| Library / Tipiṭaka / ติปิฎก • Tipiṭaka / ขุทฺทสิกฺขา-มูลสิกฺขา • Khuddasikkhā-mūlasikkhā |
๑๑. นิสฺสคฺคิยนิเทฺทสวณฺณนา
11. Nissaggiyaniddesavaṇṇanā
๑๑๖-๗. รูปิเยน อรูปิยํ รูปิยญฺจ อิตเรน รูปิยญฺจ ปริวเตฺตยฺยาติ สมฺพโนฺธฯ ตตฺถ รูปิเยนาติ รูปิยสงฺขาเตน นิสฺสคฺคิยวตฺถุนาฯ อรูปิยนฺติ อรูปิยสงฺขาตํ ทุกฺกฎวตฺถุํ กปฺปิยวตฺถุญฺจฯ อิตเรนาติ อรูปิเยนฯ นิสฺสคฺคีติ นิสฺสชฺชนํ นิสฺสโคฺค, ปุพฺพภาเค กตฺตพฺพสฺส วินยกมฺมเสฺสตํ นามํฯ นิสฺสโคฺค อสฺส อตฺถีติ นิสฺสคฺคิ, กิํ ตํ? ปาจิตฺติยํฯ รูปิยสฺส มูลคฺคหเณ ปน รูปิยปฺปฎิคฺคหณสิกฺขาปเทน นิสฺสคฺคิยํ ปาจิตฺติยํฯ
116-7. Rūpiyena arūpiyaṃ rūpiyañca itarena rūpiyañca parivatteyyāti sambandho. Tattha rūpiyenāti rūpiyasaṅkhātena nissaggiyavatthunā. Arūpiyanti arūpiyasaṅkhātaṃ dukkaṭavatthuṃ kappiyavatthuñca. Itarenāti arūpiyena. Nissaggīti nissajjanaṃ nissaggo, pubbabhāge kattabbassa vinayakammassetaṃ nāmaṃ. Nissaggo assa atthīti nissaggi, kiṃ taṃ? Pācittiyaṃ. Rūpiyassa mūlaggahaṇe pana rūpiyappaṭiggahaṇasikkhāpadena nissaggiyaṃ pācittiyaṃ.
อิทานิ รูปิยาทิํ ทเสฺสตุํ ‘‘อิธา’’ติอาทิ อารทฺธํฯ ตตฺถ กหา…เป.… มาสกํ อิธ รูปิยนฺติ สมฺพโนฺธฯ ตตฺถ กหาปโณ นาม สุวณฺณมโย วา รชตมโย วา เอตรหิ ปกติกหาปโณ วาฯ สชฺฌูติ รชตํฯ สิงฺคีติ สุวณฺณเภโท, ตถาปิ เจตฺถ สามเญฺญน สุวณฺณมธิเปฺปตํฯ โวหารูปคมาสกนฺติ โวหารํ กยวิกฺกยํ อุปคจฺฉตีติ โวหารูปคํ, ตญฺจ ตํ มาสกญฺจฯ ตํ ปน สมุฎฺฐาปิตรูปญฺจ อสมุฎฺฐาปิตรูปญฺจ โลหทารุอาทิมยํ วุจฺจติฯ อิธ รูปิยนฺติ อิมสฺมิํ สิกฺขาปเท รูปิยํ นามาติ อโตฺถฯ วตฺถมุตฺตาทิ กปฺปํ ทุกฺกฎวตฺถุญฺจ อิตรนฺติ โยชนาฯ ตตฺถ วตฺถญฺจ มุตฺตา จ อาทิ ยสฺสาติ สมาโสฯ อาทิ-สโทฺท ปเจฺจกํ โยเชตโพฺพ ‘‘วตฺถาทิ มุตฺตาที’’ติฯ ตตฺถ ปฐเมน อาทิ-สเทฺทน กปฺปาสสุตฺตาปรณฺณาทิกํ ยํ กิญฺจิ กปฺปิยวตฺถุํ, ทุติเยน มณิ สโงฺข สิลา ปวาฬํ โลหิตโงฺก มสารคลฺลํ สตฺตธญฺญานิ ทาสิทาสเขตฺตวตฺถุปุปฺผารามผลารามาทโยติ อิทํ ทุกฺกฎวตฺถุํ สงฺคณฺหาติฯ วตฺถาทิกปฺปิยวตฺถุํ, มุตฺตาทิทุกฺกฎวตฺถุญฺจ อิตรํ อญฺญํ อรูปิยํ นามาติ อโตฺถฯ
Idāni rūpiyādiṃ dassetuṃ ‘‘idhā’’tiādi āraddhaṃ. Tattha kahā…pe… māsakaṃ idha rūpiyanti sambandho. Tattha kahāpaṇo nāma suvaṇṇamayo vā rajatamayo vā etarahi pakatikahāpaṇo vā. Sajjhūti rajataṃ. Siṅgīti suvaṇṇabhedo, tathāpi cettha sāmaññena suvaṇṇamadhippetaṃ. Vohārūpagamāsakanti vohāraṃ kayavikkayaṃ upagacchatīti vohārūpagaṃ, tañca taṃ māsakañca. Taṃ pana samuṭṭhāpitarūpañca asamuṭṭhāpitarūpañca lohadāruādimayaṃ vuccati. Idha rūpiyanti imasmiṃ sikkhāpade rūpiyaṃ nāmāti attho. Vatthamuttādi kappaṃ dukkaṭavatthuñca itaranti yojanā. Tattha vatthañca muttā ca ādi yassāti samāso. Ādi-saddo paccekaṃ yojetabbo ‘‘vatthādi muttādī’’ti. Tattha paṭhamena ādi-saddena kappāsasuttāparaṇṇādikaṃ yaṃ kiñci kappiyavatthuṃ, dutiyena maṇi saṅkho silā pavāḷaṃ lohitaṅko masāragallaṃ sattadhaññāni dāsidāsakhettavatthupupphārāmaphalārāmādayoti idaṃ dukkaṭavatthuṃ saṅgaṇhāti. Vatthādikappiyavatthuṃ, muttādidukkaṭavatthuñca itaraṃ aññaṃ arūpiyaṃ nāmāti attho.
๑๑๘. เอตฺตาวตา รูปิยสํโวหารํ ทเสฺสตฺวา อิทานิ กปฺปิยภเณฺฑ กยวิกฺกยํ ทเสฺสตุมาห ‘‘อิม’’นฺติอาทิฯ ตตฺถ ‘‘อิมํ คเหตฺวา อิมํ เทหิ, อิมํ กร, อิมํ อานยา’’ติ วา ‘‘อิมํ ภุตฺวา อิมํ เทหิ, อิมํ กร, อิมํ อานยา’’ติ วา ‘‘อิมํ เทมิ, อิมํ เทหิ, อิมํ กร, อิมํ อานยา’’ติ วา กยวิกฺกเย สมาปเนฺน นิสฺสคฺคีติ โยชนาฯ ตตฺถ อิมนฺติ ตณฺฑุลาทิํฯ ภุตฺวาติ โอทนาทิํ ภุญฺชิตฺวาฯ อิมํ เทหีติ เอตํ วตฺถาทิกํ เทหิฯ อิมํ กราติ เอตํ รชนปจนาทิํ กโรหิฯ อิมํ อานยาติ เอตํ รชนกฎฺฐาทิํ อาเนหิฯ อิมํ เทมีติ เอตํ วตฺถาทิกํ ตว เทมิฯ สมาปเนฺนติ กเตฯ ตสฺมา กปฺปิยํ ภณฺฑํ ปริวเตฺตเนฺตน อญฺญาตเกหิ สทฺธิํ ‘‘อิมํ เทหี’’ติ วทโต วิญฺญตฺติ, ‘‘อิมํ คณฺหาหี’’ติ วทโต สทฺธาเทยฺยวินิปาตนํ, ‘‘อิมินา อิมํ เทหี’’ติ วทโต กยวิกฺกยนฺติ วุตฺตา ติโสฺส อาปตฺติโยฯ มาตาปิตูหิ ปน สทฺธิํ กยวิกฺกยมตฺตํ โมเจเนฺตน ปริวเตฺตตพฺพํฯ อยญฺหิ กยวิกฺกโย ฐเปตฺวา ปญฺจสหธมฺมิเก อวเสเสหิ คิหิปพฺพชิเตหิ น วฎฺฎติฯ สเจ ปน นวกมฺมานิ กาเรติ, อฎฺฐกถาปมาเณน ปาจิตฺติยมตฺตํ เทเสตพฺพํฯ
118. Ettāvatā rūpiyasaṃvohāraṃ dassetvā idāni kappiyabhaṇḍe kayavikkayaṃ dassetumāha ‘‘ima’’ntiādi. Tattha ‘‘imaṃ gahetvā imaṃ dehi, imaṃ kara, imaṃ ānayā’’ti vā ‘‘imaṃ bhutvā imaṃ dehi, imaṃ kara, imaṃ ānayā’’ti vā ‘‘imaṃ demi, imaṃ dehi, imaṃ kara, imaṃ ānayā’’ti vā kayavikkaye samāpanne nissaggīti yojanā. Tattha imanti taṇḍulādiṃ. Bhutvāti odanādiṃ bhuñjitvā. Imaṃ dehīti etaṃ vatthādikaṃ dehi. Imaṃ karāti etaṃ rajanapacanādiṃ karohi. Imaṃ ānayāti etaṃ rajanakaṭṭhādiṃ ānehi. Imaṃ demīti etaṃ vatthādikaṃ tava demi. Samāpanneti kate. Tasmā kappiyaṃ bhaṇḍaṃ parivattentena aññātakehi saddhiṃ ‘‘imaṃ dehī’’ti vadato viññatti, ‘‘imaṃ gaṇhāhī’’ti vadato saddhādeyyavinipātanaṃ, ‘‘iminā imaṃ dehī’’ti vadato kayavikkayanti vuttā tisso āpattiyo. Mātāpitūhi pana saddhiṃ kayavikkayamattaṃ mocentena parivattetabbaṃ. Ayañhi kayavikkayo ṭhapetvā pañcasahadhammike avasesehi gihipabbajitehi na vaṭṭati. Sace pana navakammāni kāreti, aṭṭhakathāpamāṇena pācittiyamattaṃ desetabbaṃ.
๑๑๙-๑๒๐. อิทานิ ปริณามนวเสน อาปตฺติเภทํ ทเสฺสตุํ ‘‘อตฺตโน’’ติอาทิ อารทฺธํฯ ตตฺถายํ ปิณฺฑโตฺถ – สงฺฆสฺส นตํ ลาภํ อตฺตโน ปริณาเมยฺย, นิสฺสคฺคิฯ อญฺญโต ปุคฺคลสฺส ปริณาเมยฺย, ปาจิตฺติฯ อญฺญสฺส สงฺฆสฺส วา เจติยสฺส วา ปริณาเมยฺย, ทุกฺกฎํฯ อญฺญสฺส ปุคฺคลสฺส วา เจติยสฺส วา นตํ ลาภํ อตฺตโน วา สงฺฆสฺส วา อญฺญปุคฺคลสฺส วา อญฺญเจติยสฺส วา ปริณาเมยฺย, ทุกฺกฎนฺติ โยชนาฯ ตตฺถ นตนฺติ กาเยน วา วจสา วา นินฺนํ กตํฯ ลาภนฺติ ลภิตพฺพํ จีวราทิฯ อญฺญโต อญฺญสฺมิํ ปุคฺคเล วา เจติเย วา, เจติเย ปน ทุกฺกฎํฯ อญฺญสฺสาติ เจติยาทิโน อนฺตมโส สุนขสฺสฯ อญฺญโต วาติ เจติยาทิมฺหิ วาฯ สงฺฆสฺสาติ ปน อิทํ กากกฺขิโคฬกญาเยน ‘‘นตํ ปริณาเมยฺยา’’ติ อุภยตฺถ ปริวตฺตติฯ นิสฺสฎฺฐํ สกสญฺญาย น ทเทยฺย วา, ทุกฺกฎนฺติ สมฺพโนฺธฯ อญฺญถา อเญฺญน ปกาเรน, เถยฺยสญฺญาย น ทเทยฺย เจติ วุตฺตํ โหติฯ อิตรนฺติ วตฺถุวเสน อญฺญํ ปาราชิกํ ถุลฺลจฺจยํ ทุกฺกฎญฺจ โหตีติ อโตฺถฯ
119-120. Idāni pariṇāmanavasena āpattibhedaṃ dassetuṃ ‘‘attano’’tiādi āraddhaṃ. Tatthāyaṃ piṇḍattho – saṅghassa nataṃ lābhaṃ attano pariṇāmeyya, nissaggi. Aññato puggalassa pariṇāmeyya, pācitti. Aññassa saṅghassa vā cetiyassa vā pariṇāmeyya, dukkaṭaṃ. Aññassa puggalassa vā cetiyassa vā nataṃ lābhaṃ attano vā saṅghassa vā aññapuggalassa vā aññacetiyassa vā pariṇāmeyya, dukkaṭanti yojanā. Tattha natanti kāyena vā vacasā vā ninnaṃ kataṃ. Lābhanti labhitabbaṃ cīvarādi. Aññato aññasmiṃ puggale vā cetiye vā, cetiye pana dukkaṭaṃ. Aññassāti cetiyādino antamaso sunakhassa. Aññato vāti cetiyādimhi vā. Saṅghassāti pana idaṃ kākakkhigoḷakañāyena ‘‘nataṃ pariṇāmeyyā’’ti ubhayattha parivattati. Nissaṭṭhaṃ sakasaññāya na dadeyya vā, dukkaṭanti sambandho. Aññathā aññena pakārena, theyyasaññāya na dadeyya ceti vuttaṃ hoti. Itaranti vatthuvasena aññaṃ pārājikaṃ thullaccayaṃ dukkaṭañca hotīti attho.
นิสฺสคฺคิยนิเทฺทสวณฺณนา นิฎฺฐิตาฯ
Nissaggiyaniddesavaṇṇanā niṭṭhitā.
