| Library / Tipiṭaka / තිපිටක • Tipiṭaka / පටිසම්‌භිදාමග්‌ගපාළි • Paṭisambhidāmaggapāḷi |
34. නිරොධසමාපත්‌තිඤාණනිද්‌දෙසො
34. Nirodhasamāpattiñāṇaniddeso
83. කථං ද්‌වීහි බලෙහි සමන්‌නාගතත්‌තා තයො ච සඞ්‌ඛාරානං පටිප්‌පස්‌සද්‌ධියා සොළසහි ඤාණචරියාහි නවහි සමාධිචරියාහි වසිභාවතා පඤ්‌ඤා නිරොධසමාපත්‌තියා ඤාණං?
83. Kathaṃ dvīhi balehi samannāgatattā tayo ca saṅkhārānaṃ paṭippassaddhiyā soḷasahi ñāṇacariyāhi navahi samādhicariyāhi vasibhāvatā paññā nirodhasamāpattiyā ñāṇaṃ?
ද්‌වීහි බලෙහීති ද්‌වෙ බලානි – සමථබලං, විපස්‌සනාබලං. කතමං සමථබලං? නෙක්‌ඛම්‌මවසෙන චිත්‌තස්‌සෙකග්‌ගතා අවික්‌ඛෙපො සමථබලං. අබ්‍යාපාදවසෙන චිත්‌තස්‌සෙකග්‌ගතා අවික්‌ඛෙපො සමථබලං. ආලොකසඤ්‌ඤාවසෙන චිත්‌තස්‌සෙකග්‌ගතා අවික්‌ඛෙපො සමථබලං. අවික්‌ඛෙපවසෙන චිත්‌තස්‌සෙකග්‌ගතා අවික්‌ඛෙපො සමථබලං…පෙ.… පටිනිස්‌සග්‌ගානුපස්‌සී අස්‌සාසවසෙන චිත්‌තස්‌සෙකග්‌ගතා අවික්‌ඛෙපො සමථබලං. පටිනිස්‌සග්‌ගානුපස්‌සී පස්‌සාසවසෙන චිත්‌තස්‌සෙකග්‌ගතා අවික්‌ඛෙපො සමථබලං.
Dvīhibalehīti dve balāni – samathabalaṃ, vipassanābalaṃ. Katamaṃ samathabalaṃ? Nekkhammavasena cittassekaggatā avikkhepo samathabalaṃ. Abyāpādavasena cittassekaggatā avikkhepo samathabalaṃ. Ālokasaññāvasena cittassekaggatā avikkhepo samathabalaṃ. Avikkhepavasena cittassekaggatā avikkhepo samathabalaṃ…pe… paṭinissaggānupassī assāsavasena cittassekaggatā avikkhepo samathabalaṃ. Paṭinissaggānupassī passāsavasena cittassekaggatā avikkhepo samathabalaṃ.
සමථබලන්‌ති කෙනට්‌ඨෙන සමථබලං? පඨමෙන ඣානෙන නීවරණෙ න කම්‌පතීති – සමථබලං. දුතියෙන ඣානෙන විතක්‌කවිචාරෙ න කම්‌පතීති – සමථබලං. තතියෙන ඣානෙන පීතියා න කම්‌පතීති – සමථබලං. චතුත්‌ථෙන ඣානෙන සුඛදුක්‌ඛෙ න කම්‌පතීති – සමථබලං. ආකාසානඤ්‌චායතනසමාපත්‌තියා රූපසඤ්‌ඤාය පටිඝසඤ්‌ඤාය නානත්‌තසඤ්‌ඤාය න කම්‌පතීති – සමථබලං. විඤ්‌ඤාණඤ්‌චායතනසමාපත්‌තියා ආකාසානඤ්‌චායතනසඤ්‌ඤාය න කම්‌පතීති – සමථබලං. ආකිඤ්‌චඤ්‌ඤායතනසමාපත්‌තියා විඤ්‌ඤාණඤ්‌චායතනසඤ්‌ඤාය න කම්‌පතීති – සමථබලං. නෙවසඤ්‌ඤානාසඤ්‌ඤායතනසමාපත්‌තියා ආකිඤ්‌චඤ්‌ඤායතනසඤ්‌ඤාය න කම්‌පතීති – සමථබලං. උද්‌ධච්‌චෙ ච උද්‌ධච්‌චසහගතකිලෙසෙ ච ඛන්‌ධෙ ච න කම්‌පති න චලති න වෙධතීති – සමථබලං. ඉදං සමථබලං.
Samathabalanti kenaṭṭhena samathabalaṃ? Paṭhamena jhānena nīvaraṇe na kampatīti – samathabalaṃ. Dutiyena jhānena vitakkavicāre na kampatīti – samathabalaṃ. Tatiyena jhānena pītiyā na kampatīti – samathabalaṃ. Catutthena jhānena sukhadukkhe na kampatīti – samathabalaṃ. Ākāsānañcāyatanasamāpattiyā rūpasaññāya paṭighasaññāya nānattasaññāya na kampatīti – samathabalaṃ. Viññāṇañcāyatanasamāpattiyā ākāsānañcāyatanasaññāya na kampatīti – samathabalaṃ. Ākiñcaññāyatanasamāpattiyā viññāṇañcāyatanasaññāya na kampatīti – samathabalaṃ. Nevasaññānāsaññāyatanasamāpattiyā ākiñcaññāyatanasaññāya na kampatīti – samathabalaṃ. Uddhacce ca uddhaccasahagatakilese ca khandhe ca na kampati na calati na vedhatīti – samathabalaṃ. Idaṃ samathabalaṃ.
කතමං විපස්‌සනාබලං? අනිච්‌චානුපස්‌සනා විපස්‌සනාබලං. දුක්‌ඛානුපස්‌සනා විපස්‌සනාබලං. අනත්‌තානුපස්‌සනා විපස්‌සනාබලං. නිබ්‌බිදානුපස්‌සනා විපස්‌සනාබලං. විරාගානුපස්‌සනා විපස්‌සනාබලං . නිරොධානුපස්‌සනා විපස්‌සනාබලං. පටිනිස්‌සග්‌ගානුපස්‌සනා විපස්‌සනාබලං. රූපෙ අනිච්‌චානුපස්‌සනා විපස්‌සනාබලං …පෙ.… රූපෙ පටිනිස්‌සග්‌ගානුපස්‌සනා විපස්‌සනාබලං. වෙදනාය…පෙ.… සඤ්‌ඤාය… සඞ්‌ඛාරෙසු… විඤ්‌ඤාණෙ… චක්‌ඛුස්‌මිං…පෙ.… ජරාමරණෙ අනිච්‌චානුපස්‌සනා විපස්‌සනාබලං…පෙ.… ජරාමරණෙ පටිනිස්‌සග්‌ගානුපස්‌සනා විපස්‌සනාබලං.
Katamaṃ vipassanābalaṃ? Aniccānupassanā vipassanābalaṃ. Dukkhānupassanā vipassanābalaṃ. Anattānupassanā vipassanābalaṃ. Nibbidānupassanā vipassanābalaṃ. Virāgānupassanā vipassanābalaṃ . Nirodhānupassanā vipassanābalaṃ. Paṭinissaggānupassanā vipassanābalaṃ. Rūpe aniccānupassanā vipassanābalaṃ …pe… rūpe paṭinissaggānupassanā vipassanābalaṃ. Vedanāya…pe… saññāya… saṅkhāresu… viññāṇe… cakkhusmiṃ…pe… jarāmaraṇe aniccānupassanā vipassanābalaṃ…pe… jarāmaraṇe paṭinissaggānupassanā vipassanābalaṃ.
විපස්‌සනාබලන්‌ති කෙනට්‌ඨෙන විපස්‌සනාබලං? අනිච්‌චානුපස්‌සනාය නිච්‌චසඤ්‌ඤාය න කම්‌පතීති – විපස්‌සනාබලං. දුක්‌ඛානුපස්‌සනාය සුඛසඤ්‌ඤාය න කම්‌පතීති – විපස්‌සනාබලං. අනත්‌තානුපස්‌සනාය අත්‌තසඤ්‌ඤාය න කම්‌පතීති – විපස්‌සනාබලං. නිබ්‌බිදානුපස්‌සනාය නන්‌දියා න කම්‌පතීති – විපස්‌සනාබලං. විරාගානුපස්‌සනාය රාගෙ න කම්‌පතීති – විපස්‌සනාබලං. නිරොධානුපස්‌සනාය සමුදයෙ න කම්‌පතීති – විපස්‌සනාබලං. පටිනිස්‌සග්‌ගානුපස්‌සනාය ආදානෙ න කම්‌පතීති – විපස්‌සනාබලං. අවිජ්‌ජාය ච අවිජ්‌ජා සහගතකිලෙසෙ ච ඛන්‌ධෙ ච න කම්‌පති න චලති න වෙධතීති – විපස්‌සනාබලං. ඉදං විපස්‌සනාබලං.
Vipassanābalanti kenaṭṭhena vipassanābalaṃ? Aniccānupassanāya niccasaññāya na kampatīti – vipassanābalaṃ. Dukkhānupassanāya sukhasaññāya na kampatīti – vipassanābalaṃ. Anattānupassanāya attasaññāya na kampatīti – vipassanābalaṃ. Nibbidānupassanāya nandiyā na kampatīti – vipassanābalaṃ. Virāgānupassanāya rāge na kampatīti – vipassanābalaṃ. Nirodhānupassanāya samudaye na kampatīti – vipassanābalaṃ. Paṭinissaggānupassanāya ādāne na kampatīti – vipassanābalaṃ. Avijjāya ca avijjā sahagatakilese ca khandhe ca na kampati na calati na vedhatīti – vipassanābalaṃ. Idaṃ vipassanābalaṃ.
තයො ච සඞ්‌ඛාරානං පටිප්‌පස්‌සද්‌ධියාති කතමෙසං තිණ්‌ණන්‌නං සඞ්‌ඛාරානං පටිප්‌පස්‌සද්‌ධියා? දුතියං ඣානං සමාපන්‌නස්‌ස විතක්‌කවිචාරා වචීසඞ්‌ඛාරා පටිප්‌පස්‌සද්‌ධා හොන්‌ති. චතුත්‌ථං ඣානං සමාපන්‌නස්‌ස අස්‌සාසපස්‌සාසා කායසඞ්‌ඛාරා පටිප්‌පස්‌සද්‌ධා හොන්‌ති. සඤ්‌ඤාවෙදයිතනිරොධං සමාපන්‌නස්‌ස සඤ්‌ඤා ච වෙදනා ච චිත්‌තසඞ්‌ඛාරා පටිප්‌පස්‌සද්‌ධා හොන්‌ති. ඉමෙසං තිණ්‌ණන්‌නං සඞ්‌ඛාරානං පටිප්‌පස්‌සද්‌ධියා .
Tayo ca saṅkhārānaṃ paṭippassaddhiyāti katamesaṃ tiṇṇannaṃ saṅkhārānaṃ paṭippassaddhiyā? Dutiyaṃ jhānaṃ samāpannassa vitakkavicārā vacīsaṅkhārā paṭippassaddhā honti. Catutthaṃ jhānaṃ samāpannassa assāsapassāsā kāyasaṅkhārā paṭippassaddhā honti. Saññāvedayitanirodhaṃ samāpannassa saññā ca vedanā ca cittasaṅkhārā paṭippassaddhā honti. Imesaṃ tiṇṇannaṃ saṅkhārānaṃ paṭippassaddhiyā .
84. සොළසහි ඤාණචරියාහීති කතමාහි සොළසහි ඤාණචරියාහි? අනිච්‌චානුපස්‌සනා ඤාණචරියා, දුක්‌ඛානුපස්‌සනා ඤාණචරියා, අනත්‌තානුපස්‌සනා ඤාණචරියා, නිබ්‌බිදානුපස්‌සනා ඤාණචරියා, විරාගානුපස්‌සනා ඤාණචරියා, නිරොධානුපස්‌සනා ඤාණචරියා, පටිනිස්‌සග්‌ගානුපස්‌සනා ඤාණචරියා, විවට්‌ටනානුපස්‌සනා ඤාණචරියා, සොතාපත්‌තිමග්‌ගො ඤාණචරියා, සොතාපත්‌තිඵලසමාපත්‌ති ඤාණචරියා, සකදාගාමිමග්‌ගො ඤාණචරියා, සකදාගාමිඵලසමාපත්‌ති ඤාණචරියා, අනාගාමිමග්‌ගො ඤාණචරියා, අනාගාමිඵලසමාපත්‌ති ඤාණචරියා, අරහත්‌තමග්‌ගො ඤාණචරියා, අරහත්‌තඵලසමාපත්‌ති ඤාණචරියා – ඉමාහි සොළසහි ඤාණචරියාහි.
84.Soḷasahi ñāṇacariyāhīti katamāhi soḷasahi ñāṇacariyāhi? Aniccānupassanā ñāṇacariyā, dukkhānupassanā ñāṇacariyā, anattānupassanā ñāṇacariyā, nibbidānupassanā ñāṇacariyā, virāgānupassanā ñāṇacariyā, nirodhānupassanā ñāṇacariyā, paṭinissaggānupassanā ñāṇacariyā, vivaṭṭanānupassanā ñāṇacariyā, sotāpattimaggo ñāṇacariyā, sotāpattiphalasamāpatti ñāṇacariyā, sakadāgāmimaggo ñāṇacariyā, sakadāgāmiphalasamāpatti ñāṇacariyā, anāgāmimaggo ñāṇacariyā, anāgāmiphalasamāpatti ñāṇacariyā, arahattamaggo ñāṇacariyā, arahattaphalasamāpatti ñāṇacariyā – imāhi soḷasahi ñāṇacariyāhi.
85. නවහි සමාධිචරියාහීති කතමාහි නවහි සමාධිචරියාහි? පඨමං ඣානං සමාධිචරියා, දුතියං ඣානං සමාධිචරියා, තතියං ඣානං සමාධිචරියා, චතුත්‌ථං ඣානං සමාධිචරියා, ආකාසානඤ්‌චායතනසමාපත්‌ති…පෙ.… විඤ්‌ඤාණඤ්‌චායතනසමාපත්‌ති… ආකිඤ්‌චඤ්‌ඤායතනසමාපත්‌ති… නෙවසඤ්‌ඤානාසඤ්‌ඤායතනසමාපත්‌ති සමාධිචරියා. පඨමං ඣානං පටිලාභත්‌ථාය විතක්‌කො ච විචාරො ච පීති ච සුඛඤ්‌ච චිත්‌තෙකග්‌ගතා ච…පෙ.… නෙවසඤ්‌ඤානාසඤ්‌ඤායතනසමාපත්‌තිං පටිලාභත්‌ථාය විතක්‌කො ච විචාරො ච පීති ච සුඛඤ්‌ච චිත්‌තෙකග්‌ගතා ච – ඉමාහි නවහි සමාධිචරියාහි.
85.Navahi samādhicariyāhīti katamāhi navahi samādhicariyāhi? Paṭhamaṃ jhānaṃ samādhicariyā, dutiyaṃ jhānaṃ samādhicariyā, tatiyaṃ jhānaṃ samādhicariyā, catutthaṃ jhānaṃ samādhicariyā, ākāsānañcāyatanasamāpatti…pe… viññāṇañcāyatanasamāpatti… ākiñcaññāyatanasamāpatti… nevasaññānāsaññāyatanasamāpatti samādhicariyā. Paṭhamaṃ jhānaṃ paṭilābhatthāya vitakko ca vicāro ca pīti ca sukhañca cittekaggatā ca…pe… nevasaññānāsaññāyatanasamāpattiṃ paṭilābhatthāya vitakko ca vicāro ca pīti ca sukhañca cittekaggatā ca – imāhi navahi samādhicariyāhi.
වසීති පඤ්‌ච වසියො. ආවජ්‌ජනවසී, සමාපජ්‌ජනවසී, අධිට්‌ඨානවසී , වුට්‌ඨානවසී, පච්‌චවෙක්‌ඛණාවසී. පඨමං ඣානං යත්‌ථිච්‌ඡකං යදිච්‌ඡකං යාවතිච්‌ඡකං ආවජ්‌ජති; ආවජ්‌ජනාය දන්‌ධායිතත්‌තං නත්‌ථීති – ආවජ්‌ජනවසී. පඨමං ඣානං යත්‌ථිච්‌ඡකං යදිච්‌ඡකං යාවතිච්‌ඡකං සමාපජ්‌ජති; සමාපජ්‌ජනාය දන්‌ධායිතත්‌තං නත්‌ථීති – සමාපජ්‌ජනවසී. පඨමං ඣානං යත්‌ථිච්‌ඡකං යදිච්‌ඡකං යාවතිච්‌ඡකං අධිට්‌ඨාති ; අධිට්‌ඨානෙ දන්‌ධායිතත්‌තං නත්‌ථීති – අධිට්‌ඨානවසී. පඨමං ඣානං යත්‌ථිච්‌ඡකං යදිච්‌ඡකං යාවතිච්‌ඡකං වුට්‌ඨාති; වුට්‌ඨානෙ දන්‌ධායිතත්‌තං නත්‌ථීති – වුට්‌ඨානවසී. පඨමං ඣානං යත්‌ථිච්‌ඡකං යදිච්‌ඡකං යාවතිච්‌ඡකං පච්‌චවෙක්‌ඛති; පච්‌චවෙක්‌ඛණාය දන්‌ධායිතත්‌තං නත්‌ථීති – පච්‌චවෙක්‌ඛණාවසී.
Vasīti pañca vasiyo. Āvajjanavasī, samāpajjanavasī, adhiṭṭhānavasī , vuṭṭhānavasī, paccavekkhaṇāvasī. Paṭhamaṃ jhānaṃ yatthicchakaṃ yadicchakaṃ yāvaticchakaṃ āvajjati; āvajjanāya dandhāyitattaṃ natthīti – āvajjanavasī. Paṭhamaṃ jhānaṃ yatthicchakaṃ yadicchakaṃ yāvaticchakaṃ samāpajjati; samāpajjanāya dandhāyitattaṃ natthīti – samāpajjanavasī. Paṭhamaṃ jhānaṃ yatthicchakaṃ yadicchakaṃ yāvaticchakaṃ adhiṭṭhāti ; adhiṭṭhāne dandhāyitattaṃ natthīti – adhiṭṭhānavasī. Paṭhamaṃ jhānaṃ yatthicchakaṃ yadicchakaṃ yāvaticchakaṃ vuṭṭhāti; vuṭṭhāne dandhāyitattaṃ natthīti – vuṭṭhānavasī. Paṭhamaṃ jhānaṃ yatthicchakaṃ yadicchakaṃ yāvaticchakaṃ paccavekkhati; paccavekkhaṇāya dandhāyitattaṃ natthīti – paccavekkhaṇāvasī.
දුතියං ඣානං…පෙ.… නෙවසඤ්‌ඤානාසඤ්‌ඤායතනසමාපත්‌තිං යත්‌ථිච්‌ඡකං යදිච්‌ඡකං යාවතිච්‌ඡකං ආවජ්‌ජති; ආවජ්‌ජනාය දන්‌ධායිතත්‌තං නත්‌ථීති – ආවජ්‌ජනවසී. නෙවසඤ්‌ඤානාසඤ්‌ඤායතනසමාපත්‌තිං යත්‌ථිච්‌ඡකං යදිච්‌ඡකං යාවතිච්‌ඡකං සමාපජ්‌ජති…පෙ.… අධිට්‌ඨාති… වුට්‌ඨාති… පච්‌චවෙක්‌ඛති; පච්‌චවෙක්‌ඛණාය දන්‌ධායිතත්‌තං නත්‌ථීති – පච්‌චවෙක්‌ඛණාවසී. ඉමා පඤ්‌ච වසියො. තං ඤාතට්‌ඨෙන ඤාණං, පජානනට්‌ඨෙන පඤ්‌ඤා. තෙන වුච්‌චති – ‘‘ද්‌වීහි බලෙහි සමන්‌නාගතත්‌තා තයො ච සඞ්‌ඛාරානං පටිපස්‌සද්‌ධියා සොළසහි ඤාණචරියාහි නවහි සමාධිචරියාහි වසීභාවතා පඤ්‌ඤා නිරොධසමාපත්‌තියා ඤාණං’’.
Dutiyaṃ jhānaṃ…pe… nevasaññānāsaññāyatanasamāpattiṃ yatthicchakaṃ yadicchakaṃ yāvaticchakaṃ āvajjati; āvajjanāya dandhāyitattaṃ natthīti – āvajjanavasī. Nevasaññānāsaññāyatanasamāpattiṃ yatthicchakaṃ yadicchakaṃ yāvaticchakaṃ samāpajjati…pe… adhiṭṭhāti… vuṭṭhāti… paccavekkhati; paccavekkhaṇāya dandhāyitattaṃ natthīti – paccavekkhaṇāvasī. Imā pañca vasiyo. Taṃ ñātaṭṭhena ñāṇaṃ, pajānanaṭṭhena paññā. Tena vuccati – ‘‘dvīhi balehi samannāgatattā tayo ca saṅkhārānaṃ paṭipassaddhiyā soḷasahi ñāṇacariyāhi navahi samādhicariyāhi vasībhāvatā paññā nirodhasamāpattiyā ñāṇaṃ’’.
නිරොධසමාපත්‌තිඤාණනිද්‌දෙසො චතුත්‌තිංසතිමො.
Nirodhasamāpattiñāṇaniddeso catuttiṃsatimo.
Related texts:
අට්‌ඨකථා • Aṭṭhakathā / සුත්‌තපිටක (අට්‌ඨකථා) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / ඛුද්‌දකනිකාය (අට්‌ඨකථා) • Khuddakanikāya (aṭṭhakathā) / පටිසම්‌භිදාමග්‌ග-අට්‌ඨකථා • Paṭisambhidāmagga-aṭṭhakathā / 34. නිරොධසමාපත්‌තිඤාණනිද්‌දෙසවණ්‌ණනා • 34. Nirodhasamāpattiñāṇaniddesavaṇṇanā
