| Library / Tipiṭaka / तिपिटक • Tipiṭaka / खुद्दसिक्खा-मूलसिक्खा • Khuddasikkhā-mūlasikkhā |
११. निस्सग्गियनिद्देसवण्णना
11. Nissaggiyaniddesavaṇṇanā
११६-७. इदानि अच्चोळारिकानं वसेन दस्सेतुं ‘‘अरूपिय’’न्तिआदि आरद्धं। अञ्ञथापि युत्ति परियेसितब्बा। तत्थायं सङ्खेपत्थो (पारा॰ ५९१; पारा॰ अट्ठ॰ २.५८९; कङ्खा॰ अट्ठ॰ जातरुपसिक्खापदवण्णना) – यो रूपियेन अरूपियञ्च परिवत्तेय्य, यो च इतरेन च अरूपियेन रूपियं परिवत्तेय्य, तस्स निस्सग्गियं होतीति।
116-7. Idāni accoḷārikānaṃ vasena dassetuṃ ‘‘arūpiya’’ntiādi āraddhaṃ. Aññathāpi yutti pariyesitabbā. Tatthāyaṃ saṅkhepattho (pārā. 591; pārā. aṭṭha. 2.589; kaṅkhā. aṭṭha. jātarupasikkhāpadavaṇṇanā) – yo rūpiyena arūpiyañca parivatteyya, yo ca itarena ca arūpiyena rūpiyaṃ parivatteyya, tassa nissaggiyaṃ hotīti.
इदानि रूपियञ्च अरूपियञ्च दस्सेतुं ‘‘इध रूपिय’’न्तिआदि आरद्धं। एत्थ (पारा॰ ५८९; कङ्खा॰ अट्ठ॰ जातरुपसिक्खापदवण्णना) सज्झु सिङ्गीति सज्झूति रजतं। सिङ्गीति सुवण्णं। तम्बलोहादीहि वा दारूहि वा पण्णेहि वा लाखाय वा रूपं समुट्ठापेत्वा वा असमुट्ठापेत्वा वा कतं चम्मबीजमयम्पियं यं देसे वोहारं गच्छति, इदं वोहारूपगमासकं नाम। इदमिध रूपियन्ति अधिप्पेतं। वत्थादि च मुत्तादि च वत्थमुत्तादि। इतरन्ति अरूपियं कप्पियवत्थुञ्च दुक्कटवत्थुञ्च। किं वुत्तं होति? वत्थं सुत्तं फालो पटको कप्पासो अनेकप्पकारं अपरण्णं सप्पि नवनीतं तेलं मधु फाणितादिभेसज्जञ्चाति इदं कप्पियवत्थु नाम। मुत्ता मणि वेळुरियो सङ्खोसिला पवाळं लोहितङ्गो मसारगल्लं सत्त धञ्ञानि दासी दासो खेत्तं वत्थु पुप्फारामफलारामादयोति इदं दुक्कटवत्थु नाम, तदुभयं अरूपियं नामाति वुत्तं होति।
Idāni rūpiyañca arūpiyañca dassetuṃ ‘‘idha rūpiya’’ntiādi āraddhaṃ. Ettha (pārā. 589; kaṅkhā. aṭṭha. jātarupasikkhāpadavaṇṇanā) sajjhu siṅgīti sajjhūti rajataṃ. Siṅgīti suvaṇṇaṃ. Tambalohādīhi vā dārūhi vā paṇṇehi vā lākhāya vā rūpaṃ samuṭṭhāpetvā vā asamuṭṭhāpetvā vā kataṃ cammabījamayampiyaṃ yaṃ dese vohāraṃ gacchati, idaṃ vohārūpagamāsakaṃ nāma. Idamidha rūpiyanti adhippetaṃ. Vatthādi ca muttādi ca vatthamuttādi. Itaranti arūpiyaṃ kappiyavatthuñca dukkaṭavatthuñca. Kiṃ vuttaṃ hoti? Vatthaṃ suttaṃ phālo paṭako kappāso anekappakāraṃ aparaṇṇaṃ sappi navanītaṃ telaṃ madhu phāṇitādibhesajjañcāti idaṃ kappiyavatthu nāma. Muttā maṇi veḷuriyo saṅkhosilā pavāḷaṃ lohitaṅgo masāragallaṃ satta dhaññāni dāsī dāso khettaṃ vatthu pupphārāmaphalārāmādayoti idaṃ dukkaṭavatthu nāma, tadubhayaṃ arūpiyaṃ nāmāti vuttaṃ hoti.
११८. एत्तावता रूपियसंवोहारं दस्सेत्वा इदानि कयविक्कयं दस्सेतुं ‘‘इमं गहेत्वा’’तिआदिमाह । तत्थ इमन्ति तण्डुलादिकं कप्पियभण्डं गहेत्वा वा ओदनादिं भुत्वा वा ‘‘इमं वत्थादिकं कप्पियभण्डं देहि, इमं रजनपचनादिकं कर, रजनकट्ठादिमा नय, इमं वा तव देमि, त्वं पन इमञ्च इमञ्च आहर, कर, देही’’ति एवं कयविक्कये समापन्ने निस्सग्गीति सम्बन्धो।
118. Ettāvatā rūpiyasaṃvohāraṃ dassetvā idāni kayavikkayaṃ dassetuṃ ‘‘imaṃ gahetvā’’tiādimāha . Tattha imanti taṇḍulādikaṃ kappiyabhaṇḍaṃ gahetvā vā odanādiṃ bhutvā vā ‘‘imaṃ vatthādikaṃ kappiyabhaṇḍaṃ dehi, imaṃ rajanapacanādikaṃ kara, rajanakaṭṭhādimā naya, imaṃ vā tava demi, tvaṃ pana imañca imañca āhara, kara, dehī’’ti evaṃ kayavikkaye samāpanne nissaggīti sambandho.
११९. इदानि परिणामवसेन आपत्तिभेदं दस्सेतुं ‘‘अत्तनो’’तिआदि आरद्धं। तत्रायं पिण्डत्थो (पारा॰ ६५९; पारा॰ अट्ठ॰ २.६५८; कङ्खा॰ अट्ठ॰ परिणतसिक्खापदवण्णना) – सङ्घस्स वा अञ्ञस्स वा नतं परिणतं लाभं लभितब्बं चीवरादिपच्चयं अत्तनो वा अञ्ञस्स वा परिणामेय्य, निस्सग्गियआदीनि होन्तीति। कथं? यो पन मातुसन्तकम्पि सङ्घस्स परिणतं अत्तनो परिणामेति, निस्सग्गियं। अञ्ञस्स पुग्गलस्स परिणामेति, सुद्धिकपाचित्तियं। अञ्ञस्स सङ्घस्स वा चेतियस्स वा परिणामेति, दुक्कटं। यो पन अञ्ञपुग्गलस्स वा चेतियस्स वा परिणतं अत्तनो वा अञ्ञपुग्गलस्स वा सङ्घस्स वा अञ्ञचेतियस्स वा परिणामेति, तस्सापि दुक्कटमेवाति।
119. Idāni pariṇāmavasena āpattibhedaṃ dassetuṃ ‘‘attano’’tiādi āraddhaṃ. Tatrāyaṃ piṇḍattho (pārā. 659; pārā. aṭṭha. 2.658; kaṅkhā. aṭṭha. pariṇatasikkhāpadavaṇṇanā) – saṅghassa vā aññassa vā nataṃ pariṇataṃ lābhaṃ labhitabbaṃ cīvarādipaccayaṃ attano vā aññassa vā pariṇāmeyya, nissaggiyaādīni hontīti. Kathaṃ? Yo pana mātusantakampi saṅghassa pariṇataṃ attano pariṇāmeti, nissaggiyaṃ. Aññassa puggalassa pariṇāmeti, suddhikapācittiyaṃ. Aññassa saṅghassa vā cetiyassa vā pariṇāmeti, dukkaṭaṃ. Yo pana aññapuggalassa vā cetiyassa vā pariṇataṃ attano vā aññapuggalassa vā saṅghassa vā aññacetiyassa vā pariṇāmeti, tassāpi dukkaṭamevāti.
१२०. यो पन निस्सग्गिं निस्सज्जितब्बं अनिस्सज्जित्वा विनयकम्मं अकत्वा परिभुञ्जेय्य, तस्स दुक्कटं। यो वा परेन विनयकम्मत्थाय निस्सट्ठं सकसञ्ञाय न ददेय्य, तस्सापि दुक्कटं। अञ्ञथेतरन्ति एत्थ अञ्ञथाति थेय्यसञ्ञाय सचे न ददेय्य, इतरं तस्स अग्घवसेन पाराजिकञ्च थुल्लच्चयञ्च दुक्कटञ्च होतीति अत्थो। निस्सग्गियविनिच्छयो।
120. Yo pana nissaggiṃ nissajjitabbaṃ anissajjitvā vinayakammaṃ akatvā paribhuñjeyya, tassa dukkaṭaṃ. Yo vā parena vinayakammatthāya nissaṭṭhaṃ sakasaññāya na dadeyya, tassāpi dukkaṭaṃ. Aññathetaranti ettha aññathāti theyyasaññāya sace na dadeyya, itaraṃ tassa agghavasena pārājikañca thullaccayañca dukkaṭañca hotīti attho. Nissaggiyavinicchayo.
निस्सग्गियनिद्देसवण्णना निट्ठिता।
Nissaggiyaniddesavaṇṇanā niṭṭhitā.
