabalassa kañcanathūpe āropetvā patthanaṃ paṭṭhapesi ‘‘ṭhapetvā ñātisālohititthiyo avasesā maṃ disvā rajjantū’’ti. Idamassa pubbakammanti. Tena taṃ nibbattanibbattaṭṭhāne disvā paresaṃ itthiyo sakabhāvena saṇṭhātuṃ nāsakkhiṃsūti.
ခေမကသေဋ္ဌိပုတ္တဝတ္ထု စတုတ္ထံ။
Khemakaseṭṭhiputtavatthu catutthaṃ.
၅. ဒုဗ္ဗစဘိက္ခုဝတ္ထု
5. Dubbacabhikkhuvatthu
ကုသော ယထာတိ ဣမံ ဓမ္မဒေသနံ သတ္ထာ ဇေတဝနေ ဝိဟရန္တော အညတရံ ဒုဗ္ဗစဘိက္ခုံ အာရဗ္ဘ ကထေသိ။
Kuso yathāti imaṃ dhammadesanaṃ satthā jetavane viharanto aññataraṃ dubbacabhikkhuṃ ārabbha kathesi.
ဧကော ကိရ ဘိက္ခု အသဉ္စိစ္စ ဧကံ တိဏံ ဆိန္ဒိတ္ဝာ ကုက္ကုစ္စေ ဥပ္ပန္နေ ဧကံ ဘိက္ခုံ ဥပသင္ကမိတ္ဝာ, ‘‘အာဝုသော, ယော တိဏံ ဆိန္ဒတိ, တသ္သ ကိံ ဟောတီ’’တိ တံ အတ္တနာ ကတဘာဝံ အာရောစေတ္ဝာ ပုစ္ဆိ။ အထ နံ ဣတရော ‘‘တ္ဝံ တိဏသ္သ ဆိန္နကာရဏာ ကိဉ္စိ ဟောတီတိ သညံ ကရောသိ, န ဧတ္ထ ကိဉ္စိ ဟောတိ, ဒေသေတ္ဝာ ပန မုစ္စတီ’’တိ ဝတ္ဝာ သယမ္ပိ ဥဘောဟိ ဟတ္ထေဟိ တိဏံ လုဉ္စိတ္ဝာ အဂ္ဂဟေသိ။ ဘိက္ခူ တံ ပဝတ္တိံ သတ္ထု အာရောစေသုံ။ သတ္ထာ တံ ဘိက္ခုံ အနေကပရိယာယေန ဝိဂရဟိတ္ဝာ ဓမ္မံ ဒေသေန္တော ဣမာ ဂာထာ အဘာသိ –
Eko kira bhikkhu asañcicca ekaṃ tiṇaṃ chinditvā kukkucce uppanne ekaṃ bhikkhuṃ upasaṅkamitvā, ‘‘āvuso, yo tiṇaṃ chindati, tassa kiṃ hotī’’ti taṃ attanā katabhāvaṃ ārocetvā pucchi. Atha naṃ itaro ‘‘tvaṃ tiṇassa chinnakāraṇā kiñci hotīti saññaṃ karosi, na ettha kiñci hoti, desetvā pana muccatī’’ti vatvā sayampi ubhohi hatthehi tiṇaṃ luñcitvā aggahesi. Bhikkhū taṃ pavattiṃ satthu ārocesuṃ. Satthā taṃ bhikkhuṃ anekapariyāyena vigarahitvā dhammaṃ desento imā gāthā abhāsi –
၃၁၁.
311.
‘‘ကုသော ယထာ ဒုဂ္ဂဟိတော၊ ဟတ္ထမေဝာနုကန္တတိ။
‘‘Kuso yathā duggahito, hatthamevānukantati;
သာမညံ ဒုပ္ပရာမဋ္ဌံ၊ နိရယာယုပကဍ္ဎတိ။
Sāmaññaṃ dupparāmaṭṭhaṃ, nirayāyupakaḍḍhati.
၃၁၂.
312.
‘‘ယံ ကိဉ္စိ သိထိလံ ကမ္မံ၊ သံကိလိဋ္ဌဉ္စ ယံ ဝတံ။
‘‘Yaṃ kiñci sithilaṃ kammaṃ, saṃkiliṭṭhañca yaṃ vataṃ;
သင္ကသ္သရံ ဗ္ရဟ္မစရိယံ၊ န တံ ဟောတိ မဟပ္ဖလံ။
Saṅkassaraṃ brahmacariyaṃ, na taṃ hoti mahapphalaṃ.
၃၁၃.
313.
‘‘ကယိရာ စေ ကယိရာထေနံ၊ ဒဠ္ဟမေနံ ပရက္ကမေ။
‘‘Kayirā ce kayirāthenaṃ, daḷhamenaṃ parakkame;
သိထိလော ဟိ ပရိဗ္ဗာဇော၊ ဘိယ္ယော အာကိရတေ ရဇ’’န္တိ။
Sithilo hi paribbājo, bhiyyo ākirate raja’’nti.
တတ္ထ ကုသောတိ ယံ ကိဉ္စိ တိခိဏဓာရံ တိဏံ အန္တမသော တာလပဏ္ဏမ္ပိ, ယထာ သော ကုသော ယေန ဒုဂ္ဂဟိတော, တသ္သ ဟတ္ထံ အနုကန္တတိ ဖာလေတိ, ဧဝမေဝ သမဏဓမ္မသင္ခာတံ သာမညမ္ပိ ခဏ္ဍသီလာဒိတာယ ဒုပ္ပရာမဋ္ဌံ နိရယာယုပကဍ္ဎတိ, နိရယေ နိဗ္ဗတ္တာပေတီတိ အတ္ထော။ သိထိလန္တိ ဩလီယိတ္ဝာ ကရဏေန သိထိလဂာဟံ ကတ္ဝာ ကတံ ယံကိဉ္စိ ကမ္မံ။ သံကိလိဋ္ဌန္တိ ဝေသိယာဒိကေသု အဂောစရေသု စရဏေန သံကိလိဋ္ဌံ။ သင္ကသ္သရန္တိ သင္ကာဟိ သရိတဗ္ဗံ, ဥပောသထကိစ္စာဒီသု အညတရကိစ္စေန သန္နိပတိတမ္ပိ သင္ဃံ ဒိသ္ဝာ ‘‘အဒ္ဓာ ဣမေ မမ စရိယံ ဉတ္ဝာ မံ ဥက္ခိပိတုကာမာဝ သန္နိပတိတာ’’တိ ဧဝံ အတ္တနော အာသင္ကာဟိ သရိတံ ဥသ္သင္ကိတံ ပရိသင္ကိတံ။ န တံ ဟောတီတိ တံ ဧဝရူပံ သမဏဓမ္မသင္ခာတံ ဗ္ရဟ္မစရိယံ တသ္သ ပုဂ္ဂလသ္သ မဟပ္ဖလံ န ဟောတိ, တသ္သ မဟပ္ဖလာဘာဝေနေဝ ဘိက္ခဒာယကာနမ္ပိသ္သ န မဟပ္ဖလံ ဟောတီတိ အတ္ထော။ ကယိရာ စေတိ တသ္မာ ယံ ကမ္မံ ကရေယ္ယ, တံ ကရေယ္ယာထေဝ။ ဒဠ္ဟမေနံ ပရက္ကမေတိ ထိရကတမေဝ ကတ္ဝာ အဝတ္တသမာဒာနော ဟုတ္ဝာ ဧနံ ကယိရာ။ ပရိဗ္ဗာဇောတိ သိထိလဘာဝေန ကတော ခဏ္ဍာဒိဘာဝပ္ပတ္တော သမဏဓမ္မော။ ဘိယ္ယော အာကိရတေ ရဇန္တိ အဗ္ဘန္တရေ ဝိဇ္ဇမာနံ ရာဂရဇာဒိံ ဧဝရူပော သမဏဓမ္မော အပနေတုံ န သက္ကောတိ, အထ ခော တသ္သ ဥပရိ အပရမ္ပိ ရာဂရဇာဒိံ အာကိရတီတိ အတ္ထော။
Tattha kusoti yaṃ kiñci tikhiṇadhāraṃ tiṇaṃ antamaso tālapaṇṇampi, yathā so kuso yena duggahito, tassa hatthaṃ anukantati phāleti, evameva samaṇadhammasaṅkhātaṃ sāmaññampi khaṇḍasīlāditāya dupparāmaṭṭhaṃ nirayāyupakaḍḍhati, niraye nibbattāpetīti attho. Sithilanti olīyitvā karaṇena sithilagāhaṃ katvā kataṃ yaṃkiñci kammaṃ. Saṃkiliṭṭhanti vesiyādikesu agocaresu caraṇena saṃkiliṭṭhaṃ. Saṅkassaranti saṅkāhi saritabbaṃ, uposathakiccādīsu aññatarakiccena sannipatitampi saṅghaṃ disvā ‘‘addhā ime mama cariyaṃ ñatvā maṃ ukkhipitukāmāva sannipatitā’’ti evaṃ attano āsaṅkāhi saritaṃ ussaṅkitaṃ parisaṅkitaṃ. Na taṃ hotīti taṃ evarūpaṃ samaṇadhammasaṅkhātaṃ brahmacariyaṃ tassa puggalassa mahapphalaṃ na hoti, tassa mahapphalābhāveneva bhikkhadāyakānampissa na mahapphalaṃ hotīti attho. Kayirā ceti tasmā yaṃ kammaṃ kareyya, taṃ kareyyātheva. Daḷhamenaṃ parakkameti thirakatameva katvā avattasamādāno hutvā enaṃ kayirā. Paribbājoti sithilabhāvena kato khaṇḍādibhāvappatto samaṇadhammo. Bhiyyo ākirate rajanti abbhantare vijjamānaṃ rāgarajādiṃ evarūpo samaṇadhammo apanetuṃ na sakkoti, atha kho tassa upari aparampi rāgarajādiṃ ākiratīti attho.
ဒေသနာဝသာနေ ဗဟူ သောတာပတ္တိဖလာဒီနိ ပာပုဏိံသု, သောပိ ဘိက္ခု သံဝရေ ဌတ္ဝာ ပစ္ဆာ ဝိပသ္သနံ ဝဍ္ဎေတ္ဝာ အရဟတ္တံ ပာပုဏီတိ။
Desanāvasāne bahū sotāpattiphalādīni pāpuṇiṃsu, sopi bhikkhu saṃvare ṭhatvā pacchā vipassanaṃ vaḍḍhetvā arahattaṃ pāpuṇīti.
ဒုဗ္ဗစဘိက္ခုဝတ္ထု ပဉ္စမံ။
Dubbacabhikkhuvatthu pañcamaṃ.
၆. ဣသ္သာပကတိတ္ထိဝတ္ထု
6. Issāpakatitthivatthu
အကတန္တိ ဣမံ ဓမ္မဒေသနံ သတ္ထာ ဇေတဝနေ ဝိဟရန္တော အညတရံ ဣသ္သာပကတံ ဣတ္ထိံ အာရဗ္ဘ ကထေသိ။
Akatanti imaṃ dhammadesanaṃ satthā jetavane viharanto aññataraṃ issāpakataṃ itthiṃ ārabbha kathesi.
တသ္သာ ကိရ သာမိကော ဧကာယ ဂေဟဒာသိယာ သဒ္ဓိံ သန္ထဝံ အကာသိ။ သာ ဣသ္သာပကတာ တံ ဒာသိံ ဟတ္ထပာဒေသု ဗန္ဓိတ္ဝာ တသ္သာ ကဏ္ဏနာသံ ဆိန္ဒိတ္ဝာ ဧကသ္မိံ ဂုဠ္ဟဂဗ္ဘေ ပက္ခိပိတ္ဝာ ဒ္ဝာရံ ပိဒဟိတ္ဝာ တသ္သ ကမ္မသ္သ အတ္တနာ ကတဘာဝံ ပဋိစ္ဆာဒေတုံ ‘‘ဧဟိ, အယ္ယ, ဝိဟာရံ ဂန္တ္ဝာ ဓမ္မံ သုဏိသ္သာမာ’’တိ သာမိကံ အာဒာယ ဝိဟာရံ ဂန္တ္ဝာ ဓမ္မံ သုဏန္တီ နိသီဒိ။ အထသ္သာ အာဂန္တုကဉာတကာ ဂေဟံ အာဂန္တ္ဝာ ဒ္ဝာရံ ဝိဝရိတ္ဝာ တံ ဝိပ္ပကာရံ ဒိသ္ဝာ ဒာသိံ မောစယိံသု။ သာ ဝိဟာရံ ဂန္တ္ဝာ စတုပရိသမဇ္ဈေ ဌိတာ တမတ္ထံ ဒသဗလသ္သ အာရောစေသိ။ သတ္ထာ တသ္သာ ဝစနံ သုတ္ဝာ ‘‘ဒုစ္စရိတံ နာမ ‘ဣဒံ မေ အညေ န ဇာနန္တီ’တိ အပ္ပမတ္တကမ္ပိ န ကာတဗ္ဗံ, အညသ္မိံ အဇာနန္တေပိ သုစရိတမေဝ ကာတဗ္ဗံ။ ပဋိစ္ဆာဒေတ္ဝာ ကတမ္ပိ ဟိ ဒုစ္စရိတံ နာမ ပစ္ဆာနုတာပံ ကရောတိ, သုစရိတံ ပာမောဇ္ဇမေဝ ဇနေတီ’’တိ ဝတ္ဝာ ဣမံ ဂာထမာဟ –
Tassā kira sāmiko ekāya gehadāsiyā saddhiṃ santhavaṃ akāsi. Sā issāpakatā taṃ dāsiṃ hatthapādesu bandhitvā tassā kaṇṇanāsaṃ chinditvā ekasmiṃ guḷhagabbhe pakkhipitvā dvāraṃ pidahitvā tassa kammassa attanā katabhāvaṃ paṭicchādetuṃ ‘‘ehi, ayya, vihāraṃ gantvā dhammaṃ suṇissāmā’’ti sāmikaṃ ādāya vihāraṃ gantvā dhammaṃ suṇantī nisīdi. Athassā āgantukañātakā gehaṃ āgantvā dvāraṃ vivaritvā taṃ vippakāraṃ disvā dāsiṃ mocayiṃsu. Sā vihāraṃ gantvā catuparisamajjhe ṭhitā tamatthaṃ dasabalassa ārocesi. Satthā tassā vacanaṃ sutvā ‘‘duccaritaṃ nāma ‘idaṃ me aññe na jānantī’ti appamattakampi na kātabbaṃ, aññasmiṃ ajānantepi sucaritameva kātabbaṃ. Paṭicchādetvā katampi hi duccaritaṃ nāma pacchānutāpaṃ karoti, sucaritaṃ pāmojjameva janetī’’ti vatvā imaṃ gāthamāha –
၃၁၄.
314.
‘‘အကတံ ဒုက္ကဋံ သေယ္ယော၊ ပစ္ဆာ တပ္ပတိ ဒုက္ကဋံ။
‘‘Akataṃ dukkaṭaṃ seyyo, pacchā tappati dukkaṭaṃ;
ကတဉ္စ သုကတံ သေယ္ယော၊ ယံ ကတ္ဝာ နာနုတပ္ပတီ’’တိ။
Katañca sukataṃ seyyo, yaṃ katvā nānutappatī’’ti.
တတ္ထ ဒုက္ကဋန္တိ သာဝဇ္ဇံ အပာယသံဝတ္တနိကံ ကမ္မံ အကတမေဝ သေယ္ယော ဝရံ ဥတ္တမံ။ ပစ္ဆာ တပ္ပတီတိ တဉ္ဟိ အနုသ္သရိတာနုသ္သရိတကာလေ တပ္ပတိယေဝ။ သုကတန္တိ အနဝဇ္ဇံ ပန သုခဒာယကံ သုဂတိသံဝတ္တနိကမေဝ ကမ္မံ ကတံ သေယ္ယော။ ယံ ကတ္ဝာတိ ယံ ကမ္မံ ကတ္ဝာ ပစ္ဆာ အနုသ္သရဏကာလေ န တပ္ပတိ နာနုတပ္ပတိ, သောမနသ္သဇာတောဝ ဟောတိ, တံ ကမ္မံ ဝရန္တိ အတ္ထော။
Tattha dukkaṭanti sāvajjaṃ apāyasaṃvattanikaṃ kammaṃ akatameva seyyo varaṃ uttamaṃ. Pacchā tappatīti tañhi anussaritānussaritakāle tappatiyeva. Sukatanti anavajjaṃ pana sukhadāyakaṃ sugatisaṃvattanikameva kammaṃ kataṃ seyyo. Yaṃ katvāti yaṃ kammaṃ katvā pacchā anussaraṇakāle na tappati nānutappati, somanassajātova hoti, taṃ kammaṃ varanti attho.
ဒေသနာဝသာနေ ဥပာသကော စ သာ စ ဣတ္ထီ သောတာပတ္တိဖလေ ပတိဋ္ဌဟိံသု။ တဉ္စ ပန ဒာသိံ တတ္ထေဝ ဘုဇိသ္သံ ကတ္ဝာ ဓမ္မစာရိနိံ ကရိံသူတိ။
Desanāvasāne upāsako ca sā ca itthī sotāpattiphale patiṭṭhahiṃsu. Tañca pana dāsiṃ tattheva bhujissaṃ katvā dhammacāriniṃ kariṃsūti.
ဣသ္သာပကတိတ္ထိဝတ္ထု ဆဋ္ဌံ။
Issāpakatitthivatthu chaṭṭhaṃ.
၇. သမ္ဗဟုလဘိက္ခုဝတ္ထု
7. Sambahulabhikkhuvatthu
နဂရံ ယထာတိ ဣမံ ဓမ္မဒေသနံ သတ္ထာ ဇေတဝနေ ဝိဟရန္တော သမ္ဗဟုလေ အာဂန္တုကေ ဘိက္ခူ အာရဗ္ဘ ကထေသိ။
Nagaraṃyathāti imaṃ dhammadesanaṃ satthā jetavane viharanto sambahule āgantuke bhikkhū ārabbha kathesi.
တေ ကိရ ဧကသ္မိံ ပစ္စန္တေ ဝသ္သံ ဥပဂန္တ္ဝာ ပဌမမာသေ သုခံ ဝိဟရိံသု။ မဇ္ဈိမမာသေ စောရာ အာဂန္တ္ဝာ တေသံ ဂောစရဂာမံ ပဟရိတ္ဝာ ကရမရေ ဂဟေတ္ဝာ အဂမံသု။ တတော ပဋ္ဌာယ မနုသ္သာ စောရာနံ ပဋိဗာဟနတ္ထာယ တံ ပစ္စန္တနဂရံ အဘိသင္ခရောန္တာ တေ ဘိက္ခူ သက္ကစ္စံ ဥပဋ္ဌာတုံ ဩကာသံ န လဘိံသု။ တေ အဖာသုကံ ဝသ္သံ ဝသိတ္ဝာ ဝုတ္ထဝသ္သာ သတ္ထု ဒသ္သနာယ သာဝတ္ထိံ ဂန္တ္ဝာ သတ္ထာရံ ဝန္ဒိတ္ဝာ ဧကမန္တံ နိသီဒိံသု။ သတ္ထာ တေဟိ သဒ္ဓိံ ကတပဋိသန္ထာရော ‘‘ကိံ, ဘိက္ခဝေ , သုခံ ဝသိတ္ထာ’’တိ ပုစ္ဆိတ္ဝာ, ‘‘ဘန္တေ, မယံ ပဌမမာသမေဝ သုခံ ဝသိမ္ဟာ, မဇ္ဈိမမာသေ စောရာ ဂာမံ ပဟရိံသု, တတော ပဋ္ဌာယ မနုသ္သာ နဂရံ အဘိသင္ခရောန္တာ သက္ကစ္စံ ဥပဋ္ဌာတုံ ဩကာသံ န လဘိံသု။ တသ္မာ အဖာသုကံ ဝသ္သံ ဝသိမ္ဟာ’’တိ ဝုတ္တေ ‘‘အလံ, ဘိက္ခဝေ, မာ စိန္တယိတ္ထ, ဖာသုဝိဟာရော နာမ နိစ္စကာလံ ဒုလ္လဘော, ဘိက္ခုနာ နာမ ယထာ တေ မနုသ္သာ နဂရံ ဂောပယိံသု, ဧဝံ အတ္တဘာဝမေဝ ဂောပယိတုံ ဝဋ္ဋတီ’’တိ ဝတ္ဝာ ဣမံ ဂာထမာဟ –
Te kira ekasmiṃ paccante vassaṃ upagantvā paṭhamamāse sukhaṃ vihariṃsu. Majjhimamāse corā āgantvā tesaṃ gocaragāmaṃ paharitvā karamare gahetvā agamaṃsu. Tato paṭṭhāya manussā corānaṃ paṭibāhanatthāya taṃ paccantanagaraṃ abhisaṅkharontā te bhikkhū sakkaccaṃ upaṭṭhātuṃ okāsaṃ na labhiṃsu. Te aphāsukaṃ vassaṃ vasitvā vutthavassā satthu dassanāya sāvatthiṃ gantvā satthāraṃ vanditvā ekamantaṃ nisīdiṃsu. Satthā tehi saddhiṃ katapaṭisanthāro ‘‘kiṃ, bhikkhave , sukhaṃ vasitthā’’ti pucchitvā, ‘‘bhante, mayaṃ paṭhamamāsameva sukhaṃ vasimhā, majjhimamāse corā gāmaṃ pahariṃsu, tato paṭṭhāya manussā nagaraṃ abhisaṅkharontā sakkaccaṃ upaṭṭhātuṃ okāsaṃ na labhiṃsu. Tasmā aphāsukaṃ vassaṃ vasimhā’’ti vutte ‘‘alaṃ, bhikkhave, mā cintayittha, phāsuvihāro nāma niccakālaṃ dullabho, bhikkhunā nāma yathā te manussā nagaraṃ gopayiṃsu, evaṃ attabhāvameva gopayituṃ vaṭṭatī’’ti vatvā imaṃ gāthamāha –
၃၁၅.
315.
‘‘နဂရံ ယထာ ပစ္စန္တံ၊ ဂုတ္တံ သန္တရဗာဟိရံ။
‘‘Nagaraṃ yathā paccantaṃ, guttaṃ santarabāhiraṃ;
ဧဝံ ဂောပေထ အတ္တာနံ၊ ခဏော ဝော မာ ဥပစ္စဂာ။
Evaṃ gopetha attānaṃ, khaṇo vo mā upaccagā;
ခဏာတီတာ ဟိ သောစန္တိ၊ နိရယမ္ဟိ သမပ္ပိတာ’’တိ။
Khaṇātītā hi socanti, nirayamhi samappitā’’ti.
တတ္ထ သန္တရဗာဟိရန္တိ, ဘိက္ခဝေ, ယထာ တေဟိ မနုသ္သေဟိ တံ ပစ္စန္တနဂရံ ဒ္ဝာရပာကာရာဒီနိ ထိရာနိ ကရောန္တေဟိ သအန္တရံ, အဋ္ဋာလကပရိခာဒီနိ ထိရာနိ ကရောန္တေဟိ သဗာဟိရန္တိ သန္တရဗာဟိရံ သုဂုတ္တံ ကတံ, ဧဝံ တုမ္ဟေပိ သတိံ ဥပဋ္ဌပေတ္ဝာ အဇ္ဈတ္တိကာနိ ဆ ဒ္ဝာရာနိ ပိဒဟိတ္ဝာ ဒ္ဝာရရက္ခိကံ သတိံ အဝိသ္သဇ္ဇေတ္ဝာ ယထာ ဂယ္ဟမာနာနိ ဗာဟိရာနိ ဆ အာယတနာနိ အဇ္ဈတ္တိကာနံ ဥပဃာတာယ သံဝတ္တန္တိ, တထာ အဂ္ဂဟဏေန တာနိပိ ထိရာနိ ကတ္ဝာ တေသံ အပ္ပဝေသာယ ဒ္ဝာရရက္ခိကံ သတိံ အပ္ပဟာယ ဝိစရန္တာ အတ္တာနံ ဂောပေထာတိ အတ္ထော။ ခဏော ဝော မာ ဥပစ္စဂာတိ ယော ဟိ ဧဝံ အတ္တာနံ န ဂောပေတိ, တံ ပုဂ္ဂလံ အယံ ဗုဒ္ဓုပ္ပာဒခဏော မဇ္ဈိမဒေသေ ဥပ္ပတ္တိခဏော သမ္မာဒိဋ္ဌိယာ ပဋိလဒ္ဓခဏော ဆန္နံ အာယတနာနံ အဝေကလ္လခဏောတိ သဗ္ဗောပိ အယံ ခဏော အတိက္ကမတိ, သော ခဏော တုမ္ဟေ မာ အတိက္ကမတု။ ခဏာတီတာတိ ယေ ဟိ တံ ခဏံ အတီတာ, တေ စ ပုဂ္ဂလေ သော စ ခဏော အတီတော, တေ နိရယမ္ဟိ သမပ္ပိတာ ဟုတ္ဝာ တတ္ထ နိဗ္ဗတ္တိတ္ဝာ သောစန္တီတိ အတ္ထော။
Tattha santarabāhiranti, bhikkhave, yathā tehi manussehi taṃ paccantanagaraṃ dvārapākārādīni thirāni karontehi saantaraṃ, aṭṭālakaparikhādīni thirāni karontehi sabāhiranti santarabāhiraṃ suguttaṃ kataṃ, evaṃ tumhepi satiṃ upaṭṭhapetvā ajjhattikāni cha dvārāni pidahitvā dvārarakkhikaṃ satiṃ avissajjetvā yathā gayhamānāni bāhirāni cha āyatanāni ajjhattikānaṃ upaghātāya saṃvattanti, tathā aggahaṇena tānipi thirāni katvā tesaṃ appavesāya dvārarakkhikaṃ satiṃ appahāya vicarantā attānaṃ gopethāti attho. Khaṇo vo mā upaccagāti yo hi evaṃ attānaṃ na gopeti, taṃ puggalaṃ ayaṃ buddhuppādakhaṇo majjhimadese uppattikhaṇo sammādiṭṭhiyā paṭiladdhakhaṇo channaṃ āyatanānaṃ avekallakhaṇoti sabbopi ayaṃ khaṇo atikkamati, so khaṇo tumhe mā atikkamatu. Khaṇātītāti ye hi taṃ khaṇaṃ atītā, te ca puggale so ca khaṇo atīto, te nirayamhi samappitā hutvā tattha nibbattitvā socantīti attho.
ဒေသနာဝသာနေ တေ ဘိက္ခူ ဥပ္ပန္နသံဝေဂာ အရဟတ္တေ ပတိဋ္ဌဟိံသူတိ။
Desanāvasāne te bhikkhū uppannasaṃvegā arahatte patiṭṭhahiṃsūti.
သမ္ဗဟုလဘိက္ခုဝတ္ထု သတ္တမံ။
Sambahulabhikkhuvatthu sattamaṃ.
၈. နိဂဏ္ဌဝတ္ထု
8. Nigaṇṭhavatthu
အလဇ္ဇိတာယေတိ ဣမံ ဓမ္မဒေသနံ သတ္ထာ ဇေတဝနေ ဝိဟရန္တော နိဂဏ္ဌေ အာရဗ္ဘ ကထေသိ။
Alajjitāyeti imaṃ dhammadesanaṃ satthā jetavane viharanto nigaṇṭhe ārabbha kathesi.
ဧကသ္မိဉ္ဟိ ဒိဝသေ ဘိက္ခူ နိဂဏ္ဌေ ဒိသ္ဝာ ကထံ သမုဋ္ဌာပေသုံ, ‘‘အာဝုသော, သဗ္ဗသော အပ္ပဋိစ္ဆန္နေဟိ အစေလကေဟိ ဣမေ နိဂဏ္ဌာ ဝရတရာ, ယေ ဧကံ ပုရိမပသ္သမ္ပိ တာဝ ပဋိစ္ဆာဒေန္တိ, သဟိရိကာ မညေ ဧတေ’’တိ။ တံ သုတ္ဝာ နိဂဏ္ဌာ ‘‘န မယံ ဧတေန ကာရဏေန ပဋိစ္ဆာဒေမ, ပံသုရဇာဒယော ပန ပုဂ္ဂလာ ဧဝ, ဇီဝိတိန္ဒ္ရိယပဋိဗဒ္ဓာ ဧဝ, တေ နော ဘိက္ခာဘာဇနေသု မာ ပတိံသူတိ ဣမိနာ ကာရဏေန ပဋိစ္ဆာဒေမာ’’တိ ဝတ္ဝာ တေဟိ သဒ္ဓိံ ဝာဒပဋိဝာဒဝသေန ဗဟုံ ကထံ ကထေသုံ။ ဘိက္ခူ သတ္ထာရံ ဥပသင္ကမိတ္ဝာ နိသိန္နကာလေ တံ ပဝတ္တိံ အာရောစေသုံ။ သတ္ထာ, ‘‘ဘိက္ခဝေ, အလဇ္ဇိတဗ္ဗေန လဇ္ဇိတ္ဝာ လဇ္ဇိတဗ္ဗေန အလဇ္ဇမာနာ နာမ ဒုဂ္ဂတိပရာယဏာဝ ဟောန္တီ’’တိ ဝတ္ဝာ ဓမ္မံ ဒေသေန္တော ဣမာ ဂာထာ အဘာသိ –
Ekasmiñhi divase bhikkhū nigaṇṭhe disvā kathaṃ samuṭṭhāpesuṃ, ‘‘āvuso, sabbaso appaṭicchannehi acelakehi ime nigaṇṭhā varatarā, ye ekaṃ purimapassampi tāva paṭicchādenti, sahirikā maññe ete’’ti. Taṃ sutvā nigaṇṭhā ‘‘na mayaṃ etena kāraṇena paṭicchādema, paṃsurajādayo pana puggalā eva, jīvitindriyapaṭibaddhā eva, te no bhikkhābhājanesu mā patiṃsūti iminā kāraṇena paṭicchādemā’’ti vatvā tehi saddhiṃ vādapaṭivādavasena bahuṃ kathaṃ kathesuṃ. Bhikkhū satthāraṃ upasaṅkamitvā nisinnakāle taṃ pavattiṃ ārocesuṃ. Satthā, ‘‘bhikkhave, alajjitabbena lajjitvā lajjitabbena alajjamānā nāma duggatiparāyaṇāva hontī’’ti vatvā dhammaṃ desento imā gāthā abhāsi –
၃၁၆.
316.
‘‘အလဇ္ဇိတာယေ လဇ္ဇန္တိ၊ လဇ္ဇိတာယေ န လဇ္ဇရေ။
‘‘Alajjitāye lajjanti, lajjitāye na lajjare;
မိစ္ဆာဒိဋ္ဌိသမာဒာနာ၊ သတ္တာ ဂစ္ဆန္တိ ဒုဂ္ဂတိံ။
Micchādiṭṭhisamādānā, sattā gacchanti duggatiṃ.
၃၁၇.
317.
‘‘အဘယေ ဘယဒသ္သိနော၊ ဘယေ စာဘယဒသ္သိနော။
‘‘Abhaye bhayadassino, bhaye cābhayadassino;
မိစ္ဆာဒိဋ္ဌိသမာဒာနာ၊ သတ္တာ ဂစ္ဆန္တိ ဒုဂ္ဂတိ’’န္တိ။
Micchādiṭṭhisamādānā, sattā gacchanti duggati’’nti.
တတ္ထ အလဇ္ဇိတာယေတိ အလဇ္ဇိတဗ္ဗေန။ ဘိက္ခာဘာဇနဉ္ဟိ အလဇ္ဇိတဗ္ဗံ နာမ, တေ ပန တံ ပဋိစ္ဆာဒေတ္ဝာ ဝိစရန္တာ တေန လဇ္ဇန္တိ နာမ။ လဇ္ဇိတာယေတိ အပဋိစ္ဆန္နေန ဟိရိကောပီနင္ဂေန လဇ္ဇိတဗ္ဗေန။ တေ ပန တံ အပဋိစ္ဆာဒေတ္ဝာ ဝိစရန္တာ လဇ္ဇိတာယေ န လဇ္ဇန္တိ နာမ။ တေန တေသံ အလဇ္ဇိတဗ္ဗေန လဇ္ဇိတံ လဇ္ဇိတဗ္ဗေန အလဇ္ဇိတံ တုစ္ဆဂဟဏဘာဝေန စ အညထာဂဟဏဘာဝေန စ မိစ္ဆာဒိဋ္ဌိ ဟောတိ။ တံ သမာဒိယိတ္ဝာ ဝိစရန္တာ ပန တေ မိစ္ဆာဒိဋ္ဌိသမာဒာနာ သတ္တာ နိရယာဒိဘေဒံ ဒုဂ္ဂတိံ ဂစ္ဆန္တီတိ အတ္ထော။ အဘယေတိ ဘိက္ခာဘာဇနံ နိသ္သာယ ရာဂဒောသမောဟမာနဒိဋ္ဌိကိလေသဒုစ္စရိတဘယာနံ အနုပ္ပဇ္ဇနတော ဘိက္ခာဘာဇနံ အဘယံ နာမ, ဘယေန တံ ပဋိစ္ဆာဒေန္တာ ပန အဘယေ ဘယဒသ္သိနော နာမ။ ဟိရိကောပီနင္ဂံ ပန နိသ္သာယ ရာဂာဒီနံ ဥပ္ပဇ္ဇနတော တံ ဘယံ နာမ, တသ္သ အပဋိစ္ဆာဒနေန ဘယေ စာဘယဒသ္သိနော။ တသ္သ တံ အယထာဂဟဏသ္သ သမာဒိန္နတ္တာ မိစ္ဆာဒိဋ္ဌိသမာဒာနာ သတ္တာ ဒုဂ္ဂဟိံ ဂစ္ဆန္တီတိ အတ္ထော။
Tattha alajjitāyeti alajjitabbena. Bhikkhābhājanañhi alajjitabbaṃ nāma, te pana taṃ paṭicchādetvā vicarantā tena lajjanti nāma. Lajjitāyeti apaṭicchannena hirikopīnaṅgena lajjitabbena. Te pana taṃ apaṭicchādetvā vicarantā lajjitāye na lajjanti nāma. Tena tesaṃ alajjitabbena lajjitaṃ lajjitabbena alajjitaṃ tucchagahaṇabhāvena ca aññathāgahaṇabhāvena ca micchādiṭṭhi hoti. Taṃ samādiyitvā vicarantā pana te micchādiṭṭhisamādānā sattā nirayādibhedaṃ duggatiṃ gacchantīti attho. Abhayeti bhikkhābhājanaṃ nissāya rāgadosamohamānadiṭṭhikilesaduccaritabhayānaṃ anuppajjanato bhikkhābhājanaṃ abhayaṃ nāma, bhayena taṃ paṭicchādentā pana abhaye bhayadassino nāma. Hirikopīnaṅgaṃ pana nissāya rāgādīnaṃ uppajjanato taṃ bhayaṃ nāma, tassa apaṭicchādanena bhaye cābhayadassino. Tassa taṃ ayathāgahaṇassa samādinnattā micchādiṭṭhisamādānā sattā duggahiṃ gacchantīti attho.
ဒေသနာဝသာနေ ဗဟူ နိဂဏ္ဌာ သံဝိဂ္ဂမာနသာ ပဗ္ဗဇိံသု, သမ္ပတ္တာနမ္ပိ သာတ္ထိကာ ဓမ္မဒေသနာ အဟောသီတိ။
Desanāvasāne bahū nigaṇṭhā saṃviggamānasā pabbajiṃsu, sampattānampi sātthikā dhammadesanā ahosīti.
နိဂဏ္ဌဝတ္ထု အဋ္ဌမံ။
Nigaṇṭhavatthu aṭṭhamaṃ.
၉. တိတ္ထိယသာဝကဝတ္ထု
9. Titthiyasāvakavatthu
အဝဇ္ဇေတိ ဣမံ ဓမ္မဒေသနံ သတ္ထာ ဇေတဝနေ ဝိဟရန္တော တိတ္ထိယသာဝကေ အာရဗ္ဘ ကထေသိ။
Avajjeti imaṃ dhammadesanaṃ satthā jetavane viharanto titthiyasāvake ārabbha kathesi.
ဧကသ္မိဉ္ဟိ သမယေ အညတိတ္ထိယသာဝကာ အတ္တနော ပုတ္တေ သမ္မာဒိဋ္ဌိကာနံ ဥပာသကာနံ ပုတ္တေဟိ သဒ္ဓိံ သပရိဝာရေ ကီဠမာနေ ဒိသ္ဝာ ဂေဟံ အာဂတကာလေ ‘‘န ဝော သမဏာ သက္ယပုတ္တိယာ ဝန္ဒိတဗ္ဗာ, နာပိ တေသံ ဝိဟာရံ ပဝိသိတဗ္ဗ’’န္တိ သပထံ ကာရယိံသု။ တေ ဧကဒိဝသံ ဇေတဝနဝိဟာရသ္သ ဗဟိဒ္ဝာရကောဋ္ဌကသာမန္တေ ကီဠန္တာ ပိပာသိတာ အဟေသုံ။ အထေကံ ဥပာသကဒာရကံ ‘‘တ္ဝံ ဧတ္ထ ဂန္တ္ဝာ ပာနီယံ ပိဝိတ္ဝာ အမ္ဟာကမ္ပိ အာဟရာဟီ’’တိ ပဟိဏိံသု။ သော ဝိဟာရံ ပဝိသိတ္ဝာ သတ္ထာရံ ဝန္ဒိတ္ဝာ ပာနီယံ ပိဝိတ္ဝာ တမတ္ထံ အာရောစေသိ။ အထ နံ သတ္ထာ ‘‘တ္ဝမေဝ ပာနီယံ ပိဝိတ္ဝာ ဂန္တ္ဝာ ဣတရေပိ ပာနီယပိဝနတ္ထာယ ဣဓေဝ ပေသေဟီ’’တိ အာဟ။ သော တထာ အကာသိ။ တေ အာဂန္တ္ဝာ ပာနီယံ ပိဝိံသု။ သတ္ထာ တေ ပက္ကောသာပေတ္ဝာ တေသံ သပ္ပာယံ ဓမ္မကထံ ကထေတ္ဝာ တေ အစလသဒ္ဓေ ကတ္ဝာ သရဏေသု စ သီလေသု စ ပတိဋ္ဌာပေသိ။ တေ သကာနိ ဂေဟာနိ ဂန္တ္ဝာ တမတ္ထံ မာတာပိတူနံ အာရောစေသုံ ။ အထ နေသံ မာတာပိတရော ‘‘ပုတ္တကာ နော ဝိပန္နဒိဋ္ဌိကာ ဇာတာ’’တိ ဒောမနသ္သပ္ပတ္တာ ပရိဒေဝိံသု။ အထ တေသံ ဆေကာ သမ္ဗဟုလာ ပဋိဝိသ္သကာ မနုသ္သာ အာဂန္တ္ဝာ ဒောမနသ္သဝူပသမနတ္ထာယ ဓမ္မံ ကထယိံသု။ တေ တေသံ ကထံ သုတ္ဝာ ‘‘ဣမေ ဒာရကေ သမဏသ္သ ဂောတမသ္သေဝ နိယ္ယာဒေသ္သာမာ’’တိ မဟန္တေန ဉာတိဂဏေန သဒ္ဓိံ ဝိဟာရံ နယိံသု။ သတ္ထာ တေသံ အဇ္ဈာသယံ ဩလောကေတ္ဝာ ဓမ္မံ ဒေသေန္တော ဣမာ ဂာထာ အဘာသိ –
Ekasmiñhi samaye aññatitthiyasāvakā attano putte sammādiṭṭhikānaṃ upāsakānaṃ puttehi saddhiṃ saparivāre kīḷamāne disvā gehaṃ āgatakāle ‘‘na vo samaṇā sakyaputtiyā vanditabbā, nāpi tesaṃ vihāraṃ pavisitabba’’nti sapathaṃ kārayiṃsu. Te ekadivasaṃ jetavanavihārassa bahidvārakoṭṭhakasāmante kīḷantā pipāsitā ahesuṃ. Athekaṃ upāsakadārakaṃ ‘‘tvaṃ ettha gantvā pānīyaṃ pivitvā amhākampi āharāhī’’ti pahiṇiṃsu. So vihāraṃ pavisitvā satthāraṃ vanditvā pānīyaṃ pivitvā tamatthaṃ ārocesi. Atha naṃ satthā ‘‘tvameva pānīyaṃ pivitvā gantvā itarepi pānīyapivanatthāya idheva pesehī’’ti āha. So tathā akāsi. Te āgantvā pānīyaṃ piviṃsu. Satthā te pakkosāpetvā tesaṃ sappāyaṃ dhammakathaṃ kathetvā te acalasaddhe katvā saraṇesu ca sīlesu ca patiṭṭhāpesi. Te sakāni gehāni gantvā tamatthaṃ mātāpitūnaṃ ārocesuṃ . Atha nesaṃ mātāpitaro ‘‘puttakā no vipannadiṭṭhikā jātā’’ti domanassappattā parideviṃsu. Atha tesaṃ chekā sambahulā paṭivissakā manussā āgantvā domanassavūpasamanatthāya dhammaṃ kathayiṃsu. Te tesaṃ kathaṃ sutvā ‘‘ime dārake samaṇassa gotamasseva niyyādessāmā’’ti mahantena ñātigaṇena saddhiṃ vihāraṃ nayiṃsu. Satthā tesaṃ ajjhāsayaṃ oloketvā dhammaṃ desento imā gāthā abhāsi –
၃၁၈.
318.
‘‘အဝဇ္ဇေ ဝဇ္ဇမတိနော၊ ဝဇ္ဇေ စာဝဇ္ဇဒသ္သိနော။
‘‘Avajje vajjamatino, vajje cāvajjadassino;
မိစ္ဆာဒိဋ္ဌိသမာဒာနာ၊ သတ္တာ ဂစ္ဆန္တိ ဒုဂ္ဂတိံ။
Micchādiṭṭhisamādānā, sattā gacchanti duggatiṃ.
၃၁၉.
319.
‘‘ဝဇ္ဇဉ္စ ဝဇ္ဇတော ဉတ္ဝာ၊ အဝဇ္ဇဉ္စ အဝဇ္ဇတော။
‘‘Vajjañca vajjato ñatvā, avajjañca avajjato;
သမ္မာဒိဋ္ဌိသမာဒာနာ၊ သတ္တာ ဂစ္ဆန္တိ သုဂ္ဂတိ’’န္တိ။
Sammādiṭṭhisamādānā, sattā gacchanti suggati’’nti.
တတ္ထ အဝဇ္ဇေတိ ဒသဝတ္ထုကာယ သမ္မာဒိဋ္ဌိယာ, တသ္သာ ဥပနိသ္သယဘူတေ ဓမ္မေ စ။ ဝဇ္ဇမတိနောတိ ဝဇ္ဇံ ဣဒန္တိ ဥပ္ပန္နမတိနော။ ဒသဝတ္ထုကာယ မိစ္ဆာဒိဋ္ဌိယာ ပန တသ္သာ ဥပနိသ္သယဘူတေ ဓမ္မေ စ အဝဇ္ဇဒသ္သိနော, ဧတိသ္သာ အဝဇ္ဇံ ဝဇ္ဇတော ဝဇ္ဇဉ္စ အဝဇ္ဇတော ဉတ္ဝာ ဂဟဏသင္ခာတာယ မိစ္ဆာဒိဋ္ဌိယာ သမာဒိန္နတ္တာ မိစ္ဆာဒိဋ္ဌိသမာဒာနာ သတ္တာ ဒုဂ္ဂတိံ ဂစ္ဆန္တီတိ အတ္ထော။ ဒုတိယဂာထာယ ဝုတ္တဝိပရိယာယေန အတ္ထော ဝေဒိတဗ္ဗော။
Tattha avajjeti dasavatthukāya sammādiṭṭhiyā, tassā upanissayabhūte dhamme ca. Vajjamatinoti vajjaṃ idanti uppannamatino. Dasavatthukāya micchādiṭṭhiyā pana tassā upanissayabhūte dhamme ca avajjadassino, etissā avajjaṃ vajjato vajjañca avajjato ñatvā gahaṇasaṅkhātāya micchādiṭṭhiyā samādinnattā micchādiṭṭhisamādānā sattā duggatiṃ gacchantīti attho. Dutiyagāthāya vuttavipariyāyena attho veditabbo.
ဒေသနာဝသာနေ သဗ္ဗေပိ တေ တီသု သရဏေသု ပတိဋ္ဌာယ အပရာပရံ ဓမ္မံ သုဏန္တာ သောတာပတ္တိဖလေ ပတိဋ္ဌဟိံသူတိ။
Desanāvasāne sabbepi te tīsu saraṇesu patiṭṭhāya aparāparaṃ dhammaṃ suṇantā sotāpattiphale patiṭṭhahiṃsūti.
တိတ္ထိယသာဝကဝတ္ထု နဝမံ။
Titthiyasāvakavatthu navamaṃ.
နိရယဝဂ္ဂဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
Nirayavaggavaṇṇanā niṭṭhitā.
ဒ္ဝာဝီသတိမော ဝဂ္ဂော။
Dvāvīsatimo vaggo.
Related texts:
တိပိဋက (မူလ) • Tipiṭaka (Mūla) / သုတ္တပိဋက • Suttapiṭaka / ခုဒ္ဒကနိကာယ • Khuddakanikāya / ဓမ္မပဒပာဠိ • Dhammapadapāḷi / ၂၂. နိရယဝဂ္ဂော • 22. Nirayavaggo
