| Library / Tipiṭaka / ತಿಪಿಟಕ • Tipiṭaka / ಪಟಿಸಮ್ಭಿದಾಮಗ್ಗ-ಅಟ್ಠಕಥಾ • Paṭisambhidāmagga-aṭṭhakathā |
ನಿರೋಧಸಚ್ಚನಿದ್ದೇಸವಣ್ಣನಾ
Nirodhasaccaniddesavaṇṇanā
೩೫.
35.
ನಿರೋಧಸಚ್ಚನಿದ್ದೇಸೇ ಯೋ ತಸ್ಸಾಯೇವ ತಣ್ಹಾಯಾತಿ ಏತ್ಥ ‘‘ಯೋ ತಸ್ಸೇವ ದುಕ್ಖಸ್ಸಾ’’ತಿ ವತ್ತಬ್ಬೇ ಯಸ್ಮಾ ಸಮುದಯನಿರೋಧೇನೇವ ದುಕ್ಖಂ ನಿರುಜ್ಝತಿ, ನೋ ಅಞ್ಞಥಾ। ಯಥಾಹ –
Nirodhasaccaniddese yo tassāyeva taṇhāyāti ettha ‘‘yo tasseva dukkhassā’’ti vattabbe yasmā samudayanirodheneva dukkhaṃ nirujjhati, no aññathā. Yathāha –
‘‘ಯಥಾಪಿ ಮೂಲೇ ಅನುಪದ್ದವೇ ದಳ್ಹೇ, ಛಿನ್ನೋಪಿ ರುಕ್ಖೋ ಪುನರೇವ ರೂಹತಿ।
‘‘Yathāpi mūle anupaddave daḷhe, chinnopi rukkho punareva rūhati;
ಏವಮ್ಪಿ ತಣ್ಹಾನುಸಯೇ ಅನೂಹತೇ, ನಿಬ್ಬತ್ತತೀ ದುಕ್ಖಮಿದಂ ಪುನಪ್ಪುನ’’ನ್ತಿ॥ (ಧ॰ ಪ॰ ೩೩೮)।
Evampi taṇhānusaye anūhate, nibbattatī dukkhamidaṃ punappuna’’nti. (dha. pa. 338);
ತಸ್ಮಾ ತಂ ದುಕ್ಖನಿರೋಧಂ ದಸ್ಸೇನ್ತೋ ಸಮುದಯನಿರೋಧೇನ ದಸ್ಸೇತುಂ ಏವಮಾಹ। ಸೀಹಸಮಾನವುತ್ತಿನೋ ಹಿ ತಥಾಗತಾ, ತೇ ದುಕ್ಖಂ ನಿರೋಧೇನ್ತಾ ದುಕ್ಖನಿರೋಧಞ್ಚ ದಸ್ಸೇನ್ತಾ ಹೇತುಮ್ಹಿ ಪಟಿಪಜ್ಜನ್ತಿ, ನ ಫಲೇ। ಸುವಾನವುತ್ತಿನೋ ಪನ ಅಞ್ಞತಿತ್ಥಿಯಾ , ತೇ ದುಕ್ಖಂ ನಿರೋಧೇನ್ತಾ ದುಕ್ಖನಿರೋಧಞ್ಚ ದಸ್ಸೇನ್ತಾ ಅತ್ತಕಿಲಮಥಾನುಯೋಗೇನ ಚೇವ ತಸ್ಸೇವ ಚ ದೇಸನಾಯ ಫಲೇ ಪಟಿಪಜ್ಜನ್ತಿ, ನ ಹೇತುಮ್ಹೀತಿ। ಸೀಹಸಮಾನವುತ್ತಿತಾಯ ಸತ್ಥಾ ಹೇತುಮ್ಹಿ ಪಟಿಪಜ್ಜನ್ತೋ ‘‘ಯೋ ತಸ್ಸಾಯೇವಾ’’ತಿಆದಿಮಾಹ। ಧಮ್ಮಸೇನಾಪತಿಪಿ ಸತ್ಥಾರಾ ವುತ್ತಕ್ಕಮೇನೇವಾಹ।
Tasmā taṃ dukkhanirodhaṃ dassento samudayanirodhena dassetuṃ evamāha. Sīhasamānavuttino hi tathāgatā, te dukkhaṃ nirodhentā dukkhanirodhañca dassentā hetumhi paṭipajjanti, na phale. Suvānavuttino pana aññatitthiyā , te dukkhaṃ nirodhentā dukkhanirodhañca dassentā attakilamathānuyogena ceva tasseva ca desanāya phale paṭipajjanti, na hetumhīti. Sīhasamānavuttitāya satthā hetumhi paṭipajjanto ‘‘yo tassāyevā’’tiādimāha. Dhammasenāpatipi satthārā vuttakkamenevāha.
ತತ್ಥ ತಸ್ಸಾಯೇವ ತಣ್ಹಾಯಾತಿ ಯಾ ಸಾ ತಣ್ಹಾ ‘‘ಪೋನೋಭವಿಕಾ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಕಾಮತಣ್ಹಾದಿವಸೇನ ವಿಭತ್ತಾ ಉಪ್ಪತ್ತಿನಿವೇಸನವಸೇನ ಚ ಹೇಟ್ಠಾ ಪಕಾಸಿತಾ, ತಸ್ಸಾಯೇವ ತಣ್ಹಾಯ। ಅಸೇಸವಿರಾಗನಿರೋಧೋತಿ ವಿರಾಗೋ ವುಚ್ಚತಿ ಮಗ್ಗೋ, ‘‘ವಿರಾಗಾ ವಿಮುಚ್ಚತೀ’’ತಿ (ಮ॰ ನಿ॰ ೧.೨೪೫; ಸಂ॰ ನಿ॰ ೩.೧೨; ಮಹಾವ॰ ೨೩) ಹಿ ವುತ್ತಂ। ವಿರಾಗೇನ ನಿರೋಧೋ ವಿರಾಗನಿರೋಧೋ, ಅನುಸಯಸಮುಗ್ಘಾತತೋ ಅಸೇಸೋ ವಿರಾಗನಿರೋಧೋ ಅಸೇಸವಿರಾಗನಿರೋಧೋ। ಅಥ ವಾ ವಿರಾಗೋತಿ ಹಿ ಪಹಾನಂ ವುಚ್ಚತಿ, ತಸ್ಮಾ ಅಸೇಸೋ ವಿರಾಗೋ ಅಸೇಸೋ ನಿರೋಧೋತಿ ಏವಮ್ಪೇತ್ಥ ಯೋಜನಾ ದಟ್ಠಬ್ಬಾ। ಅತ್ಥತೋ ಪನ ಸಬ್ಬಾನೇವ ಪನೇತಾನಿ ಅಸೇಸವಿರಾಗನಿರೋಧೋತಿಆದೀನಿ ನಿಬ್ಬಾನಸ್ಸೇವ ವೇವಚನಾನಿ। ಪರಮತ್ಥತೋ ಹಿ ದುಕ್ಖನಿರೋಧಂ ಅರಿಯಸಚ್ಚನ್ತಿ ನಿಬ್ಬಾನಂ ವುಚ್ಚತಿ। ಯಸ್ಮಾ ಪನ ತಂ ಆಗಮ್ಮ ತಣ್ಹಾ ಅಸೇಸಾ ವಿರಜ್ಜತಿ ನಿರುಜ್ಝತಿ, ತಸ್ಮಾ ತಂ ‘‘ತಸ್ಸಾಯೇವ ತಣ್ಹಾಯ ಅಸೇಸವಿರಾಗನಿರೋಧೋ’’ತಿ ವುಚ್ಚತಿ। ನಿಬ್ಬಾನಞ್ಚ ಆಗಮ್ಮ ತಣ್ಹಾ ಚಜೀಯತಿ ಪಟಿನಿಸ್ಸಜ್ಜೀಯತಿ ಮುಚ್ಚತಿ ನ ಅಲ್ಲೀಯತಿ, ಕಾಮಗುಣಾಲಯೇಸು ಚೇತ್ಥ ಏಕೋಪಿ ಆಲಯೋ ನತ್ಥಿ, ತಸ್ಮಾ ನಿಬ್ಬಾನಂ ಚಾಗೋ ಪಟಿನಿಸ್ಸಗ್ಗೋ ಮುತ್ತಿ ಅನಾಲಯೋತಿ ವುಚ್ಚತಿ। ಏಕಮೇವ ಹಿ ನಿಬ್ಬಾನಂ, ನಾಮಾನಿ ಪನಸ್ಸ ಸಬ್ಬಸಙ್ಖತಾನಂ ನಾಮಪಟಿಪಕ್ಖವಸೇನ ಅನೇಕಾನಿ ಹೋನ್ತಿ। ಸೇಯ್ಯಥಿದಂ – ಅಸೇಸವಿರಾಗೋ ಅಸೇಸನಿರೋಧೋ ಚಾಗೋ ಪಟಿನಿಸ್ಸಗ್ಗೋ ಮುತ್ತಿ ಅನಾಲಯೋ ರಾಗಕ್ಖಯೋ ದೋಸಕ್ಖಯೋ ಮೋಹಕ್ಖಯೋ ತಣ್ಹಾಕ್ಖಯೋ ಅನುಪ್ಪಾದೋ ಅಪ್ಪವತ್ತಂ ಅನಿಮಿತ್ತಂ ಅಪ್ಪಣಿಹಿತಂ ಅನಾಯೂಹನಂ ಅಪ್ಪಟಿಸನ್ಧಿ ಅನುಪಪತ್ತಿ ಅಗತಿ ಅಜಾತಂ ಅಜರಂ ಅಬ್ಯಾಧಿ ಅಮತಂ ಅಸೋಕಂ ಅಪರಿದೇವಂ ಅನುಪಾಯಾಸಂ ಅಸಂಕಿಲಿಟ್ಠನ್ತಿಆದೀನಿ।
Tattha tassāyeva taṇhāyāti yā sā taṇhā ‘‘ponobhavikā’’ti vatvā kāmataṇhādivasena vibhattā uppattinivesanavasena ca heṭṭhā pakāsitā, tassāyeva taṇhāya. Asesavirāganirodhoti virāgo vuccati maggo, ‘‘virāgā vimuccatī’’ti (ma. ni. 1.245; saṃ. ni. 3.12; mahāva. 23) hi vuttaṃ. Virāgena nirodho virāganirodho, anusayasamugghātato aseso virāganirodho asesavirāganirodho. Atha vā virāgoti hi pahānaṃ vuccati, tasmā aseso virāgo aseso nirodhoti evampettha yojanā daṭṭhabbā. Atthato pana sabbāneva panetāni asesavirāganirodhotiādīni nibbānasseva vevacanāni. Paramatthato hi dukkhanirodhaṃ ariyasaccanti nibbānaṃ vuccati. Yasmā pana taṃ āgamma taṇhā asesā virajjati nirujjhati, tasmā taṃ ‘‘tassāyeva taṇhāya asesavirāganirodho’’ti vuccati. Nibbānañca āgamma taṇhā cajīyati paṭinissajjīyati muccati na allīyati, kāmaguṇālayesu cettha ekopi ālayo natthi, tasmā nibbānaṃ cāgo paṭinissaggo mutti anālayoti vuccati. Ekameva hi nibbānaṃ, nāmāni panassa sabbasaṅkhatānaṃ nāmapaṭipakkhavasena anekāni honti. Seyyathidaṃ – asesavirāgo asesanirodho cāgo paṭinissaggo mutti anālayo rāgakkhayo dosakkhayo mohakkhayo taṇhākkhayo anuppādo appavattaṃ animittaṃ appaṇihitaṃ anāyūhanaṃ appaṭisandhi anupapatti agati ajātaṃ ajaraṃ abyādhi amataṃ asokaṃ aparidevaṃ anupāyāsaṃ asaṃkiliṭṭhantiādīni.
ಇದಾನಿ ಮಗ್ಗೇನ ಛಿನ್ನಾಯ ನಿಬ್ಬಾನಂ ಆಗಮ್ಮ ಅಪ್ಪವತ್ತಿಪ್ಪತ್ತಾಯಪಿ ಚ ತಣ್ಹಾಯ ಯೇಸು ವತ್ಥೂಸು ತಸ್ಸಾ ಉಪ್ಪತ್ತಿ ದಸ್ಸಿತಾ, ತತ್ಥೇವ ಅಭಾವಂ ದಸ್ಸೇತುಂ ಸಾ ಖೋ ಪನೇಸಾತಿಆದಿಮಾಹ। ತತ್ಥ ಯಥಾ ಪುರಿಸೋ ಖೇತ್ತೇ ಜಾತಂ ತಿತ್ತಕಾಲಾಬುವಲ್ಲಿಂ ದಿಸ್ವಾ ಅಗ್ಗತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಮೂಲಂ ಪರಿಯೇಸಿತ್ವಾ ಛಿನ್ದೇಯ್ಯ, ಸಾ ಅನುಪುಬ್ಬೇನ ಮಿಲಾಯಿತ್ವಾ ಅಪ್ಪಞ್ಞತ್ತಿಂ ಗಚ್ಛೇಯ್ಯ, ತತೋ ತಸ್ಮಿಂ ಖೇತ್ತೇ ತಿತ್ತಕಾಲಾಬು ನಿರುದ್ಧಾ ಪಹೀನಾತಿ ವುಚ್ಚೇಯ್ಯ, ಏವಮೇವ ಖೇತ್ತೇ ತಿತ್ತಕಾಲಾಬು ವಿಯ ಚಕ್ಖಾದೀಸು ತಣ್ಹಾ। ಸಾ ಅರಿಯಮಗ್ಗೇನ ಮೂಲಚ್ಛಿನ್ನಾ ನಿಬ್ಬಾನಂ ಆಗಮ್ಮ ಅಪ್ಪವತ್ತಿಂ ಗಚ್ಛತಿ। ಏವಂ ಗತಾ ಪನ ತೇಸು ವತ್ಥೂಸು ಖೇತ್ತೇ ತಿತ್ತಕಾಲಾಬು ವಿಯ ನ ಪಞ್ಞಾಯತಿ। ಯಥಾ ಚ ಅಟವಿತೋ ಚೋರೇ ಆನೇತ್ವಾ ನಗರಸ್ಸ ದಕ್ಖಿಣದ್ವಾರೇ ಘಾತೇಯ್ಯುಂ, ತತೋ ಅಟವಿಯಂ ಚೋರಾ ಮತಾತಿ ವಾ ಮಾರಿತಾತಿ ವಾ ವುಚ್ಚೇಯ್ಯುಂ, ಏವಮೇವ ಅಟವಿಯಂ ಚೋರಾ ವಿಯ ಯಾ ಚಕ್ಖಾದೀಸು ತಣ್ಹಾ, ಸಾ ದಕ್ಖಿಣದ್ವಾರೇ ಚೋರಾ ವಿಯ ನಿಬ್ಬಾನಂ ಆಗಮ್ಮ ನಿರುದ್ಧತ್ತಾ ನಿಬ್ಬಾನೇ ನಿರುದ್ಧಾ। ಏವಂ ನಿರುದ್ಧಾ ಪನ ತೇಸು ವತ್ಥೂಸು ಅಟವಿಯಂ ಚೋರಾ ವಿಯ ನ ಪಞ್ಞಾಯತಿ। ತೇನಸ್ಸಾ ತತ್ಥೇವ ನಿರೋಧಂ ದಸ್ಸೇನ್ತೋ ‘‘ಚಕ್ಖು ಲೋಕೇ ಪಿಯರೂಪಂ ಸಾತರೂಪಂ, ಏತ್ಥೇಸಾ ತಣ್ಹಾ ಪಹೀಯಮಾನಾ ಪಹೀಯತೀ’’ತಿಆದಿಮಾಹ। ಅಥ ವಾ ತಣ್ಹುಪ್ಪಾದವತ್ಥುಸ್ಸ ಪರಿಞ್ಞಾತತ್ತಾ ಪರಿಞ್ಞಾತವತ್ಥುಸ್ಮಿಂ ಪುನ ನ ಉಪ್ಪಜ್ಜನತೋ ಅನುಪ್ಪಾದನಿರೋಧವಸೇನ ತಣ್ಹುಪ್ಪಾದವತ್ಥುಸ್ಮಿಂಯೇವ ನಿರುಜ್ಝತೀತಿ ವುಚ್ಚತಿ। ಏತ್ಥ ಚ ಉಪ್ಪಜ್ಜನಪಟಿಪಕ್ಖವಸೇನ ಪಹೀಯತೀತಿ ವುತ್ತಂ, ನಿವಿಸನಪಟಿಪಕ್ಖವಸೇನ ನಿರುಜ್ಝತೀತಿ।
Idāni maggena chinnāya nibbānaṃ āgamma appavattippattāyapi ca taṇhāya yesu vatthūsu tassā uppatti dassitā, tattheva abhāvaṃ dassetuṃ sā kho panesātiādimāha. Tattha yathā puriso khette jātaṃ tittakālābuvalliṃ disvā aggato paṭṭhāya mūlaṃ pariyesitvā chindeyya, sā anupubbena milāyitvā appaññattiṃ gaccheyya, tato tasmiṃ khette tittakālābu niruddhā pahīnāti vucceyya, evameva khette tittakālābu viya cakkhādīsu taṇhā. Sā ariyamaggena mūlacchinnā nibbānaṃ āgamma appavattiṃ gacchati. Evaṃ gatā pana tesu vatthūsu khette tittakālābu viya na paññāyati. Yathā ca aṭavito core ānetvā nagarassa dakkhiṇadvāre ghāteyyuṃ, tato aṭaviyaṃ corā matāti vā māritāti vā vucceyyuṃ, evameva aṭaviyaṃ corā viya yā cakkhādīsu taṇhā, sā dakkhiṇadvāre corā viya nibbānaṃ āgamma niruddhattā nibbāne niruddhā. Evaṃ niruddhā pana tesu vatthūsu aṭaviyaṃ corā viya na paññāyati. Tenassā tattheva nirodhaṃ dassento ‘‘cakkhu loke piyarūpaṃ sātarūpaṃ, etthesā taṇhā pahīyamānā pahīyatī’’tiādimāha. Atha vā taṇhuppādavatthussa pariññātattā pariññātavatthusmiṃ puna na uppajjanato anuppādanirodhavasena taṇhuppādavatthusmiṃyeva nirujjhatīti vuccati. Ettha ca uppajjanapaṭipakkhavasena pahīyatīti vuttaṃ, nivisanapaṭipakkhavasena nirujjhatīti.
ನಿರೋಧಸಚ್ಚನಿದ್ದೇಸವಣ್ಣನಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ।
Nirodhasaccaniddesavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
ತಿಪಿಟಕ (ಮೂಲ) • Tipiṭaka (Mūla) / ಸುತ್ತಪಿಟಕ • Suttapiṭaka / ಖುದ್ದಕನಿಕಾಯ • Khuddakanikāya / ಪಟಿಸಮ್ಭಿದಾಮಗ್ಗಪಾಳಿ • Paṭisambhidāmaggapāḷi / ೧. ಸುತಮಯಞಾಣನಿದ್ದೇಸೋ • 1. Sutamayañāṇaniddeso
