| Library / Tipiṭaka / तिपिटक • Tipiṭaka / संयुत्तनिकाय (अट्ठकथा) • Saṃyuttanikāya (aṭṭhakathā) |
१०. निरुत्तिपथसुत्तवण्णना
10. Niruttipathasuttavaṇṇanā
६२. दसमे निरुत्तियोव निरुत्तिपथा, अथ वा निरुत्तियो च ता निरुत्तिवसेन विञ्ञातब्बानं अत्थानं पथत्ता पथा चाति निरुत्तिपथा। सेसपदद्वयेपि एसेव नयो। तीणिपि चेतानि अञ्ञमञ्ञवेवचनानेवाति वेदितब्बानि। असंकिण्णाति अविजहिता, ‘‘को इमेहि अत्थो’’ति वत्वा अछड्डिता। असंकिण्णपुब्बाति अतीतेपि न जहितपुब्बा। न संकीयन्तीति एतरहिपि ‘‘किमेतेही’’ति न छड्डीयन्ति। न संकीयिस्सन्तीति अनागतेपि न छड्डीयिस्सन्ति। अप्पटिकुट्ठाति अप्पटिबाहिता। अतीतन्ति अत्तनो सभावं भङ्गमेव वा अतिक्कन्तं। निरुद्धन्ति देसन्तरं असङ्कमित्वा तत्थेव निरुद्धं वूपसन्तं। विपरिणतन्ति विपरिणामं गतं नट्ठं। अजातन्ति अनुप्पन्नं। अपातुभूतन्ति अपाकटीभूतं।
62.Dasame niruttiyova niruttipathā, atha vā niruttiyo ca tā niruttivasena viññātabbānaṃ atthānaṃ pathattā pathā cāti niruttipathā. Sesapadadvayepi eseva nayo. Tīṇipi cetāni aññamaññavevacanānevāti veditabbāni. Asaṃkiṇṇāti avijahitā, ‘‘ko imehi attho’’ti vatvā achaḍḍitā. Asaṃkiṇṇapubbāti atītepi na jahitapubbā. Na saṃkīyantīti etarahipi ‘‘kimetehī’’ti na chaḍḍīyanti. Na saṃkīyissantīti anāgatepi na chaḍḍīyissanti. Appaṭikuṭṭhāti appaṭibāhitā. Atītanti attano sabhāvaṃ bhaṅgameva vā atikkantaṃ. Niruddhanti desantaraṃ asaṅkamitvā tattheva niruddhaṃ vūpasantaṃ. Vipariṇatanti vipariṇāmaṃ gataṃ naṭṭhaṃ. Ajātanti anuppannaṃ. Apātubhūtanti apākaṭībhūtaṃ.
उक्कलाति उक्कलजनपदवासिनो। वस्सभञ्ञाति वस्सो च भञ्ञो च। द्वेपि हि ते मूलदिट्ठिगतिका। अहेतुकवादातिआदीसु ‘‘नत्थि हेतु नत्थि पच्चयो’’ति गहितत्ता अहेतुकवादा। ‘‘करोतो न करीयति पाप’’न्ति गहितत्ता अकिरियवादा। ‘‘नत्थि दिन्न’’न्तिआदिगहणतो नत्थिकवादा। तत्थ इमे द्वे जना, तिस्सो दिट्ठियो, किं एकेकस्स दियड्ढा होतीति? न तथा, यथा पन एको भिक्खु पटिपाटिया चत्तारिपि झानानि निब्बत्तेति , एवमेत्थ एकेको तिस्सोपि दिट्ठियो निब्बत्तेसीति वेदितब्बो। ‘‘नत्थि हेतु नत्थि पच्चयो’’ति पुनप्पुनं आवज्जेन्तस्स आहरन्तस्स अभिनन्दन्तस्स अस्सादेन्तस्स मग्गदस्सनं विय होति। सो मिच्छत्तनियामं ओक्कमति, सो एकन्तकाळकोति वुच्चति। यथा पन अहेतुकदिट्ठियं, एवं ‘‘करोतो न करीयति पापं, नत्थि दिन्न’’न्ति इमेसुपि ठानेसु मिच्छत्तनियामं ओक्कमति।
Ukkalāti ukkalajanapadavāsino. Vassabhaññāti vasso ca bhañño ca. Dvepi hi te mūladiṭṭhigatikā. Ahetukavādātiādīsu ‘‘natthi hetu natthi paccayo’’ti gahitattā ahetukavādā. ‘‘Karoto na karīyati pāpa’’nti gahitattā akiriyavādā. ‘‘Natthi dinna’’ntiādigahaṇato natthikavādā. Tattha ime dve janā, tisso diṭṭhiyo, kiṃ ekekassa diyaḍḍhā hotīti? Na tathā, yathā pana eko bhikkhu paṭipāṭiyā cattāripi jhānāni nibbatteti , evamettha ekeko tissopi diṭṭhiyo nibbattesīti veditabbo. ‘‘Natthi hetu natthi paccayo’’ti punappunaṃ āvajjentassa āharantassa abhinandantassa assādentassa maggadassanaṃ viya hoti. So micchattaniyāmaṃ okkamati, so ekantakāḷakoti vuccati. Yathā pana ahetukadiṭṭhiyaṃ, evaṃ ‘‘karoto na karīyati pāpaṃ, natthi dinna’’nti imesupi ṭhānesu micchattaniyāmaṃ okkamati.
न गरहितब्बं नप्पटिक्कोसितब्बं अमञ्ञिंसूति एत्थ ‘‘यदेतं अतीतं नाम, नयिदं अतीतं, इदमस्स अनागतं वा पच्चुप्पन्नं वा’’ति वदन्तो गरहति नाम। तत्थ दोसं दस्सेत्वा ‘‘किं इमिना गरहितेना’’ति? वदन्तो पटिक्कोसति नाम। इमे पन निरुत्तिपथे तेपि अच्चन्तकाळका दिट्ठिगतिका न गरहितब्बे न पटिक्कोसितब्बे मञ्ञिंसु। अतीतं पन अतीतमेव, अनागतं अनागतमेव, पच्चुप्पन्नं पच्चुप्पन्नमेव कथयिंसु। निन्दाघट्टनब्यारोसउपारम्भभयाति विञ्ञूनं सन्तिका निन्दाभयेन च घट्टनभयेन च दोसारोपनभयेन च उपारम्भभयेन च। इति इमस्मिं सुत्ते चतुभूमिकखन्धानं पण्णत्ति कथिताति। दसमं।
Na garahitabbaṃ nappaṭikkositabbaṃ amaññiṃsūti ettha ‘‘yadetaṃ atītaṃ nāma, nayidaṃ atītaṃ, idamassa anāgataṃ vā paccuppannaṃ vā’’ti vadanto garahati nāma. Tattha dosaṃ dassetvā ‘‘kiṃ iminā garahitenā’’ti? Vadanto paṭikkosati nāma. Ime pana niruttipathe tepi accantakāḷakā diṭṭhigatikā na garahitabbe na paṭikkositabbe maññiṃsu. Atītaṃ pana atītameva, anāgataṃ anāgatameva, paccuppannaṃ paccuppannameva kathayiṃsu. Nindāghaṭṭanabyārosaupārambhabhayāti viññūnaṃ santikā nindābhayena ca ghaṭṭanabhayena ca dosāropanabhayena ca upārambhabhayena ca. Iti imasmiṃ sutte catubhūmikakhandhānaṃ paṇṇatti kathitāti. Dasamaṃ.
उपयवग्गो छट्ठो।
Upayavaggo chaṭṭho.
Related texts:
तिपिटक (मूल) • Tipiṭaka (Mūla) / सुत्तपिटक • Suttapiṭaka / संयुत्तनिकाय • Saṃyuttanikāya / १०. निरुत्तिपथसुत्तं • 10. Niruttipathasuttaṃ
टीका • Tīkā / सुत्तपिटक (टीका) • Suttapiṭaka (ṭīkā) / संयुत्तनिकाय (टीका) • Saṃyuttanikāya (ṭīkā) / १०. निरुत्तिपथसुत्तवण्णना • 10. Niruttipathasuttavaṇṇanā
