| Library / Tipiṭaka / ਤਿਪਿਟਕ • Tipiṭaka / ਅਙ੍ਗੁਤ੍ਤਰਨਿਕਾਯ • Aṅguttaranikāya |
੩. ਨਿਸ੍ਸਾਰਣੀਯਸੁਤ੍ਤਂ
3. Nissāraṇīyasuttaṃ
੧੩. ‘‘ਛਯਿਮਾ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਨਿਸ੍ਸਾਰਣੀਯਾ ਧਾਤੁਯੋ। ਕਤਮਾ ਛ? ਇਧ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਭਿਕ੍ਖੁ ਏવਂ વਦੇਯ੍ਯ – ‘ਮੇਤ੍ਤਾ ਹਿ ਖੋ ਮੇ ਚੇਤੋવਿਮੁਤ੍ਤਿ ਭਾવਿਤਾ ਬਹੁਲੀਕਤਾ ਯਾਨੀਕਤਾ વਤ੍ਥੁਕਤਾ ਅਨੁਟ੍ਠਿਤਾ ਪਰਿਚਿਤਾ ਸੁਸਮਾਰਦ੍ਧਾ; ਅਥ ਚ ਪਨ ਮੇ ਬ੍ਯਾਪਾਦੋ ਚਿਤ੍ਤਂ ਪਰਿਯਾਦਾਯ ਤਿਟ੍ਠਤੀ’ਤਿ। ਸੋ ‘ਮਾ ਹੇવ’ਨ੍ਤਿਸ੍ਸ વਚਨੀਯੋ – ‘ਮਾਯਸ੍ਮਾ, ਏવਂ ਅવਚ; ਮਾ ਭਗવਨ੍ਤਂ ਅਬ੍ਭਾਚਿਕ੍ਖਿ, ਨ ਹਿ ਸਾਧੁ ਭਗવਤੋ ਅਬ੍ਭਕ੍ਖਾਨਂ, ਨ ਹਿ ਭਗવਾ ਏવਂ વਦੇਯ੍ਯ। ਅਟ੍ਠਾਨਮੇਤਂ, ਆવੁਸੋ, ਅਨવਕਾਸੋ ਯਂ ਮੇਤ੍ਤਾਯ ਚੇਤੋવਿਮੁਤ੍ਤਿਯਾ ਭਾવਿਤਾਯ ਬਹੁਲੀਕਤਾਯ ਯਾਨੀਕਤਾਯ વਤ੍ਥੁਕਤਾਯ ਅਨੁਟ੍ਠਿਤਾਯ ਪਰਿਚਿਤਾਯ ਸੁਸਮਾਰਦ੍ਧਾਯ; ਅਥ ਚ ਪਨਸ੍ਸ ਬ੍ਯਾਪਾਦੋ ਚਿਤ੍ਤਂ ਪਰਿਯਾਦਾਯ ਠਸ੍ਸਤਿ 1, ਨੇਤਂ ਠਾਨਂ વਿਜ੍ਜਤਿ। ਨਿਸ੍ਸਰਣਞ੍ਹੇਤਂ, ਆવੁਸੋ, ਬ੍ਯਾਪਾਦਸ੍ਸ ਯਦਿਦਂ ਮੇਤ੍ਤਾਚੇਤੋવਿਮੁਤ੍ਤੀ’’’ਤਿ 2।
13. ‘‘Chayimā, bhikkhave, nissāraṇīyā dhātuyo. Katamā cha? Idha, bhikkhave, bhikkhu evaṃ vadeyya – ‘mettā hi kho me cetovimutti bhāvitā bahulīkatā yānīkatā vatthukatā anuṭṭhitā paricitā susamāraddhā; atha ca pana me byāpādo cittaṃ pariyādāya tiṭṭhatī’ti. So ‘mā heva’ntissa vacanīyo – ‘māyasmā, evaṃ avaca; mā bhagavantaṃ abbhācikkhi, na hi sādhu bhagavato abbhakkhānaṃ, na hi bhagavā evaṃ vadeyya. Aṭṭhānametaṃ, āvuso, anavakāso yaṃ mettāya cetovimuttiyā bhāvitāya bahulīkatāya yānīkatāya vatthukatāya anuṭṭhitāya paricitāya susamāraddhāya; atha ca panassa byāpādo cittaṃ pariyādāya ṭhassati 3, netaṃ ṭhānaṃ vijjati. Nissaraṇañhetaṃ, āvuso, byāpādassa yadidaṃ mettācetovimuttī’’’ti 4.
‘‘ਇਧ ਪਨ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਭਿਕ੍ਖੁ ਏવਂ વਦੇਯ੍ਯ – ‘ਕਰੁਣਾ ਹਿ ਖੋ ਮੇ ਚੇਤੋવਿਮੁਤ੍ਤਿ ਭਾવਿਤਾ ਬਹੁਲੀਕਤਾ ਯਾਨੀਕਤਾ વਤ੍ਥੁਕਤਾ ਅਨੁਟ੍ਠਿਤਾ ਪਰਿਚਿਤਾ ਸੁਸਮਾਰਦ੍ਧਾ; ਅਥ ਚ ਪਨ ਮੇ વਿਹੇਸਾ ਚਿਤ੍ਤਂ ਪਰਿਯਾਦਾਯ ਤਿਟ੍ਠਤੀ’ਤਿ। ਸੋ ‘ਮਾ ਹੇવ’ਨ੍ਤਿਸ੍ਸ વਚਨੀਯੋ – ‘ਮਾਯਸ੍ਮਾ, ਏવਂ ਅવਚ; ਮਾ ਭਗવਨ੍ਤਂ ਅਬ੍ਭਾਚਿਕ੍ਖਿ, ਨ ਹਿ ਸਾਧੁ ਭਗવਤੋ ਅਬ੍ਭਕ੍ਖਾਨਂ, ਨ ਹਿ ਭਗવਾ ਏવਂ વਦੇਯ੍ਯ। ਅਟ੍ਠਾਨਮੇਤਂ, ਆવੁਸੋ , ਅਨવਕਾਸੋ ਯਂ ਕਰੁਣਾਯ ਚੇਤੋવਿਮੁਤ੍ਤਿਯਾ ਭਾવਿਤਾਯ ਬਹੁਲੀਕਤਾਯ ਯਾਨੀਕਤਾਯ વਤ੍ਥੁਕਤਾਯ ਅਨੁਟ੍ਠਿਤਾਯ ਪਰਿਚਿਤਾਯ ਸੁਸਮਾਰਦ੍ਧਾਯ; ਅਥ ਚ ਪਨਸ੍ਸ વਿਹੇਸਾ ਚਿਤ੍ਤਂ ਪਰਿਯਾਦਾਯ ਠਸ੍ਸਤਿ, ਨੇਤਂ ਠਾਨਂ વਿਜ੍ਜਤਿ। ਨਿਸ੍ਸਰਣਞ੍ਹੇਤਂ, ਆવੁਸੋ, વਿਹੇਸਾਯ ਯਦਿਦਂ ਕਰੁਣਾਚੇਤੋવਿਮੁਤ੍ਤੀ’’’ਤਿ।
‘‘Idha pana, bhikkhave, bhikkhu evaṃ vadeyya – ‘karuṇā hi kho me cetovimutti bhāvitā bahulīkatā yānīkatā vatthukatā anuṭṭhitā paricitā susamāraddhā; atha ca pana me vihesā cittaṃ pariyādāya tiṭṭhatī’ti. So ‘mā heva’ntissa vacanīyo – ‘māyasmā, evaṃ avaca; mā bhagavantaṃ abbhācikkhi, na hi sādhu bhagavato abbhakkhānaṃ, na hi bhagavā evaṃ vadeyya. Aṭṭhānametaṃ, āvuso , anavakāso yaṃ karuṇāya cetovimuttiyā bhāvitāya bahulīkatāya yānīkatāya vatthukatāya anuṭṭhitāya paricitāya susamāraddhāya; atha ca panassa vihesā cittaṃ pariyādāya ṭhassati, netaṃ ṭhānaṃ vijjati. Nissaraṇañhetaṃ, āvuso, vihesāya yadidaṃ karuṇācetovimuttī’’’ti.
‘‘ਇਧ ਪਨ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਭਿਕ੍ਖੁ ਏવਂ વਦੇਯ੍ਯ – ‘ਮੁਦਿਤਾ ਹਿ ਖੋ ਮੇ ਚੇਤੋવਿਮੁਤ੍ਤਿ ਭਾવਿਤਾ ਬਹੁਲੀਕਤਾ ਯਾਨੀਕਤਾ વਤ੍ਥੁਕਤਾ ਅਨੁਟ੍ਠਿਤਾ ਪਰਿਚਿਤਾ ਸੁਸਮਾਰਦ੍ਧਾ; ਅਥ ਚ ਪਨ ਮੇ ਅਰਤਿ ਚਿਤ੍ਤਂ ਪਰਿਯਾਦਾਯ ਤਿਟ੍ਠਤੀ’ਤਿ। ਸੋ ‘ਮਾ ਹੇવ’ਨ੍ਤਿਸ੍ਸ વਚਨੀਯੋ – ‘ਮਾਯਸ੍ਮਾ, ਏવਂ ਅવਚ; ਮਾ ਭਗવਨ੍ਤਂ ਅਬ੍ਭਾਚਿਕ੍ਖਿ, ਨ ਹਿ ਸਾਧੁ ਭਗવਤੋ ਅਬ੍ਭਕ੍ਖਾਨਂ, ਨ ਹਿ ਭਗવਾ ਏવਂ વਦੇਯ੍ਯ । ਅਟ੍ਠਾਨਮੇਤਂ, ਆવੁਸੋ, ਅਨવਕਾਸੋ ਯਂ ਮੁਦਿਤਾਯ ਚੇਤੋવਿਮੁਤ੍ਤਿਯਾ ਭਾવਿਤਾਯ ਬਹੁਲੀਕਤਾਯ ਯਾਨੀਕਤਾਯ વਤ੍ਥੁਕਤਾਯ ਅਨੁਟ੍ਠਿਤਾਯ ਪਰਿਚਿਤਾਯ ਸੁਸਮਾਰਦ੍ਧਾਯ; ਅਥ ਚ ਪਨਸ੍ਸ ਅਰਤਿ ਚਿਤ੍ਤਂ ਪਰਿਯਾਦਾਯ ਠਸ੍ਸਤਿ, ਨੇਤਂ ਠਾਨਂ વਿਜ੍ਜਤਿ। ਨਿਸ੍ਸਰਣਞ੍ਹੇਤਂ, ਆવੁਸੋ, ਅਰਤਿਯਾ ਯਦਿਦਂ ਮੁਦਿਤਾਚੇਤੋવਿਮੁਤ੍ਤੀ’’’ਤਿ।
‘‘Idha pana, bhikkhave, bhikkhu evaṃ vadeyya – ‘muditā hi kho me cetovimutti bhāvitā bahulīkatā yānīkatā vatthukatā anuṭṭhitā paricitā susamāraddhā; atha ca pana me arati cittaṃ pariyādāya tiṭṭhatī’ti. So ‘mā heva’ntissa vacanīyo – ‘māyasmā, evaṃ avaca; mā bhagavantaṃ abbhācikkhi, na hi sādhu bhagavato abbhakkhānaṃ, na hi bhagavā evaṃ vadeyya . Aṭṭhānametaṃ, āvuso, anavakāso yaṃ muditāya cetovimuttiyā bhāvitāya bahulīkatāya yānīkatāya vatthukatāya anuṭṭhitāya paricitāya susamāraddhāya; atha ca panassa arati cittaṃ pariyādāya ṭhassati, netaṃ ṭhānaṃ vijjati. Nissaraṇañhetaṃ, āvuso, aratiyā yadidaṃ muditācetovimuttī’’’ti.
‘‘ਇਧ ਪਨ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਭਿਕ੍ਖੁ ਏવਂ વਦੇਯ੍ਯ – ‘ਉਪੇਕ੍ਖਾ ਹਿ ਖੋ ਮੇ ਚੇਤੋવਿਮੁਤ੍ਤਿ ਭਾવਿਤਾ ਬਹੁਲੀਕਤਾ ਯਾਨੀਕਤਾ વਤ੍ਥੁਕਤਾ ਅਨੁਟ੍ਠਿਤਾ ਪਰਿਚਿਤਾ ਸੁਸਮਾਰਦ੍ਧਾ; ਅਥ ਚ ਪਨ ਮੇ ਰਾਗੋ ਚਿਤ੍ਤਂ ਪਰਿਯਾਦਾਯ ਤਿਟ੍ਠਤੀ’ਤਿ। ਸੋ ‘ਮਾ ਹੇવ’ਨ੍ਤਿਸ੍ਸ વਚਨੀਯੋ – ‘ਮਾਯਸ੍ਮਾ, ਏવਂ ਅવਚ; ਮਾ ਭਗવਨ੍ਤਂ ਅਬ੍ਭਾਚਿਕ੍ਖਿ, ਨ ਹਿ ਸਾਧੁ ਭਗવਤੋ ਅਬ੍ਭਕ੍ਖਾਨਂ, ਨ ਹਿ ਭਗવਾ ਏવਂ વਦੇਯ੍ਯ। ਅਟ੍ਠਾਨਮੇਤਂ, ਆવੁਸੋ, ਅਨવਕਾਸੋ ਯਂ ਉਪੇਕ੍ਖਾਯ ਚੇਤੋવਿਮੁਤ੍ਤਿਯਾ ਭਾવਿਤਾਯ ਬਹੁਲੀਕਤਾਯ ਯਾਨੀਕਤਾਯ વਤ੍ਥੁਕਤਾਯ ਅਨੁਟ੍ਠਿਤਾਯ ਪਰਿਚਿਤਾਯ ਸੁਸਮਾਰਦ੍ਧਾਯ ; ਅਥ ਚ ਪਨਸ੍ਸ ਰਾਗੋ ਚਿਤ੍ਤਂ ਪਰਿਯਾਦਾਯ ਠਸ੍ਸਤਿ, ਨੇਤਂ ਠਾਨਂ વਿਜ੍ਜਤਿ। ਨਿਸ੍ਸਰਣਞ੍ਹੇਤਂ, ਆવੁਸੋ, ਰਾਗਸ੍ਸ ਯਦਿਦਂ ਉਪੇਕ੍ਖਾਚੇਤੋવਿਮੁਤ੍ਤੀ’’’ਤਿ।
‘‘Idha pana, bhikkhave, bhikkhu evaṃ vadeyya – ‘upekkhā hi kho me cetovimutti bhāvitā bahulīkatā yānīkatā vatthukatā anuṭṭhitā paricitā susamāraddhā; atha ca pana me rāgo cittaṃ pariyādāya tiṭṭhatī’ti. So ‘mā heva’ntissa vacanīyo – ‘māyasmā, evaṃ avaca; mā bhagavantaṃ abbhācikkhi, na hi sādhu bhagavato abbhakkhānaṃ, na hi bhagavā evaṃ vadeyya. Aṭṭhānametaṃ, āvuso, anavakāso yaṃ upekkhāya cetovimuttiyā bhāvitāya bahulīkatāya yānīkatāya vatthukatāya anuṭṭhitāya paricitāya susamāraddhāya ; atha ca panassa rāgo cittaṃ pariyādāya ṭhassati, netaṃ ṭhānaṃ vijjati. Nissaraṇañhetaṃ, āvuso, rāgassa yadidaṃ upekkhācetovimuttī’’’ti.
‘‘ਇਧ ਪਨ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਭਿਕ੍ਖੁ ਏવਂ વਦੇਯ੍ਯ – ‘ਅਨਿਮਿਤ੍ਤਾ ਹਿ ਖੋ ਮੇ ਚੇਤੋવਿਮੁਤ੍ਤਿ ਭਾવਿਤਾ ਬਹੁਲੀਕਤਾ ਯਾਨੀਕਤਾ વਤ੍ਥੁਕਤਾ ਅਨੁਟ੍ਠਿਤਾ ਪਰਿਚਿਤਾ ਸੁਸਮਾਰਦ੍ਧਾ; ਅਥ ਚ ਪਨ ਮੇ ਨਿਮਿਤ੍ਤਾਨੁਸਾਰਿ વਿਞ੍ਞਾਣਂ ਹੋਤੀ’ਤਿ। ਸੋ ‘ਮਾ ਹੇવ’ਨ੍ਤਿਸ੍ਸ વਚਨੀਯੋ – ‘ਮਾਯਸ੍ਮਾ, ਏવਂ ਅવਚ; ਮਾ ਭਗવਨ੍ਤਂ ਅਬ੍ਭਾਚਿਕ੍ਖਿ, ਨ ਹਿ ਸਾਧੁ ਭਗવਤੋ ਅਬ੍ਭਕ੍ਖਾਨਂ, ਨ ਹਿ ਭਗવਾ ਏવਂ વਦੇਯ੍ਯ। ਅਟ੍ਠਾਨਮੇਤਂ, ਆવੁਸੋ, ਅਨવਕਾਸੋ ਯਂ ਅਨਿਮਿਤ੍ਤਾਯ ਚੇਤੋવਿਮੁਤ੍ਤਿਯਾ ਭਾવਿਤਾਯ ਬਹੁਲੀਕਤਾਯ ਯਾਨੀਕਤਾਯ વਤ੍ਥੁਕਤਾਯ ਅਨੁਟ੍ਠਿਤਾਯ ਪਰਿਚਿਤਾਯ ਸੁਸਮਾਰਦ੍ਧਾਯ; ਅਥ ਚ ਪਨਸ੍ਸ ਨਿਮਿਤ੍ਤਾਨੁਸਾਰਿ વਿਞ੍ਞਾਣਂ ਭવਿਸ੍ਸਤਿ, ਨੇਤਂ ਠਾਨਂ વਿਜ੍ਜਤਿ। ਨਿਸ੍ਸਰਣਞ੍ਹੇਤਂ, ਆવੁਸੋ, ਸਬ੍ਬਨਿਮਿਤ੍ਤਾਨਂ ਯਦਿਦਂ ਅਨਿਮਿਤ੍ਤਾਚੇਤੋવਿਮੁਤ੍ਤੀ’’’ਤਿ।
‘‘Idha pana, bhikkhave, bhikkhu evaṃ vadeyya – ‘animittā hi kho me cetovimutti bhāvitā bahulīkatā yānīkatā vatthukatā anuṭṭhitā paricitā susamāraddhā; atha ca pana me nimittānusāri viññāṇaṃ hotī’ti. So ‘mā heva’ntissa vacanīyo – ‘māyasmā, evaṃ avaca; mā bhagavantaṃ abbhācikkhi, na hi sādhu bhagavato abbhakkhānaṃ, na hi bhagavā evaṃ vadeyya. Aṭṭhānametaṃ, āvuso, anavakāso yaṃ animittāya cetovimuttiyā bhāvitāya bahulīkatāya yānīkatāya vatthukatāya anuṭṭhitāya paricitāya susamāraddhāya; atha ca panassa nimittānusāri viññāṇaṃ bhavissati, netaṃ ṭhānaṃ vijjati. Nissaraṇañhetaṃ, āvuso, sabbanimittānaṃ yadidaṃ animittācetovimuttī’’’ti.
‘‘ਇਧ ਪਨ ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਭਿਕ੍ਖੁ ਏવਂ વਦੇਯ੍ਯ – ‘ਅਸ੍ਮੀਤਿ ਖੋ ਮੇ વਿਗਤਂ 5, ਅਯਮਹਮਸ੍ਮੀਤਿ ਚ 6 ਨ ਸਮਨੁਪਸ੍ਸਾਮਿ; ਅਥ ਚ ਪਨ ਮੇ વਿਚਿਕਿਚ੍ਛਾਕਥਂਕਥਾਸਲ੍ਲਂ ਚਿਤ੍ਤਂ ਪਰਿਯਾਦਾਯ ਤਿਟ੍ਠਤੀ’ਤਿ। ਸੋ ‘ਮਾ ਹੇવ’ਨ੍ਤਿਸ੍ਸ વਚਨੀਯੋ – ‘ਮਾਯਸ੍ਮਾ, ਏવਂ ਅવਚ; ਮਾ ਭਗવਨ੍ਤਂ ਅਬ੍ਭਾਚਿਕ੍ਖਿ, ਨ ਹਿ ਸਾਧੁ ਭਗવਤੋ ਅਬ੍ਭਕ੍ਖਾਨਂ, ਨ ਹਿ ਭਗવਾ ਏવਂ વਦੇਯ੍ਯ। ਅਟ੍ਠਾਨਮੇਤਂ, ਆવੁਸੋ, ਅਨવਕਾਸੋ ਯਂ ਅਸ੍ਮੀਤਿ વਿਗਤੇ ਅਯਮਹਮਸ੍ਮੀਤਿ ਚ ਨ ਸਮਨੁਪਸ੍ਸਤੋ; ਅਥ ਚ ਪਨਸ੍ਸ વਿਚਿਕਿਚ੍ਛਾਕਥਂਕਥਾਸਲ੍ਲਂ ਚਿਤ੍ਤਂ ਪਰਿਯਾਦਾਯ ਠਸ੍ਸਤਿ, ਨੇਤਂ ਠਾਨਂ વਿਜ੍ਜਤਿ। ਨਿਸ੍ਸਰਣਞ੍ਹੇਤਂ, ਆવੁਸੋ, વਿਚਿਕਿਚ੍ਛਾਕਥਂਕਥਾਸਲ੍ਲਸ੍ਸ ਯਦਿਦਂ ਅਸ੍ਮੀਤਿ ਮਾਨਸਮੁਗ੍ਘਾਤੋ’ਤਿ। ਇਮਾ ਖੋ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਛ ਨਿਸ੍ਸਾਰਣੀਯਾ ਧਾਤੁਯੋ’’ਤਿ। ਤਤਿਯਂ।
‘‘Idha pana bhikkhave, bhikkhu evaṃ vadeyya – ‘asmīti kho me vigataṃ 7, ayamahamasmīti ca 8 na samanupassāmi; atha ca pana me vicikicchākathaṃkathāsallaṃ cittaṃ pariyādāya tiṭṭhatī’ti. So ‘mā heva’ntissa vacanīyo – ‘māyasmā, evaṃ avaca; mā bhagavantaṃ abbhācikkhi, na hi sādhu bhagavato abbhakkhānaṃ, na hi bhagavā evaṃ vadeyya. Aṭṭhānametaṃ, āvuso, anavakāso yaṃ asmīti vigate ayamahamasmīti ca na samanupassato; atha ca panassa vicikicchākathaṃkathāsallaṃ cittaṃ pariyādāya ṭhassati, netaṃ ṭhānaṃ vijjati. Nissaraṇañhetaṃ, āvuso, vicikicchākathaṃkathāsallassa yadidaṃ asmīti mānasamugghāto’ti. Imā kho, bhikkhave, cha nissāraṇīyā dhātuyo’’ti. Tatiyaṃ.
Footnotes:
Related texts:
ਅਟ੍ਠਕਥਾ • Aṭṭhakathā / ਸੁਤ੍ਤਪਿਟਕ (ਅਟ੍ਠਕਥਾ) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / ਅਙ੍ਗੁਤ੍ਤਰਨਿਕਾਯ (ਅਟ੍ਠਕਥਾ) • Aṅguttaranikāya (aṭṭhakathā) / ੩. ਨਿਸ੍ਸਾਰਣੀਯਸੁਤ੍ਤવਣ੍ਣਨਾ • 3. Nissāraṇīyasuttavaṇṇanā
ਟੀਕਾ • Tīkā / ਸੁਤ੍ਤਪਿਟਕ (ਟੀਕਾ) • Suttapiṭaka (ṭīkā) / ਅਙ੍ਗੁਤ੍ਤਰਨਿਕਾਯ (ਟੀਕਾ) • Aṅguttaranikāya (ṭīkā) / ੩. ਨਿਸ੍ਸਾਰਣੀਯਸੁਤ੍ਤવਣ੍ਣਨਾ • 3. Nissāraṇīyasuttavaṇṇanā
