| Library / Tipiṭaka / तिपिटक • Tipiṭaka / अङ्गुत्तरनिकाय (अट्ठकथा) • Aṅguttaranikāya (aṭṭhakathā) |
३. निस्सारणीयसुत्तवण्णना
3. Nissāraṇīyasuttavaṇṇanā
१३. ततिये निस्सारणीया धातुयोति निस्सरणधातुयोव। मेत्ता हि खो मे चेतोविमुत्तीति एत्थ पच्चनीकधम्मेहि विमुत्तत्ता तिकचतुक्कज्झानिका मेत्ताव मेत्ताचेतोविमुत्ति नाम । भाविताति वड्ढिता। बहुलीकताति पुनप्पुनं कता। यानीकताति युत्तयानसदिसा कता। वत्थुकताति पतिट्ठा कता। अनुट्ठिताति अधिट्ठिता। परिचिताति समन्ततो चिता आचिता उपचिता। सुसमारद्धाति सुप्पगुणकरणेन सुट्ठु समारद्धा। परियादाय तिट्ठतीति परियादियित्वा गहेत्वा तिट्ठति। मा हेवन्तिस्स वचनीयोति यस्मा अभूतब्याकरणं ब्याकरोति, तस्मा ‘‘मा एवं भणी’’ति वत्तब्बो। यदिदं मेत्ताचेतोविमुत्तीति या अयं मेत्ताचेतोविमुत्ति, इदं निस्सरणं ब्यापादस्स, ब्यापादतो निस्सटाति अत्थो। यो पन मेत्ताय तिकचतुक्कज्झानतो वुट्ठितो सङ्खारे सम्मसित्वा ततियमग्गं पत्वा ‘‘पुन ब्यापादो नत्थी’’ति ततियफलेन निब्बानं पस्सति, तस्स चित्तं अच्चन्तनिस्सरणं ब्यापादस्स। एतेनुपायेन सब्बत्थ अत्थो वेदितब्बो।
13. Tatiye nissāraṇīyā dhātuyoti nissaraṇadhātuyova. Mettā hi kho me cetovimuttīti ettha paccanīkadhammehi vimuttattā tikacatukkajjhānikā mettāva mettācetovimutti nāma . Bhāvitāti vaḍḍhitā. Bahulīkatāti punappunaṃ katā. Yānīkatāti yuttayānasadisā katā. Vatthukatāti patiṭṭhā katā. Anuṭṭhitāti adhiṭṭhitā. Paricitāti samantato citā ācitā upacitā. Susamāraddhāti suppaguṇakaraṇena suṭṭhu samāraddhā. Pariyādāya tiṭṭhatīti pariyādiyitvā gahetvā tiṭṭhati. Mā hevantissa vacanīyoti yasmā abhūtabyākaraṇaṃ byākaroti, tasmā ‘‘mā evaṃ bhaṇī’’ti vattabbo. Yadidaṃ mettācetovimuttīti yā ayaṃ mettācetovimutti, idaṃ nissaraṇaṃ byāpādassa, byāpādato nissaṭāti attho. Yo pana mettāya tikacatukkajjhānato vuṭṭhito saṅkhāre sammasitvā tatiyamaggaṃ patvā ‘‘puna byāpādo natthī’’ti tatiyaphalena nibbānaṃ passati, tassa cittaṃ accantanissaraṇaṃ byāpādassa. Etenupāyena sabbattha attho veditabbo.
अनिमित्ताचेतोविमुत्तीति बलवविपस्सना। दीघभाणका पन अरहत्तफलसमापत्तीति वदन्ति। सा हि रागनिमित्तादीनञ्चेव रूपनिमित्तादीनञ्च निच्चनिमित्तादीनञ्च अभावा अनिमित्ताति वुत्ता। निमित्तानुसारीति वुत्तप्पभेदं निमित्तं अनुसरणसभावं।
Animittācetovimuttīti balavavipassanā. Dīghabhāṇakā pana arahattaphalasamāpattīti vadanti. Sā hi rāganimittādīnañceva rūpanimittādīnañca niccanimittādīnañca abhāvā animittāti vuttā. Nimittānusārīti vuttappabhedaṃ nimittaṃ anusaraṇasabhāvaṃ.
अस्मीति अस्मिमानो। अयमहमस्मीति पञ्चसु खन्धेसु अयं नाम अहं अस्मीति। एत्तावता अरहत्तं ब्याकतं होति। विचिकिच्छाकथंकथासल्लन्ति विचिकिच्छाभूतं कथंकथासल्लं। मा हेवन्तिस्स वचनीयोति सचे ते पठममग्गवज्झा विचिकिच्छा उप्पज्जति, अरहत्तब्याकरणं मिच्छा होति, तस्मा ‘‘मा अभूतं गण्ही’’ति वारेतब्बो। अस्मीति मानसमुग्घातोति अरहत्तमग्गो। अरहत्तमग्गफलवसेन हि निब्बाने दिट्ठे पुन अस्मिमानो नत्थीति अरहत्तमग्गो ‘‘अस्मीति मानसमुग्घातो’’ति वुत्तो। इति इमस्मिं सुत्ते अभूतब्याकरणं नाम कथितं।
Asmīti asmimāno. Ayamahamasmīti pañcasu khandhesu ayaṃ nāma ahaṃ asmīti. Ettāvatā arahattaṃ byākataṃ hoti. Vicikicchākathaṃkathāsallanti vicikicchābhūtaṃ kathaṃkathāsallaṃ. Mā hevantissa vacanīyoti sace te paṭhamamaggavajjhā vicikicchā uppajjati, arahattabyākaraṇaṃ micchā hoti, tasmā ‘‘mā abhūtaṃ gaṇhī’’ti vāretabbo. Asmītimānasamugghātoti arahattamaggo. Arahattamaggaphalavasena hi nibbāne diṭṭhe puna asmimāno natthīti arahattamaggo ‘‘asmīti mānasamugghāto’’ti vutto. Iti imasmiṃ sutte abhūtabyākaraṇaṃ nāma kathitaṃ.
Related texts:
तिपिटक (मूल) • Tipiṭaka (Mūla) / सुत्तपिटक • Suttapiṭaka / अङ्गुत्तरनिकाय • Aṅguttaranikāya / ३. निस्सारणीयसुत्तं • 3. Nissāraṇīyasuttaṃ
टीका • Tīkā / सुत्तपिटक (टीका) • Suttapiṭaka (ṭīkā) / अङ्गुत्तरनिकाय (टीका) • Aṅguttaranikāya (ṭīkā) / ३. निस्सारणीयसुत्तवण्णना • 3. Nissāraṇīyasuttavaṇṇanā
