| Library / Tipiṭaka / តិបិដក • Tipiṭaka / សំយុត្តនិកាយ (ដីកា) • Saṃyuttanikāya (ṭīkā) |
១០. និរុត្តិបថសុត្តវណ្ណនា
10. Niruttipathasuttavaṇṇanā
៦២. និរុត្តិយោវ និរុត្តិបថាតិ បថ-សទ្ទេន បទវឌ្ឍនមាហ យថា ‘‘ពីជានិយេវ ពីជជាតានី’’តិ។ និរុត្តិវសេនាតិ និព្ពចនវសេន។ បថា ច អត្ថានុរូបភាវតោ ។ តីណិបីតិ និរុត្តិអធិវចនបញ្ញត្តិបថបទានិ។ តថា ហិ ‘‘ផុសតីតិ ផស្សោ’’តិអាទិនា នីហរិត្វា វចនំ និរុត្តិ, ‘‘សិរីវឌ្ឍកោ ធនវឌ្ឍកោ’’តិអាទិនា វចនមត្តមេវ អធិការំ កត្វា បវត្តំ អធិវចនំ, ‘‘តក្កោ វិតក្កោ’’តិអាទិនា តំតំបការេន ញាបនតោ បញ្ញត្តិ។ អថ វា តំតំអត្ថប្បកាសនេន និច្ឆិតំ, និយតំ វា វចនំ និរុត្តិ។ អធិ-សទ្ទោ ឧបរិភាគេ, ឧបរិ វចនំ អធិវចនំ។ កស្ស ឧបរិ? បកាសេតព្ពស្ស អត្ថស្សាតិ បាកដោយមត្ថោ។ អធីនំ វចនំ អធិវចនំ។ កេន អធីនំ? អត្ថេន។ អត្ថស្ស បញ្ញាបនត្ថេន បញ្ញត្តីតិ ឯវំ និរុត្តិអាទិបទានំ សព្ពវចនេសុ បវត្តិ វេទិតព្ពា។ អញ្ញថា ‘‘ផុសតីតិ ផស្សោ’’តិអាទិប្បការេន និទ្ធារណវចនានំយេវ និរុត្តិតា, សិរិវឌ្ឍកធនវឌ្ឍកបការានមេវ អភិលាបនំ អធិវចនតា។ ‘‘តក្កោ វិតក្កោ’’តិ ឯវំបការានមេវ ឯកមេវ អត្ថំ តេន តេន បការេន ញាបេន្តានំ វចនានំ បញ្ញត្តិតា ច អាបជ្ជេយ្យ។ អសំកិណ្ណាតិ ន សំកិណ្ណា។ តេនាហ ‘‘អវិជហិតា…បេ.… អឆឌ្ឌិតា’’តិ។ ន សំកីយន្តីតិ ន សំកិរីយន្តិ, ន សំកីយិស្សន្តិ ន សំកិរីយិស្សន្តីតិ អត្ថោ។ អប្បដិកុដ្ឋាតិ ន បដិក្ខិត្តា។ យស្មា ភង្គំ អតិក្កន្តំ ឧប្បាទាទិ អតិក្កន្តមេវ ហោតិ, តស្មា វុត្តំ ‘‘ភង្គមេវា’’តិ។ យស្មា ទេសន្តរំ សង្កន្តោបិ អតិក្កន្តន្តិ វុច្ចតិ, តស្មា តទាភាវំ ទស្សេតុំ ‘‘ទេសន្តរំ អសង្កមិត្វា’’តិ វុត្តំ។ យត្ថ យត្ថ ហិ សង្ខារា ឧប្បជ្ជន្តិ, តត្ថ តត្ថេវ ភិជ្ជន្តិ និរុជ្ឈន្តិ វិបរិណមន្តិ វិនាសំ អាបជ្ជន្តិ។ តេនាហ ‘‘វិបរិណតន្តិ…បេ.… នដ្ឋ’’ន្តិ។ អបាកដីភូតំ អជាតត្តា ឯវ។
62.Niruttiyova niruttipathāti patha-saddena padavaḍḍhanamāha yathā ‘‘bījāniyeva bījajātānī’’ti. Niruttivasenāti nibbacanavasena. Pathā ca atthānurūpabhāvato . Tīṇipīti niruttiadhivacanapaññattipathapadāni. Tathā hi ‘‘phusatīti phasso’’tiādinā nīharitvā vacanaṃ nirutti, ‘‘sirīvaḍḍhako dhanavaḍḍhako’’tiādinā vacanamattameva adhikāraṃ katvā pavattaṃ adhivacanaṃ, ‘‘takko vitakko’’tiādinā taṃtaṃpakārena ñāpanato paññatti. Atha vā taṃtaṃatthappakāsanena nicchitaṃ, niyataṃ vā vacanaṃ nirutti. Adhi-saddo uparibhāge, upari vacanaṃ adhivacanaṃ. Kassa upari? Pakāsetabbassa atthassāti pākaṭoyamattho. Adhīnaṃ vacanaṃ adhivacanaṃ. Kena adhīnaṃ? Atthena. Atthassa paññāpanatthena paññattīti evaṃ niruttiādipadānaṃ sabbavacanesu pavatti veditabbā. Aññathā ‘‘phusatīti phasso’’tiādippakārena niddhāraṇavacanānaṃyeva niruttitā, sirivaḍḍhakadhanavaḍḍhakapakārānameva abhilāpanaṃ adhivacanatā. ‘‘Takko vitakko’’ti evaṃpakārānameva ekameva atthaṃ tena tena pakārena ñāpentānaṃ vacanānaṃ paññattitā ca āpajjeyya. Asaṃkiṇṇāti na saṃkiṇṇā. Tenāha ‘‘avijahitā…pe… achaḍḍitā’’ti. Na saṃkīyantīti na saṃkirīyanti, na saṃkīyissanti na saṃkirīyissantīti attho. Appaṭikuṭṭhāti na paṭikkhittā. Yasmā bhaṅgaṃ atikkantaṃ uppādādi atikkantameva hoti, tasmā vuttaṃ ‘‘bhaṅgamevā’’ti. Yasmā desantaraṃ saṅkantopi atikkantanti vuccati, tasmā tadābhāvaṃ dassetuṃ ‘‘desantaraṃ asaṅkamitvā’’ti vuttaṃ. Yattha yattha hi saṅkhārā uppajjanti, tattha tattheva bhijjanti nirujjhanti vipariṇamanti vināsaṃ āpajjanti. Tenāha ‘‘vipariṇatanti…pe… naṭṭha’’nti. Apākaṭībhūtaṃ ajātattā eva.
វសភណគោត្តតាយ វស្សភញ្ញា។ មូលទិដ្ឋិគតិកាតិ មូលភូតា ទិដ្ឋិគតិកា, ឥមស្មិំ កប្បេ សព្ពបឋមំ តាទិសទិដ្ឋិសមុប្បាទកា។ បុនប្បុនំ អាវជ្ជេន្តស្សាតិ អហេតុវាទបដិសំយុត្តគន្ថំ ឧគ្គហេត្វា បរិយាបុណិត្វា តទត្ថំ វីមំសន្តស្ស ‘‘នត្ថិ ហេតុ, នត្ថិ បច្ចយោ សត្តានំ សំកិលេសាយា’’តិអាទិនយប្បវត្តាយ លទ្ធិយា អារម្មណេ មិច្ឆាសតិ សន្តិដ្ឋតិ, ‘‘នត្ថិ ហេតូ’’តិអាទិវសេន អនុស្សវូបលទ្ធេ អត្ថេ តទាការបរិវិតក្កនេហិ សវិគ្គហេ វិយ សរូបតោ ចិត្តស្ស បច្ចុបដ្ឋិតេ ចិរកាលបរិចយេន ‘‘ឯវមេត’’ន្តិ និជ្ឈានក្ខមភាវូបគមនេន និជ្ឈានក្ខន្តិយា តថាគហិតេ បុនប្បុនំ តថេវ អាសេវន្តស្ស ពហុលីករោន្តស្ស មិច្ឆាវិតក្កេន សមាទិយមានា មិច្ឆាវាយាមូបត្ថម្ភិតា អតំសភាវំ ‘‘តំសភាវ’’ន្តិ គណ្ហន្តី មិច្ឆាសតីតិ លទ្ធនាមា តំលទ្ធិសហគតា តណ្ហា សន្តិដ្ឋតិ។ យថាសកំ វិតក្កាទិបច្ចយលាភេន តស្មិំ អារម្មណេ អធិដ្ឋិតតាយ អនេកគ្គតំ បហាយ ចិត្តំ ឯកគ្គតំ អប្បិតំ វិយ ហោតិ មិច្ឆាសមាធិនា។ សោបិ ហិ បច្ចយវិសេសេហិ លទ្ធភាវនាពលោ ឦទិសេ ឋានេ សមាធានបតិរូបកិច្ចករោ ហោតិយេវ វាលវិជ្ឈនាទីសុ វិយាតិ ទដ្ឋព្ពំ។ តថា ហិ អនេកក្ខត្តុំ តេនាការេន បុព្ពភាគិយេសុ ជវនវារេសុ បវត្តេសុ សព្ពបច្ឆិមេ ជវនវារេ សត្ត ជវនានិ ជវន្តិ។ តត្ថ បឋមេ សតេកិច្ឆោ ហោតិ, តថា ទុតិយាទីសុ។ សត្តមេ បន ជវនេ សម្បត្តេ អតេកិច្ឆោ ហោតិ។ តេនាហ ‘‘អស្សាទេន្តស្សា’’តិអាទិ។ ឥមេសុបីតិ ទ្វីសុបិ ឋានេសុ។
Vasabhaṇagottatāya vassabhaññā. Mūladiṭṭhigatikāti mūlabhūtā diṭṭhigatikā, imasmiṃ kappe sabbapaṭhamaṃ tādisadiṭṭhisamuppādakā. Punappunaṃ āvajjentassāti ahetuvādapaṭisaṃyuttaganthaṃ uggahetvā pariyāpuṇitvā tadatthaṃ vīmaṃsantassa ‘‘natthi hetu, natthi paccayo sattānaṃ saṃkilesāyā’’tiādinayappavattāya laddhiyā ārammaṇe micchāsati santiṭṭhati, ‘‘natthi hetū’’tiādivasena anussavūpaladdhe atthe tadākāraparivitakkanehi saviggahe viya sarūpato cittassa paccupaṭṭhite cirakālaparicayena ‘‘evameta’’nti nijjhānakkhamabhāvūpagamanena nijjhānakkhantiyā tathāgahite punappunaṃ tatheva āsevantassa bahulīkarontassa micchāvitakkena samādiyamānā micchāvāyāmūpatthambhitā ataṃsabhāvaṃ ‘‘taṃsabhāva’’nti gaṇhantī micchāsatīti laddhanāmā taṃladdhisahagatā taṇhā santiṭṭhati. Yathāsakaṃ vitakkādipaccayalābhena tasmiṃ ārammaṇe adhiṭṭhitatāya anekaggataṃ pahāya cittaṃ ekaggataṃ appitaṃ viya hoti micchāsamādhinā. Sopi hi paccayavisesehi laddhabhāvanābalo īdise ṭhāne samādhānapatirūpakiccakaro hotiyeva vālavijjhanādīsu viyāti daṭṭhabbaṃ. Tathā hi anekakkhattuṃ tenākārena pubbabhāgiyesu javanavāresu pavattesu sabbapacchime javanavāre satta javanāni javanti. Tattha paṭhame satekiccho hoti, tathā dutiyādīsu. Sattame pana javane sampatte atekiccho hoti. Tenāha ‘‘assādentassā’’tiādi. Imesupīti dvīsupi ṭhānesu.
បច្ចុប្បន្នំ វាតិ ឯត្ថ ឥតិ-សទ្ទោ អាទិអត្ថោ។ តេន ‘‘យទេតំ អនាគតំ នាម, នយិទំ អនាគត’’ន្តិអាទិកំ សង្គណ្ហាតិ។ តេបីតិ តេ វស្សភញ្ញាបិ ន មញ្ញិំសុ លោកសមញ្ញាយ អនតិក្កមនីយតោ។ តេនាហ ‘‘អតីតំ បនា’’តិអាទិ។ ខន្ធានំ ឧបរិ និរុឡ្ហា បណ្ណត្តិ។
Paccuppannaṃ vāti ettha iti-saddo ādiattho. Tena ‘‘yadetaṃ anāgataṃ nāma, nayidaṃ anāgata’’ntiādikaṃ saṅgaṇhāti. Tepīti te vassabhaññāpi na maññiṃsu lokasamaññāya anatikkamanīyato. Tenāha ‘‘atītaṃ panā’’tiādi. Khandhānaṃ upari niruḷhā paṇṇatti.
និរុត្តិបថសុត្តវណ្ណនា និដ្ឋិតា។
Niruttipathasuttavaṇṇanā niṭṭhitā.
ឧបយវគ្គវណ្ណនា និដ្ឋិតា។
Upayavaggavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
តិបិដក (មូល) • Tipiṭaka (Mūla) / សុត្តបិដក • Suttapiṭaka / សំយុត្តនិកាយ • Saṃyuttanikāya / ១០. និរុត្តិបថសុត្តំ • 10. Niruttipathasuttaṃ
អដ្ឋកថា • Aṭṭhakathā / សុត្តបិដក (អដ្ឋកថា) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / សំយុត្តនិកាយ (អដ្ឋកថា) • Saṃyuttanikāya (aṭṭhakathā) / ១០. និរុត្តិបថសុត្តវណ្ណនា • 10. Niruttipathasuttavaṇṇanā
