Library / Tipiṭaka / ཏིཔིཊཀ • Tipiṭaka / སཾཡུཏྟནིཀཱཡ (ཊཱིཀཱ) • Saṃyuttanikāya (ṭīkā) |
༡༠. ནིརུཏྟིཔཐསུཏྟཝཎྞནཱ
10. Niruttipathasuttavaṇṇanā
༦༢. ནིརུཏྟིཡོཝ ནིརུཏྟིཔཐཱཏི པཐ-སདྡེན པདཝཌྜྷནམཱཧ ཡཐཱ ‘‘བཱིཛཱནིཡེཝ བཱིཛཛཱཏཱནཱི’’ཏི། ནིརུཏྟིཝསེནཱཏི ནིབྦཙནཝསེན། པཐཱ ཙ ཨཏྠཱནུརཱུཔབྷཱཝཏོ ། ཏཱིཎིཔཱིཏི ནིརུཏྟིཨདྷིཝཙནཔཉྙཏྟིཔཐཔདཱནི། ཏཐཱ ཧི ‘‘ཕུསཏཱིཏི ཕསྶོ’’ཏིཨཱདིནཱ ནཱིཧརིཏྭཱ ཝཙནཾ ནིརུཏྟི, ‘‘སིརཱིཝཌྜྷཀོ དྷནཝཌྜྷཀོ’’ཏིཨཱདིནཱ ཝཙནམཏྟམེཝ ཨདྷིཀཱརཾ ཀཏྭཱ པཝཏྟཾ ཨདྷིཝཙནཾ, ‘‘ཏཀྐོ ཝིཏཀྐོ’’ཏིཨཱདིནཱ ཏཾཏཾཔཀཱརེན ཉཱཔནཏོ པཉྙཏྟི། ཨཐ ཝཱ ཏཾཏཾཨཏྠཔྤཀཱསནེན ནིཙྪིཏཾ, ནིཡཏཾ ཝཱ ཝཙནཾ ནིརུཏྟི། ཨདྷི-སདྡོ ཨུཔརིབྷཱགེ, ཨུཔརི ཝཙནཾ ཨདྷིཝཙནཾ། ཀསྶ ཨུཔརི? པཀཱསེཏབྦསྶ ཨཏྠསྶཱཏི པཱཀཊོཡམཏྠོ། ཨདྷཱིནཾ ཝཙནཾ ཨདྷིཝཙནཾ། ཀེན ཨདྷཱིནཾ? ཨཏྠེན། ཨཏྠསྶ པཉྙཱཔནཏྠེན པཉྙཏྟཱིཏི ཨེཝཾ ནིརུཏྟིཨཱདིཔདཱནཾ སབྦཝཙནེསུ པཝཏྟི ཝེདིཏབྦཱ། ཨཉྙཐཱ ‘‘ཕུསཏཱིཏི ཕསྶོ’’ཏིཨཱདིཔྤཀཱརེན ནིདྡྷཱརཎཝཙནཱནཾཡེཝ ནིརུཏྟིཏཱ, སིརིཝཌྜྷཀདྷནཝཌྜྷཀཔཀཱརཱནམེཝ ཨབྷིལཱཔནཾ ཨདྷིཝཙནཏཱ། ‘‘ཏཀྐོ ཝིཏཀྐོ’’ཏི ཨེཝཾཔཀཱརཱནམེཝ ཨེཀམེཝ ཨཏྠཾ ཏེན ཏེན པཀཱརེན ཉཱཔེནྟཱནཾ ཝཙནཱནཾ པཉྙཏྟིཏཱ ཙ ཨཱཔཛྫེཡྻ། ཨསཾཀིཎྞཱཏི ན སཾཀིཎྞཱ། ཏེནཱཧ ‘‘ཨཝིཛཧིཏཱ…པེ॰… ཨཚཌྜིཏཱ’’ཏི། ན སཾཀཱིཡནྟཱིཏི ན སཾཀིརཱིཡནྟི, ན སཾཀཱིཡིསྶནྟི ན སཾཀིརཱིཡིསྶནྟཱིཏི ཨཏྠོ། ཨཔྤཊིཀུཊྛཱཏི ན པཊིཀྑིཏྟཱ། ཡསྨཱ བྷངྒཾ ཨཏིཀྐནྟཾ ཨུཔྤཱདཱདི ཨཏིཀྐནྟམེཝ ཧོཏི, ཏསྨཱ ཝུཏྟཾ ‘‘བྷངྒམེཝཱ’’ཏི། ཡསྨཱ དེསནྟརཾ སངྐནྟོཔི ཨཏིཀྐནྟནྟི ཝུཙྩཏི, ཏསྨཱ ཏདཱབྷཱཝཾ དསྶེཏུཾ ‘‘དེསནྟརཾ ཨསངྐམིཏྭཱ’’ཏི ཝུཏྟཾ། ཡཏྠ ཡཏྠ ཧི སངྑཱརཱ ཨུཔྤཛྫནྟི, ཏཏྠ ཏཏྠེཝ བྷིཛྫནྟི ནིརུཛ྄ཛྷནྟི ཝིཔརིཎམནྟི ཝིནཱསཾ ཨཱཔཛྫནྟི། ཏེནཱཧ ‘‘ཝིཔརིཎཏནྟི…པེ॰… ནཊྛ’’ནྟི། ཨཔཱཀཊཱིབྷཱུཏཾ ཨཛཱཏཏྟཱ ཨེཝ།
62.Niruttiyova niruttipathāti patha-saddena padavaḍḍhanamāha yathā ‘‘bījāniyeva bījajātānī’’ti. Niruttivasenāti nibbacanavasena. Pathā ca atthānurūpabhāvato . Tīṇipīti niruttiadhivacanapaññattipathapadāni. Tathā hi ‘‘phusatīti phasso’’tiādinā nīharitvā vacanaṃ nirutti, ‘‘sirīvaḍḍhako dhanavaḍḍhako’’tiādinā vacanamattameva adhikāraṃ katvā pavattaṃ adhivacanaṃ, ‘‘takko vitakko’’tiādinā taṃtaṃpakārena ñāpanato paññatti. Atha vā taṃtaṃatthappakāsanena nicchitaṃ, niyataṃ vā vacanaṃ nirutti. Adhi-saddo uparibhāge, upari vacanaṃ adhivacanaṃ. Kassa upari? Pakāsetabbassa atthassāti pākaṭoyamattho. Adhīnaṃ vacanaṃ adhivacanaṃ. Kena adhīnaṃ? Atthena. Atthassa paññāpanatthena paññattīti evaṃ niruttiādipadānaṃ sabbavacanesu pavatti veditabbā. Aññathā ‘‘phusatīti phasso’’tiādippakārena niddhāraṇavacanānaṃyeva niruttitā, sirivaḍḍhakadhanavaḍḍhakapakārānameva abhilāpanaṃ adhivacanatā. ‘‘Takko vitakko’’ti evaṃpakārānameva ekameva atthaṃ tena tena pakārena ñāpentānaṃ vacanānaṃ paññattitā ca āpajjeyya. Asaṃkiṇṇāti na saṃkiṇṇā. Tenāha ‘‘avijahitā…pe… achaḍḍitā’’ti. Na saṃkīyantīti na saṃkirīyanti, na saṃkīyissanti na saṃkirīyissantīti attho. Appaṭikuṭṭhāti na paṭikkhittā. Yasmā bhaṅgaṃ atikkantaṃ uppādādi atikkantameva hoti, tasmā vuttaṃ ‘‘bhaṅgamevā’’ti. Yasmā desantaraṃ saṅkantopi atikkantanti vuccati, tasmā tadābhāvaṃ dassetuṃ ‘‘desantaraṃ asaṅkamitvā’’ti vuttaṃ. Yattha yattha hi saṅkhārā uppajjanti, tattha tattheva bhijjanti nirujjhanti vipariṇamanti vināsaṃ āpajjanti. Tenāha ‘‘vipariṇatanti…pe… naṭṭha’’nti. Apākaṭībhūtaṃ ajātattā eva.
ཝསབྷཎགོཏྟཏཱཡ ཝསྶབྷཉྙཱ། མཱུལདིཊྛིགཏིཀཱཏི མཱུལབྷཱུཏཱ དིཊྛིགཏིཀཱ, ཨིམསྨིཾ ཀཔྤེ སབྦཔཋམཾ ཏཱདིསདིཊྛིསམུཔྤཱདཀཱ། པུནཔྤུནཾ ཨཱཝཛྫེནྟསྶཱཏི ཨཧེཏུཝཱདཔཊིསཾཡུཏྟགནྠཾ ཨུགྒཧེཏྭཱ པརིཡཱཔུཎིཏྭཱ ཏདཏྠཾ ཝཱིམཾསནྟསྶ ‘‘ནཏྠི ཧེཏུ, ནཏྠི པཙྩཡོ སཏྟཱནཾ སཾཀིལེསཱཡཱ’’ཏིཨཱདིནཡཔྤཝཏྟཱཡ ལདྡྷིཡཱ ཨཱརམྨཎེ མིཙྪཱསཏི སནྟིཊྛཏི, ‘‘ནཏྠི ཧེཏཱུ’’ཏིཨཱདིཝསེན ཨནུསྶཝཱུཔལདྡྷེ ཨཏྠེ ཏདཱཀཱརཔརིཝིཏཀྐནེཧི སཝིགྒཧེ ཝིཡ སརཱུཔཏོ ཙིཏྟསྶ པཙྩུཔཊྛིཏེ ཙིརཀཱལཔརིཙཡེན ‘‘ཨེཝམེཏ’’ནྟི ནིཛ྄ཛྷཱནཀྑམབྷཱཝཱུཔགམནེན ནིཛ྄ཛྷཱནཀྑནྟིཡཱ ཏཐཱགཧིཏེ པུནཔྤུནཾ ཏཐེཝ ཨཱསེཝནྟསྶ བཧུལཱིཀརོནྟསྶ མིཙྪཱཝིཏཀྐེན སམཱདིཡམཱནཱ མིཙྪཱཝཱཡཱམཱུཔཏྠམྦྷིཏཱ ཨཏཾསབྷཱཝཾ ‘‘ཏཾསབྷཱཝ’’ནྟི གཎྷནྟཱི མིཙྪཱསཏཱིཏི ལདྡྷནཱམཱ ཏཾལདྡྷིསཧགཏཱ ཏཎྷཱ སནྟིཊྛཏི། ཡཐཱསཀཾ ཝིཏཀྐཱདིཔཙྩཡལཱབྷེན ཏསྨིཾ ཨཱརམྨཎེ ཨདྷིཊྛིཏཏཱཡ ཨནེཀགྒཏཾ པཧཱཡ ཙིཏྟཾ ཨེཀགྒཏཾ ཨཔྤིཏཾ ཝིཡ ཧོཏི མིཙྪཱསམཱདྷིནཱ། སོཔི ཧི པཙྩཡཝིསེསེཧི ལདྡྷབྷཱཝནཱབལོ ཨཱིདིསེ ཋཱནེ སམཱདྷཱནཔཏིརཱུཔཀིཙྩཀརོ ཧོཏིཡེཝ ཝཱལཝིཛ྄ཛྷནཱདཱིསུ ཝིཡཱཏི དཊྛབྦཾ། ཏཐཱ ཧི ཨནེཀཀྑཏྟུཾ ཏེནཱཀཱརེན པུབྦབྷཱགིཡེསུ ཛཝནཝཱརེསུ པཝཏྟེསུ སབྦཔཙྪིམེ ཛཝནཝཱརེ སཏྟ ཛཝནཱནི ཛཝནྟི། ཏཏྠ པཋམེ སཏེཀིཙྪོ ཧོཏི, ཏཐཱ དུཏིཡཱདཱིསུ། སཏྟམེ པན ཛཝནེ སམྤཏྟེ ཨཏེཀིཙྪོ ཧོཏི། ཏེནཱཧ ‘‘ཨསྶཱདེནྟསྶཱ’’ཏིཨཱདི། ཨིམེསུཔཱིཏི དྭཱིསུཔི ཋཱནེསུ།
Vasabhaṇagottatāya vassabhaññā. Mūladiṭṭhigatikāti mūlabhūtā diṭṭhigatikā, imasmiṃ kappe sabbapaṭhamaṃ tādisadiṭṭhisamuppādakā. Punappunaṃ āvajjentassāti ahetuvādapaṭisaṃyuttaganthaṃ uggahetvā pariyāpuṇitvā tadatthaṃ vīmaṃsantassa ‘‘natthi hetu, natthi paccayo sattānaṃ saṃkilesāyā’’tiādinayappavattāya laddhiyā ārammaṇe micchāsati santiṭṭhati, ‘‘natthi hetū’’tiādivasena anussavūpaladdhe atthe tadākāraparivitakkanehi saviggahe viya sarūpato cittassa paccupaṭṭhite cirakālaparicayena ‘‘evameta’’nti nijjhānakkhamabhāvūpagamanena nijjhānakkhantiyā tathāgahite punappunaṃ tatheva āsevantassa bahulīkarontassa micchāvitakkena samādiyamānā micchāvāyāmūpatthambhitā ataṃsabhāvaṃ ‘‘taṃsabhāva’’nti gaṇhantī micchāsatīti laddhanāmā taṃladdhisahagatā taṇhā santiṭṭhati. Yathāsakaṃ vitakkādipaccayalābhena tasmiṃ ārammaṇe adhiṭṭhitatāya anekaggataṃ pahāya cittaṃ ekaggataṃ appitaṃ viya hoti micchāsamādhinā. Sopi hi paccayavisesehi laddhabhāvanābalo īdise ṭhāne samādhānapatirūpakiccakaro hotiyeva vālavijjhanādīsu viyāti daṭṭhabbaṃ. Tathā hi anekakkhattuṃ tenākārena pubbabhāgiyesu javanavāresu pavattesu sabbapacchime javanavāre satta javanāni javanti. Tattha paṭhame satekiccho hoti, tathā dutiyādīsu. Sattame pana javane sampatte atekiccho hoti. Tenāha ‘‘assādentassā’’tiādi. Imesupīti dvīsupi ṭhānesu.
པཙྩུཔྤནྣཾ ཝཱཏི ཨེཏྠ ཨིཏི-སདྡོ ཨཱདིཨཏྠོ། ཏེན ‘‘ཡདེཏཾ ཨནཱགཏཾ ནཱམ, ནཡིདཾ ཨནཱགཏ’’ནྟིཨཱདིཀཾ སངྒཎྷཱཏི། ཏེཔཱིཏི ཏེ ཝསྶབྷཉྙཱཔི ན མཉྙིཾསུ ལོཀསམཉྙཱཡ ཨནཏིཀྐམནཱིཡཏོ། ཏེནཱཧ ‘‘ཨཏཱིཏཾ པནཱ’’ཏིཨཱདི། ཁནྡྷཱནཾ ཨུཔརི ནིརུལ༹ྷཱ པཎྞཏྟི།
Paccuppannaṃ vāti ettha iti-saddo ādiattho. Tena ‘‘yadetaṃ anāgataṃ nāma, nayidaṃ anāgata’’ntiādikaṃ saṅgaṇhāti. Tepīti te vassabhaññāpi na maññiṃsu lokasamaññāya anatikkamanīyato. Tenāha ‘‘atītaṃ panā’’tiādi. Khandhānaṃ upari niruḷhā paṇṇatti.
ནིརུཏྟིཔཐསུཏྟཝཎྞནཱ ནིཊྛིཏཱ།
Niruttipathasuttavaṇṇanā niṭṭhitā.
ཨུཔཡཝགྒཝཎྞནཱ ནིཊྛིཏཱ།
Upayavaggavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
ཏིཔིཊཀ (མཱུལ) • Tipiṭaka (Mūla) / སུཏྟཔིཊཀ • Suttapiṭaka / སཾཡུཏྟནིཀཱཡ • Saṃyuttanikāya / ༡༠. ནིརུཏྟིཔཐསུཏྟཾ • 10. Niruttipathasuttaṃ
ཨཊྛཀཐཱ • Aṭṭhakathā / སུཏྟཔིཊཀ (ཨཊྛཀཐཱ) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / སཾཡུཏྟནིཀཱཡ (ཨཊྛཀཐཱ) • Saṃyuttanikāya (aṭṭhakathā) / ༡༠. ནིརུཏྟིཔཐསུཏྟཝཎྞནཱ • 10. Niruttipathasuttavaṇṇanā