Library / Tipiṭaka / තිපිටක • Tipiṭaka / ථෙරගාථා-අට්ඨකථා • Theragāthā-aṭṭhakathā |
8. නිසභත්ථෙරගාථාවණ්ණනා
8. Nisabhattheragāthāvaṇṇanā
පඤ්ච කාමගුණෙ හිත්වාති ආයස්මතො නිසභත්ථෙරස්ස ගාථා. කා උප්පත්ති? අයම්පි පුරිමබුද්ධෙසු කතාධිකාරො තත්ථ තත්ථ භවෙ පුඤ්ඤානි උපචිනන්තො විපස්සිස්ස භගවතො කාලෙ කුලගෙහෙ නිබ්බත්තිත්වා විඤ්ඤුතං පත්තො එකදිවසං සත්ථාරං පිණ්ඩාය චරන්තං දිස්වා පසන්නචිත්තො කපිත්ථඵලමදාසි. සො තෙන පුඤ්ඤකම්මෙන සුගතීසුයෙව සංසරන්තො ඉමස්මිං බුද්ධුප්පාදෙ කොලියජනපදෙ කුලගෙහෙ නිබ්බත්තිත්වා නිසභොති ලද්ධනාමො වයප්පත්තො සාකියකොලියානං සඞ්ගාමෙ බුද්ධානුභාවං දිස්වා පටිලද්ධසද්ධො පබ්බජිත්වා තදහෙව අරහත්තං පාපුණි. තෙන වුත්තං අපදානෙ (අප. ථෙර 2.52.7-11) –
Pañcakāmaguṇe hitvāti āyasmato nisabhattherassa gāthā. Kā uppatti? Ayampi purimabuddhesu katādhikāro tattha tattha bhave puññāni upacinanto vipassissa bhagavato kāle kulagehe nibbattitvā viññutaṃ patto ekadivasaṃ satthāraṃ piṇḍāya carantaṃ disvā pasannacitto kapitthaphalamadāsi. So tena puññakammena sugatīsuyeva saṃsaranto imasmiṃ buddhuppāde koliyajanapade kulagehe nibbattitvā nisabhoti laddhanāmo vayappatto sākiyakoliyānaṃ saṅgāme buddhānubhāvaṃ disvā paṭiladdhasaddho pabbajitvā tadaheva arahattaṃ pāpuṇi. Tena vuttaṃ apadāne (apa. thera 2.52.7-11) –
‘‘සුවණ්ණවණ්ණං සම්බුද්ධං, ආහුතීනං පටිග්ගහං;
‘‘Suvaṇṇavaṇṇaṃ sambuddhaṃ, āhutīnaṃ paṭiggahaṃ;
රථියං පටිපජ්ජන්තං, කපිත්ථං අදදිං ඵලං.
Rathiyaṃ paṭipajjantaṃ, kapitthaṃ adadiṃ phalaṃ.
‘‘එකනවුතිතො කප්පෙ, යං ඵලං අදදිං තදා;
‘‘Ekanavutito kappe, yaṃ phalaṃ adadiṃ tadā;
දුග්ගතිං නාභිජානාමි, ඵලදානස්සිදං ඵලං.
Duggatiṃ nābhijānāmi, phaladānassidaṃ phalaṃ.
‘‘කිලෙසා ඣාපිතා මය්හං…පෙ.… කතං බුද්ධස්ස සාසන’’න්ති.
‘‘Kilesā jhāpitā mayhaṃ…pe… kataṃ buddhassa sāsana’’nti.
සො අරහත්තං පන පත්වා අත්තනො සහායභික්ඛූ පමාදවිහාරෙන කාලං වීතිනාමෙන්තෙ දිස්වා තෙ ඔවදන්තො –
So arahattaṃ pana patvā attano sahāyabhikkhū pamādavihārena kālaṃ vītināmente disvā te ovadanto –
195.
195.
‘‘පඤ්ච කාමගුණෙ හිත්වා, පියරූපෙ මනොරමෙ;
‘‘Pañca kāmaguṇe hitvā, piyarūpe manorame;
සද්ධාය ඝරා නික්ඛම්ම, දුක්ඛස්සන්තකරො භවෙ’’ති. –
Saddhāya gharā nikkhamma, dukkhassantakaro bhave’’ti. –
පඨමං ගාථං අභාසි.
Paṭhamaṃ gāthaṃ abhāsi.
තස්සත්ථො – බාලපුථුජ්ජනස්ස පියායිතබ්බසභාවතාය පියරූපෙ මනුඤ්ඤසභාවතාය මනොරමෙ රූපාදිකෙ පඤ්ච කාමගුණෙ කාමකොට්ඨාසෙ හිත්වා පහාය පරිච්චජිත්වා කම්මඵලසද්ධාය රතනත්තයසද්ධාය ච වසෙන ඝරා ඝරබන්ධනතො නික්ඛම්ම නික්ඛමිත්වා පබ්බජ්ජං උපගතො විඤ්ඤුජාතිකො පබ්බජිතකාලතො පට්ඨාය ඝටෙන්තො වායමන්තො වට්ටදුක්ඛස්ස අන්තකරො භවෙ භවෙය්යාති. එවං තෙ භික්ඛූ ඔවදිත්වා ‘‘අයං පරෙ එව සඤ්ඤාපෙන්තො විහරති, ‘‘සයං පන අකාරකො’ති මා චින්තයිත්ථා’’ති තෙසං අත්තනො පටිපන්නභාවං පකාසෙන්තො –
Tassattho – bālaputhujjanassa piyāyitabbasabhāvatāya piyarūpe manuññasabhāvatāya manorame rūpādike pañca kāmaguṇe kāmakoṭṭhāse hitvā pahāya pariccajitvā kammaphalasaddhāya ratanattayasaddhāya ca vasena gharā gharabandhanato nikkhamma nikkhamitvā pabbajjaṃ upagato viññujātiko pabbajitakālato paṭṭhāya ghaṭento vāyamanto vaṭṭadukkhassa antakaro bhave bhaveyyāti. Evaṃ te bhikkhū ovaditvā ‘‘ayaṃ pare eva saññāpento viharati, ‘‘sayaṃ pana akārako’ti mā cintayitthā’’ti tesaṃ attano paṭipannabhāvaṃ pakāsento –
196.
196.
‘‘නාභිනන්දාමි මරණං, නාභිනන්දාමි ජීවිතං;
‘‘Nābhinandāmi maraṇaṃ, nābhinandāmi jīvitaṃ;
කාලඤ්ච පටිකඞ්ඛාමි, සම්පජානො පතිස්සතො’’ති. –
Kālañca paṭikaṅkhāmi, sampajāno patissato’’ti. –
දුතියගාථාය අඤ්ඤං බ්යාකාසි. තත්ථ නාභිනන්දාමි මරණන්ති මරණං න අභිකඞ්ඛාමි. නාභිනන්දාමි ජීවිතන්ති ඉදං පන තස්ස කාරණවචනං, යස්මා නාභිනන්දාමි ජීවිතං, තස්මා නාභිනන්දාමි මරණන්ති. යො හි ආයතිං ජාතිජරාමරණාය කිලෙසාභිසඞ්ඛාරෙ ආචිනොති උපචිනොති, සො පුනබ්භවාභිනිබ්බත්තිං අභිනන්දන්තො නාන්තරියකතාය අත්තනො මරණම්පි අභිනන්දති නාම කාරණස්ස අප්පහීනත්තා, ඛීණාසවො පන සබ්බසො ආචයගාමිධම්මෙ පහාය අපචයගාමිධම්මෙ පතිට්ඨිතො පරිඤ්ඤාතවත්ථුකො සබ්බසො ජීවිතං අනභිනන්දන්තො මරණම්පි අනභිනන්දති නාම කාරණස්ස එව සුප්පහීනත්තා. තෙනාහ – ‘‘නාභිනන්දාමි මරණං, නාභිනන්දාමි ජීවිත’’න්ති. යදි එවං ඛීණාසවස්ස පරිනිබ්බානාභිකඞ්ඛා, යාව පරිනිබ්බානා අවට්ඨානඤ්ච කථන්ති ආහ ‘‘කාලඤ්ච පටිකඞ්ඛාමි, සම්පජානො පතිස්සතො’’ති, කිලෙසපරිනිබ්බානෙ සිද්ධෙ සතිපඤ්ඤාවෙපුල්ලප්පත්තියා සතො සම්පජානො කෙවලං ඛන්ධපරිනිබ්බානකාලං පටිකඞ්ඛාමි, තං උදික්ඛමානො ආගමයමානො විහරාමි, න පන මෙ මරණෙ ජීවිතෙ වා අභිනන්දනා අත්ථි අරහත්තමග්ගෙනෙව තස්ස සමුග්ඝාටිතත්තාති.
Dutiyagāthāya aññaṃ byākāsi. Tattha nābhinandāmi maraṇanti maraṇaṃ na abhikaṅkhāmi. Nābhinandāmi jīvitanti idaṃ pana tassa kāraṇavacanaṃ, yasmā nābhinandāmi jīvitaṃ, tasmā nābhinandāmi maraṇanti. Yo hi āyatiṃ jātijarāmaraṇāya kilesābhisaṅkhāre ācinoti upacinoti, so punabbhavābhinibbattiṃ abhinandanto nāntariyakatāya attano maraṇampi abhinandati nāma kāraṇassa appahīnattā, khīṇāsavo pana sabbaso ācayagāmidhamme pahāya apacayagāmidhamme patiṭṭhito pariññātavatthuko sabbaso jīvitaṃ anabhinandanto maraṇampi anabhinandati nāma kāraṇassa eva suppahīnattā. Tenāha – ‘‘nābhinandāmi maraṇaṃ, nābhinandāmi jīvita’’nti. Yadi evaṃ khīṇāsavassa parinibbānābhikaṅkhā, yāva parinibbānā avaṭṭhānañca kathanti āha ‘‘kālañca paṭikaṅkhāmi, sampajāno patissato’’ti, kilesaparinibbāne siddhe satipaññāvepullappattiyā sato sampajāno kevalaṃ khandhaparinibbānakālaṃ paṭikaṅkhāmi, taṃ udikkhamāno āgamayamāno viharāmi, na pana me maraṇe jīvite vā abhinandanā atthi arahattamaggeneva tassa samugghāṭitattāti.
නිසභත්ථෙරගාථාවණ්ණනා නිට්ඨිතා.
Nisabhattheragāthāvaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
තිපිටක (මූල) • Tipiṭaka (Mūla) / සුත්තපිටක • Suttapiṭaka / ඛුද්දකනිකාය • Khuddakanikāya / ථෙරගාථාපාළි • Theragāthāpāḷi / 8. නිසභත්ථෙරගාථා • 8. Nisabhattheragāthā