| Library / Tipiṭaka / तिपिटक • Tipiṭaka / अङ्गुत्तरनिकाय (अट्ठकथा) • Aṅguttaranikāya (aṭṭhakathā) |
१०. निस्सारणीयसुत्तवण्णना
10. Nissāraṇīyasuttavaṇṇanā
२००. दसमे निस्सारणीयाति निस्सटा विसञ्ञुत्ता। धातुयोति अत्तसुञ्ञसभावा। कामं मनसिकरोतोति कामं मनसिकरोन्तस्स, असुभज्झानतो वुट्ठाय अगदं गहेत्वा विसं वीमंसन्तो विय वीमंसनत्थं कामाभिमुखं चित्तं पेसेन्तस्साति अत्थो। न पक्खन्दतीति नप्पविसति। नप्पसीदतीति पसादं नापज्जति। न सन्तिट्ठतीति नप्पतिट्ठहति। न विमुच्चतीति न अधिमुच्चति। यथा पन कुक्कुटपत्तं वा न्हारुदद्दुलं वा अग्गिम्हि पक्खित्तं पटिलीयति पतिकुटति पतिवट्टति न संपसारीयति, एवं पटिलीयति न संपसारीयति। नेक्खम्मं खो पनाति इध नेक्खम्मं नाम असुभेसु पठमज्झानं, तदस्स मनसिकरोतो चित्तं पक्खन्दति। तस्स तं चित्तन्ति तस्स तं असुभज्झानचित्तं। सुगतन्ति गोचरे गतत्ता सुट्ठु गतं। सुभावितन्ति अहानभागियत्ता सुट्ठु भावितं। सुवुट्ठितन्ति कामतो वुट्ठितं। सुविमुत्तन्ति कामेहि सुट्ठु विमुत्तं। कामपच्चया आसवा नाम कामहेतुका चत्तारो आसवा। विघाताति दुक्खा। परिळाहाति कामरागपरिळाहा। न सो तं वेदनं वेदियतीति सो तं कामवेदनं विघातपरिळाहवेदनञ्च न वेदियति। इदमक्खातं कामानं निस्सरणन्ति इदं असुभज्झानं कामेहि निस्सटत्ता कामानं निस्सरणन्ति अक्खातं। यो पन तं झानं पादकं कत्वा सङ्खारे सम्मसन्तो ततियमग्गं पत्वा अनागामिफलेन निब्बानं दिस्वा ‘‘पुन कामा नाम नत्थी’’ति जानाति। तस्स चित्तं अच्चन्तनिस्सरणमेव। सेसपदेसुपि एसेव नयो।
200. Dasame nissāraṇīyāti nissaṭā visaññuttā. Dhātuyoti attasuññasabhāvā. Kāmaṃ manasikarototi kāmaṃ manasikarontassa, asubhajjhānato vuṭṭhāya agadaṃ gahetvā visaṃ vīmaṃsanto viya vīmaṃsanatthaṃ kāmābhimukhaṃ cittaṃ pesentassāti attho. Na pakkhandatīti nappavisati. Nappasīdatīti pasādaṃ nāpajjati. Na santiṭṭhatīti nappatiṭṭhahati. Na vimuccatīti na adhimuccati. Yathā pana kukkuṭapattaṃ vā nhārudaddulaṃ vā aggimhi pakkhittaṃ paṭilīyati patikuṭati pativaṭṭati na saṃpasārīyati, evaṃ paṭilīyati na saṃpasārīyati. Nekkhammaṃ kho panāti idha nekkhammaṃ nāma asubhesu paṭhamajjhānaṃ, tadassa manasikaroto cittaṃ pakkhandati. Tassa taṃ cittanti tassa taṃ asubhajjhānacittaṃ. Sugatanti gocare gatattā suṭṭhu gataṃ. Subhāvitanti ahānabhāgiyattā suṭṭhu bhāvitaṃ. Suvuṭṭhitanti kāmato vuṭṭhitaṃ. Suvimuttanti kāmehi suṭṭhu vimuttaṃ. Kāmapaccayā āsavā nāma kāmahetukā cattāro āsavā. Vighātāti dukkhā. Pariḷāhāti kāmarāgapariḷāhā. Na so taṃ vedanaṃ vediyatīti so taṃ kāmavedanaṃ vighātapariḷāhavedanañca na vediyati. Idamakkhātaṃ kāmānaṃ nissaraṇanti idaṃ asubhajjhānaṃ kāmehi nissaṭattā kāmānaṃ nissaraṇanti akkhātaṃ. Yo pana taṃ jhānaṃ pādakaṃ katvā saṅkhāre sammasanto tatiyamaggaṃ patvā anāgāmiphalena nibbānaṃ disvā ‘‘puna kāmā nāma natthī’’ti jānāti. Tassa cittaṃ accantanissaraṇameva. Sesapadesupi eseva nayo.
अयं पन विसेसो – दुतियवारे मेत्ताझानानि ब्यापादस्स निस्सरणं नाम। ततियवारे करुणाझानानि विहिंसाय निस्सरणं नाम। चतुत्थवारे अरूपज्झानानि रूपानं निस्सरणं नाम। अच्चन्तनिस्सरणञ्चेत्थ अरहत्तफलं योजेतब्बं। पञ्चमवारे सक्कायं मनसिकरोतोति सुद्धसङ्खारे परिग्गण्हित्वा अरहत्तं पत्तस्स सुक्खविपस्सकस्स फलसमापत्तितो वुट्ठाय वीमंसनत्थं पञ्चुपादानक्खन्धाभिमुखं चित्तं पेसेन्तस्स। इदमक्खातं सक्कायस्स निस्सरणन्ति इदं अरहत्तमग्गेन च फलेन च निब्बानं दिस्वा ठितस्स भिक्खुनो ‘‘पुन सक्कायो नत्थी’’ति उप्पन्नं अरहत्तफलसमापत्तिचित्तं सक्कायस्स निस्सरणन्ति अक्खातं। इदानि एवं सक्कायनिस्सरणं निरोधं पत्वा ठितस्स खीणासवस्स वण्णं कथेन्तो तस्स कामनन्दीपि नानुसेतीतिआदिमाह। तत्थ नानुसेतीति न निब्बत्तति। अननुसयाति अनिब्बत्तिया। सेसमेत्थ उत्तानत्थमेवाति।
Ayaṃ pana viseso – dutiyavāre mettājhānāni byāpādassa nissaraṇaṃ nāma. Tatiyavāre karuṇājhānāni vihiṃsāya nissaraṇaṃ nāma. Catutthavāre arūpajjhānāni rūpānaṃ nissaraṇaṃ nāma. Accantanissaraṇañcettha arahattaphalaṃ yojetabbaṃ. Pañcamavāre sakkāyaṃ manasikarototi suddhasaṅkhāre pariggaṇhitvā arahattaṃ pattassa sukkhavipassakassa phalasamāpattito vuṭṭhāya vīmaṃsanatthaṃ pañcupādānakkhandhābhimukhaṃ cittaṃ pesentassa. Idamakkhātaṃ sakkāyassa nissaraṇanti idaṃ arahattamaggena ca phalena ca nibbānaṃ disvā ṭhitassa bhikkhuno ‘‘puna sakkāyo natthī’’ti uppannaṃ arahattaphalasamāpatticittaṃ sakkāyassa nissaraṇanti akkhātaṃ. Idāni evaṃ sakkāyanissaraṇaṃ nirodhaṃ patvā ṭhitassa khīṇāsavassa vaṇṇaṃ kathento tassa kāmanandīpi nānusetītiādimāha. Tattha nānusetīti na nibbattati. Ananusayāti anibbattiyā. Sesamettha uttānatthamevāti.
ब्राह्मणवग्गो पञ्चमो।
Brāhmaṇavaggo pañcamo.
चतुत्थपण्णासकं निट्ठितं।
Catutthapaṇṇāsakaṃ niṭṭhitaṃ.
Related texts:
तिपिटक (मूल) • Tipiṭaka (Mūla) / सुत्तपिटक • Suttapiṭaka / अङ्गुत्तरनिकाय • Aṅguttaranikāya / १०. निस्सारणीयसुत्तं • 10. Nissāraṇīyasuttaṃ
टीका • Tīkā / सुत्तपिटक (टीका) • Suttapiṭaka (ṭīkā) / अङ्गुत्तरनिकाय (टीका) • Aṅguttaranikāya (ṭīkā) / १०. निस्सारणीयसुत्तवण्णना • 10. Nissāraṇīyasuttavaṇṇanā
