Library / Tipiṭaka / တိပိဋက • Tipiṭaka / ဝဇိရဗုဒ္ဓိ-ဋီကာ • Vajirabuddhi-ṭīkā |
၅. နိသီဒနသန္ထတသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ
5. Nisīdanasanthatasikkhāpadavaṇṇanā
၅၆၅. နာသ္သုဓ ကောစီတိ ဧတ္ထ အသ္သုဓ-ဣတိ အဝဓာရဏတ္ထေ နိပာတော။ တတ္ထ ကိဉ္စာပိ ‘‘ဧဝံ ဘန္တေတိ ခော တေ ဘိက္ခူ’’တိ ဗဟုဝစနံ ဝုတ္တံ, တထာပိ တေ ဘိက္ခူ ဘဂဝတော ပဋိသ္သုဏိတ္ဝာ ဣဓ တေသု ဘိက္ခူသု ကောစိ ဘဂဝန္တံ နာသ္သုဓ ဥပသင္ကမတိ အညတ္ရ ဧကေနာတိ အတ္ထော ဂဟေတဗ္ဗော။ တံ သုဂ္ဂာဟံ ဧကာဟံ ဘန္တေ ဘဂဝန္တံ ဝရန္တိအာဒီသု (မဟာဝ. ၃၃၇) ဝိယ, အနုဇာနာမိ။ပေ.။ ယထာသုခံ မံ ဒသ္သနာယ ဥပသင္ကမန္တူတိ ဒသ္သနတ္ထာယ ဥပသင္ကမန္တု။
565.Nāssudha kocīti ettha assudha-iti avadhāraṇatthe nipāto. Tattha kiñcāpi ‘‘evaṃ bhanteti kho te bhikkhū’’ti bahuvacanaṃ vuttaṃ, tathāpi te bhikkhū bhagavato paṭissuṇitvā idha tesu bhikkhūsu koci bhagavantaṃ nāssudha upasaṅkamati aññatra ekenāti attho gahetabbo. Taṃ suggāhaṃ ekāhaṃ bhante bhagavantaṃ varantiādīsu (mahāva. 337) viya, anujānāmi…pe… yathāsukhaṃ maṃ dassanāya upasaṅkamantūti dassanatthāya upasaṅkamantu.
၅၆၆-၇. ‘‘မယံ အာယသ္မန္တံ ဥပသေန’’န္တိ တသ္သ ဂဏပာမောက္ခတ္တာ ဝုတ္တံ။ အာရညိကပိဏ္ဍပာတိကပံသုကူလိကဝသေန သဗ္ဗာနိ ဝုတ္တာနိ။ တေနေဝာဟ အဋ္ဌကထာယံ ‘‘သန္ထတေ စတုတ္ထစီဝရသညိတာယာ’’တိ။ ကိံ သဗ္ဗေပိ တေ စီဝရံ န ဗုဇ္ဈန္တီတိ စေ? ယထာ ဟောတု။ ကတမံ စီဝရံ နာမာတိ? ဆန္နံ အညတရံ ဝိကပ္ပနုပဂံ ပစ္ဆိမန္တိ။ ကိဉ္စ ဝာယိမံ အဝာယိမန္တိ? ဝာယိမမေဝာတိ။ ကတရသုတ္တေနာတိ? အဒ္ဓာ သော သုတ္တမေဝ န ပသ္သတိ, သိဝေယ္ယကံ ဒုသ္သယုဂံ, ဣဒ္ဓိမယိကဉ္စ ဒေဝဒတ္တိယဉ္စ အစီဝရံ ကရောတိ။ ယဒိ ဧဝံ အဝာယိမမ္ပီတိ ဝဒာမီတိ။ ဧဝံ သန္တေ သိဒ္ဓာ သန္ထတေ စီဝရသညိတာ ကမ္ဗလသီသေန ဥဏ္ဏာမယသာမညတော။ ကိံ ပန တေ သန္ထတံ အဓိဋ္ဌဟိံသူတိ? ဒုဋ္ဌု အဓိဋ္ဌဟိံသု အစီဝရတ္တာ, န အဓိဋ္ဌာနုပဂတ္တာ စ သန္ထတသ္သ။ အထ နာဓိဋ္ဌဟိံသု, ပုဗ္ဗေဝ တတ္ထ အစီဝရသညိနော ဧတေတိ ကတ္ဝာ တတ္ထ စီဝရသညိတာယ တဒုဘယံ န ယုဇ္ဇတီတိ။ ကိံ ပနေတံ အဓိဋ္ဌာနုပဂံ နတ္ထီတိ? တတ္ထေဝာဂတံ , အပိစေတံ အဝိကပ္ပနုပဂံ စေ, စီဝရံ န ဟောတိ, အညထာ ‘‘စီဝရံ နာမ ဆန္နံ စီဝရာနံ အညတရ’’န္တိ ဧတ္တာဝတာ သိဒ္ဓံ ‘‘ဝိကပ္ပနုပဂံ ပစ္ဆိမ’’န္တိ န ဝတ္တဗ္ဗံ။ အထ န ဝိကပ္ပနုပဂမ္ပိ စီဝရမေဝ သိဒ္ဓံ, အနဓိဋ္ဌာနုပဂံ , အဝိကပ္ပနုပဂဉ္စ ဧကဇ္ဈံ ‘‘စီဝရ’’န္တိ သင္ခ္ယံ ဂစ္ဆတိ။ တေနေဝာဟ ‘‘တေစီဝရိကသ္သ စတုတ္ထစီဝရံ ဝတ္တမာနံ အံသကာသာဝမေဝ ဝဋ္ဋတီ’’တိ။
566-7. ‘‘Mayaṃ āyasmantaṃ upasena’’nti tassa gaṇapāmokkhattā vuttaṃ. Āraññikapiṇḍapātikapaṃsukūlikavasena sabbāni vuttāni. Tenevāha aṭṭhakathāyaṃ ‘‘santhate catutthacīvarasaññitāyā’’ti. Kiṃ sabbepi te cīvaraṃ na bujjhantīti ce? Yathā hotu. Katamaṃ cīvaraṃ nāmāti? Channaṃ aññataraṃ vikappanupagaṃ pacchimanti. Kiñca vāyimaṃ avāyimanti? Vāyimamevāti. Katarasuttenāti? Addhā so suttameva na passati, siveyyakaṃ dussayugaṃ, iddhimayikañca devadattiyañca acīvaraṃ karoti. Yadi evaṃ avāyimampīti vadāmīti. Evaṃ sante siddhā santhate cīvarasaññitā kambalasīsena uṇṇāmayasāmaññato. Kiṃ pana te santhataṃ adhiṭṭhahiṃsūti? Duṭṭhu adhiṭṭhahiṃsu acīvarattā, na adhiṭṭhānupagattā ca santhatassa. Atha nādhiṭṭhahiṃsu, pubbeva tattha acīvarasaññino eteti katvā tattha cīvarasaññitāya tadubhayaṃ na yujjatīti. Kiṃ panetaṃ adhiṭṭhānupagaṃ natthīti? Tatthevāgataṃ , apicetaṃ avikappanupagaṃ ce, cīvaraṃ na hoti, aññathā ‘‘cīvaraṃ nāma channaṃ cīvarānaṃ aññatara’’nti ettāvatā siddhaṃ ‘‘vikappanupagaṃ pacchima’’nti na vattabbaṃ. Atha na vikappanupagampi cīvarameva siddhaṃ, anadhiṭṭhānupagaṃ , avikappanupagañca ekajjhaṃ ‘‘cīvara’’nti saṅkhyaṃ gacchati. Tenevāha ‘‘tecīvarikassa catutthacīvaraṃ vattamānaṃ aṃsakāsāvameva vaṭṭatī’’ti.
အပိစ သန္ထတေ စီဝရသညိတာ န ကေဝလံ တေသံယေဝ, အညေသမ္ပိ အနုဗန္ဓတိ ဧဝ ‘‘ပုရာဏသန္ထတံ နာမ သကိံ နိဝတ္ထမ္ပိ သကိံ ပာရုတမ္ပီ’’တိ ဝစနတော။ အဋ္ဌကထာစရိယော ပနသ္သ အစီဝရတံ သန္ဓာယဘာသိတတ္ထဒီပနေန ဒီပေတိ။ နိဝတ္ထပာရုတန္တိ ဧတေသံ နိသိန္နဉ္စေဝ နိပန္နဉ္စာတိ အတ္ထော။ အပိစ ဧဝံ သန္တေပိ သန္ထတေ စီဝရသညိတာ အနုဗန္ဓတိ ဧဝ။ ခန္ဓကေ (မဟာဝ. ၃၅၈) ဟိ ‘‘နိသီဒနံ အဓိဋ္ဌာတုံ န ဝိကပ္ပေတု’’န္တိ စ, ပရိဝာရေ (ပရိ. ၃၂၉) ‘‘နဝ စီဝရာနိ အဓိဋ္ဌာတဗ္ဗာနီ’’တိ စ နိသီဒနသိက္ခာပဒေ ‘‘ဒသာ ဝိဒတ္ထီ’’တိ စ ဣဓ ‘‘နိသီဒနံ နာမ သဒသံ ဝုစ္စတီ’’တိ စ ဝုတ္တံ, အဋ္ဌကထာယဉ္စသ္သ ‘‘သန္ထတသဒိသံ သန္ထရိတ္ဝာ ဧကသ္မိံ အန္တေ သုဂတဝိဒတ္ထိယာ ဝိဒတ္ထိမတ္တပဒေသေ ဒ္ဝီသု ဌာနေသု ဖာလေတ္ဝာ တိသ္သော ဒသာ ကရီယန္တိ, တာဟိ ဒသာဟိ သဒသံ နာမ ဝုစ္စတီ’’တိ စ ‘‘နိသီဒနံ ဝုတ္တနယေန အဓိဋ္ဌာတဗ္ဗမေဝ, တဉ္စ ခော ပမာဏယုတ္တံ ဧကမေဝ, ဒ္ဝေ န ဝဋ္ဋန္တီ’’တိ စ ဝုတ္တံ, တသ္မာ နိသီဒနံ နာမ နဝန္နံ စီဝရာနံ အညတရံ စီဝရံ အဓိဋ္ဌာတဗ္ဗံ, တဉ္စ သန္ထတသဒိသံ ဧဠကလောမမယသန္ထတဝိသေသန္တိ သိဒ္ဓံ, တထာ နိသီဒနမေဝ နိသီဒနသန္ထတဉ္စ သိဒ္ဓံ။ ပောရာဏဂဏ္ဌိပဒေ စ ‘‘ဧကမေဝာ’’တိ ဝုတ္တံ။ တသ္မိံ သိဒ္ဓေ သိဒ္ဓာ သန္ထတေ စီဝရသညိတာတိ အတ္ထော။ ကသ္မာ? သန္ထတသာမညတော။
Apica santhate cīvarasaññitā na kevalaṃ tesaṃyeva, aññesampi anubandhati eva ‘‘purāṇasanthataṃ nāma sakiṃ nivatthampi sakiṃ pārutampī’’ti vacanato. Aṭṭhakathācariyo panassa acīvarataṃ sandhāyabhāsitatthadīpanena dīpeti. Nivatthapārutanti etesaṃ nisinnañceva nipannañcāti attho. Apica evaṃ santepi santhate cīvarasaññitā anubandhati eva. Khandhake (mahāva. 358) hi ‘‘nisīdanaṃ adhiṭṭhātuṃ na vikappetu’’nti ca, parivāre (pari. 329) ‘‘nava cīvarāni adhiṭṭhātabbānī’’ti ca nisīdanasikkhāpade ‘‘dasā vidatthī’’ti ca idha ‘‘nisīdanaṃ nāma sadasaṃ vuccatī’’ti ca vuttaṃ, aṭṭhakathāyañcassa ‘‘santhatasadisaṃ santharitvā ekasmiṃ ante sugatavidatthiyā vidatthimattapadese dvīsu ṭhānesu phāletvā tisso dasā karīyanti, tāhi dasāhi sadasaṃ nāma vuccatī’’ti ca ‘‘nisīdanaṃ vuttanayena adhiṭṭhātabbameva, tañca kho pamāṇayuttaṃ ekameva, dve na vaṭṭantī’’ti ca vuttaṃ, tasmā nisīdanaṃ nāma navannaṃ cīvarānaṃ aññataraṃ cīvaraṃ adhiṭṭhātabbaṃ, tañca santhatasadisaṃ eḷakalomamayasanthatavisesanti siddhaṃ, tathā nisīdanameva nisīdanasanthatañca siddhaṃ. Porāṇagaṇṭhipade ca ‘‘ekamevā’’ti vuttaṃ. Tasmiṃ siddhe siddhā santhate cīvarasaññitāti attho. Kasmā? Santhatasāmaññato.
ဧတ္ထာဟ – ကထံ အဒသမေဝ သန္ထတံ စီဝရသင္ခ္ယံ န ဂစ္ဆတိ။ အနေကမ္ပိ အနဓိဋ္ဌိတမ္ပိ မဟန္တမ္ပိ ဝဋ္ဋတိ, ယတော သဒသမေဝ သန္ထတံ စီဝရသင္ခ္ယံ ဂစ္ဆတိ, တတော အဓိဋ္ဌာနဉ္စ ဥပဂစ္ဆတီတိ။ အသန္ထတပရိယာပန္နတ္တာ ဩရေန စ ဆန္နံ ဝသ္သာနံ ဝိနာပိ သမ္မုတိံ, တဉ္စ ပောရာဏံ ဝိသ္သဇ္ဇေတ္ဝာ ဧဝ, န အဝိသ္သဇ္ဇေတ္ဝာ ‘‘တဉ္စ ခော ပမာဏယုတ္တံ ဧကမေဝ, ဒ္ဝေ န ဝဋ္ဋန္တီ’’တိ (ပာရာ. အဋ္ဌ. ၂.၄၆၉) ဝစနတောတိ။ အထာပိ သိယာ သန္ထတံ သယနတ္ထမေဝ ကရီယတိ, နိသီဒနံ အသန္ထတမေဝာတိ။ တဉ္စ န နိယမတော ‘‘ပုရာဏသန္ထတံ နာမ သကိံ နိဝတ္ထံ သကိံ ပာရုတမ္ပီ’’တိ ဝုတ္တတ္တာတိ။ ဧတ္ထ ဝုစ္စတိ, န ဧတ္ထ ကာရဏံ ပရိယေသိတဗ္ဗံ ဝိနယပညတ္တိယာ အနညဝိသယတ္တာ။
Etthāha – kathaṃ adasameva santhataṃ cīvarasaṅkhyaṃ na gacchati. Anekampi anadhiṭṭhitampi mahantampi vaṭṭati, yato sadasameva santhataṃ cīvarasaṅkhyaṃ gacchati, tato adhiṭṭhānañca upagacchatīti. Asanthatapariyāpannattā orena ca channaṃ vassānaṃ vināpi sammutiṃ, tañca porāṇaṃ vissajjetvā eva, na avissajjetvā ‘‘tañca kho pamāṇayuttaṃ ekameva, dve na vaṭṭantī’’ti (pārā. aṭṭha. 2.469) vacanatoti. Athāpi siyā santhataṃ sayanatthameva karīyati, nisīdanaṃ asanthatamevāti. Tañca na niyamato ‘‘purāṇasanthataṃ nāma sakiṃ nivatthaṃ sakiṃ pārutampī’’ti vuttattāti. Ettha vuccati, na ettha kāraṇaṃ pariyesitabbaṃ vinayapaññattiyā anaññavisayattā.
သန္ထတသ္သ ပန အစီဝရဘာဝေ အယံ ယုတ္တိ – အာဒိတော ‘‘တီဏိ သန္ထတာနိ ပန ဝိနယကမ္မံ ကတ္ဝာ ပဋိလဘိတ္ဝာ ပရိဘုဉ္ဇိတုံ န ဝဋ္ဋန္တီ’’တိ အဋ္ဌကထာဝစနတော တာနိ အကပ္ပိယာနီတိ သိဒ္ဓံ, ဘဂဝတာ စ ခောမာဒီနိ ဆ အနုညာတာနီတိ ကောသေယ္ယံ ကပ္ပိယန္တိ သိဒ္ဓံ။ ဧဝံ သန္တေ သုဒ္ဓကောသေယ္ယမ္ပိ စီဝရံ ကပ္ပိယံ ဇာတံ, ပဂေဝ ကောသိယမိသ္သကသန္ထတစီဝရန္တိ အာပဇ္ဇတိ။ တထာ ကမ္ဗလဉ္စ အနုညာတံ, တဉ္စ သုဒ္ဓိကမ္ပိ ဟောတိ ဇာတိကာဠကဘာဝေန, ပဂေဝ ဩဒာတဂောစရိယမိသ္သကသန္ထတစီဝရန္တိ အာပဇ္ဇတိ။ တတော စ အညမညဝိရောဓော, တသ္မာ န သန္ထတံ စီဝရံ နာမ ဟောတိ, နိသီဒနံ ပန ဟောတိ တသ္သ ပမာဏသဏ္ဌာနပရိစ္ဆေဒသမ္ဘဝတော။ ဧတ္ထာဟု ကေစိ အာစရိယာ ‘‘ဒုဝိဓံ နိသီဒနံ သန္ထတံ, အသန္ထတဉ္စ။ တတ္ထ သန္ထတံ သန္ထတမေဝ။ အသန္ထတံ ခောမာဒိဆဗ္ဗိဓံ, တဒနုလောမံ ဝာ ဟောတိ, အယမေတေသံ ဝိသေသော’’တိ။
Santhatassa pana acīvarabhāve ayaṃ yutti – ādito ‘‘tīṇi santhatāni pana vinayakammaṃ katvā paṭilabhitvā paribhuñjituṃ na vaṭṭantī’’ti aṭṭhakathāvacanato tāni akappiyānīti siddhaṃ, bhagavatā ca khomādīni cha anuññātānīti koseyyaṃ kappiyanti siddhaṃ. Evaṃ sante suddhakoseyyampi cīvaraṃ kappiyaṃ jātaṃ, pageva kosiyamissakasanthatacīvaranti āpajjati. Tathā kambalañca anuññātaṃ, tañca suddhikampi hoti jātikāḷakabhāvena, pageva odātagocariyamissakasanthatacīvaranti āpajjati. Tato ca aññamaññavirodho, tasmā na santhataṃ cīvaraṃ nāma hoti, nisīdanaṃ pana hoti tassa pamāṇasaṇṭhānaparicchedasambhavato. Etthāhu keci ācariyā ‘‘duvidhaṃ nisīdanaṃ santhataṃ, asanthatañca. Tattha santhataṃ santhatameva. Asanthataṃ khomādichabbidhaṃ, tadanulomaṃ vā hoti, ayametesaṃ viseso’’ti.
ဧတ္ထာဟ – ကသ္မာ ပနေတ္ထ ‘‘သန္ထတံ ပန ဘိက္ခုနာ’’တိ သိက္ခာပဒံ အပညာပေတ္ဝာ ‘‘နိသီဒနသန္ထတ’’န္တိ ပညတ္တန္တိ? စီဝရသညိတာယ သန္ထတာနံ ဥဇ္ဈိတတ္တာ တေသံ အစီဝရဘာဝဒသ္သနတ္ထံ တထာ ပညတ္တန္တိ ဝုတ္တံ ဟောတိ, တသ္မာ တေ ဘိက္ခူ ဓုတင္ဂဘေဒဘယာ တာနိ ဥဇ္ဈိတ္ဝာ တေရသာပိ ဓုတင္ဂာနိ သမာဒိယိံသု, သီသဒသ္သနဝသေန တီဏေဝ ဝုတ္တာနိ, ဘဂဝာ စ တေသံ သန္ထတံ အနုဇာနိ, တတော နေသံ ဧဝံ ဟောတိ ‘‘နိသီဒနစီဝရသဏ္ဌာနမ္ပေတံ နိသီဒနသန္ထတံ နော အနုညာတံ, စတုတ္ထစီဝရဘာဝေန ပဂေဝ ကတသန္ထတံ ဝာ’’တိ။ တတော သန္ထတေ နေသံ စီဝရသညိတာ န ဘဝိသ္သတီတိ တဒတ္ထံ ဘဂဝတာ နိသီဒနသန္ထတန္တိ ပညတ္တန္တိ အဓိပ္ပာယော။ ‘‘ပစ္ဆိမာနိ ဒ္ဝေ ဝဋ္ဋန္တီ’’တိ ကထံ ပညာယတီတိ စေ? ‘‘အနာပတ္တိ အညေန ကတံ ပဋိလဘိတ္ဝာ ပရိဘုဉ္ဇတီ’’တိ ဝစနတောတိ။
Etthāha – kasmā panettha ‘‘santhataṃ pana bhikkhunā’’ti sikkhāpadaṃ apaññāpetvā ‘‘nisīdanasanthata’’nti paññattanti? Cīvarasaññitāya santhatānaṃ ujjhitattā tesaṃ acīvarabhāvadassanatthaṃ tathā paññattanti vuttaṃ hoti, tasmā te bhikkhū dhutaṅgabhedabhayā tāni ujjhitvā terasāpi dhutaṅgāni samādiyiṃsu, sīsadassanavasena tīṇeva vuttāni, bhagavā ca tesaṃ santhataṃ anujāni, tato nesaṃ evaṃ hoti ‘‘nisīdanacīvarasaṇṭhānampetaṃ nisīdanasanthataṃ no anuññātaṃ, catutthacīvarabhāvena pageva katasanthataṃ vā’’ti. Tato santhate nesaṃ cīvarasaññitā na bhavissatīti tadatthaṃ bhagavatā nisīdanasanthatanti paññattanti adhippāyo. ‘‘Pacchimāni dve vaṭṭantī’’ti kathaṃ paññāyatīti ce? ‘‘Anāpatti aññena kataṃ paṭilabhitvā paribhuñjatī’’ti vacanatoti.
နိသီဒနသန္ထတသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
Nisīdanasanthatasikkhāpadavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
တိပိဋက (မူလ) • Tipiṭaka (Mūla) / ဝိနယပိဋက • Vinayapiṭaka / မဟာဝိဘင္ဂ • Mahāvibhaṅga / ၅. နိသီဒနသန္ထတသိက္ခာပဒံ • 5. Nisīdanasanthatasikkhāpadaṃ
အဋ္ဌကထာ • Aṭṭhakathā / ဝိနယပိဋက (အဋ္ဌကထာ) • Vinayapiṭaka (aṭṭhakathā) / မဟာဝိဘင္ဂ-အဋ္ဌကထာ • Mahāvibhaṅga-aṭṭhakathā / ၅. နိသီဒနသန္ထတသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ • 5. Nisīdanasanthatasikkhāpadavaṇṇanā
ဋီကာ • Tīkā / ဝိနယပိဋက (ဋီကာ) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / သာရတ္ထဒီပနီ-ဋီကာ • Sāratthadīpanī-ṭīkā / ၅. နိသီဒနသန္ထတသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ • 5. Nisīdanasanthatasikkhāpadavaṇṇanā
ဋီကာ • Tīkā / ဝိနယပိဋက (ဋီကာ) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / ဝိမတိဝိနောဒနီ-ဋီကာ • Vimativinodanī-ṭīkā / ၅. နိသီဒနသန္ထတသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ • 5. Nisīdanasanthatasikkhāpadavaṇṇanā