| Library / Tipiṭaka / तिपिटक • Tipiṭaka / खुद्दसिक्खा-मूलसिक्खा • Khuddasikkhā-mūlasikkhā |
११. निस्सग्गियनिद्देसवण्णना
11. Nissaggiyaniddesavaṇṇanā
११६-७. रूपियेन अरूपियं रूपियञ्च इतरेन रूपियञ्च परिवत्तेय्याति सम्बन्धो। तत्थ रूपियेनाति रूपियसङ्खातेन निस्सग्गियवत्थुना। अरूपियन्ति अरूपियसङ्खातं दुक्कटवत्थुं कप्पियवत्थुञ्च। इतरेनाति अरूपियेन। निस्सग्गीति निस्सज्जनं निस्सग्गो, पुब्बभागे कत्तब्बस्स विनयकम्मस्सेतं नामं। निस्सग्गो अस्स अत्थीति निस्सग्गि, किं तं? पाचित्तियं। रूपियस्स मूलग्गहणे पन रूपियप्पटिग्गहणसिक्खापदेन निस्सग्गियं पाचित्तियं।
116-7. Rūpiyena arūpiyaṃ rūpiyañca itarena rūpiyañca parivatteyyāti sambandho. Tattha rūpiyenāti rūpiyasaṅkhātena nissaggiyavatthunā. Arūpiyanti arūpiyasaṅkhātaṃ dukkaṭavatthuṃ kappiyavatthuñca. Itarenāti arūpiyena. Nissaggīti nissajjanaṃ nissaggo, pubbabhāge kattabbassa vinayakammassetaṃ nāmaṃ. Nissaggo assa atthīti nissaggi, kiṃ taṃ? Pācittiyaṃ. Rūpiyassa mūlaggahaṇe pana rūpiyappaṭiggahaṇasikkhāpadena nissaggiyaṃ pācittiyaṃ.
इदानि रूपियादिं दस्सेतुं ‘‘इधा’’तिआदि आरद्धं। तत्थ कहा…पे॰… मासकं इध रूपियन्ति सम्बन्धो। तत्थ कहापणो नाम सुवण्णमयो वा रजतमयो वा एतरहि पकतिकहापणो वा। सज्झूति रजतं। सिङ्गीति सुवण्णभेदो, तथापि चेत्थ सामञ्ञेन सुवण्णमधिप्पेतं। वोहारूपगमासकन्ति वोहारं कयविक्कयं उपगच्छतीति वोहारूपगं, तञ्च तं मासकञ्च। तं पन समुट्ठापितरूपञ्च असमुट्ठापितरूपञ्च लोहदारुआदिमयं वुच्चति। इध रूपियन्ति इमस्मिं सिक्खापदे रूपियं नामाति अत्थो। वत्थमुत्तादि कप्पं दुक्कटवत्थुञ्च इतरन्ति योजना। तत्थ वत्थञ्च मुत्ता च आदि यस्साति समासो। आदि-सद्दो पच्चेकं योजेतब्बो ‘‘वत्थादि मुत्तादी’’ति। तत्थ पठमेन आदि-सद्देन कप्पाससुत्तापरण्णादिकं यं किञ्चि कप्पियवत्थुं, दुतियेन मणि सङ्खो सिला पवाळं लोहितङ्को मसारगल्लं सत्तधञ्ञानि दासिदासखेत्तवत्थुपुप्फारामफलारामादयोति इदं दुक्कटवत्थुं सङ्गण्हाति। वत्थादिकप्पियवत्थुं, मुत्तादिदुक्कटवत्थुञ्च इतरं अञ्ञं अरूपियं नामाति अत्थो।
Idāni rūpiyādiṃ dassetuṃ ‘‘idhā’’tiādi āraddhaṃ. Tattha kahā…pe… māsakaṃ idha rūpiyanti sambandho. Tattha kahāpaṇo nāma suvaṇṇamayo vā rajatamayo vā etarahi pakatikahāpaṇo vā. Sajjhūti rajataṃ. Siṅgīti suvaṇṇabhedo, tathāpi cettha sāmaññena suvaṇṇamadhippetaṃ. Vohārūpagamāsakanti vohāraṃ kayavikkayaṃ upagacchatīti vohārūpagaṃ, tañca taṃ māsakañca. Taṃ pana samuṭṭhāpitarūpañca asamuṭṭhāpitarūpañca lohadāruādimayaṃ vuccati. Idha rūpiyanti imasmiṃ sikkhāpade rūpiyaṃ nāmāti attho. Vatthamuttādi kappaṃ dukkaṭavatthuñca itaranti yojanā. Tattha vatthañca muttā ca ādi yassāti samāso. Ādi-saddo paccekaṃ yojetabbo ‘‘vatthādi muttādī’’ti. Tattha paṭhamena ādi-saddena kappāsasuttāparaṇṇādikaṃ yaṃ kiñci kappiyavatthuṃ, dutiyena maṇi saṅkho silā pavāḷaṃ lohitaṅko masāragallaṃ sattadhaññāni dāsidāsakhettavatthupupphārāmaphalārāmādayoti idaṃ dukkaṭavatthuṃ saṅgaṇhāti. Vatthādikappiyavatthuṃ, muttādidukkaṭavatthuñca itaraṃ aññaṃ arūpiyaṃ nāmāti attho.
११८. एत्तावता रूपियसंवोहारं दस्सेत्वा इदानि कप्पियभण्डे कयविक्कयं दस्सेतुमाह ‘‘इम’’न्तिआदि। तत्थ ‘‘इमं गहेत्वा इमं देहि, इमं कर, इमं आनया’’ति वा ‘‘इमं भुत्वा इमं देहि, इमं कर, इमं आनया’’ति वा ‘‘इमं देमि, इमं देहि, इमं कर, इमं आनया’’ति वा कयविक्कये समापन्ने निस्सग्गीति योजना। तत्थ इमन्ति तण्डुलादिं। भुत्वाति ओदनादिं भुञ्जित्वा। इमं देहीति एतं वत्थादिकं देहि। इमं कराति एतं रजनपचनादिं करोहि। इमं आनयाति एतं रजनकट्ठादिं आनेहि। इमं देमीति एतं वत्थादिकं तव देमि। समापन्नेति कते। तस्मा कप्पियं भण्डं परिवत्तेन्तेन अञ्ञातकेहि सद्धिं ‘‘इमं देही’’ति वदतो विञ्ञत्ति, ‘‘इमं गण्हाही’’ति वदतो सद्धादेय्यविनिपातनं, ‘‘इमिना इमं देही’’ति वदतो कयविक्कयन्ति वुत्ता तिस्सो आपत्तियो। मातापितूहि पन सद्धिं कयविक्कयमत्तं मोचेन्तेन परिवत्तेतब्बं। अयञ्हि कयविक्कयो ठपेत्वा पञ्चसहधम्मिके अवसेसेहि गिहिपब्बजितेहि न वट्टति। सचे पन नवकम्मानि कारेति, अट्ठकथापमाणेन पाचित्तियमत्तं देसेतब्बं।
118. Ettāvatā rūpiyasaṃvohāraṃ dassetvā idāni kappiyabhaṇḍe kayavikkayaṃ dassetumāha ‘‘ima’’ntiādi. Tattha ‘‘imaṃ gahetvā imaṃ dehi, imaṃ kara, imaṃ ānayā’’ti vā ‘‘imaṃ bhutvā imaṃ dehi, imaṃ kara, imaṃ ānayā’’ti vā ‘‘imaṃ demi, imaṃ dehi, imaṃ kara, imaṃ ānayā’’ti vā kayavikkaye samāpanne nissaggīti yojanā. Tattha imanti taṇḍulādiṃ. Bhutvāti odanādiṃ bhuñjitvā. Imaṃ dehīti etaṃ vatthādikaṃ dehi. Imaṃ karāti etaṃ rajanapacanādiṃ karohi. Imaṃ ānayāti etaṃ rajanakaṭṭhādiṃ ānehi. Imaṃ demīti etaṃ vatthādikaṃ tava demi. Samāpanneti kate. Tasmā kappiyaṃ bhaṇḍaṃ parivattentena aññātakehi saddhiṃ ‘‘imaṃ dehī’’ti vadato viññatti, ‘‘imaṃ gaṇhāhī’’ti vadato saddhādeyyavinipātanaṃ, ‘‘iminā imaṃ dehī’’ti vadato kayavikkayanti vuttā tisso āpattiyo. Mātāpitūhi pana saddhiṃ kayavikkayamattaṃ mocentena parivattetabbaṃ. Ayañhi kayavikkayo ṭhapetvā pañcasahadhammike avasesehi gihipabbajitehi na vaṭṭati. Sace pana navakammāni kāreti, aṭṭhakathāpamāṇena pācittiyamattaṃ desetabbaṃ.
११९-१२०. इदानि परिणामनवसेन आपत्तिभेदं दस्सेतुं ‘‘अत्तनो’’तिआदि आरद्धं। तत्थायं पिण्डत्थो – सङ्घस्स नतं लाभं अत्तनो परिणामेय्य, निस्सग्गि। अञ्ञतो पुग्गलस्स परिणामेय्य, पाचित्ति। अञ्ञस्स सङ्घस्स वा चेतियस्स वा परिणामेय्य, दुक्कटं। अञ्ञस्स पुग्गलस्स वा चेतियस्स वा नतं लाभं अत्तनो वा सङ्घस्स वा अञ्ञपुग्गलस्स वा अञ्ञचेतियस्स वा परिणामेय्य, दुक्कटन्ति योजना। तत्थ नतन्ति कायेन वा वचसा वा निन्नं कतं। लाभन्ति लभितब्बं चीवरादि। अञ्ञतो अञ्ञस्मिं पुग्गले वा चेतिये वा, चेतिये पन दुक्कटं। अञ्ञस्साति चेतियादिनो अन्तमसो सुनखस्स। अञ्ञतो वाति चेतियादिम्हि वा। सङ्घस्साति पन इदं काकक्खिगोळकञायेन ‘‘नतं परिणामेय्या’’ति उभयत्थ परिवत्तति। निस्सट्ठं सकसञ्ञाय न ददेय्य वा, दुक्कटन्ति सम्बन्धो। अञ्ञथा अञ्ञेन पकारेन, थेय्यसञ्ञाय न ददेय्य चेति वुत्तं होति। इतरन्ति वत्थुवसेन अञ्ञं पाराजिकं थुल्लच्चयं दुक्कटञ्च होतीति अत्थो।
119-120. Idāni pariṇāmanavasena āpattibhedaṃ dassetuṃ ‘‘attano’’tiādi āraddhaṃ. Tatthāyaṃ piṇḍattho – saṅghassa nataṃ lābhaṃ attano pariṇāmeyya, nissaggi. Aññato puggalassa pariṇāmeyya, pācitti. Aññassa saṅghassa vā cetiyassa vā pariṇāmeyya, dukkaṭaṃ. Aññassa puggalassa vā cetiyassa vā nataṃ lābhaṃ attano vā saṅghassa vā aññapuggalassa vā aññacetiyassa vā pariṇāmeyya, dukkaṭanti yojanā. Tattha natanti kāyena vā vacasā vā ninnaṃ kataṃ. Lābhanti labhitabbaṃ cīvarādi. Aññato aññasmiṃ puggale vā cetiye vā, cetiye pana dukkaṭaṃ. Aññassāti cetiyādino antamaso sunakhassa. Aññato vāti cetiyādimhi vā. Saṅghassāti pana idaṃ kākakkhigoḷakañāyena ‘‘nataṃ pariṇāmeyyā’’ti ubhayattha parivattati. Nissaṭṭhaṃ sakasaññāya na dadeyya vā, dukkaṭanti sambandho. Aññathā aññena pakārena, theyyasaññāya na dadeyya ceti vuttaṃ hoti. Itaranti vatthuvasena aññaṃ pārājikaṃ thullaccayaṃ dukkaṭañca hotīti attho.
निस्सग्गियनिद्देसवण्णना निट्ठिता।
Nissaggiyaniddesavaṇṇanā niṭṭhitā.
