| Library / Tipiṭaka / ติปิฎก • Tipiṭaka / สํยุตฺตนิกาย (อฎฺฐกถา) • Saṃyuttanikāya (aṭṭhakathā) |
๑๐. นิรุตฺติปถสุตฺตวณฺณนา
10. Niruttipathasuttavaṇṇanā
๖๒. ทสเม นิรุตฺติโยว นิรุตฺติปถา, อถ วา นิรุตฺติโย จ ตา นิรุตฺติวเสน วิญฺญาตพฺพานํ อตฺถานํ ปถตฺตา ปถา จาติ นิรุตฺติปถาฯ เสสปททฺวเยปิ เอเสว นโยฯ ตีณิปิ เจตานิ อญฺญมญฺญเววจนาเนวาติ เวทิตพฺพานิฯ อสํกิณฺณาติ อวิชหิตา, ‘‘โก อิเมหิ อโตฺถ’’ติ วตฺวา อฉฑฺฑิตาฯ อสํกิณฺณปุพฺพาติ อตีเตปิ น ชหิตปุพฺพาฯ น สํกียนฺตีติ เอตรหิปิ ‘‘กิเมเตหี’’ติ น ฉฑฺฑียนฺติฯ น สํกียิสฺสนฺตีติ อนาคเตปิ น ฉฑฺฑียิสฺสนฺติฯ อปฺปฎิกุฎฺฐาติ อปฺปฎิพาหิตาฯ อตีตนฺติ อตฺตโน สภาวํ ภงฺคเมว วา อติกฺกนฺตํฯ นิรุทฺธนฺติ เทสนฺตรํ อสงฺกมิตฺวา ตเตฺถว นิรุทฺธํ วูปสนฺตํฯ วิปริณตนฺติ วิปริณามํ คตํ นฎฺฐํฯ อชาตนฺติ อนุปฺปนฺนํฯ อปาตุภูตนฺติ อปากฎีภูตํฯ
62.Dasame niruttiyova niruttipathā, atha vā niruttiyo ca tā niruttivasena viññātabbānaṃ atthānaṃ pathattā pathā cāti niruttipathā. Sesapadadvayepi eseva nayo. Tīṇipi cetāni aññamaññavevacanānevāti veditabbāni. Asaṃkiṇṇāti avijahitā, ‘‘ko imehi attho’’ti vatvā achaḍḍitā. Asaṃkiṇṇapubbāti atītepi na jahitapubbā. Na saṃkīyantīti etarahipi ‘‘kimetehī’’ti na chaḍḍīyanti. Na saṃkīyissantīti anāgatepi na chaḍḍīyissanti. Appaṭikuṭṭhāti appaṭibāhitā. Atītanti attano sabhāvaṃ bhaṅgameva vā atikkantaṃ. Niruddhanti desantaraṃ asaṅkamitvā tattheva niruddhaṃ vūpasantaṃ. Vipariṇatanti vipariṇāmaṃ gataṃ naṭṭhaṃ. Ajātanti anuppannaṃ. Apātubhūtanti apākaṭībhūtaṃ.
อุกฺกลาติ อุกฺกลชนปทวาสิโนฯ วสฺสภญฺญาติ วโสฺส จ ภโญฺญ จฯ เทฺวปิ หิ เต มูลทิฎฺฐิคติกาฯ อเหตุกวาทาติอาทีสุ ‘‘นตฺถิ เหตุ นตฺถิ ปจฺจโย’’ติ คหิตตฺตา อเหตุกวาทาฯ ‘‘กโรโต น กรียติ ปาป’’นฺติ คหิตตฺตา อกิริยวาทาฯ ‘‘นตฺถิ ทินฺน’’นฺติอาทิคหณโต นตฺถิกวาทาฯ ตตฺถ อิเม เทฺว ชนา, ติโสฺส ทิฎฺฐิโย, กิํ เอเกกสฺส ทิยฑฺฒา โหตีติ? น ตถา, ยถา ปน เอโก ภิกฺขุ ปฎิปาฎิยา จตฺตาริปิ ฌานานิ นิพฺพเตฺตติ , เอวเมตฺถ เอเกโก ติโสฺสปิ ทิฎฺฐิโย นิพฺพเตฺตสีติ เวทิตโพฺพฯ ‘‘นตฺถิ เหตุ นตฺถิ ปจฺจโย’’ติ ปุนปฺปุนํ อาวเชฺชนฺตสฺส อาหรนฺตสฺส อภินนฺทนฺตสฺส อสฺสาเทนฺตสฺส มคฺคทสฺสนํ วิย โหติฯ โส มิจฺฉตฺตนิยามํ โอกฺกมติ, โส เอกนฺตกาฬโกติ วุจฺจติฯ ยถา ปน อเหตุกทิฎฺฐิยํ, เอวํ ‘‘กโรโต น กรียติ ปาปํ, นตฺถิ ทินฺน’’นฺติ อิเมสุปิ ฐาเนสุ มิจฺฉตฺตนิยามํ โอกฺกมติฯ
Ukkalāti ukkalajanapadavāsino. Vassabhaññāti vasso ca bhañño ca. Dvepi hi te mūladiṭṭhigatikā. Ahetukavādātiādīsu ‘‘natthi hetu natthi paccayo’’ti gahitattā ahetukavādā. ‘‘Karoto na karīyati pāpa’’nti gahitattā akiriyavādā. ‘‘Natthi dinna’’ntiādigahaṇato natthikavādā. Tattha ime dve janā, tisso diṭṭhiyo, kiṃ ekekassa diyaḍḍhā hotīti? Na tathā, yathā pana eko bhikkhu paṭipāṭiyā cattāripi jhānāni nibbatteti , evamettha ekeko tissopi diṭṭhiyo nibbattesīti veditabbo. ‘‘Natthi hetu natthi paccayo’’ti punappunaṃ āvajjentassa āharantassa abhinandantassa assādentassa maggadassanaṃ viya hoti. So micchattaniyāmaṃ okkamati, so ekantakāḷakoti vuccati. Yathā pana ahetukadiṭṭhiyaṃ, evaṃ ‘‘karoto na karīyati pāpaṃ, natthi dinna’’nti imesupi ṭhānesu micchattaniyāmaṃ okkamati.
น ครหิตพฺพํ นปฺปฎิโกฺกสิตพฺพํ อมญฺญิํสูติ เอตฺถ ‘‘ยเทตํ อตีตํ นาม, นยิทํ อตีตํ, อิทมสฺส อนาคตํ วา ปจฺจุปฺปนฺนํ วา’’ติ วทโนฺต ครหติ นามฯ ตตฺถ โทสํ ทเสฺสตฺวา ‘‘กิํ อิมินา ครหิเตนา’’ติ? วทโนฺต ปฎิโกฺกสติ นามฯ อิเม ปน นิรุตฺติปเถ เตปิ อจฺจนฺตกาฬกา ทิฎฺฐิคติกา น ครหิตเพฺพ น ปฎิโกฺกสิตเพฺพ มญฺญิํสุฯ อตีตํ ปน อตีตเมว, อนาคตํ อนาคตเมว, ปจฺจุปฺปนฺนํ ปจฺจุปฺปนฺนเมว กถยิํสุฯ นินฺทาฆฎฺฎนพฺยาโรสอุปารมฺภภยาติ วิญฺญูนํ สนฺติกา นินฺทาภเยน จ ฆฎฺฎนภเยน จ โทสาโรปนภเยน จ อุปารมฺภภเยน จฯ อิติ อิมสฺมิํ สุเตฺต จตุภูมิกขนฺธานํ ปณฺณตฺติ กถิตาติฯ ทสมํฯ
Na garahitabbaṃ nappaṭikkositabbaṃ amaññiṃsūti ettha ‘‘yadetaṃ atītaṃ nāma, nayidaṃ atītaṃ, idamassa anāgataṃ vā paccuppannaṃ vā’’ti vadanto garahati nāma. Tattha dosaṃ dassetvā ‘‘kiṃ iminā garahitenā’’ti? Vadanto paṭikkosati nāma. Ime pana niruttipathe tepi accantakāḷakā diṭṭhigatikā na garahitabbe na paṭikkositabbe maññiṃsu. Atītaṃ pana atītameva, anāgataṃ anāgatameva, paccuppannaṃ paccuppannameva kathayiṃsu. Nindāghaṭṭanabyārosaupārambhabhayāti viññūnaṃ santikā nindābhayena ca ghaṭṭanabhayena ca dosāropanabhayena ca upārambhabhayena ca. Iti imasmiṃ sutte catubhūmikakhandhānaṃ paṇṇatti kathitāti. Dasamaṃ.
อุปยวโคฺค ฉโฎฺฐฯ
Upayavaggo chaṭṭho.
Related texts:
ติปิฎก (มูล) • Tipiṭaka (Mūla) / สุตฺตปิฎก • Suttapiṭaka / สํยุตฺตนิกาย • Saṃyuttanikāya / ๑๐. นิรุตฺติปถสุตฺตํ • 10. Niruttipathasuttaṃ
ฎีกา • Tīkā / สุตฺตปิฎก (ฎีกา) • Suttapiṭaka (ṭīkā) / สํยุตฺตนิกาย (ฎีกา) • Saṃyuttanikāya (ṭīkā) / ๑๐. นิรุตฺติปถสุตฺตวณฺณนา • 10. Niruttipathasuttavaṇṇanā
