| Library / Tipiṭaka / ਤਿਪਿਟਕ • Tipiṭaka / ਖੁਦ੍ਦਸਿਕ੍ਖਾ-ਮੂਲਸਿਕ੍ਖਾ • Khuddasikkhā-mūlasikkhā |
੧੧. ਨਿਸ੍ਸਗ੍ਗਿਯਨਿਦ੍ਦੇਸવਣ੍ਣਨਾ
11. Nissaggiyaniddesavaṇṇanā
੧੧੬-੭. ਇਦਾਨਿ ਅਚ੍ਚੋਲ਼ਾਰਿਕਾਨਂ વਸੇਨ ਦਸ੍ਸੇਤੁਂ ‘‘ਅਰੂਪਿਯ’’ਨ੍ਤਿਆਦਿ ਆਰਦ੍ਧਂ। ਅਞ੍ਞਥਾਪਿ ਯੁਤ੍ਤਿ ਪਰਿਯੇਸਿਤਬ੍ਬਾ। ਤਤ੍ਥਾਯਂ ਸਙ੍ਖੇਪਤ੍ਥੋ (ਪਾਰਾ॰ ੫੯੧; ਪਾਰਾ॰ ਅਟ੍ਠ॰ ੨.੫੮੯; ਕਙ੍ਖਾ॰ ਅਟ੍ਠ॰ ਜਾਤਰੁਪਸਿਕ੍ਖਾਪਦવਣ੍ਣਨਾ) – ਯੋ ਰੂਪਿਯੇਨ ਅਰੂਪਿਯਞ੍ਚ ਪਰਿવਤ੍ਤੇਯ੍ਯ, ਯੋ ਚ ਇਤਰੇਨ ਚ ਅਰੂਪਿਯੇਨ ਰੂਪਿਯਂ ਪਰਿવਤ੍ਤੇਯ੍ਯ, ਤਸ੍ਸ ਨਿਸ੍ਸਗ੍ਗਿਯਂ ਹੋਤੀਤਿ।
116-7. Idāni accoḷārikānaṃ vasena dassetuṃ ‘‘arūpiya’’ntiādi āraddhaṃ. Aññathāpi yutti pariyesitabbā. Tatthāyaṃ saṅkhepattho (pārā. 591; pārā. aṭṭha. 2.589; kaṅkhā. aṭṭha. jātarupasikkhāpadavaṇṇanā) – yo rūpiyena arūpiyañca parivatteyya, yo ca itarena ca arūpiyena rūpiyaṃ parivatteyya, tassa nissaggiyaṃ hotīti.
ਇਦਾਨਿ ਰੂਪਿਯਞ੍ਚ ਅਰੂਪਿਯਞ੍ਚ ਦਸ੍ਸੇਤੁਂ ‘‘ਇਧ ਰੂਪਿਯ’’ਨ੍ਤਿਆਦਿ ਆਰਦ੍ਧਂ। ਏਤ੍ਥ (ਪਾਰਾ॰ ੫੮੯; ਕਙ੍ਖਾ॰ ਅਟ੍ਠ॰ ਜਾਤਰੁਪਸਿਕ੍ਖਾਪਦવਣ੍ਣਨਾ) ਸਜ੍ਝੁ ਸਿਙ੍ਗੀਤਿ ਸਜ੍ਝੂਤਿ ਰਜਤਂ। ਸਿਙ੍ਗੀਤਿ ਸੁવਣ੍ਣਂ। ਤਮ੍ਬਲੋਹਾਦੀਹਿ વਾ ਦਾਰੂਹਿ વਾ ਪਣ੍ਣੇਹਿ વਾ ਲਾਖਾਯ વਾ ਰੂਪਂ ਸਮੁਟ੍ਠਾਪੇਤ੍વਾ વਾ ਅਸਮੁਟ੍ਠਾਪੇਤ੍વਾ વਾ ਕਤਂ ਚਮ੍ਮਬੀਜਮਯਮ੍ਪਿਯਂ ਯਂ ਦੇਸੇ વੋਹਾਰਂ ਗਚ੍ਛਤਿ, ਇਦਂ વੋਹਾਰੂਪਗਮਾਸਕਂ ਨਾਮ। ਇਦਮਿਧ ਰੂਪਿਯਨ੍ਤਿ ਅਧਿਪ੍ਪੇਤਂ। વਤ੍ਥਾਦਿ ਚ ਮੁਤ੍ਤਾਦਿ ਚ વਤ੍ਥਮੁਤ੍ਤਾਦਿ। ਇਤਰਨ੍ਤਿ ਅਰੂਪਿਯਂ ਕਪ੍ਪਿਯવਤ੍ਥੁਞ੍ਚ ਦੁਕ੍ਕਟવਤ੍ਥੁਞ੍ਚ। ਕਿਂ વੁਤ੍ਤਂ ਹੋਤਿ? વਤ੍ਥਂ ਸੁਤ੍ਤਂ ਫਾਲੋ ਪਟਕੋ ਕਪ੍ਪਾਸੋ ਅਨੇਕਪ੍ਪਕਾਰਂ ਅਪਰਣ੍ਣਂ ਸਪ੍ਪਿ ਨવਨੀਤਂ ਤੇਲਂ ਮਧੁ ਫਾਣਿਤਾਦਿਭੇਸਜ੍ਜਞ੍ਚਾਤਿ ਇਦਂ ਕਪ੍ਪਿਯવਤ੍ਥੁ ਨਾਮ। ਮੁਤ੍ਤਾ ਮਣਿ વੇਲ਼ੁਰਿਯੋ ਸਙ੍ਖੋਸਿਲਾ ਪવਾਲ਼ਂ ਲੋਹਿਤਙ੍ਗੋ ਮਸਾਰਗਲ੍ਲਂ ਸਤ੍ਤ ਧਞ੍ਞਾਨਿ ਦਾਸੀ ਦਾਸੋ ਖੇਤ੍ਤਂ વਤ੍ਥੁ ਪੁਪ੍ਫਾਰਾਮਫਲਾਰਾਮਾਦਯੋਤਿ ਇਦਂ ਦੁਕ੍ਕਟવਤ੍ਥੁ ਨਾਮ, ਤਦੁਭਯਂ ਅਰੂਪਿਯਂ ਨਾਮਾਤਿ વੁਤ੍ਤਂ ਹੋਤਿ।
Idāni rūpiyañca arūpiyañca dassetuṃ ‘‘idha rūpiya’’ntiādi āraddhaṃ. Ettha (pārā. 589; kaṅkhā. aṭṭha. jātarupasikkhāpadavaṇṇanā) sajjhu siṅgīti sajjhūti rajataṃ. Siṅgīti suvaṇṇaṃ. Tambalohādīhi vā dārūhi vā paṇṇehi vā lākhāya vā rūpaṃ samuṭṭhāpetvā vā asamuṭṭhāpetvā vā kataṃ cammabījamayampiyaṃ yaṃ dese vohāraṃ gacchati, idaṃ vohārūpagamāsakaṃ nāma. Idamidha rūpiyanti adhippetaṃ. Vatthādi ca muttādi ca vatthamuttādi. Itaranti arūpiyaṃ kappiyavatthuñca dukkaṭavatthuñca. Kiṃ vuttaṃ hoti? Vatthaṃ suttaṃ phālo paṭako kappāso anekappakāraṃ aparaṇṇaṃ sappi navanītaṃ telaṃ madhu phāṇitādibhesajjañcāti idaṃ kappiyavatthu nāma. Muttā maṇi veḷuriyo saṅkhosilā pavāḷaṃ lohitaṅgo masāragallaṃ satta dhaññāni dāsī dāso khettaṃ vatthu pupphārāmaphalārāmādayoti idaṃ dukkaṭavatthu nāma, tadubhayaṃ arūpiyaṃ nāmāti vuttaṃ hoti.
੧੧੮. ਏਤ੍ਤਾવਤਾ ਰੂਪਿਯਸਂવੋਹਾਰਂ ਦਸ੍ਸੇਤ੍વਾ ਇਦਾਨਿ ਕਯવਿਕ੍ਕਯਂ ਦਸ੍ਸੇਤੁਂ ‘‘ਇਮਂ ਗਹੇਤ੍વਾ’’ਤਿਆਦਿਮਾਹ । ਤਤ੍ਥ ਇਮਨ੍ਤਿ ਤਣ੍ਡੁਲਾਦਿਕਂ ਕਪ੍ਪਿਯਭਣ੍ਡਂ ਗਹੇਤ੍વਾ વਾ ਓਦਨਾਦਿਂ ਭੁਤ੍વਾ વਾ ‘‘ਇਮਂ વਤ੍ਥਾਦਿਕਂ ਕਪ੍ਪਿਯਭਣ੍ਡਂ ਦੇਹਿ, ਇਮਂ ਰਜਨਪਚਨਾਦਿਕਂ ਕਰ, ਰਜਨਕਟ੍ਠਾਦਿਮਾ ਨਯ, ਇਮਂ વਾ ਤવ ਦੇਮਿ, ਤ੍વਂ ਪਨ ਇਮਞ੍ਚ ਇਮਞ੍ਚ ਆਹਰ, ਕਰ, ਦੇਹੀ’’ਤਿ ਏવਂ ਕਯવਿਕ੍ਕਯੇ ਸਮਾਪਨ੍ਨੇ ਨਿਸ੍ਸਗ੍ਗੀਤਿ ਸਮ੍ਬਨ੍ਧੋ।
118. Ettāvatā rūpiyasaṃvohāraṃ dassetvā idāni kayavikkayaṃ dassetuṃ ‘‘imaṃ gahetvā’’tiādimāha . Tattha imanti taṇḍulādikaṃ kappiyabhaṇḍaṃ gahetvā vā odanādiṃ bhutvā vā ‘‘imaṃ vatthādikaṃ kappiyabhaṇḍaṃ dehi, imaṃ rajanapacanādikaṃ kara, rajanakaṭṭhādimā naya, imaṃ vā tava demi, tvaṃ pana imañca imañca āhara, kara, dehī’’ti evaṃ kayavikkaye samāpanne nissaggīti sambandho.
੧੧੯. ਇਦਾਨਿ ਪਰਿਣਾਮવਸੇਨ ਆਪਤ੍ਤਿਭੇਦਂ ਦਸ੍ਸੇਤੁਂ ‘‘ਅਤ੍ਤਨੋ’’ਤਿਆਦਿ ਆਰਦ੍ਧਂ। ਤਤ੍ਰਾਯਂ ਪਿਣ੍ਡਤ੍ਥੋ (ਪਾਰਾ॰ ੬੫੯; ਪਾਰਾ॰ ਅਟ੍ਠ॰ ੨.੬੫੮; ਕਙ੍ਖਾ॰ ਅਟ੍ਠ॰ ਪਰਿਣਤਸਿਕ੍ਖਾਪਦવਣ੍ਣਨਾ) – ਸਙ੍ਘਸ੍ਸ વਾ ਅਞ੍ਞਸ੍ਸ વਾ ਨਤਂ ਪਰਿਣਤਂ ਲਾਭਂ ਲਭਿਤਬ੍ਬਂ ਚੀવਰਾਦਿਪਚ੍ਚਯਂ ਅਤ੍ਤਨੋ વਾ ਅਞ੍ਞਸ੍ਸ વਾ ਪਰਿਣਾਮੇਯ੍ਯ, ਨਿਸ੍ਸਗ੍ਗਿਯਆਦੀਨਿ ਹੋਨ੍ਤੀਤਿ। ਕਥਂ? ਯੋ ਪਨ ਮਾਤੁਸਨ੍ਤਕਮ੍ਪਿ ਸਙ੍ਘਸ੍ਸ ਪਰਿਣਤਂ ਅਤ੍ਤਨੋ ਪਰਿਣਾਮੇਤਿ, ਨਿਸ੍ਸਗ੍ਗਿਯਂ। ਅਞ੍ਞਸ੍ਸ ਪੁਗ੍ਗਲਸ੍ਸ ਪਰਿਣਾਮੇਤਿ, ਸੁਦ੍ਧਿਕਪਾਚਿਤ੍ਤਿਯਂ। ਅਞ੍ਞਸ੍ਸ ਸਙ੍ਘਸ੍ਸ વਾ ਚੇਤਿਯਸ੍ਸ વਾ ਪਰਿਣਾਮੇਤਿ, ਦੁਕ੍ਕਟਂ। ਯੋ ਪਨ ਅਞ੍ਞਪੁਗ੍ਗਲਸ੍ਸ વਾ ਚੇਤਿਯਸ੍ਸ વਾ ਪਰਿਣਤਂ ਅਤ੍ਤਨੋ વਾ ਅਞ੍ਞਪੁਗ੍ਗਲਸ੍ਸ વਾ ਸਙ੍ਘਸ੍ਸ વਾ ਅਞ੍ਞਚੇਤਿਯਸ੍ਸ વਾ ਪਰਿਣਾਮੇਤਿ, ਤਸ੍ਸਾਪਿ ਦੁਕ੍ਕਟਮੇવਾਤਿ।
119. Idāni pariṇāmavasena āpattibhedaṃ dassetuṃ ‘‘attano’’tiādi āraddhaṃ. Tatrāyaṃ piṇḍattho (pārā. 659; pārā. aṭṭha. 2.658; kaṅkhā. aṭṭha. pariṇatasikkhāpadavaṇṇanā) – saṅghassa vā aññassa vā nataṃ pariṇataṃ lābhaṃ labhitabbaṃ cīvarādipaccayaṃ attano vā aññassa vā pariṇāmeyya, nissaggiyaādīni hontīti. Kathaṃ? Yo pana mātusantakampi saṅghassa pariṇataṃ attano pariṇāmeti, nissaggiyaṃ. Aññassa puggalassa pariṇāmeti, suddhikapācittiyaṃ. Aññassa saṅghassa vā cetiyassa vā pariṇāmeti, dukkaṭaṃ. Yo pana aññapuggalassa vā cetiyassa vā pariṇataṃ attano vā aññapuggalassa vā saṅghassa vā aññacetiyassa vā pariṇāmeti, tassāpi dukkaṭamevāti.
੧੨੦. ਯੋ ਪਨ ਨਿਸ੍ਸਗ੍ਗਿਂ ਨਿਸ੍ਸਜ੍ਜਿਤਬ੍ਬਂ ਅਨਿਸ੍ਸਜ੍ਜਿਤ੍વਾ વਿਨਯਕਮ੍ਮਂ ਅਕਤ੍વਾ ਪਰਿਭੁਞ੍ਜੇਯ੍ਯ, ਤਸ੍ਸ ਦੁਕ੍ਕਟਂ। ਯੋ વਾ ਪਰੇਨ વਿਨਯਕਮ੍ਮਤ੍ਥਾਯ ਨਿਸ੍ਸਟ੍ਠਂ ਸਕਸਞ੍ਞਾਯ ਨ ਦਦੇਯ੍ਯ, ਤਸ੍ਸਾਪਿ ਦੁਕ੍ਕਟਂ। ਅਞ੍ਞਥੇਤਰਨ੍ਤਿ ਏਤ੍ਥ ਅਞ੍ਞਥਾਤਿ ਥੇਯ੍ਯਸਞ੍ਞਾਯ ਸਚੇ ਨ ਦਦੇਯ੍ਯ, ਇਤਰਂ ਤਸ੍ਸ ਅਗ੍ਘવਸੇਨ ਪਾਰਾਜਿਕਞ੍ਚ ਥੁਲ੍ਲਚ੍ਚਯਞ੍ਚ ਦੁਕ੍ਕਟਞ੍ਚ ਹੋਤੀਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਨਿਸ੍ਸਗ੍ਗਿਯવਿਨਿਚ੍ਛਯੋ।
120. Yo pana nissaggiṃ nissajjitabbaṃ anissajjitvā vinayakammaṃ akatvā paribhuñjeyya, tassa dukkaṭaṃ. Yo vā parena vinayakammatthāya nissaṭṭhaṃ sakasaññāya na dadeyya, tassāpi dukkaṭaṃ. Aññathetaranti ettha aññathāti theyyasaññāya sace na dadeyya, itaraṃ tassa agghavasena pārājikañca thullaccayañca dukkaṭañca hotīti attho. Nissaggiyavinicchayo.
ਨਿਸ੍ਸਗ੍ਗਿਯਨਿਦ੍ਦੇਸવਣ੍ਣਨਾ ਨਿਟ੍ਠਿਤਾ।
Nissaggiyaniddesavaṇṇanā niṭṭhitā.
