| Library / Tipiṭaka / තිපිටක • Tipiṭaka / වජිරබුද්‌ධි-ටීකා • Vajirabuddhi-ṭīkā |
5. නිසීදනසන්‌ථතසික්‌ඛාපදවණ්‌ණනා
5. Nisīdanasanthatasikkhāpadavaṇṇanā
565. නාස්‌සුධ කොචීති එත්‌ථ අස්‌සුධ-ඉති අවධාරණත්‌ථෙ නිපාතො. තත්‌ථ කිඤ්‌චාපි ‘‘එවං භන්‌තෙති ඛො තෙ භික්‌ඛූ’’ති බහුවචනං වුත්‌තං, තථාපි තෙ භික්‌ඛූ භගවතො පටිස්‌සුණිත්‌වා ඉධ තෙසු භික්‌ඛූසු කොචි භගවන්‌තං නාස්‌සුධ උපසඞ්‌කමති අඤ්‌ඤත්‍ර එකෙනාති අත්‌ථො ගහෙතබ්‌බො. තං සුග්‌ගාහං එකාහං භන්‌තෙ භගවන්‌තං වරන්‌තිආදීසු (මහාව. 337) විය, අනුජානාමි…පෙ.… යථාසුඛං මං දස්‌සනාය උපසඞ්‌කමන්‌තූති දස්‌සනත්‌ථාය උපසඞ්‌කමන්‌තු.
565.Nāssudha kocīti ettha assudha-iti avadhāraṇatthe nipāto. Tattha kiñcāpi ‘‘evaṃ bhanteti kho te bhikkhū’’ti bahuvacanaṃ vuttaṃ, tathāpi te bhikkhū bhagavato paṭissuṇitvā idha tesu bhikkhūsu koci bhagavantaṃ nāssudha upasaṅkamati aññatra ekenāti attho gahetabbo. Taṃ suggāhaṃ ekāhaṃ bhante bhagavantaṃ varantiādīsu (mahāva. 337) viya, anujānāmi…pe… yathāsukhaṃ maṃ dassanāya upasaṅkamantūti dassanatthāya upasaṅkamantu.
566-7. ‘‘මයං ආයස්‌මන්‌තං උපසෙන’’න්‌ති තස්‌ස ගණපාමොක්‌ඛත්‌තා වුත්‌තං. ආරඤ්‌ඤිකපිණ්‌ඩපාතිකපංසුකූලිකවසෙන සබ්‌බානි වුත්‌තානි. තෙනෙවාහ අට්‌ඨකථායං ‘‘සන්‌ථතෙ චතුත්‌ථචීවරසඤ්‌ඤිතායා’’ති. කිං සබ්‌බෙපි තෙ චීවරං න බුජ්‌ඣන්‌තීති චෙ? යථා හොතු. කතමං චීවරං නාමාති? ඡන්‌නං අඤ්‌ඤතරං විකප්‌පනුපගං පච්‌ඡිමන්‌ති. කිඤ්‌ච වායිමං අවායිමන්‌ති? වායිමමෙවාති. කතරසුත්‌තෙනාති? අද්‌ධා සො සුත්‌තමෙව න පස්‌සති, සිවෙය්‍යකං දුස්‌සයුගං, ඉද්‌ධිමයිකඤ්‌ච දෙවදත්‌තියඤ්‌ච අචීවරං කරොති. යදි එවං අවායිමම්‌පීති වදාමීති. එවං සන්‌තෙ සිද්‌ධා සන්‌ථතෙ චීවරසඤ්‌ඤිතා කම්‌බලසීසෙන උණ්‌ණාමයසාමඤ්‌ඤතො. කිං පන තෙ සන්‌ථතං අධිට්‌ඨහිංසූති? දුට්‌ඨු අධිට්‌ඨහිංසු අචීවරත්‌තා, න අධිට්‌ඨානුපගත්‌තා ච සන්‌ථතස්‌ස. අථ නාධිට්‌ඨහිංසු, පුබ්‌බෙව තත්‌ථ අචීවරසඤ්‌ඤිනො එතෙති කත්‌වා තත්‌ථ චීවරසඤ්‌ඤිතාය තදුභයං න යුජ්‌ජතීති. කිං පනෙතං අධිට්‌ඨානුපගං නත්‌ථීති? තත්‌ථෙවාගතං , අපිචෙතං අවිකප්‌පනුපගං චෙ, චීවරං න හොති, අඤ්‌ඤථා ‘‘චීවරං නාම ඡන්‌නං චීවරානං අඤ්‌ඤතර’’න්‌ති එත්‌තාවතා සිද්‌ධං ‘‘විකප්‌පනුපගං පච්‌ඡිම’’න්‌ති න වත්‌තබ්‌බං. අථ න විකප්‌පනුපගම්‌පි චීවරමෙව සිද්‌ධං, අනධිට්‌ඨානුපගං , අවිකප්‌පනුපගඤ්‌ච එකජ්‌ඣං ‘‘චීවර’’න්‌ති සඞ්‌ඛ්‍යං ගච්‌ඡති. තෙනෙවාහ ‘‘තෙචීවරිකස්‌ස චතුත්‌ථචීවරං වත්‌තමානං අංසකාසාවමෙව වට්‌ටතී’’ති.
566-7. ‘‘Mayaṃ āyasmantaṃ upasena’’nti tassa gaṇapāmokkhattā vuttaṃ. Āraññikapiṇḍapātikapaṃsukūlikavasena sabbāni vuttāni. Tenevāha aṭṭhakathāyaṃ ‘‘santhate catutthacīvarasaññitāyā’’ti. Kiṃ sabbepi te cīvaraṃ na bujjhantīti ce? Yathā hotu. Katamaṃ cīvaraṃ nāmāti? Channaṃ aññataraṃ vikappanupagaṃ pacchimanti. Kiñca vāyimaṃ avāyimanti? Vāyimamevāti. Katarasuttenāti? Addhā so suttameva na passati, siveyyakaṃ dussayugaṃ, iddhimayikañca devadattiyañca acīvaraṃ karoti. Yadi evaṃ avāyimampīti vadāmīti. Evaṃ sante siddhā santhate cīvarasaññitā kambalasīsena uṇṇāmayasāmaññato. Kiṃ pana te santhataṃ adhiṭṭhahiṃsūti? Duṭṭhu adhiṭṭhahiṃsu acīvarattā, na adhiṭṭhānupagattā ca santhatassa. Atha nādhiṭṭhahiṃsu, pubbeva tattha acīvarasaññino eteti katvā tattha cīvarasaññitāya tadubhayaṃ na yujjatīti. Kiṃ panetaṃ adhiṭṭhānupagaṃ natthīti? Tatthevāgataṃ , apicetaṃ avikappanupagaṃ ce, cīvaraṃ na hoti, aññathā ‘‘cīvaraṃ nāma channaṃ cīvarānaṃ aññatara’’nti ettāvatā siddhaṃ ‘‘vikappanupagaṃ pacchima’’nti na vattabbaṃ. Atha na vikappanupagampi cīvarameva siddhaṃ, anadhiṭṭhānupagaṃ , avikappanupagañca ekajjhaṃ ‘‘cīvara’’nti saṅkhyaṃ gacchati. Tenevāha ‘‘tecīvarikassa catutthacīvaraṃ vattamānaṃ aṃsakāsāvameva vaṭṭatī’’ti.
අපිච සන්‌ථතෙ චීවරසඤ්‌ඤිතා න කෙවලං තෙසංයෙව, අඤ්‌ඤෙසම්‌පි අනුබන්‌ධති එව ‘‘පුරාණසන්‌ථතං නාම සකිං නිවත්‌ථම්‌පි සකිං පාරුතම්‌පී’’ති වචනතො. අට්‌ඨකථාචරියො පනස්‌ස අචීවරතං සන්‌ධායභාසිතත්‌ථදීපනෙන දීපෙති. නිවත්‌ථපාරුතන්‌ති එතෙසං නිසින්‌නඤ්‌චෙව නිපන්‌නඤ්‌චාති අත්‌ථො. අපිච එවං සන්‌තෙපි සන්‌ථතෙ චීවරසඤ්‌ඤිතා අනුබන්‌ධති එව. ඛන්‌ධකෙ (මහාව. 358) හි ‘‘නිසීදනං අධිට්‌ඨාතුං න විකප්‌පෙතු’’න්‌ති ච, පරිවාරෙ (පරි. 329) ‘‘නව චීවරානි අධිට්‌ඨාතබ්‌බානී’’ති ච නිසීදනසික්‌ඛාපදෙ ‘‘දසා විදත්‌ථී’’ති ච ඉධ ‘‘නිසීදනං නාම සදසං වුච්‌චතී’’ති ච වුත්‌තං, අට්‌ඨකථායඤ්‌චස්‌ස ‘‘සන්‌ථතසදිසං සන්‌ථරිත්‌වා එකස්‌මිං අන්‌තෙ සුගතවිදත්‌ථියා විදත්‌ථිමත්‌තපදෙසෙ ද්‌වීසු ඨානෙසු ඵාලෙත්‌වා තිස්‌සො දසා කරීයන්‌ති, තාහි දසාහි සදසං නාම වුච්‌චතී’’ති ච ‘‘නිසීදනං වුත්‌තනයෙන අධිට්‌ඨාතබ්‌බමෙව, තඤ්‌ච ඛො පමාණයුත්‌තං එකමෙව, ද්‌වෙ න වට්‌ටන්‌තී’’ති ච වුත්‌තං, තස්‌මා නිසීදනං නාම නවන්‌නං චීවරානං අඤ්‌ඤතරං චීවරං අධිට්‌ඨාතබ්‌බං, තඤ්‌ච සන්‌ථතසදිසං එළකලොමමයසන්‌ථතවිසෙසන්‌ති සිද්‌ධං, තථා නිසීදනමෙව නිසීදනසන්‌ථතඤ්‌ච සිද්‌ධං. පොරාණගණ්‌ඨිපදෙ ච ‘‘එකමෙවා’’ති වුත්‌තං. තස්‌මිං සිද්‌ධෙ සිද්‌ධා සන්‌ථතෙ චීවරසඤ්‌ඤිතාති අත්‌ථො. කස්‌මා? සන්‌ථතසාමඤ්‌ඤතො.
Apica santhate cīvarasaññitā na kevalaṃ tesaṃyeva, aññesampi anubandhati eva ‘‘purāṇasanthataṃ nāma sakiṃ nivatthampi sakiṃ pārutampī’’ti vacanato. Aṭṭhakathācariyo panassa acīvarataṃ sandhāyabhāsitatthadīpanena dīpeti. Nivatthapārutanti etesaṃ nisinnañceva nipannañcāti attho. Apica evaṃ santepi santhate cīvarasaññitā anubandhati eva. Khandhake (mahāva. 358) hi ‘‘nisīdanaṃ adhiṭṭhātuṃ na vikappetu’’nti ca, parivāre (pari. 329) ‘‘nava cīvarāni adhiṭṭhātabbānī’’ti ca nisīdanasikkhāpade ‘‘dasā vidatthī’’ti ca idha ‘‘nisīdanaṃ nāma sadasaṃ vuccatī’’ti ca vuttaṃ, aṭṭhakathāyañcassa ‘‘santhatasadisaṃ santharitvā ekasmiṃ ante sugatavidatthiyā vidatthimattapadese dvīsu ṭhānesu phāletvā tisso dasā karīyanti, tāhi dasāhi sadasaṃ nāma vuccatī’’ti ca ‘‘nisīdanaṃ vuttanayena adhiṭṭhātabbameva, tañca kho pamāṇayuttaṃ ekameva, dve na vaṭṭantī’’ti ca vuttaṃ, tasmā nisīdanaṃ nāma navannaṃ cīvarānaṃ aññataraṃ cīvaraṃ adhiṭṭhātabbaṃ, tañca santhatasadisaṃ eḷakalomamayasanthatavisesanti siddhaṃ, tathā nisīdanameva nisīdanasanthatañca siddhaṃ. Porāṇagaṇṭhipade ca ‘‘ekamevā’’ti vuttaṃ. Tasmiṃ siddhe siddhā santhate cīvarasaññitāti attho. Kasmā? Santhatasāmaññato.
එත්‌ථාහ – කථං අදසමෙව සන්‌ථතං චීවරසඞ්‌ඛ්‍යං න ගච්‌ඡති. අනෙකම්‌පි අනධිට්‌ඨිතම්‌පි මහන්‌තම්‌පි වට්‌ටති, යතො සදසමෙව සන්‌ථතං චීවරසඞ්‌ඛ්‍යං ගච්‌ඡති, තතො අධිට්‌ඨානඤ්‌ච උපගච්‌ඡතීති. අසන්‌ථතපරියාපන්‌නත්‌තා ඔරෙන ච ඡන්‌නං වස්‌සානං විනාපි සම්‌මුතිං, තඤ්‌ච පොරාණං විස්‌සජ්‌ජෙත්‌වා එව, න අවිස්‌සජ්‌ජෙත්‌වා ‘‘තඤ්‌ච ඛො පමාණයුත්‌තං එකමෙව, ද්‌වෙ න වට්‌ටන්‌තී’’ති (පාරා. අට්‌ඨ. 2.469) වචනතොති. අථාපි සියා සන්‌ථතං සයනත්‌ථමෙව කරීයති, නිසීදනං අසන්‌ථතමෙවාති. තඤ්‌ච න නියමතො ‘‘පුරාණසන්‌ථතං නාම සකිං නිවත්‌ථං සකිං පාරුතම්‌පී’’ති වුත්‌තත්‌තාති. එත්‌ථ වුච්‌චති, න එත්‌ථ කාරණං පරියෙසිතබ්‌බං විනයපඤ්‌ඤත්‌තියා අනඤ්‌ඤවිසයත්‌තා.
Etthāha – kathaṃ adasameva santhataṃ cīvarasaṅkhyaṃ na gacchati. Anekampi anadhiṭṭhitampi mahantampi vaṭṭati, yato sadasameva santhataṃ cīvarasaṅkhyaṃ gacchati, tato adhiṭṭhānañca upagacchatīti. Asanthatapariyāpannattā orena ca channaṃ vassānaṃ vināpi sammutiṃ, tañca porāṇaṃ vissajjetvā eva, na avissajjetvā ‘‘tañca kho pamāṇayuttaṃ ekameva, dve na vaṭṭantī’’ti (pārā. aṭṭha. 2.469) vacanatoti. Athāpi siyā santhataṃ sayanatthameva karīyati, nisīdanaṃ asanthatamevāti. Tañca na niyamato ‘‘purāṇasanthataṃ nāma sakiṃ nivatthaṃ sakiṃ pārutampī’’ti vuttattāti. Ettha vuccati, na ettha kāraṇaṃ pariyesitabbaṃ vinayapaññattiyā anaññavisayattā.
සන්‌ථතස්‌ස පන අචීවරභාවෙ අයං යුත්‌ති – ආදිතො ‘‘තීණි සන්‌ථතානි පන විනයකම්‌මං කත්‌වා පටිලභිත්‌වා පරිභුඤ්‌ජිතුං න වට්‌ටන්‌තී’’ති අට්‌ඨකථාවචනතො තානි අකප්‌පියානීති සිද්‌ධං, භගවතා ච ඛොමාදීනි ඡ අනුඤ්‌ඤාතානීති කොසෙය්‍යං කප්‌පියන්‌ති සිද්‌ධං. එවං සන්‌තෙ සුද්‌ධකොසෙය්‍යම්‌පි චීවරං කප්‌පියං ජාතං, පගෙව කොසියමිස්‌සකසන්‌ථතචීවරන්‌ති ආපජ්‌ජති. තථා කම්‌බලඤ්‌ච අනුඤ්‌ඤාතං, තඤ්‌ච සුද්‌ධිකම්‌පි හොති ජාතිකාළකභාවෙන, පගෙව ඔදාතගොචරියමිස්‌සකසන්‌ථතචීවරන්‌ති ආපජ්‌ජති. තතො ච අඤ්‌ඤමඤ්‌ඤවිරොධො, තස්‌මා න සන්‌ථතං චීවරං නාම හොති, නිසීදනං පන හොති තස්‌ස පමාණසණ්‌ඨානපරිච්‌ඡෙදසම්‌භවතො. එත්‌ථාහු කෙචි ආචරියා ‘‘දුවිධං නිසීදනං සන්‌ථතං, අසන්‌ථතඤ්‌ච. තත්‌ථ සන්‌ථතං සන්‌ථතමෙව. අසන්‌ථතං ඛොමාදිඡබ්‌බිධං, තදනුලොමං වා හොති, අයමෙතෙසං විසෙසො’’ති.
Santhatassa pana acīvarabhāve ayaṃ yutti – ādito ‘‘tīṇi santhatāni pana vinayakammaṃ katvā paṭilabhitvā paribhuñjituṃ na vaṭṭantī’’ti aṭṭhakathāvacanato tāni akappiyānīti siddhaṃ, bhagavatā ca khomādīni cha anuññātānīti koseyyaṃ kappiyanti siddhaṃ. Evaṃ sante suddhakoseyyampi cīvaraṃ kappiyaṃ jātaṃ, pageva kosiyamissakasanthatacīvaranti āpajjati. Tathā kambalañca anuññātaṃ, tañca suddhikampi hoti jātikāḷakabhāvena, pageva odātagocariyamissakasanthatacīvaranti āpajjati. Tato ca aññamaññavirodho, tasmā na santhataṃ cīvaraṃ nāma hoti, nisīdanaṃ pana hoti tassa pamāṇasaṇṭhānaparicchedasambhavato. Etthāhu keci ācariyā ‘‘duvidhaṃ nisīdanaṃ santhataṃ, asanthatañca. Tattha santhataṃ santhatameva. Asanthataṃ khomādichabbidhaṃ, tadanulomaṃ vā hoti, ayametesaṃ viseso’’ti.
එත්‌ථාහ – කස්‌මා පනෙත්‌ථ ‘‘සන්‌ථතං පන භික්‌ඛුනා’’ති සික්‌ඛාපදං අපඤ්‌ඤාපෙත්‌වා ‘‘නිසීදනසන්‌ථත’’න්‌ති පඤ්‌ඤත්‌තන්‌ති? චීවරසඤ්‌ඤිතාය සන්‌ථතානං උජ්‌ඣිතත්‌තා තෙසං අචීවරභාවදස්‌සනත්‌ථං තථා පඤ්‌ඤත්‌තන්‌ති වුත්‌තං හොති, තස්‌මා තෙ භික්‌ඛූ ධුතඞ්‌ගභෙදභයා තානි උජ්‌ඣිත්‌වා තෙරසාපි ධුතඞ්‌ගානි සමාදියිංසු, සීසදස්‌සනවසෙන තීණෙව වුත්‌තානි, භගවා ච තෙසං සන්‌ථතං අනුජානි, තතො නෙසං එවං හොති ‘‘නිසීදනචීවරසණ්‌ඨානම්‌පෙතං නිසීදනසන්‌ථතං නො අනුඤ්‌ඤාතං, චතුත්‌ථචීවරභාවෙන පගෙව කතසන්‌ථතං වා’’ති. තතො සන්‌ථතෙ නෙසං චීවරසඤ්‌ඤිතා න භවිස්‌සතීති තදත්‌ථං භගවතා නිසීදනසන්‌ථතන්‌ති පඤ්‌ඤත්‌තන්‌ති අධිප්‌පායො. ‘‘පච්‌ඡිමානි ද්‌වෙ වට්‌ටන්‌තී’’ති කථං පඤ්‌ඤායතීති චෙ? ‘‘අනාපත්‌ති අඤ්‌ඤෙන කතං පටිලභිත්‌වා පරිභුඤ්‌ජතී’’ති වචනතොති.
Etthāha – kasmā panettha ‘‘santhataṃ pana bhikkhunā’’ti sikkhāpadaṃ apaññāpetvā ‘‘nisīdanasanthata’’nti paññattanti? Cīvarasaññitāya santhatānaṃ ujjhitattā tesaṃ acīvarabhāvadassanatthaṃ tathā paññattanti vuttaṃ hoti, tasmā te bhikkhū dhutaṅgabhedabhayā tāni ujjhitvā terasāpi dhutaṅgāni samādiyiṃsu, sīsadassanavasena tīṇeva vuttāni, bhagavā ca tesaṃ santhataṃ anujāni, tato nesaṃ evaṃ hoti ‘‘nisīdanacīvarasaṇṭhānampetaṃ nisīdanasanthataṃ no anuññātaṃ, catutthacīvarabhāvena pageva katasanthataṃ vā’’ti. Tato santhate nesaṃ cīvarasaññitā na bhavissatīti tadatthaṃ bhagavatā nisīdanasanthatanti paññattanti adhippāyo. ‘‘Pacchimāni dve vaṭṭantī’’ti kathaṃ paññāyatīti ce? ‘‘Anāpatti aññena kataṃ paṭilabhitvā paribhuñjatī’’ti vacanatoti.
නිසීදනසන්‌ථතසික්‌ඛාපදවණ්‌ණනා නිට්‌ඨිතා.
Nisīdanasanthatasikkhāpadavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
තිපිටක (මූල) • Tipiṭaka (Mūla) / විනයපිටක • Vinayapiṭaka / මහාවිභඞ්‌ග • Mahāvibhaṅga / 5. නිසීදනසන්‌ථතසික්‌ඛාපදං • 5. Nisīdanasanthatasikkhāpadaṃ
අට්‌ඨකථා • Aṭṭhakathā / විනයපිටක (අට්‌ඨකථා) • Vinayapiṭaka (aṭṭhakathā) / මහාවිභඞ්‌ග-අට්‌ඨකථා • Mahāvibhaṅga-aṭṭhakathā / 5. නිසීදනසන්‌ථතසික්‌ඛාපදවණ්‌ණනා • 5. Nisīdanasanthatasikkhāpadavaṇṇanā
ටීකා • Tīkā / විනයපිටක (ටීකා) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / සාරත්‌ථදීපනී-ටීකා • Sāratthadīpanī-ṭīkā / 5. නිසීදනසන්‌ථතසික්‌ඛාපදවණ්‌ණනා • 5. Nisīdanasanthatasikkhāpadavaṇṇanā
ටීකා • Tīkā / විනයපිටක (ටීකා) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / විමතිවිනොදනී-ටීකා • Vimativinodanī-ṭīkā / 5. නිසීදනසන්‌ථතසික්‌ඛාපදවණ්‌ණනා • 5. Nisīdanasanthatasikkhāpadavaṇṇanā
