| Library / Tipiṭaka / तिपिटक • Tipiṭaka / महाविभङ्ग-अट्ठकथा • Mahāvibhaṅga-aṭṭhakathā |
५. निसीदनसन्थतसिक्खापदवण्णना
5. Nisīdanasanthatasikkhāpadavaṇṇanā
५६५. तेन समयेनाति निसीदनसन्थतसिक्खापदं। तत्थ इच्छामहं भिक्खवेति भगवा किर तं तेमासं न किञ्चि बोधनेय्यसत्तं अद्दस, तस्मा एवमाह। एवं सन्तेपि तन्तिवसेन धम्मदेसना कत्तब्बा सिया। यस्मा पनस्स एतदहोसि – ‘‘मयि ओकासं कारेत्वा पटिसल्लीने भिक्खू अधम्मिकं कतिकवत्तं करिस्सन्ति, तं उपसेनो भिन्दिस्सति। अहं तस्स पसीदित्वा भिक्खूनं दस्सनं अनुजानिस्सामि, ततो मं पस्सितुकामा बहू भिक्खू धुतङ्गानि समादियिस्सन्ति, अहञ्च तेहि उज्झितसन्थतपच्चया सिक्खापदं पञ्ञपेस्सामी’’ति, तस्मा एवमाह। एवं बहूनि हि एत्थ आनिसंसानीति।
565.Tena samayenāti nisīdanasanthatasikkhāpadaṃ. Tattha icchāmahaṃ bhikkhaveti bhagavā kira taṃ temāsaṃ na kiñci bodhaneyyasattaṃ addasa, tasmā evamāha. Evaṃ santepi tantivasena dhammadesanā kattabbā siyā. Yasmā panassa etadahosi – ‘‘mayi okāsaṃ kāretvā paṭisallīne bhikkhū adhammikaṃ katikavattaṃ karissanti, taṃ upaseno bhindissati. Ahaṃ tassa pasīditvā bhikkhūnaṃ dassanaṃ anujānissāmi, tato maṃ passitukāmā bahū bhikkhū dhutaṅgāni samādiyissanti, ahañca tehi ujjhitasanthatapaccayā sikkhāpadaṃ paññapessāmī’’ti, tasmā evamāha. Evaṃ bahūni hi ettha ānisaṃsānīti.
सपरिसो येन भगवा तेनुपसङ्कमीति थेरो किर ‘‘न, भिक्खवे, ऊनदसवस्सेन उपसम्पादेतब्बो, यो उपसम्पादेय्य, आपत्ति दुक्कटस्सा’’ति (महाव॰ ७५) इमस्मिं खन्धकसिक्खापदे ‘‘कथञ्हि नाम त्वं मोघपुरिस अञ्ञेहि ओवदियो अनुसासियो अञ्ञं ओवदितुं अनुसासितुं मञ्ञिस्ससी’’ति एवमादिना नयेन गरहं लभित्वा ‘‘सत्था मय्हं परिसं निस्साय गरहं अदासि, सो दानाहं भगवन्तं तेनेव पुण्णचन्दसस्सिरीकेन सब्बाकारपरिपुण्णेन मुखेन ब्रह्मघोसं निच्छारेत्वा परिसंयेव निस्साय साधुकारं दापेस्सामी’’ति सुहदयो कुलपुत्तो अतिरेकयोजनसतं पटिक्कमित्वा परिसं चिनित्वा पञ्चमत्तेहि भिक्खुसतेहि परिवुतो पुन भगवन्तं उपसङ्कमन्तो। तेन वुत्तं – ‘‘सपरिसो येन भगवा तेनुपसङ्कमी’’ति। न हि सक्का बुद्धानं अञ्ञथा आराधेतुं अञ्ञत्र वत्तसम्पत्तिया।
Sapariso yena bhagavā tenupasaṅkamīti thero kira ‘‘na, bhikkhave, ūnadasavassena upasampādetabbo, yo upasampādeyya, āpatti dukkaṭassā’’ti (mahāva. 75) imasmiṃ khandhakasikkhāpade ‘‘kathañhi nāma tvaṃ moghapurisa aññehi ovadiyo anusāsiyo aññaṃ ovadituṃ anusāsituṃ maññissasī’’ti evamādinā nayena garahaṃ labhitvā ‘‘satthā mayhaṃ parisaṃ nissāya garahaṃ adāsi, so dānāhaṃ bhagavantaṃ teneva puṇṇacandasassirīkena sabbākāraparipuṇṇena mukhena brahmaghosaṃ nicchāretvā parisaṃyeva nissāya sādhukāraṃ dāpessāmī’’ti suhadayo kulaputto atirekayojanasataṃ paṭikkamitvā parisaṃ cinitvā pañcamattehi bhikkhusatehi parivuto puna bhagavantaṃ upasaṅkamanto. Tena vuttaṃ – ‘‘sapariso yena bhagavā tenupasaṅkamī’’ti. Na hi sakkā buddhānaṃ aññathā ārādhetuṃ aññatra vattasampattiyā.
भगवतो अविदूरे निसिन्नोति वत्तसम्पत्तिया परिसुद्धभावेन निरासङ्को सीहो विय कञ्चनपब्बतस्स भगवतो अविदूरे निसिन्नो। एतदवोचाति कथासमुट्ठापनत्थं एतं अवोच। मनापानि ते भिक्खु पंसुकूलानीति भिक्खु तव इमानि पंसुकूलानि मनापानि, अत्तनो रुचिया खन्तिया गहितानीति अत्थो। न खो मे, भन्ते, मनापानीति, भन्ते न मया अत्तनो रुचिया गहितानि, गलग्गाहेन विय मत्थकताळनेन विय च गाहितोम्हीति दस्सेति।
Bhagavatoavidūre nisinnoti vattasampattiyā parisuddhabhāvena nirāsaṅko sīho viya kañcanapabbatassa bhagavato avidūre nisinno. Etadavocāti kathāsamuṭṭhāpanatthaṃ etaṃ avoca. Manāpāni te bhikkhu paṃsukūlānīti bhikkhu tava imāni paṃsukūlāni manāpāni, attano ruciyā khantiyā gahitānīti attho. Na kho me, bhante, manāpānīti, bhante na mayā attano ruciyā gahitāni, galaggāhena viya matthakatāḷanena viya ca gāhitomhīti dasseti.
पञ्ञायिस्सतीति पञ्ञातो अभिञ्ञातो भविस्सति, तत्थ सन्दिस्सिस्सतीति वुत्तं होति। न मयं अपञ्ञत्तं पञ्ञपेस्सामाति मयं सावका नाम अपञ्ञत्तं न पञ्ञपेस्साम, बुद्धविसयो हि एसो यदिदं ‘‘पाचित्तियं दुक्कट’’न्तिआदिना नयेन अपञ्ञत्तसिक्खापदपञ्ञपनं पञ्ञत्तसमुच्छिन्दनं वा। समादायाति तं तं सिक्खापदं समादियित्वा, ‘‘साधु सुट्ठू’’ति सम्पटिच्छित्वा यथापञ्ञत्तेसु सब्बसिक्खापदेसु सिक्खिस्सामाति दस्सेति। तस्स आरद्धचित्तो पुनपि ‘‘साधु साधू’’ति साधुकारमदासि।
Paññāyissatīti paññāto abhiññāto bhavissati, tattha sandississatīti vuttaṃ hoti. Na mayaṃ apaññattaṃ paññapessāmāti mayaṃ sāvakā nāma apaññattaṃ na paññapessāma, buddhavisayo hi eso yadidaṃ ‘‘pācittiyaṃ dukkaṭa’’ntiādinā nayena apaññattasikkhāpadapaññapanaṃ paññattasamucchindanaṃ vā. Samādāyāti taṃ taṃ sikkhāpadaṃ samādiyitvā, ‘‘sādhu suṭṭhū’’ti sampaṭicchitvā yathāpaññattesu sabbasikkhāpadesu sikkhissāmāti dasseti. Tassa āraddhacitto punapi ‘‘sādhu sādhū’’ti sādhukāramadāsi.
५६६. अनुञ्ञातावुसोति अनुञ्ञातं, आवुसो। पिहेन्ताति पिहयन्ता। सन्थतानि उज्झित्वाति सन्थते चतुत्थचीवरसञ्ञिताय सब्बसन्थतानि उज्झित्वा। धम्मिं कथं कत्वा भिक्खू आमन्तेसीति भगवा सन्थतानि विप्पकिण्णानि दिस्वा ‘‘सद्धादेय्यविनिपातने कारणं नत्थि, परिभोगुपायं नेसं दस्सेस्सामी’’ति धम्मिं कथं कत्वा भिक्खू आमन्तेसि।
566.Anuññātāvusoti anuññātaṃ, āvuso. Pihentāti pihayantā. Santhatāni ujjhitvāti santhate catutthacīvarasaññitāya sabbasanthatāni ujjhitvā. Dhammiṃ kathaṃ katvā bhikkhū āmantesīti bhagavā santhatāni vippakiṇṇāni disvā ‘‘saddhādeyyavinipātane kāraṇaṃ natthi, paribhogupāyaṃ nesaṃ dassessāmī’’ti dhammiṃ kathaṃ katvā bhikkhū āmantesi.
५६७. सकिं निवत्थम्पि सकिं पारुतम्पीति सकिं निसिन्नञ्चेव निपन्नञ्च। सामन्ताति एकपस्सतो वट्टं वा चतुरस्सं वा छिन्दित्वा गहितट्ठानं यथा विदत्थिमत्तं होति, एवं गहेतब्बं, सन्थरन्तेन पन पाळियं वुत्तनयेनेव एकदेसे वा सन्थरितब्बं, विजटेत्वा वा मिस्सकं कत्वा सन्थरितब्बं, एवं थिरतरं होतीति। सेसं उत्तानत्थमेव।
567.Sakiṃ nivatthampi sakiṃ pārutampīti sakiṃ nisinnañceva nipannañca. Sāmantāti ekapassato vaṭṭaṃ vā caturassaṃ vā chinditvā gahitaṭṭhānaṃ yathā vidatthimattaṃ hoti, evaṃ gahetabbaṃ, santharantena pana pāḷiyaṃ vuttanayeneva ekadese vā santharitabbaṃ, vijaṭetvā vā missakaṃ katvā santharitabbaṃ, evaṃ thirataraṃ hotīti. Sesaṃ uttānatthameva.
समुट्ठानादीनि किरियाकिरियत्ता इमस्स सिक्खापदस्स द्वेभागसिक्खापदसदिसानीति।
Samuṭṭhānādīni kiriyākiriyattā imassa sikkhāpadassa dvebhāgasikkhāpadasadisānīti.
इमेसु पन पञ्चसु सन्थतेसु पुरिमानि तीणि विनयकम्मं कत्वा पटिलभित्वा परिभुञ्जितुं न वट्टन्ति, पच्छिमानि द्वे वट्टन्तीति वेदितब्बानीति।
Imesu pana pañcasu santhatesu purimāni tīṇi vinayakammaṃ katvā paṭilabhitvā paribhuñjituṃ na vaṭṭanti, pacchimāni dve vaṭṭantīti veditabbānīti.
निसीदनसन्थतसिक्खापदवण्णना निट्ठिता।
Nisīdanasanthatasikkhāpadavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
तिपिटक (मूल) • Tipiṭaka (Mūla) / विनयपिटक • Vinayapiṭaka / महाविभङ्ग • Mahāvibhaṅga / ५. निसीदनसन्थतसिक्खापदं • 5. Nisīdanasanthatasikkhāpadaṃ
टीका • Tīkā / विनयपिटक (टीका) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / सारत्थदीपनी-टीका • Sāratthadīpanī-ṭīkā / ५. निसीदनसन्थतसिक्खापदवण्णना • 5. Nisīdanasanthatasikkhāpadavaṇṇanā
टीका • Tīkā / विनयपिटक (टीका) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / वजिरबुद्धि-टीका • Vajirabuddhi-ṭīkā / ५. निसीदनसन्थतसिक्खापदवण्णना • 5. Nisīdanasanthatasikkhāpadavaṇṇanā
टीका • Tīkā / विनयपिटक (टीका) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / विमतिविनोदनी-टीका • Vimativinodanī-ṭīkā / ५. निसीदनसन्थतसिक्खापदवण्णना • 5. Nisīdanasanthatasikkhāpadavaṇṇanā
